E Kila o Jiova na Sala me Vakabulai Keda Kina

“[E] kila o Jiova na sala me vakabulai ira kina era qarava na Kalou nira vakatovolei.”​—2 PITA 2:9.

NA CAVA EDA NUIDEI KINA NI O JIOVA:

E kila na gauna me na vakayacora kina nona inaki?

Ena vakayagataka nona kaukaua me vakabulai ira kina nona tamata?

E kila vinaka na ka ena yaco ena gauna ni veivakararawataki levu?

1. Na cava ena vakilai ena gauna ni “veivakararawataki levu”?

ENA yaco vakidacala na kena vakarusai na vuravura ca i Setani. (1 Ces. 5:2, 3) Ni sa na yaco na ‘siga levu i Jiova,’ era na tavaiyaya na lewe i vuravura. (Sefa. 1:14-17) Ena vakilai e levu na leqa qai dredre na bula. Sa na dua dina na gauna rarawataki qori baleta ni se “sega ni bau vakilai me tekivu mai na buli ni vuravura me yacova mai qo.”​—Wilika Maciu 24:21, 22.

2, 3. (a) Na cava ena yacovi ira na tamata i Jiova ena gauna ni “veivakararawataki levu”? (b) Eda nuidei vakacava ni o Jiova ena vakabulai ira dina na nona tamata?

² Ni vakarau cava na “veivakararawataki levu,” ena saga me ravuti ira na dauveiqaravi ni Kalou o ‘Koki ena vanua nei Mekoki.’ Era na via ravuti ira na dauveiqaravi ni Kalou e ‘levu na mataivalu kaukaua’ me ‘vaka na o e ubia na vanua.’ (Isik. 38:2, 14-16) Ena sega ni vakabulai ira na dauveiqaravi i Jiova e dua na isoqosoqo vakatamata. Era na nuitaki Jiova duadua ga me na vakabulai ira. Ia na cava era na cakava na dauveiqaravi i Jiova ena gauna era ravuravu kina na meca?

³ Nida dua na dauveiqaravi i Jiova, vakacava eda vakabauta ni o Jiova ena vakabulai ira dina na nona tamata ena veivakararawataki levu? E vola na yapositolo o Pita: “E macala ena ka kece qo ni kila o Jiova na sala me vakabulai ira kina era qarava na Kalou nira vakatovolei, me maroroi ira tale ga na tawayalododonu me yaco mada na siga ni lewa mera na qai muduki kina.” (2 Pita 2:9) Nida vakananuma na nona dauveivakabulai o Jiova ena gauna sa oti, eda na nuidei ni na cakava tale ga qori ena gauna sa tu qo e matada. Meda dikeva mada qo e tolu na ivakaraitaki eda nuidei kina ni o Jiova ena vakabulai ira dina na nona tamata.

VEIVAKABULAI ENA WALUVU

4. Na cava e bibi kina na gauna e solia o Jiova ni bera na Waluvu?

⁴ Kena imatai, raica mada na itukutuku ni Waluvu a yaco ena siga i Noa. E bibi dina vei Jiova na gauna e solia me vakayacori kina na nona inaki. E levu sara na ka me caka ni bera ni yaco na Waluvu, qori e okati kina na itavi levu ni kena ta na waqa kei na nodra vakavodoki na manumanu i waqa. E sega ni tukuni ena Vakatekivu ni waraka o Jiova me ta oti na waqa, me qai lewa na gauna me yaco kina na Waluvu. Ke se bera mada ga ni ta na waqa, e se rawa ga ni digia na siga me yaco kina na Waluvu. E kena dina ga ni sa lewa oti tu na tikinisiga ni bera ni vakaroti Noa me ta na waqa. Eda kila vakacava qori?

5. Na cava a vakarogoya o Jiova ena Vakatekivu 6:3? Na gauna cava a vakarogoya kina qori?

⁵ E tukuna vei keda na iVolatabu ni a vakarogoya e lomalagi na Kalou na nona lewa. E cavuti qori ena Vakatekivu 6:3, e tukuna: “A noqu Yalo Tabu ena sega ni veileti tiko kei na tamata me sa sega ni mudu, ka ni sa vakalewe talega ko koya: ia na nona gauna ena dua tale na drau ka ruasagavulu na yabaki.” E sega ni tukuna tiko o Jiova na balavu ni nona bula e dua. A vakarota ga na gauna ena vakarusa kina na tamata ca e vuravura.a A tekivu na Waluvu ena 2370 B.S.K., kena ibalebale qori ni a rairai vakarogoya na Kalou na nona lewa ena 2490 B.S.K. Ena gauna qori e se yabaki 480 kina o Noa. (Vkte. 7:6) Ni oti e rauta ni 20 na yabaki, qori ena 2470 B.S.K., a sucu na luve tagane i Noa. (Vkte. 5:32) Ni vo tu e duanadrau na yabaki me yaco na Waluvu, e se bera ga ni tukuna o Jiova vei Noa na cakacaka bibi me cakava me vakabulai ira kina na lewe i vuravura. Ia ena vakacava na dede ni gauna me qai tukuna kina vei Noa?

6. Na gauna cava a vakaroti Noa kina o Jiova me ta na waqa?

⁶ E kena irairai ni a waraka o Jiova me oti e vicasagavulu na yabaki me qai tukuna vei Noa na ka me cakava. Na cava eda tukuna kina qori? E tukuni ena iVolatabu ni a vakaroti o Noa me ta na waqa ena gauna eratou sa uabula kina na luvena, eratou sa vakawati tale ga. E tukuna vua o Jiova: “Ka’u na vakataudeitaka vei iko na noqu veiyalayalati: ko na vodo ki na waqa; ko iko, kei na luvemu tagane, kei na watimu, kei na watidratou na luvemu.” (Vkte. 6:9-18) Koya gona, e rawa ni tukuni ni qai vakaroti o Noa me ta na waqa ni se vo tu e 40 se 50 na yabaki me qai yaco na Waluvu.

7. (a) E vakaraitaka vakacava o Noa kei na nona vuvale na vakabauta? (b) Na gauna cava e tukuna kina na Kalou vei Noa na tikinisiga ena yaco kina na Waluvu?

⁷ Ni vakacagau tiko na ta waqa, de dua a lomatarotarotaka o Noa kei na nona vuvale na sala ena vakayacora kina na Kalou na nona inaki kei na gauna ena yaco kina na Waluvu. Ia qori e sega ni vakataotaka na nodratou cakacaka. E tukuna na iVolatabu: “A sa cakava ko Noa me vaka na ka kecega sa vakarota vua na Kalou, io, sa cakava vakakina.” (Vkte. 6:22) Ni vo e vitu na siga, sa qai tukuna o Jiova vei Noa na tikinisiga ena yaco kina na Waluvu. E veirauti sara ga na vo ni siga qori me vakavodoka kina o Noa na manumanu ina waqa. Koya gona, ena gauna e tadola kina na isogoniwaluvu mai lomalagi, qori ‘ena ikaononadrau ni yabaki i Noa, ena ikarua ni vula, ena ikatinikavitu ni siga,’ e sa vakarau tu na ka kece.—Vkte. 7:1-5, 11.

8. E vukei iko vakacava na itukutuku ni Waluvu mo nuidei kina ni o Jiova e kila na gauna me na vakabulai ira kina na nona tamata?

⁸ Na ivolatukutuku ni Waluvu e vakadinadinataki kina ni o Jiova e Kalou ni gauna, e Dauveivakabulai tale ga. Nida sa volekata yani na icavacava ni ituvaki qo, eda nuidei ni na vakayacora kece o Jiova na nona inaki ena ‘siga kei na kena aua’ e sa lokuca.​—Maciu 24:36; wilika Apakuki 2:3.

VEIVAKABULAI ENA WASA DAMUDAMU

9, 10. A vakayagataki ira vakacava nona tamata o Jiova mera bacani kina na mataivalu ni Ijipita?

⁹ Eda vulica mai ni o Jiova e lewa na gauna me na vakayacori kina na nona inaki. Eda na dikeva ena ikarua ni ivakaraitaki qo e dua tale na vuna meda nuidei kina ni o Jiova ena vakabulai ira na nona tamata: Ena vakayagataka nona kaukaua levu me na vakayacori kina na nona inaki. E macala ga ni rawa ni vakabulai ira na nona tamata o Jiova, ia e dau vakayagataki ira ena so na gauna mera bacani kina na meca. Qori sara ga na ka a cakava me vakabulai ira kina na Isireli mai na nodra vakabobulataki mai Ijipita.

¹⁰ E rauta ni tolu na milioni na kedra iwiliwili na Isireli era biuti Ijipita. E vakayagataki Mosese o Jiova me liutaki ira ina dua na vanua e nanuma kina o Fero nira sa sese. (Wilika Lako Yani 14:1-4.) A bacani e keri o Fero mani liutaki ira na nona mataivalu me muri ira na Isireli, ra qai sogoti ira ena Wasa Damudamu. Sa sega na vanua mera dro bula kina na Isireli. (Lako 14:5-10) Ia e sega sara ga ni dua na ka mera rerevaka ni tu vakarau o Jiova me vakabulai ira.

11, 12. (a) A vakabulai ira vakacava nona tamata o Jiova? (b) Na cava a yaco ena nona veivakabulai na Kalou, na cava eda vulica kina?

¹¹ Na “duru o” a liutaki ira tiko na Isireli sa lai tu mai dakudra me vakalatilati vei ira na mataivalu i Fero qai vakabutobutotaki ira. Ia e vakararamataka ga na nodra yasana na Isireli ena bogi. (Wilika Lako Yani 14:19, 20.) E qai wasea rua na wasawasa o Jiova ena nona vakaliwava vakaukaua na tokalau, mani ‘mamaca na botonisauloa.’ Qo e taura dina na gauna baleta ni tukuni ni liwa tiko na cagi ena ‘bogi me yacova na siga,’ oti era sa qai ‘taubale e loma ni wasawasa ena qele mamaca o ira na Isireli.’ Era toso vakamalua ni vakatauvatani kei na nodra kareti na mataivalu i Fero. Ia era sega ga ni toboki ira rawa na Isireli baleta ni vala ena vukudra o Jiova. E “vakataqayataka na nodrai valu na kai Ijipita, ka vakalutuya na yava ni nodra qiqi-ni-valu, me lako vakabibi kina.”​—Lako 14:21-25.

¹² Nira sa yaco bula i tai na Isireli, e tukuna vei Mosese o Jiova: “Mo dodoka na ligamu vaka ki na waitui, me suka tale na wai me luvuci ira na kai Ijipita, na nodra qiqi-ni-valu, kei ira nai valu sa vodo ose.” Ni sa suka na wai, era via dro na sotia, ‘a sa biuti ira o Jiova ena loma ni wasawasa.’ E sega ni dua e dro bula rawa, “sa sega e dua vei ira sa vo.” (Lako 14:26-28) E vakaraitaka o Jiova ni tu vua na kaukaua me vakabulai ira nona tamata ena ituvaki cava ga.

VEIVAKABULAI NI VAKARUSAI O JERUSALEMI

13. Na ivakasala cava a tukuna o Jisu? Na cava era na rairai lomatarotarotaka na nona imuri?

¹³ E kila vinaka o Jiova na ka ena yaco me vakayacori kina na nona inaki. Qori ena vakabibitaki ena ikatolu ni ivakaraitaki qo: Ena gauna a kabai Jerusalemi kina na mataivalu ni Roma ena imatai ni senitiuri. O Jiova e vakayagataki Jisu me vakasalataki ira na lotu vaKarisito era tiko e Jerusalemi kei Jutia ni bera na veivakarusai ena 70 S.K. E tukuna o Jisu: “Ni dou raica ni sa tiko ena vanua tabu na ka vakasisila e dauveivakarusai a tukuna na parofita o Taniela, . . . mera dro sara ina veiulunivanua o ira na tiko e Jutia.” (Maciu 24:15, 16) Era na kila vakacava na imuri i Jisu ni sa vakayacori na parofisai qo?

14. A qai vakamatatataki vakacava na ivakasala i Jisu?

¹⁴ Ni oti e vica na yabaki, sa qai matata na ibalebale ni ka e tukuna o Jisu. Ena 66 S.K., era yaco yani i Jerusalemi na sotia ni Roma e liutaka o Sesio Qalusi mera lai tarovi ira na Jiu dauvakacaca. Era sa qai vuni ena loma ni valenisoro na Jiu dauvakacaca qori, era vakatokai na Zealots, oti era sa qai yanaraka na bai ni valenisoro na sotia ni Roma. Ia o ira na lotu vaKarisito era se nanuma tiko na ivakasala i Jisu, era kila na ibalebale ni ka e yaco qori: Na sotia ni Roma lotu butobuto era qaravi matakau (“vakasisila”) era yaco sara ina valenisoro (“vanua tabu”). Qori sara ga na gauna mera ‘dro kina veiulunivanua’ na imuri i Jisu. Ia era na dro vakacava nira wavokita tu na koro na meca? Dua na ka veivakurabuitaki a qai yaco.

15, 16. (a) Na ivakasala matata cava a tukuna o Jisu, na cava e bibi kina vei ira na nona imuri mera muria? (b) Ena vakatau ena cava noda vakabulai?

¹⁵ E vakasauri ga na nodra biuti Jerusalemi na sotia i Sesio Qalusi mera lesu ina nodra vanua. Era cicimuri ira na sotia qori o ira na Jiu dauvakacaca. Qori e gauna vinaka sara ga mera dro kina na imuri i Jisu nira sa yali na Jiu dauvakacaca, era sa lesu tale ga na sotia ni Roma. E vakasalataki ira sara ga vakamatata o Jisu mera biuta na koro ena kena gauna totolo duadua, mera kua tale ga ni kauta na ka era taukena. (Wilika Maciu 24:17, 18.) Na cava e bibi kina mera biuta na koro ena gauna totolo duadua? Baleta ni oti ga e vica na siga era lesu tale mai na Jiu dauvakacaca, ra qai vakasaurarataki ira na lewenikoro e Jerusalemi kei Jutia mera tomani ira. Sa qai ca ga vakalevu na ituvaki baleta ni vica na ilawalawa Jiu era vinakata mera lewa na koro. Qori sa qai dredre ga kina mera biuti Jerusalemi na lotu vaKarisito. Ena gauna era lesu tale kina e Jerusalemi na sotia ni Roma ena 70 S.K., e sega tale ni dua e dro bula rawa. (Luke 19:43) Sa sega tale ni dua e rawa ni biuta na koro! Ia era vakabulai o ira na lotu vaKarisito era muria na ivakasala i Jisu mera dro ina veiulunivanua. Era vakadinadinataka sara ga e keri ni kila o Jiova na sala me vakabulai ira kina na nona tamata. Na cava eda vulica kina?

¹⁶ Ena gauna ni veivakararawataki levu, e bibi meda muria na ivakasala mai na iVolatabu kei na isoqosoqo. Kena ivakaraitaki, na ivakasala i Jisu me baleta na “dro sara ina veiulunivanua,” ena yaga tale ga vei keda ena gauna qo. Ia eda na dro vakacava? Eda se bera ni kila.b Eda nuidei ga ni o Jiova ena vakamatatataka na ibalebale ni ivakasala qori ena nona gauna lokuci. Me vaka ni vakatau na noda vakabulai ena noda talairawarawa, e bibi kina meda taroga: ‘Vakacava au dau muria na ivakasala i Jiova e vakarautaka vei ira nona tamata ena gauna qo? E dau totolo noqu muria na ivakasala qori se dau taura na gauna?’​—Jeme. 3:17.

NUIDEI ENA GAUNA SE BERA MAI

17. Na cava eda vulica ena parofisai i Apakuki me baleta na nona via ravuti keda o Koki?

¹⁷ Meda raica tale mada na nona ravuravu o Koki a vakamacalataki ena itekitekivu ni ulutaga qo. E tukuna tale ga qori na parofita o Apakuki ni tukuna: “Au a rogoca, ka rise na bati ni ketequ; Ni sa rogo mai, sa yavala kina na tebenigusuqu: Sa curu ki na suiqu na vuca, ka’u a sautaninini tu e yavaqu: Ia ka’u na vakacegu ga e na siga ni rarawa, Ni sa lako cake mai ko koya [Kalou] vei ira na lewe ni vanua [mataivalu kaukaua] ena mai kabai ira ko koya.” (Apak. 3:16) Ena gauna e rogoca kina o Apakuki nira na vakarau ravuti na dauveiqaravi ni Kalou, e taqaya sara ga, e ninini na tebenigusuna qai malumalumu. Eda na rawa ni vakila tale ga qori ena gauna era na via ravuti keda kina na mataivalu i Koki. Ia e waraka ga o Apakuki na siga levu i Jiova, e nuidei tale ga ni na vakabulai ira na nona tamata. Eda nuidei tale ga ena gauna qo.​—Apak. 3:18, 19.

18. (a) Na cava meda kua ni rerevaka kina na nodra via ravuravu na meca? (b) Na cava eda na dikeva ena ulutaga e tarava?

¹⁸ Ena tolu na ivakaraitaki eda veivosakitaka mai, e vakadinadinataki kina ni o Jiova e kila na sala me vakabulai ira kina na nona tamata. E sega ni vakataratututaki ni na yaco dina na nona inaki, ena qaqa tale ga. Ke da vinakata meda marautaka na nona qaqa o Jiova, e bibi meda yalodina tiko ga me yacova na icavacava. Ia ena vukei keda vakacava o Jiova meda yalodina tiko ga ena gauna qo? Ena veivosakitaki qori ena ulutaga e tarava.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 24]

Vakacava e dodonu vei ira na Isireli mera rerevaki ira na mataivalu i Fero?