“Hɔn nú Agalilɛ”

1, 2. Wlɛnwín tɛ Baláamu ka ba bo na mɔ tɛn dó hɛn nǔ gblé dó togun Jehovah tɔn wu?

HWEHUTƆ́ ɖé yì fí e é ko nɔ ɖó mlɛ ɖó b’ɛ nɔ kpa ɛ é. Hweví ɖé wɛ ɖò linlin tɔn mɛ bɔ é jló na wlí. É sɔ́ nùví ɖé ɖó mlɛ ɔ nu bo nyì dó tɔ̀ ɔ mɛ. É na nɔ zaan é ɔ, jǐfú ɔ jɛ dò yì jí bɔ mlɛkpo ɔ nya, hweví e mlɛ tɔn wlí é jɛn kpò b’ɛ na dɔn tɔ́n. Hwehutɔ́ ɔ ko nǔ ɖò nu kpá; é tuùn ɖɔ nùví ɖagbe ɔ wɛ emi sɔ́ ɖó mlɛ ɔ nu.

² Ðò 1473 J.H.M. ɔ, nya ɖé nɔ nyí Baláamu bo lin tamɛ kpɔ́n ɖesu dó nùví e é na zán é jí. Amɔ̌, togun Mawu tɔn e ɖó gɔnu ɖó ayikúngban wɛnjɛ Mɔwabu tɔn lɛ jí, ɖò Akpádídó Yikúngban ɔ sín dogbó jí é wɛ é jló na wlí. É ɖɔ ɖɔ gbeyiɖɔ Jehovah tɔn wɛ nú emi enyíì, loɔ, nukúnkɛ́nnɔ ɖé kpowun wɛ n’i, bɔ è byɔ ɛ ɖɔ é ni dónu Izlayɛli-ví lɛ. Amɔ̌, Jehovah bló bɔ é sɔ́ kpé nùɖé wu zɛ ɖɛ ɖagbe xixo dó Izlayɛli-ví lɛ jí wu ǎ. Ðó ajɔ e è jló na dó Baláamu é kpó ɖò nukúnmɛ byɔ n’i wɛ wutu ɔ, é ɖɔ ɖɔ enyi è kpéwú bo sísɛ́ togun ɔ bonu ye hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé dìn ɔ, bɔya Mawu ɖesu na dónu ye. Enɛ wu ɔ, Baláamu ɖó nùví ɔ, é wɛ nyí ɖyɔvǐ Mɔwabu tɔn jihunumɛtɔ́ lɛ.​—Kɛ́nsísɔ́ 22:1-7; 31:15, 16; Nǔɖexlɛ́mɛ 2:14.

3. Bǎ tɛ mɛ wlɛnwín Baláamu tɔn ka w’azɔ̌ ɖó?

³ Wlɛnwín enɛ ka w’azɔ̌ à? Ɛɛn, ɖó bǎ ɖé mɛ. Izlayɛli-ví sunnu afatɔ́n donu mɔkpan jɛ mɔ ɔ mɛ, bo “jɛ aga lɛ̀ xá ɖyɔvǐ Mɔwabu tɔn lɛ jí.” Ye tlɛ lɛ́ jɛ vodun Mɔwabunu lɛ tɔn lɛ sɛ̀n jí, kaka jɛ vodun Baalu e ɖò Peɔ́ɔ, bo nyí yɛhwe vǐjiji tɔn é jí. É sín enɛ wu bɔ Izlayɛli-ví 24 000 kú ɖò Akpádídó Yikúngban ɔ sín dogbó jí. É blawu à cé?​—Kɛ́nsísɔ́ 25:1-9.

4. Aniwu Izlayɛli-ví afatɔ́n mɔkpan ka jɛ nùblibliwiwa sín mɔ mɛ?

⁴ Aniwu nǔ baɖabaɖa enɛ ka jɛ? Mɛ gègě ɖò togun ɔ mɛ bo ɖó ayi nyanya, ɖó ye lɛkɔ sín Jehovah Mawu e hwlɛn ye sín Ejipu, bo na nùɖuɖu ye ɖò gbetótló mɛ, lobo kplá ye wuyɛyɛ̌-afɔyɛ́yɛ́ xwè Akpádídó Yikúngban ɔ jí é gudo. (Eblée lɛ 3:12) Mɛsɛ́dó Pɔlu lin tamɛ kpɔ́n dó tan ɔ jí é ɔ, é wlan ɖɔ: “Mǐ ɖó na jó mǐɖée nú agalilɛ lee mɛɖé lɛ bló gbɔn ɖò ye mɛ, bɔ gbɛtɔ́ adɔ̌kpo ɖokpo afɔwó afatɔ́n (23 000) kú ɖò kéze gbè ɖokpo mɛ é ǎ.”a​—1 Kɔlɛntinu lɛ 10:8.

5, 6. Etɛwu hwɛ e Izlayɛli-ví lɛ hu ɖò ayikúngban wɛnjɛ Mɔwabu tɔn lɛ jí é sín tan ka ɖó lè nú mǐ égbé?

⁵ Nùkplɔnmɛ gègě ɖò tan e ɖò Kɛ́nsísɔ́ mɛ é mɛ nú togun Mawu tɔn égbé, ɖó yedɛɛ lɛ ko ɖò kɛnnɛkɛnnɛ dó nǔ e hugǎn Akpádídó Yikúngban ɔ tawun é. (1 Kɔlɛntinu lɛ 10:11) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, lee gbɛ̀ ɔ dóvè ɖò agalilɛ mɛ gbɔn é nɔ xlɛ́ lee é nyí gbɔn ɖò Mɔwabu hwexónu tɔn é, amɔ̌, égbé tɔn lɛ́ vùn kàn tawun. Hú mɔ̌ ɔ, Klisanwun afatɔ́n donu mɔkpan wɛ nɔ jɛ agalilɛ sín mɔ ɖokpo e mɛ Izlayɛli-ví lɛ jɛ é mɛ ɖò xwewu xwewu. (2 Kɔlɛntinu lɛ 2:11) Gɔ́ na ɔ, mɛ e ɖò gbɛ̌ dó xá togun Mawu tɔn wɛ égbé é ɖé lɛ nɔ xwedó kpɔ́ndéwú Zimuli tɔn; éyɛ syɛn ta kaka bo kplá Madiáani ví nyɔnu ɖokpo dó goxɔ éɖesu tɔn mɛ ɖò fí e Izlayɛli-ví lɛ ɖó gɔnu ɖó é. Mɛ enɛ lɛ e nɔ wà nǔ é ɖɔhun égbé é nɔ flú mɛ gègě ɖò agun Klisanwun tɔn mɛ.​—Kɛ́nsísɔ́ 25:6, 14; Judi 4.

⁶ A ka nɔ mɔ hwiɖée ɖò ayikúngban wɛnjɛ Mɔwabu tɔn égbé tɔn lɛ jí à? A ka nɔ mɔ gbɛ̀ yɔyɔ̌ ɔ, ee nyí ajɔ towe é sɛ́dó ɖɔ é ɖò kɛnnɛkɛnnɛ à? Enyi mɔ̌ hǔn, wà nǔ bǐ bo hɛn hwiɖée ɖò wanyiyi Mawu tɔn mɛ, gbɔn tónúsíse nú gbeɖiɖe elɔ gblamɛ: “Hɔn nú agalilɛ.”​—1 Kɔlɛntinu lɛ 6:18.

ETƐ KA NƆ NYÍ AGALILƐ?

7, 8. Etɛ ka nɔ nyí “agalilɛ”? Nɛ̌ mɛ e nɔ zán walɔ enɛ lɛ é ka nɔ ya nǔ e ye dó é gbɔn?

⁷ Ðò Biblu mɛ ɔ, “agalilɛ” (por·neiʹa ɖò Glɛkigbe mɛ) sín tinmɛ wɛ nyí xó ɖó xá mɛ e kpo mɛ kpo ma wlí alɔ sɔgbe xá Biblu ǎ é. É sixu nyí nyɔnu ɖevo biba, afɔdogbě, tonyinya, mɛ e ma ko wlí alɔ ǎ lɛ é na ɖóxó xá yeɖée, agalilɛ nu mɛ tɔn kpo yonu tɔn kpo, mɛ e kpo mɛ kpo ma wlí alɔ ǎ é sín mɛ̌ sísɔ́ dó d’ayihun. Walɔ mɔhun lɛ zinzan ɖò sunnu kpo sunnu kpo alǒ nyɔnu kpo nyɔnu kpo tɛntin gɔ́ nú xó ɖó xá kanlin lɔ ɖ’emɛ.b

⁸ Xó e Biblu ɖɔ é ɖò wɛn: Mɛ e nɔ lɛ̀ aga lɛ é sixu nɔ agun Klisanwun tɔn mɛ ǎ, ye ka na lɛ́ mɔ gbɛ̀ mavɔmavɔ ǎ. (1 Kɔlɛntinu lɛ 6:9; Nǔɖexlɛ́mɛ 22:15) Hú mɔ̌ ɔ, é na bo tlɛ nyí dìn hwɛ̌ ɔ, ye nɔ hɛn nǔ gègě gblé dó yeɖée wu: È sɔ́ nɔ ɖeji dó ye wu ǎ, ye sɔ́ nɔ ɖó sísí mɛɖesunɔ tɔn ǎ, mɛɖée gbígbɛ́, ayixa e nɔ ɖò hwɛ dó mɛ wɛ é, xò e ma jló mɛ ǎ lɛ é, azɔn, kaka jɛ kú jí. (Xà Galatinu lɛ 6:7, 8.) Aniwu è ka na wlí ali enɛ e nɔ hɛn nǔ gblé dó mɛ wu sɔmɔ̌ é? É blawu ɖɔ mɛ gègě nɔ lin nǔ kpɔ́n yì bǎ enɛ mɛ hwenu e ye jɛ afɔ nukɔntɔn ɔ sɔ́ jí é ǎ, é wɛ nyí fɔtóo nùblibliwiwa tɔn (pornographie) lɛ kpinkpɔn.

FƆTÓO NÙBLIBLIWIWA TƆN LƐ KPINKPƆN: AFƆ NUKƆNTƆN Ɔ

9. Mɛɖé lɛ nɔ ɖɔ ɖɔ fɔtóo nùblibliwiwa tɔn kpinkpɔn kún nyla ó. Xó jɔ xó wɛ à? Tinmɛ.

⁹ Ðò tò gègě mɛ ɔ, fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ nɔ tɔ́n ɖò fí ɖěɖee è nɔ sà xójlawema lɛ ɖè é, ɖò han lɛ kpo telée kpo mɛ, lobo gbakpé Ɛntɛnɛti jí vaàn.c Mɛɖé lɛ nɔ ɖɔ ɖɔ é kún nyla ó. Adingban sésé ka wɛ! Mɛ ɖěɖee nɔ kpɔ́n fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ é sixu wá huzu mɛ e nɔ sɔ́ mɛ̌ yeɖée tɔn dó d’ayihun lɛ é, lobɔ “agbaza sín jlǒ e nyí winnyanú lɛ” é wiwa sín akpàkpà na nɔ sɔ́ ye. Enɛ sixu zɔ́n bɔ ye wá huzu kannumɔ nú agalilɛ kpo jlǒ kwijikwiji lɛ kpo; é sixu lɛ́ dɔn hwɛgbe syɛnsyɛn lɛ wá xwédo mɛ, kaka jɛ mɛɖée gbígbɛ́ jí.d (Hlɔmanu lɛ 1:24-27; Efɛzinu lɛ 4:19) Dobanúnǔtɔ́ ɖé sɔ́ kannumɔ nyinyi nú agalilɛ sɔ́ jlɛ́ dó kansɛ́ɛ zɔn wu. É ɖɔ: “É nɔ ɖò susu wɛ bo nɔ ɖò kàn vùn wɛ. É yá bonu é gbɔ nú éɖée ǎ, lobɔ nukúnkpikpe d’ewu bonu é gbɔ lɛ́ vɛwǔ tawun.”

10. Ali tɛ lɛ nu mǐ ka sixu zán nugbodòdó e ɖò Jaki 1:14, 15 mɛ é ɖè? (Kpɔ́n gbàví “Un Mɔ Hlɔnhlɔn Bo Dó Sixu Ðó Walɔ Mímɛ́.”

¹⁰ Lin tamɛ kpɔ́n dó xó e ɖò Jaki 1:14, 15 mɛ é jí, é ɖɔ: “È nɔ jɛ tɛnkpɔn mɛ hwenu e jlǒ nyanya mɛɖesunɔ tɔn dɔn mɛ, bɔ è jɛ mɔ mɛ é. Enɛ ɔ gudo ɔ, jlǒ nyanya ɔ nɔ jì hwɛhuhu, bɔ hwɛhuhu ɔ wá dó ɖɔ dò bǐ ɔ, é nɔ jì kú.” Enɛ wu ɔ, enyi jlǒ nyanya ɖé byɔ tamɛ nú we hǔn, yawu bo ɖè síìn tlolo! Ði kpɔ́ndéwú ɔ, enyi nukún towe jɛ ɖiɖe e na fɔ́n jlǒ xóɖóxámɛ tɔn dó lanmɛ nú mɛ lɛ é jí hǔn, yawu lilɛ kɔ dó fí ɖevo, alǒ cí ɔdinatɛ́ɛ ɔ, alǒ ɖyɔ tò e jí telée ɔ ɖè é. Wà nǔ e é na byɔ lɛ é bǐ bo ma jó hwiɖée dó bonu nùblibliwiwa sín jlǒ byɔ lanmɛ nú we, bo wá ɖu ɖò jǐ towe ó!​—Xà Matie 5:29, 30.

11. Hwenu e mǐ ɖò jlǒ nyanya lɛ ɖí xwi xá wɛ é ɔ, nɛ̌ mǐ ka sixu xlɛ́ ɖɔ mǐ ganjɛ Jehovah wu gbɔn?

¹¹ Ðó hwɛjijɔ ɖagbe wu ɔ, Mɛ e tuùn mǐ hú mǐɖesunɔ é byɔ mǐ ɖɔ: “Hǔn, mi bo sú nǔ e nyí ayikúngban jí tɔn ɖò ayi mitɔn mɛ lɛ sín kún dó; nǔ enɛ lɛ wɛ nyí: agalilɛ, nùblibliwiwa, jlǒ agbaza tɔn lɛ, linlin nyanya lɛ kpo nukúnkɛ́ndídó kpo, ɖó nukúnkɛ́ndídó ɔ cí bocyɔ sinsɛn ɖɔhun.” (Kolosinu lɛ 3:5) Nugbǒ wɛ ɖɔ mɔ̌ biblo sixu vɛwǔ. Amɔ̌, flín ɖɔ mǐ ɖó Tɔ́ wanyiyinɔ e nɔ lɛ́ kú hǔn é ɖé ɖò jixwé, bɔ mǐ hɛn ɔ mǐ na byɔ alɔdo tɔn. (Ðɛhan 68:20) Enɛ wu ɔ, enyi linlin e ma sɔgbe ǎ lɛ é wá ayi mɛ nú we hǔn, byɔ alɔdo tɔn tlolo. Xoɖɛ bo byɔ “hlɔnhlɔn aditi” ɔ, lobo tɛnkpɔn bo huzu linlin towe ɖó nǔ e sɔgbe lɛ é jí.​—2 Kɔlɛntinu lɛ 4:7; 1 Kɔlɛntinu lɛ 9:27; kpɔ́n gbàví “Nɛ̌ Un ka Sixu Jó Walɔ Nyanya ɖé Dó Gbɔn?”

12. Etɛ ka nyí “ayi” mǐtɔn? Aniwu mǐ ka ɖó na hɛn hú nǔ bǐ?

¹² Nùnywɛtɔ́ Salomɔ́ɔ wlan ɖɔ: “Hɛn ayi towe hú nǔ bǐ, ɖó fí e gbɛ̀ towe sín azinkan ɖè ɔ nɛ.” (Nùnywɛxó 4:23) Nǔ e mǐ nyí ɖò xomɛ é, alǒ gbɛtɔ́ alɔkpa e mǐ nyí tawun ɖò Mawu nukúnmɛ é wɛ nyí “ayi” mǐtɔn. Hú mɔ̌ ɔ, nǔ e Mawu lin dó “ayi” mǐtɔn wu é wɛ na xlɛ́ ɖɔ mǐ na mɔ gbɛ̀ mavɔmavɔ alǒ gbɔ, enyi mɛ e mǐ nyí ɖò mɛ ɖevo lɛ nukúnmɛ é wɛ ǎ. Nǔ klewun ɖé jɛn wɛ, bo ka ɖò dandan. Bo ma na dó kpɔ́n nyɔnu ɖé ɖò alixo agɔ mɛ ǎ ɔ, nya gbejinɔtɔ́ Jɔbu nu alɛ̀ xá nukún tɔn lɛ. (Jɔbu 31:1) Kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé wɛ nyí enɛ nú mǐ à cé? Ðɛhan wlantɔ́ ɖé ɖó linlin ɖokpo ɔ bo xoɖɛ ɖɔ: “Ðè nukún ce sín nǔ ma xɔ akwɛ lɛ jí.”​—Ðɛhan 119:37.

DINA WÀ XLONƆNÚ

13. Mɛ̌ ka nyí Dina? Etɛwu xɔ́ntɔn e é zun lɛ é ka nyí xlonɔnú b’ɛ wà?

¹³ Lee mǐ ko mɔ gbɔn ɖò Wemata 3gɔ́ wema elɔ tɔn mɛ é ɔ, xɔ́ntɔn mǐtɔn lɛ sixu sísɛ́ mǐ bɔ mǐ wà nǔ ɖagbe alǒ nǔ nyanya. (Nùnywɛxó 13:20; xà 1 Kɔlɛntinu lɛ 15:33.) Lin tamɛ dó vǐ nyɔnu tɔ́gbó Jakɔbu tɔn Dina sín kpɔ́ndéwú jí. Kplɔ́n ɖagbe wɛ Dina sín mɛjitɔ́ lɛ na ɛ có, é wà xlonɔnú bo zun xɔ́ntɔn xá ɖyɔvǐ Kanáanu lɛ. Kanáanu lɛ lɔ ka dóvè ɖò nùblibliwiwa mɛ Mɔwabunu lɛ ɖɔhun. (Levíi ví 18:6-25) Ðò sunnu Kanáanu lɛ sín nukúnmɛ ɔ, Dina nyí mɛɖé bɔ è sixu wlí dó mɔ mɛ blewun; Sikɛmu e nyí mɛ bɔ “è ka nɔ sí hú mɛ lɛ bǐ” ɖò tɔ́ tɔn hɛnnu mɛ é lɔ ɖò sunnu enɛ lɛ mɛ.​—Bǐbɛ̌mɛ 34:18, 19.

14. Nɛ̌ gbɛ̌ nyanya didó Dina tɔn ka hɛn nǔ baɖabaɖa wá gbɔn?

¹⁴ Xóɖóxámɛ sín linlin sixu ko nɔ ma wá ayi mɛ nú Dina hwenu e é mɔ Sikɛmu é. Amɔ̌, Sikɛmu ɔ, hwenu e jlǒ xóɖóxámɛ tɔn fɔ́n ɖò lan tɔn mɛ é ɔ, é wà nǔ e Kanáanu gègě ma na mɔ nyanya tɔn ǎ é. Enyi Dina na bo wá tɛnkpɔn bo na gló é ɔ, é sixu kpé nùɖé wu ǎ, ɖó Sikɛmu “xò é sɔ́, bo hwlɛn kàn xá ɛ, bo gbá avɔ n’i.” É cí ɖɔ Sikɛmu wá “yí wǎn n’i” ɖò nukɔn mɛ, amɔ̌, enɛ ɖyɔ nǔ e é ko wà xá ɛ é ǎ. (Xà Bǐbɛ̌mɛ 34:1-4.) Dina ɖokpo wɛ ka sún sìn nǔ enɛ e jɛ é tɔn ǎ. Gbɛ̌ nyanya e é dó é dɔn nǔ baɖabaɖa kpo winnya kpo wá nú xwédo tɔn bǐ.​—Bǐbɛ̌mɛ 34:7, 25-31; Galatinu lɛ 6:7, 8.

15, 16. Nɛ̌ mǐ ka sixu mɔ nùnywɛ e gosin Mawu gɔ́n é gbɔn? (Kpɔ́n gbàví, “Wemafɔ e Jí A Sixu Lin Tamɛ Kpɔ́n Dó lɛ É.”

¹⁵ Enyi nǔ enɛ e jɛ é kplɔ́n nǔ taji ɖé Dina hǔn, é ka tó sún sìn tɔn hwɛ̌ cobo wá mɔ nùkplɔnmɛ enɛ. Mɛ ɖěɖee yí wǎn nú Jehovah bo nɔ setónú n’i lɛ é ɔ, é nyí nùɖé sín sìn wɛ ye na tó sún hwɛ̌ cobonu nǔ ɔ na kplɔ́n nǔ ye ǎ. Ðó ye nɔ ɖótó Mawu wutu ɔ, ye nɔ “dó nùnywɛtɔ́ há.” (Nùnywɛxó 13:20a) Mɔ̌ mɛ ɔ, ye nɔ wá mɔ nukúnnú jɛ “nyɔna li ɔ” wu bǐ mlɛ́mlɛ́, bo nɔ nyì alɔ nú tagba kpo wuvɛ̌ e ma nyí dandan tɔn ǎ lɛ é kpo.​—Nùnywɛxó 2:6-9; Ðɛhan 1:1-3.

¹⁶ Nùnywɛ e gosin Mawu gɔ́n é tíìn nú mɛ e akpàkpà tɔn nɔ sɔ́ lɛ é bǐ. Mɛ enɛ lɛ nɔ ɖókan dó ɖɛxixo wu bo nɔ lɛ́ kplɔ́n Xó Mawu Tɔn kpo wema e deví gbejinɔtɔ́, ayiɖotenanɔ ɔ nɔ ɖetɔ́n lɛ é kpo ɖò gbesisɔmɛ. (Matie 24:45; Jaki 1:5) Mɛɖesɔhwe lɛ́ ɖò taji; è nɔ xlɛ́ enɛ gbɔn jlǒ sísɔ́ dó zán wěɖexámɛ Biblu tɔn lɛ gblamɛ. (2 Axɔsu lɛ 22:18, 19) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Klisanwun ɖé sixu yí gbè ɖɔ ayi emitɔn sixu wá hizi bo dá hú nǔ bǐ. (Jelemíi 17:9) Amɔ̌, enyi ninɔmɛ ɖé wá xwetɔ́n bo xlɛ́ mɔ̌ ɔ, é ka na sixu sɔ́ éɖée hwe sɔmɔ̌ bo na yí wě e è na ɖè xá ɛ lɛ é alǒ alɔ e è na dó é kpo wanyiyi kpo lɛ é à?

17. Ðɔ ninɔmɛ e sixu tɔ́n ɖò xwédo ɖé mɛ é ɖé. Tinmɛ lee papa ɖé sixu lin tamɛ kpɔ́n d’eji xá vǐ nyɔnu tɔn gbɔn é.

¹⁷ Lin tamɛ kpɔ́n dó ninɔmɛ elɔ jí. Papa ɖé gbɛ́ nú vǐ nyɔnu tɔn ɖɔ é kún na tɔ́n kpo dɔnkpɛvu Klisanwun ɖé kpo ó, afi nú mɛɖé gɔ́ nú ye. Vǐ nyɔnu ɔ ɖɔ: “Có papa, mi ɖeji dó wutu ce ǎ wɛ à? Mǐ ma ka na wà nǔ nyanya ɖé nɛ!” Vǐ nyɔnu enɛ sixu yí wǎn nú Jehovah lobo ɖó linlin e sɔgbe lɛ é, amɔ̌, é ka ɖò nǔ wà “kpo nùnywɛ [e gosin Mawu gɔ́n é] kpo” wɛ dìn à? É ɖò ‘hinhɔn nú agalilɛ’ wɛ dìn à? Alǒ xlonɔnú wà wɛ é ɖè bo ɖò jiɖe ɖó dó “nǔ e ɖò ayi tɔn mɛ é” wu wɛ nɛ à cé? (Nùnywɛxó 28:26) Nugbodòdó ɖevo ɖěɖee sixu d’alɔ papa ɔ kpo vǐ nyɔnu tɔn kpo bɔ ye na lin tamɛ kpɔ́n dó ninɔmɛ ɔ jí é sixu ko wá ayi towe mɛ.​—Kpɔ́n Nùnywɛxó 22:3; Matie 6:13; 26:41.

JOZƐFU HƆN NÚ AGALILƐ

18, 19. Tɛnkpɔn tɛ Jozɛfu ka mɔ? Nɛ̌ é ka ɖuɖeji gbɔn?

¹⁸ Dɔnkpɛvu ɖɛkpɛɖɛkpɛ ɖé tíìn bo yí wǎn nú Mawu, lobo hɔn nú agalilɛ; Jozɛfu wɛ é nɔ nyí bo nyí tɔ́ví nú Dina. (Bǐbɛ̌mɛ 30:20-24) Hwenu e Jozɛfu ɖò vǔ é ɔ, éɖesunɔ mɔ nǔ ɖěɖee xlonɔnúwiwa Dina tɔn dɔn nyì ayǐ lɛ é. É ɖò gaàn ɖɔ nǔ enɛ e ɖò Jozɛfu sín ayi mɛ é kpo jlǒ e é ɖó bo na hɛn éɖée ɖò wanyiyi Mawu tɔn mɛ é kpo cyɔn alɔ jǐ tɔn xwè ɖé lɛ gudo ɖò Ejipu, hwenu e gǎn tɔn sín asì nɔ ɖò hǎ byɔ ɛ wɛ “ayihɔngbe ayihɔngbe” é. Kannumɔ wɛ nú Jozɛfu, é sixu ɖɔ ɖɔ emi gbɛ́ azɔ̌ lobo yì ǎ! É ɖó na ɖí xwi xá ninɔmɛ ɔ kpo nùnywɛ kpo kpodo akɔnkpinkpan kpo. É ka wà mɔ̌, ɖó azɔn gègě wɛ é gbɛ́ hǎ e byɔ ɛ wɛ Potifáa sín asì nɔ ɖè é, lobɔ wǎgbɔ tɔn ɔ, é gbɔ bo hɔn.​—Xà Bǐbɛ̌mɛ 39:7-12.

¹⁹ Lin tamɛ kpɔ́n kpɛɖé: Enyi Jozɛfu ko nɔ kpɔ́n sɛ́ nú nyɔnu ɔ alǒ ko ɖó aca bo nɔ kú dlɔ̌ kéze ɖéɖé dó xóɖóxámɛ jí wɛ ɔ, é na kpéwú bo nɔ gbeji à? É na vɛwǔ tawun. Jozɛfu nɔ sɔ́ linlin tɔn ɖó nǔ nyanya lɛ jí ǎ. Loɔ, kancica e ɖò é kpo Jehovah kpo tɛntin é wɛ xɔ akwɛ ɖò nukún tɔn mɛ. Enɛ tɔ́n ɖò xó e é ɖɔ nú Potifáa sín asì é mɛ, é ɖɔ: “Gǎn ce . . . gbɛ́ nùɖé nú mì ɖò xwé ɔ gbè ǎ. Hwi ɖokponɔ wu jɛn un ma na ɖó alɔ ǎ, ɖó asì tɔn wɛ a nyí. Un sixu dó nǔ baɖabaɖa mɔhun sìn, bo hu hwɛ dó Mawu ce ǎ.”​—Bǐbɛ̌mɛ 39:8, 9.

20. Nɛ̌ Jehovah ka d’afɔ ninɔmɛ Jozɛfu tɔn mɛ gbɔn?

²⁰ Hwenu e Jehovah mɔ Jozɛfu bɔ é lín dó mɛ tɔn lɛ cobo ka nɔ ɖò gbeji nɔ wɛ ayihɔngbe ayihɔngbe é ɔ, kpɔ́n lee xomɛ na ko hun i sɔ́ é! (Nùnywɛxó 27:11) Nukɔn mɛ ɔ, Jehovah d’afɔ ninɔmɛ ɔ mɛ bo bló bɔ è ɖè Jozɛfu tɔ́n sín ganmɛ, bo sɔ́ ɛ gǎnhɔnyitɔ́-xɔsu kpo gǎn e na kpé nukún dó nùɖuɖu wu é kpo ɖò Ejipu. (Bǐbɛ̌mɛ 41:39-49) Lee nǔ lɛ wá yì ɖó é xlɛ́ ɖɔ xó e Ðɛhan 97:10 ɖɔ é nyí nugbǒ: “Mi mɛ e yí wǎn nú Mawu Mavɔmavɔ lɛ emi, mi gbɛ́ wǎn nú nǔ nyanya. Mawu Mavɔmavɔ nɔ nya xɛ ɖò mɛ e ɖò gbeji n’i lɛ jí; é nɔ hwlɛn ye gán sín mɛdídá fɛ́n mɛ.”

21. Nɛ̌ nɔví sunnu winnyawinnya Aflika tɔn ɖé ka ɖè akɔnkpinkpan xlɛ́ ɖò walɔ ɖagbe linu gbɔn?

²¹ Mɔ̌ ɖokpo ɔ, Mawu sɛntɔ́ gègě nɔ xlɛ́ ɖò égbé ɖɔ emi “gbɛ́ wǎn nú nǔnyanyawiwa” lobo “yí wǎn nú nǔɖagbewiwa.” (Amɔsi 5:15) Nɔví sunnu winnyawinnya ɖé ɖò Aflika flín ɖɔ ɖɔ ɖyɔvǐ ɖé ɖò xɔ tɔn mɛ ɖò azɔ̌mɛ bo gla kaka bo wá byɔ ɛ gbè ɖokpo ɖɔ enyi é d’alɔ emi ɖò tɛnkpɔn akɔ́nwunta tɔn ɖé hwenu ɔ, emi na sú axɔ tɔn ɛ, bɔ axɔ ɔ wɛ ka nyí ɖɔ é na ɖóxó xá emi. Nɔví sunnu ɔ ɖɔ: “Un gbɛ́ tlolo. Ðó un hɛn gbejininɔ ce wu wutu ɔ, wi e ɖò ta ce é kɔ́n ǎ bɔ un lɛ́ kpó ɖò sísí mɛɖesunɔ tɔn ɖó wɛ, nǔ enɛ lɛ xɔ akwɛ tawun hú siká kpo kpatagan kpo.” Nugbǒ wɛ ɖɔ è sixu “mɔ vivǐ e ɖò hwɛhuhu mɛ ɔ nú hwenu kpɛɖé,” loɔ, vivǐ enɛ e ma xɔ akwɛ ɖebǔ ǎ é nɔ hɛn wuvɛ̌ ɖaxó lɛ wá hwɛhwɛ. (Eblée lɛ 11:25) Hú mɔ̌ ɔ, vivǐ enɛ sɔ nǔtí ɖò awǎjijɛ mavɔmavɔ e tónúsíse nú Jehovah nɔ hɛn wá é kpá ǎ.​—Nùnywɛxó 10:22.

YǏ GBÈ NÚ ALƆDO MAWU NÙBLAWUKÚNÚMƐTƆ́ Ɔ TƆN

22, 23. (a) Enyi Klisanwun ɖé hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé ɔ, etɛwu xó bǐ ma ka ko fó ǎ? (b) Alɔdo tɛ ka tíìn nú nùwanyidotɔ́ ɖé?

²² Ðó mǐ nyí hwɛhutɔ́ wutu ɔ, mǐ bǐ wɛ ɖò gǎn dó wɛ bo na ɖu ɖò jlǒ agbaza tɔn lɛ jí, lobo na wà nǔ e sɔgbe ɖò Mawu nukúnmɛ é. (Hlɔmanu lɛ 7:21-25) Jehovah tuùn mɔ̌, bo lɛ́ “tuùn ɖɔ kɔgudu kpowun wɛ mǐ nyí.” (Ðɛhan 103:14) Amɔ̌, Klisanwun ɖé sixu hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé hweɖelɛnu. Enyi nǔ wá cí mɔ̌ hǔn, xó bǐ ko fó jɛn nɛ à? Gbeɖé kpɔ́n! Nugbǒ wɛ ɖɔ nùwanyidotɔ́ ɔ sixu ya wuvɛ̌ syɛnsyɛn lɛ, Axɔsu Davidi ɖɔhun. Amɔ̌, Mawu “ɖò gbesisɔmɛ bo na sɔ́ hwɛ kɛ” mɛ ɖěɖee sín hwɛ vɛ́ nú ye bɔ ye lɛ́ “ɖɔ” hwɛ yetɔn lɛ é hwebǐnu.​—Ðɛhan 86:5; Jaki 5:16; xà Nùnywɛxó 28:13.

²³ Gɔ́ na ɔ, Mawu nyɔ́ xomɛ bo na sunnu ɖé lɛ bɔ ye nyí “nùnina” ɖò agun Klisanwun tɔn mɛ: Sunnu enɛ lɛ nyí lɛngbɔnyitɔ́ gbigbɔ mɛ tɔn ɖěɖee ko mɔ nǔ kpɔ́n, kpé nǔ wu bo lɛ́ ɖò gbesisɔmɛ bo na d’alɔ mɛ lɛ é. (Efɛzinu lɛ 4:7, 8, 12; Jaki 5:14, 15) Nǔ e gbé ye nɔ nya é wɛ nyí ɖɔ ye na d’alɔ nùwanyidotɔ́ ɔ bonu é na vɔ́ kancica e ɖò é kpo Mawu kpo tɛntin é jla ɖó, lobɔ lee nya nùnywɛtɔ́ ɔ ɖɔ gbɔn é ɔ, “ayi tɔn [na] nɔ ɖò nǔ mɔ wɛ” bonu é ma sɔ́ lɛ́vɔ wá hu hwɛ ɖokpo ɔ ó.​—Nùnywɛxó 15:32.

‘AYI TOWE NI NƆ ÐÒ NǓ MƆ WƐ’

24, 25. (a) Nɛ̌ nyaví e xó è ɖɔ ɖò Nùnywɛxó 7:6-23 mɛ é ka xlɛ́ ɖɔ emi nyí “xlonɔ” gbɔn? (b) Nɛ̌ mǐ ka sixu bló gbɔn bɔ ‘ayi mǐtɔn na nɔ ɖò nǔ mɔ wɛ’?

²⁴ Biblu ɖɔ xó dó mɛɖé lɛ wu bɔ ye nyí “xlonɔ” alǒ ayi hwe dó ye, bo lɛ́ ɖɔ xó dó mɛ ɖevo lɛ wu bɔ “ayi [ye]tɔn nɔ ɖò nǔ mɔ wɛ.” (Nùnywɛxó 7:7) Mɛɖé sixu nyí “xlonɔ” bɔ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ na hwe d’é, b’ɛ na nɔ lɛ́ ɖó linlin e sɔgbe é dó nǔ lɛ wu ǎ, ɖó é ko zin ɖò gbigbɔ lixo ǎ, lobo ka lɛ́ mɔ nǔ kpɔ́n ɖò sinsɛnzɔ́ Mawu tɔn mɛ ǎ wutu. Ði nyaví e xó è ɖɔ ɖò Nùnywɛxó 7:6-23 mɛ é ɖɔhun ɔ, mɛ mɔhun sixu yawu hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé. É ɖò mɔ̌ có, mɛ e “ayi tɔn nɔ ɖò nǔ mɔ wɛ” é nɔ gbéjé gbɛtɔ́ alɔkpa e é nyí ɖò xomɛ é kpɔ́n céɖécéɖé, gbɔn ɖɛxixo kpo Xó Mawu Tɔn kpinkplɔn hwɛhwɛ kpo gblamɛ. Mɛ enɛ nɔ wà nǔ e wu é kpé lɛ é bǐ, bo nɔ bló bɔ linlin tɔn lɛ, jlǒ tɔn lɛ, lee nǔ nɔ cí n’i lɛ é, kpo nǔ e gbé é nɔ nya lɛ é kpo nɔ sɔgbe xá nǔ e Mawu yí gbè na lɛ é. Mɔ̌ mɛ ɔ, “wǎn yí nú [é]ɖesunɔ wɛ” é ɖè alǒ ɖɛ ɖagbe xò dó éɖée jí wɛ é ɖè nɛ, lobɔ ‘nǔ ka na nyɔ́ n’i.’​—Nùnywɛxó 19:8.

²⁵ Kanbyɔ hwiɖée ɖɔ: ‘Un ka kudeji bǐ mlɛ́mlɛ́ ɖɔ nugbodòdó Mawu tɔn lɛ sɔgbe à? Un ka ɖi nǔ syɛnsyɛn ɖɔ tónúsíse nú ye nɔ hɛn awǎjijɛ ɖaxó hugǎn ɔ wá à?’ (Ðɛhan 19:8-11; Ezayíi 48:17, 18) Enyi ayi towe xò hun xá we d’ewu tíwúntíwún ɖé vɔ́vɔ́ hǔn, tɛnkpɔn bo ɖu ɖ’eji. Lin tamɛ kpɔ́n dó nǔ ɖěɖee ya ma ké nú sɛ́n Mawu tɔn lɛ nɔ jì é jí. Gɔ́ na ɔ, ‘ɖɔ̌ Mawu Mavɔmavɔ kpɔ́n bo kpɔ́n lee é nyɔ́ sɔ́ é.’ Lee a sixu bló mɔ̌ gbɔn é wɛ nyí ɖɔ, nɔ xwedó nugbǒ ɔ ɖò gbɛzán towe mɛ bonu linlin towe ni nɔ lɛ́ nɔ nǔ ɖěɖee nyí nugbǒ, sɔgbe, mɛ́, na nyɔ́ mɛ nukúnmɛ, kpo ɖěɖee wlí yɛ̌yi é kpo jí. (Ðɛhan 34:9; Filipunu lɛ 4:8, 9) Ðeji ɖɔ bǎ e mɛ a bló mɔ̌ ɖó é ɔ, bǎ ɖokpo ɔ mɛ wɛ a na yí wǎn nú Mawu d’eji ɖó, bo na yí wǎn nú nǔ e é yí wǎn na lɛ é, lobo gbɛ́ wǎn nú nǔ e é gbɛ́ wǎn na lɛ é. Jozɛfu nyí mɛ maɖóblɔ̌ ǎ. É ɖò mɔ̌ có, é kpéwú bo “hɔn nú agalilɛ,” ɖó é na tɛn Jehovah bɔ é ko nɔ lilɛ ɛ dó alɔ tɔn jí nú xwè mɔkpan, lobɔ nǔ wà bo nyɔ́ ɖò Mawu nukúnmɛ nɔ jló é. Ni bo nyí mɔ̌ nú hwi lɔ.​—Ezayíi 64:7.

26. Xota titewungbe tɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó dìn?

²⁶ Gbɛɖotɔ́ mǐtɔn bló mɛ̌ mǐtɔn lɛ nú mǐ bonu mǐ na zán ye ayihundanú ɖɔhun ǎ, loɔ, bonu mǐ na dó sixu kpéwú bo jì vǐ, lobo dó sixu lɛ́ vɛ́ tawun xá mɛ e mǐ da é wutu wɛ. (Nùnywɛxó 5:18) Mǐ na ɖɔ xó dó linlin e Mawu nɔ ɖó dó alɔwliwli wu é jí ɖò wemata wè e na bɔ d’ewu lɛ é mɛ.