É Kplɔ́n Hwɛsɔkɛ Mɛ Ðò Gǎn Tɔn Gɔ́n

1. Hwetɛnu ka sixu ko nyí hwenu baɖabaɖa e Piyɛ́ɛ ma na wɔn gbeɖé ǎ é?

PIYƐ́Ɛ na wɔn hwenu e é kpo Jezu kpo sín nukún kplé é gbeɖé ǎ. É ka mɔ ɖò nukún Jezu tɔn ta ɖɔ wǔ kú i alǒ ɖɔ emi kún sɔ́ nyí nùɖé ɖò nukún tɔn mɛ ó wɛ à? Mǐ sixu ɖɔ bo t’afɔ jí ǎ; nǔ e tan ɔ ɖɔ kpowun é wɛ nyí ɖɔ: “Aklunɔ ka lilɛ, bo kpɔ́n Piyɛ́ɛ.” (Luk. 22:61) Amɔ̌, nukún ɖokpo e Jezu nyì kpɔ́n Piyɛ́ɛ é xlɛ́ ɛ lee hwɛ tɔn nyla sɔ́ é. É mɔ ɖɔ nǔ e Jezu ko ɖɔ ɖ’ayǐ bɔ emi gbɛ́ bo nyì kpò dò tɔn nu é nɛ emi ka wá bló dìn nɛ: É ɖɔ emi kún tuùn Gǎn wanyinamɔ emitɔn ɔ ó. Bɔya hwenu baɖabaɖa e é ma na wɔn gbeɖé ɖò gbɛ̀ tɔn mɛ ǎ é nɛ.

2. Nǔ tɛ wɛ Piyɛ́ɛ ɖó hudo tɔn bo na kplɔ́n? Lè tɛ wɛ ɖ’emɛ nú mǐdɛɛ lɛ?

² É ɖò mɔ̌ có, xó bǐ ko fó ǎ. Piyɛ́ɛ na lɛ́ wá mɔ éɖée sɔ́, ɖó nùɖiɖi tɔn syɛn tawun. Jezu kplɔ́n ɛ nǔ taji ɖé lɛ dó hwɛsɔkɛ mɛ wu. Mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo wɛ ɖó hudo nǔ e Jezu kplɔ́n Piyɛ́ɛ é tɔn. Enɛ wu ɔ, mi nú mǐ ni kpɔ́n lee Piyɛ́ɛ mɔ tagba lɛ gbɔn é.

Nǔ Kpó Ðò Te nú Piyɛ́ɛ B’ɛ Na Kplɔ́n

3, 4. (a) Nǔ tɛ Piyɛ́ɛ ka kanbyɔ Jezu? Etɛ Piyɛ́ɛ ka sixu ko lin? (b) Nɛ̌ Jezu ka ɖexlɛ́ ɖɔ nùwálɔ̀ mɛ e lɛlɛ̌ dó Piyɛ́ɛ lɛ é tɔn ɖò nǔ wà dó wǔ tɔn wɛ gbɔn?

³ Kapɛnawumu wɛ Piyɛ́ɛ nɔ nɔ. Sun ayizɛ́n mɔ̌ jɛ nukɔn nú xó e mǐ ɖɔ ɖò aga é ɔ, é sɛkpɔ Jezu ɖò toxo enɛ mɛ bo kanbyɔ ɛ ɖɔ: “Aklunɔ! Enyi ɖɔ nǔ wà nyì dò nú mì wɛ jɛn nɔzo ce ka nɔ ɖè ɔ, azɔn nabi mɔ̌ wɛ un ka sixu sɔ́ nǔ e wà nyì dò nú mì wɛ é ɖè lɛ sɔ́ kɛ ɛ? É ma nyí azɔn tɛnwe wɛ un na sɔ́ hwɛ kɛ ɛ à cé?” Piyɛ́ɛ lin ɖɔ emi ko nyɔ́ xomɛ dín, ɖó sinsɛngán hwenɛnu tɔn lɛ nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ azɔn atɔn kpowun wɛ è na sɔ́ hwɛ kɛ mɛ! Jezu ka yí gbè n’i bo ɖɔ: “Kaka yì azɔn tɛnwe kɛɖɛ kpowun wɛ é na nyí ǎ; loɔ, azɔn kanɖé gban (70) kanɖé gban (70) donu tɛnwe.”—Mat. 18:21, 22.

⁴ Piyɛ́ɛ ni nɔ sɔ́ kɛ́n azɔn nabi e nɔzo tɔn na wà nǔ nyì dò n’i lɛ é tɔn ɖɔ wɛ Jezu ka ɖè à? Gbeɖé kpɔ́n. É nyɔ́ wà ɔ, ɖiɖɔ wɛ é ɖè ɖɔ wanyiyi ɖó na sísɛ́ mǐ bɔ hwɛsɔkɛ mɛ mǐtɔn na ɖó dogbó ǎ. (1 Kɔ. 13:4, 5) Jezu ɖexlɛ́ ɖɔ Piyɛ́ɛ ɖò mɛ ɖěɖee lɛlɛ̌ d’é bo ma nɔ nyɔ́ xomɛ ǎ, lobo ma nɔ jló na sɔ́ hwɛ kɛ mɛ ɖevo lɛ ǎ é sín kpɔ́ndéwú xwedó wɛ. É ɖò mɔ̌ có, mɛ e jló na xwedó kpɔ́ndéwú Mawu tɔn lɛ é ɖó na sɔ́ jlǒ dó sɔ́ hwɛ kɛ mɛ ɖevo lɛ hwebǐnu.—Xà 1 Jaan 1:7-9.

5. Hwetɛnu mǐ ka nɔ mɔ ɖɔ hwɛsɔkɛ mɛ nyí nùjɔnǔ?

⁵ Piyɛ́ɛ dɔn nǔ xá Jezu ǎ. Amɔ̌, nǔ e Jezu kplɔ́n ɛ é ka byɔ ayi tɔn mɛ dóó à? Hweɖelɛnu ɔ, hwenu e mǐ jɛ dò nú mɛɖé bo jló ɖɔ é ni sɔ́ hwɛ kɛ mǐ é wɛ mǐ nɔ mɔ lee hwɛsɔkɛ mɛ nyí nùjɔnǔ sɔ́ é. Enɛ wu ɔ, mi nú mǐ ni lɛkɔ yì nǔ ɖěɖee jɛ jɛ nukɔn nú kú Jezu tɔn é jí. Ðò hwenu vɛwǔ enɛ lɛ mɛ ɔ, Piyɛ́ɛ wà nǔ gègě nyì dò b’ɛ byɔ ɖɔ Gǎn tɔn ni sɔ́ hwɛ kɛ ɛ.

Jezu Sɔ́ Hwɛ Kɛ Piyɛ́ɛ Azɔn Mɔkpan

6. Nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka wà nǔ gbɔn hwenu e Jezu ɖò nǔ kplɔ́n mɛsɛ́dó lɛ wɛ dó mɛɖesɔhwe wu é? É ɖò mɔ̌ có, nɛ̌ Jezu ka wà nǔ xá ɛ gbɔn?

⁶ Gbadanu manawɔn ɖé wɛ nyí zǎn gudo tɔn e jɛ nukɔn nú kú Jezu tɔn é. Jezu kpó ɖò nǔ gègě kplɔ́n mɛsɛ́dó tɔn lɛ wɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é kplɔ́n nǔ ye dó mɛɖesɔhwe jí. Jezu zé kpɔ́ndéwú ɖé ɖ’ayǐ gbɔn afɔ klɔ́klɔ́ nú ye gblamɛ. Mɛsɛntɔ́ gudo gudo tɔn wɛ ka nɔ wà azɔ̌ enɛ. Tlolo hwɛ ɔ, Piyɛ́ɛ kanbyɔ Jezu ɖɔ afɔ klɔ́ nú emi gbé wɛ é ja à jí. Enɛ gudo ɔ, é jló ɖɔ Jezu ni klɔ́ afɔ nú emi ǎ. Wǎ gbɔ tɔn ɔ, é zyan vǎ ɖ’eji bo ɖɔ é kún nyí afɔ kɛɖɛ wɛ Jezu na klɔ́ nú emi ó, lé é ɖó na lɛ́ klɔ́ alɔ emitɔn lɛ kpo ta emitɔn kpo! Jezu kpó ɖò suúlu ɖó wɛ, bo tinmɛ nǔ e wu é bló mɔ̌ é kpo lee é ɖò taji sɔ́ é kpo nú ye kpo xomɛnyínyɔ́ kpo.—Jaan 13:1-17.

7, 8. (a) Nǔ ɖevo tɛ lɛ Piyɛ́ɛ ka lɛ́ wà nyì dò dó Jezu? (b) Nɛ̌ Jezu ka kpó ɖò xixlɛ́ wɛ ɖɔ emi nɔ sɔ́ hwɛ kɛ mɛ tawun gbɔn?

⁷ É na nɔ zaan é ɔ, Piyɛ́ɛ wà nǔ ɖevo b’ɛ byɔ ɖɔ Jezu ni lɛ́ ɖó suúlu. Piyɛ́ɛ kpo mɛsɛ́dó ɖě lɛ kpo jɛ nǔ dɔn jí dó mɛ e na nyí gǎn ɖò ye nu é wu. É ɖò mɔ̌ có, Jezu gbɛ́ nǔ nú ye kpo xomɛnyínyɔ́ kpo, bo tlɛ kpa ye nú nǔ ɖagbe e ye ko wà lɛ é; ye ɖè nùɖiɖi xlɛ́ gbɔn gbejininɔ nú Gǎn yetɔn gblamɛ. Amɔ̌, é ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ ye bǐ na hɔn jó emi dó. Piyɛ́ɛ yí xó bo ɖɔ ɖɔ kú jɛn na klán emi kpo é kpo. Jezu ɖɔ ɖɔ é nyɔ́ wà ɔ, Piyɛ́ɛ na gbɛ́ ɖɔ emi kún tuùn Gǎn emitɔn ó azɔn atɔn zǎn enɛ mɛ cobɔ kokló na kɔ́ así azɔn wè. Piyɛ́ɛ dɔn xó enɛ, bo lɛ́ flé nu ɖɔ emi na xlɛ́ ɖɔ emi ɖi nǔ hú mɛsɛ́dó ɖě lɛ bǐ!—Mat. 26:31-35; Mak. 14:27-31; Luk. 22:24-28; Jaan 13:36-38.

⁸ Jezu ka gbɔ suúlu ɖó dó Piyɛ́ɛ wu wɛ à? É tlɛ ɖò hwenu vɛwǔ lɛ mɛ cobo ka kpó ɖò ayi ɖó jijɔ ɖagbe e mɛsɛ́dó tɔn hwɛhutɔ́ lɛ ɖó é jí wɛ. É tuùn ɖɔ Piyɛ́ɛ na hɔn jó emi dó, é ɖò mɔ̌ có, é ɖɔ: “Un savo nú Mawu dó ta towe mɛ, bonu nùɖiɖi ma wá hwedo we ó. Hwenu e a ka na lɛkɔ wá gɔ̌n ce ɔ, dǒ wusyɛn lanmɛ nú nɔví towe lɛ.” (Luk. 22:32) Ðò ali enɛ nu ɔ, Jezu ɖexlɛ́ ɖɔ emi ɖeji dó Piyɛ́ɛ wu ɖɔ é na lɛkɔ sín nùwanyido tɔn lɛ gudo, lobo na kpó ɖò Mawu sɛ́n wɛ kpo gbejininɔ kpo. Kpɔ́n lee Jezu nɔ sɔ́ hwɛ kɛ mɛ sɔ é!

9, 10. (a) Nǔgbɛnúmɛ tɛ sín hudo Piyɛ́ɛ ka ɖó ɖò jikpá Jɛtisemaníi tɔn mɛ? (b) Etɛ nùwanyido Piyɛ́ɛ tɔn lɛ ka flín mǐ?

⁹ Ee ye wá yì ɖò jikpá Jɛtisemaníi tɔn mɛ é ɔ, Piyɛ́ɛ lɛ́ ɖó hudo nǔgbɛnúmɛ tɔn tawun. Jezu ɖɔ nú é kpo Jaki kpo kpodo Jaan kpan ɖɔ ye ni nɔ wunzɛn hwenu e emi na ɖò ɖɛ xò wɛ é. Jezu ɖò wuvɛ̌ mɔ wɛ syɛnsyɛn ɖò ayi mɛ bo ɖó hudo mɛ e na nɔ gudo n’i é tɔn, amɔ̌, Piyɛ́ɛ kpo mɛ ɖě lɛ kpo bɔ amlɔ nyì dò kpowun. Jezu mɔ nǔ jɛ nǔ e wu mɛsɛ́dó lɛ ɖò nǔ wà gbɔn mɔ̌ wɛ é wu, lobo sɔ́ hwɛ kɛ ye, enɛ wu wɛ é ɖɔ: “Gbɛtɔ́ ɖó jlǒ ɖagbe, loɔ, agbaza tɔn ɖó gǎn ɖé ǎ.”—Mak. 14:32-41.

¹⁰ Zaan ɔ, mɛ wɔbuwɔbu ɖé lɛ wá xwetɔ́n, bo hɛn zohwin, hwǐ kpo kpò kpo. Ayi mɛtɔn wɛ ɖó na ɖò te bɔ é na wà nǔ hwenɛnu. É ɖò mɔ̌ có, Piyɛ́ɛ zɔn kplakpla jí bo xú hwǐ vɔsanúxwlémawutɔ́ ɖaxó ɔ sín mɛsɛntɔ́ Malukusi, bo kpa tó é. Jezu sɔ́ xomɛnyínyɔ́ dó gbɛ́ nǔ nú Piyɛ́ɛ, bo bló bɔ tó nya ɔ tɔn jɛ tɛn tɔn mɛ, lobo wá ɖɔ nǔ e wu ahwanvu tɔn lɛ ma ɖó na nɔ xò daka ǎ é. (Mat. 26:47-55; Luk. 22:47-51; Jaan 18:10, 11) Piyɛ́ɛ ko wà nǔ gègě nyì dò bɔ Gǎn tɔn ko sɔ́ hwɛ kɛ ɛ. Nùwanyido tɔn lɛ flín mǐ ɖɔ mǐ bǐ wɛ nɔ hu hwɛ hwɛhwɛ. (Xà Jaki 3:2.) Mɛ̌ ka ɖò mǐ mɛ bo ma nɔ ɖó hwɛsɔkɛ mɛ Mawu tɔn sín hudo gbè bǐ gbè ǎ? Ðò zǎn ɖokpo enɛ ɔ mɛ ɔ, Piyɛ́ɛ na lɛ́ wà nǔ syɛnsyɛn gègě nyì dò.

Nùwanyido Piyɛ́ɛ Tɔn E Nyla Hugǎn É

11, 12. (a) Nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka ɖè adɔgbigbo xlɛ́ hwenu e è wlí Jezu é gbɔn? (b) Nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka wá hwedo nǔ e é ɖɔ é wiwa wu gbɔn?

¹¹ Jezu ɖɔ nú ahwan ɔ ɖɔ nú emi ba wɛ ye ɖè hǔn, ye ni jó mɛsɛ́dó lɛ dó nú ye ni yì. Piyɛ́ɛ ɖò kpinkpɔn wɛ bɔ è bla Jezu. É ka sixu kpé nùɖé wu bo wà ǎ. Enɛ gudo ɔ, Piyɛ́ɛ hɔn mɛsɛ́dó gbɛ̌ tɔn lɛ ɖɔhun.

¹² Piyɛ́ɛ kpo Jaan kpo wá nɔte, bɔya ɖò Vɔsanúxwlémawutɔ́ Ðaxó ɖ’ayǐ tɔn Ana sín xwé kpá. Finɛ wɛ è kplá Jezu yì jɛ nukɔn bo kàn nǔ byɔ ɖè. Hwenu e è kplá Jezu sín finɛ é ɔ, Piyɛ́ɛ kpo Jaan kpo xwedó é. Ye ka “lɔn bo sɛkpɔ ɛ ǎ.” (Mat. 26:58; Jaan 18:12, 13) Piyɛ́ɛ nyí xɛsinɔ ǎ. É ɖò gaàn ɖɔ, é gbó adɔ wɛ zɔ́n bɔ é xwedó mɛ lɛ. Mɛ lɛ hɛn adǎnwanu, lobɔ Piyɛ́ɛ ka ko gblewu mɛ ɖokpo ɖò ye mɛ. É ɖò mɔ̌ có, é sɔ́ ɖó adɔgbigbo sɔmɔ̌ bo nɔ gbeji nú Jezu lee é ko ɖɔ ɖó é ǎ.—Mak. 14:31.

13. Ali ɖokpo tɛ è ka sixu gbɔn bo xwedó Klisu ganji?

¹³ Ðò égbé ɔ, lee Piyɛ́ɛ bló gbɔn é ɖɔhun ɔ, mɛ gègě nɔ ba na xwedó Klisu bo ka nɔ “lɔn bo sɛkpɔ ɛ ǎ,” é wɛ nyí ɖɔ ye nɔ bló mɔ̌ ɖó alɔkpa ɖé bɔ mɛɖé na ɖ’ayi wu ǎ. Amɔ̌, lee Piyɛ́ɛ ɖesu wá wlan gbɔn é ɔ, ali ɖokpo e è sixu gbɔn bo xwedó Klisu ganji é wɛ nyí ɖɔ è ni “xwedó afɔdomɛ tɔn lɛ télélé” (NW), é wɛ nyí ɖɔ è ni xwedó kpɔ́ndéwú tɔn ɖò nǔ bǐ mɛ, enyi mɔ̌ biblo tlɛ na jì nǔ ɖebǔ ɔ nɛ.—Xà 1 Piyɛ́ɛ 2:21.

14. Zǎn e mɛ Jezu ɖò hwɛ nukɔn é ɔ, nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka wà nǔ gbɔn?

¹⁴ Piyɛ́ɛ xwedó Jezu kaka yì xwé ɖaxó ɖé gbè ɖò Jeluzalɛmu. Xwé vɔsanúxwlémawutɔ́ ɖaxó dɔkunnɔ kpo hlɔnhlɔnnɔ kpo Kayifu tɔn gbè wɛ. Hwɛhwɛ ɔ, xwé mɔhun lɛ nɔ ɖó kɔxota gblogblo ɖé ɖò tɛntin bɔ hɔntogbo nɔ ɖ’enu. Piyɛ́ɛ wá hɔntogbo ɔ jí, loɔ, è lɔn nú é byɔ xwé ɔ gbè ǎ. Jaan tuùn vɔsanúxwlémawutɔ́ ɖaxó ɔ, bo ko ɖò xwé ɔ gbè. É wá mɛ e nɔ nɔ hɔntogbo ɔ jí é gɔ́n bo ɖɔ é ni jó Piyɛ́ɛ dó nú é byɔ xwé ɔ gbè. É cí ɖɔ Piyɛ́ɛ nɔ Jaan kpá ǎ; é ka ba na byɔ xɔ ɔ mɛ bo nɔ Gǎn tɔn kpá ǎ ɖɔhun. É nɔte ɖò kɔxo ɔ ta fí e kannumɔ lɛ kpodo mɛsɛntɔ́ lɛ kpo ɖò myɔ xú ɖè wɛ zǎn ɔ mɛ é, lobo ɖò kúnnuagɔɖetɔ́ ɖěɖee ɖò wiwa wɛ ɖě jɛ ɖě gudo, bo na ɖè kúnnu agɔ dó Jezu wu lɛ é kpɔ́n wɛ.—Mak. 14:54-57; Jaan 18:15, 16, 18.

15, 16. Jezu ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ Piyɛ́ɛ na gbɛ́ ɖɔ emi kún tuùn emi ó azɔn atɔn. Tinmɛ lee é jɛ gbɔn é.

¹⁵ Ðò myɔ ɔ sín weziza nu ɔ, nyɔnu e yí gbè bɔ Piyɛ́ɛ byɔ xwé ɔ gbè é wá kpéwú bo mɔ nǔ jɛ wǔ tɔn ganji. É tuùn ɖɔ Piyɛ́ɛ wɛ. É ɖè é gbà bo ɖɔ: “Hwi lɔmɔ̌ ko nyí ahwanvu Jezu Galiléenu ɔ tɔn kpɔ́n.” É kpaca Piyɛ́ɛ, bɔ é gbɛ́ ɖɔ emi kún tuùn Jezu ó, lé emi kún tlɛ mɔ nǔ jɛ nǔ e ɖɔ wɛ nyɔnu ɔ ɖè é mɛ lɔ ó. É ɖido hɔntogbo ɔ kɔn, bo jló na tɛnkpɔn nú mɛɖé ma tuùn i ó. Amɔ̌, nyɔnu ɖevo ɖ’ayi wǔ tɔn bo dó é gesí mɛ ɖě ɔ ɖɔhun, bo ɖɔ: “Mɛ elɔ ko nyí ahwanvu Jezu Nazalɛtinu ɔ tɔn kpɔ́n.” Piyɛ́ɛ xwlé nǔ bo ɖɔ: “Un tuùn nya enɛ ǎ.” (Mat. 26:69-72; Mak. 14:66-68) Vlafo Piyɛ́ɛ gbɛ́ ɖɔ emi kún tuùn Jezu ó azɔn wegɔ enɛ gudo é wɛ é sè kokló kɔ́ así, amɔ̌, ayi tɔn gbado kaka bɔ é sɔ́ flín nǔ e Jezu ko ɖɔ ɖ’ayǐ ganxixo yɔywɛ ɖé jɛ nukɔn é ǎ.

¹⁶ Hwenu kpɛɖé gudo ɔ, Piyɛ́ɛ kpó ɖò tintɛnkpɔn wɛ nú mɛɖé ma ɖ’ayi wǔ tɔn ó. Amɔ̌, mɛ ɖěɖee ɖò te te ɖò kɔxo ɔ ta é ɖé lɛ sɛkpɔ ɛ. Mɛ ɖokpo ɖò mɛ lɛ mɛ bo nyí mɛsɛntɔ́ Malukusi e Piyɛ́ɛ kpa tó é sín mɛ. É ɖɔ nú Piyɛ́ɛ ɖɔ: “Un ma mɔ hwi kpo nya enɛ kpo ɖò jikpá ɔ mɛ à?” Piyɛ́ɛ mɔ ɖɔ emi ɖó na xlɛ́ ɛ ɖɔ adingban wɛ. Enɛ wu ɔ, é xwlé nǔ dó xó ɔ jí, bo ɖò ɖiɖɔ wɛ ɖɔ enyi nùvú ɖó wɛ emi ɖè hǔn, bǎ tɔn ni xò emi. Azɔn atɔngɔ ɔ nɛ Piyɛ́ɛ gbɛ́ ɖɔ emi kún tuùn Jezu ó nɛ. É na ɖɔ xó ɔ kpé kpo na gbɔ kpo lě é ɔ, kokló ɖé kɔ́ así; así kíkɔ́ wegɔ e Piyɛ́ɛ sè zǎn enɛ mɛ é nɛ.—Jaan 18:26, 27; Mak. 14:71, 72.

17, 18. (a) Nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka wà nǔ gbɔn hwenu e é mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ emi hu hwɛ syɛnsyɛn dó Gǎn emitɔn é? (b) Etɛ Piyɛ́ɛ ka sixu ko lin?

¹⁷ Xɔ ɔ mɛ wɛ Jezu tɔ́n sín kɛɖɛ bo nyì nukún kpɔ́n mɛ e ɖò kɔxo ɔ ta lɛ é. Hwenɛnu wɛ nukún é kpo Piyɛ́ɛ kpo tɔn kplé, lee mǐ ko ɖɔ gbɔn ɖò wemata elɔ sín bǐbɛ̌mɛ é. Piyɛ́ɛ mɔ lee nǔ e é wà nyì dò dó Gǎn tɔn é nyla sɔ́ é tlolo. Piyɛ́ɛ gosin kɔxo ɔ ta, bɔ nǔ e é wà nyì dò ɔ huzu agban bo jɛ kpinkpɛn ɛ jí. É sɔ́ ali e gbɔn toxo ɔ mɛ é, sunhwle ɖi ganji hwe ɔ nu. Nukún tɔn lɛ jí ɖasin, b’ɛ jɛ avǐ ya jí kpodo vìvɛ́ kpo.—Mak. 14:72; Luk. 22:61, 62.

¹⁸ Enyi mɛɖé wá ɖ’ayi wu ɖɔ emi hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé ɔ, é bɔwǔ b’ɛ na ɖɔ ɖɔ hwɛ emitɔn syɛn dín bɔ emi kún sixu mɔ sɔkɛ ó. Piyɛ́ɛ sixu ko lin ɖɔ Jezu kún na sɔ́ hwɛ kɛ emi gbeɖé ó. Mɔ̌ ka wɛ nugbǒ à?

È ka Sixu Sɔ́ Hwɛ Kɛ Piyɛ́ɛ À?

19. Nɛ̌ nǔ e Piyɛ́ɛ wà nyì dò é ɖó na ko cí n’i? É ɖò mɔ̌ có, nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn ɖɔ é kún gbɔ bo jó nǔ bǐ dó ó?

¹⁹ Wǔ ɖó na ko kú Piyɛ́ɛ tawun ayihɔngbe tɔn e é mɔ nǔ e jɛ dó Jezu wu é. É ɖó na ko dó hwɛ éɖée tawun hwenu e Jezu mɔ wuvɛ̌ gègě bo wá kú gbè nɛ gbè é. Hweɖebǔnu e Piyɛ́ɛ na flín ɖɔ emi lɔ dó wuvɛ̌ wuvɛ̌ jí nú Gǎn emitɔn ɖò azǎn gudo tɔn e é bló cobo kú é gbè é ɔ, é ɖó na ko nɔ mɔ akpɔ̀ gègě. Akpɔ̀ ɔ syɛn sɔmɔ̌ có, Piyɛ́ɛ gbɔ bo jó nǔ bǐ dó ǎ. Mǐ mɔ nǔ jɛ wu ɖó mɔ̌, ɖó tlolo jɛn é lɛ́ jɛ gbɛ̌ dó xá nɔví tɔn gbigbɔ mɛ tɔn lɛ jí. (Luk. 24:33) É ɖò gaàn ɖɔ lee mɛsɛ́dó lɛ wà nǔ gbɔn zǎn baɖabaɖa enɛ mɛ é vɛ́ nú ye bǐ, lobɔ ye dó gbɔ nú yeɖée ɖó bǎ ɖé mɛ.

20. Etɛ nùnywɛnú e Piyɛ́ɛ wà é ka sixu kplɔ́n mǐ?

²⁰ Nùnywɛnú wɛ nyí nǔ enɛ e Piyɛ́ɛ wà é. Enyi Mawu sɛntɔ́ ɖé wà nǔ nyì dò nú é tlɛ syɛn gbɔn ɖebǔ bonu é wà nǔ e wu é kpé é bǐ bo na jla nùwanyido tɔn ɖó ɔ, Mawu sixu sɔ́ hwɛ kɛ ɛ. (Xà Nùnywɛxó 24:16.) Wǔ kú Piyɛ́ɛ tawun có, é ɖè nùɖiɖi adodwé xlɛ́ gbɔn gbɛ̌dido xá nɔví tɔn lɛ gblamɛ. Enyi mɛɖé wà nǔ nyì dò b’ɛ kú wǔ n’i ɔ, é sixu lin na nɔ zɔ nú mɛ ɖevo lɛ, amɔ̌, mɔ̌ wiwa ɔ, awovinú wɛ. (Nùnywɛxó 18:1) Nùnywɛ sín nǔ e è ɖó na wà é wɛ nyí ɖɔ è ni sɛkpɔ nùɖitɔ́ hàtɔ́ lɛ, lobo mɔ hlɔnhlɔn ɖò gbigbɔ lixo.—Ebl. 10:24, 25.

21. Ðó Piyɛ́ɛ dó gbɛ̌ xá nɔví tɔn gbigbɔ mɛ tɔn lɛ wutu ɔ, wɛn tɛ é ka sè?

²¹ Ðó Piyɛ́ɛ dó gbɛ̌ xá nɔví tɔn gbigbɔ mɛ tɔn lɛ wutu ɔ, é sè wɛn e hu ado é ɖé, é wɛ nyí ɖɔ Jezu sín cyɔ sɔ́ kpó ɖò yɔdo mɛ ǎ. Piyɛ́ɛ kpo Jaan kpo dó wezun yì yɔdo é mɛ è ɖi Jezu dó bo sú é kɔn. É cí ɖɔ Jaan wɛ nyí dɔnkpɛvu ɔ, ɖó é wɛ jɛ dɔ̌n jɛ nukɔn. Ee é mɔ yɔdo ɔ ɖò nuvo é ɔ, é jɛ klɛklɛ dán jí. Piyɛ́ɛ ka wà mɔ̌ ǎ. Wezun ɔ ɖò hǔn dɔn n’i wɛ có, é byɔ yɔdo ɔ mɛ tlɔlɔ. Yɔdo ɔ ɖò vɔ̌!—Jaan 20:3-9.

22. Etɛ ka zɔ́n bɔ nǔ e wu wǔ kú Piyɛ́ɛ alǒ é xò nǔ kpɔ́n é bǐ ka bú sín ayi tɔn mɛ?

²² Piyɛ́ɛ ka ɖi nǔ ɖɔ è ko fɔ́n Jezu sín kú à? Nyɔnu gbejinɔtɔ́ lɛ wɛ wá ɖɔ ɖɔ wɛnsagun lɛ tɔ́n dó emi jí bo ɖɔ nú emi ɖɔ Jezu ko fɔ́n sín kú có, é tó ɖi hwɛ̌ ǎ. (Luk. 23:55–24:11) Amɔ̌, ɖò vivɔnu azǎn enɛ tɔn ɔ, nǔ e wu wǔ kú Piyɛ́ɛ, alǒ é xò nǔ kpɔ́n é bǐ bú sín ayi tɔn mɛ. Jezu ɖò gbɛ̀, bo nyí nùɖíɖó gbigbɔ mɛ tɔn hlɔnhlɔnnɔ ɖé! É sɔ́ éɖée xlɛ́ mɛsɛ́dó lɛ bǐ. Amɔ̌, cobonu Jezu na sɔ́ éɖée xlɛ́ mɛsɛ́dó tɔn lɛ bǐ ɔ, é tó sɔ́ éɖée xlɛ́ Piyɛ́ɛ ɖokponɔ hwɛ̌. Mɛsɛ́dó lɛ ɖɔ gbè nɛ gbè ɖɔ: “Aklunɔ fɔ́n sín kú nugbǒ, bo sɔ́ éɖée xlɛ́ Sinmɔ́ɔ.” (Luk. 24:34) Mɔ̌ ɖokpo ɔ, mɛsɛ́dó Pɔlu wá wlan bo ɖɔ xó dó azǎn manawɔn enɛ wu bo ɖɔ Jezu “sɔ́ éɖée xlɛ́ Sefasi, bo wá sɔ́ éɖée xlɛ́ mɛsɛ́dó wěwè lɛ.” (1 Kɔ. 15:5) Piyɛ́ɛ wɛ nɔ lɛ́ nyí Sefasi bo nɔ lɛ́ nyí Sinmɔ́ɔ. Jezu sɔ́ éɖée xlɛ́ ɛ azǎn enɛ gbè, é ɖò gaàn ɖɔ é ɖokpo wɛ é ɖè hwenɛnu.

23. Etɛwu Klisanwun égbé tɔn e hu hwɛ lɛ é ka ɖó na flín nǔ e jɛ dó Piyɛ́ɛ wu é?

²³ Biblu ɖɔ nǔ e jɛ hwenu e Jezu kpo Piyɛ́ɛ kpo lɛ́ wá mɔ yeɖée é ǎ. Akpàkpà na ko sɔ́ Piyɛ́ɛ hwenu e é lɛ́ mɔ Aklunɔ e é yí wǎn na é ɖò gbɛ̀, bɔ ali lɛ́ hun n’i bɔ é na xlɛ́ lee nùwanyido tɔn vɛ́ n’i sɔ́ é lobo na byɔ hwɛsɔkɛ é. Nǔ e mya nukún nú Piyɛ́ɛ hú nǔ bǐ ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ é wɛ nyí ɖɔ è ni sɔ́ hwɛ kɛ ɛ. Bɔ mɛ̌ ka sixu dɔn ɖɔ Jezu kún na sɔ́ hwɛ kɛ ɛ bo sɔ́ kɛ ɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ ó? Klisanwun égbé tɔn e hu hwɛ lɛ é ɖó na flín nǔ e jɛ dó Piyɛ́ɛ wu é. Mǐ ɖó na lin gbeɖé ɖɔ Mawu kún na sɔ́ hwɛ mǐtɔn lɛ kɛ mǐ ó ǎ. Jezu nɔ wà nǔ Tɔ́ tɔn ɖɔhun pɛ́pɛ́pɛ́; éyɛ ɔ, “hwɛsɔkɛ mɛ nɔ cikɔ n’i ǎ.”—Eza. 55:7.

Nǔ Ðevo E Xlɛ́ Ðɔ Jezu Sɔ́ Hwɛ Kɛ Piyɛ́ɛ É

24, 25. (a) Tinmɛ lee Piyɛ́ɛ nɔ Galilée Xù ɔ jí gbɔn zǎn ɔ mɛ é. (b) Nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka wà nǔ gbɔn hwenu e Jezu bló nùjiwǔ ayihɔngbe tɔn zǎnzǎn é?

²⁴ Jezu ɖɔ nú mɛsɛ́dó tɔn lɛ ɖɔ ye ni yì Galilée. Finɛ wɛ ye na lɛ́vɔ xò gò é ɖè. Ee ye wá é ɔ, Piyɛ́ɛ ɖido hwe hu gbè ɖò Galilée Xù jí. Mɛ gègě ɖevo lɛ xwedó é. Piyɛ́ɛ lɛ́ wá mɔ éɖée ɖò tɔ̀ e jí é ko zán ɖ’ayǐ kaka é. Aɖukún e ɖu wɛ tɔjihun ɔ ɖè é, aslɔkɛ́ e ɖò xixo wɛ lɛ é, kpo ɖɔ tlitli e ɖò alɔ tɔn lɛ mɛ é kpo ɖě sɔ́ nyí jonɔ n’i ǎ. Ye wlí hweví ɖebǔ ɖò zǎn enɛ mɛ ǎ.—Mat. 26:32; Jaan 21:1-3.

²⁵ É ɖò mɔ̌ có, ee ayǐ ɖò kinkɛn wɛ é ɔ, mɛɖé da gbè sɛ́dó hwehutɔ́ lɛ sín agě ɔ jí, bo byɔ ye ɖɔ ye ni nyì ɖɔ ɔ dó tɔjihun ɔ sín awa ɖevo jí. Ye setónú bɔ gbě kú, lobɔ ye wlí hweví kloklo 153! Piyɛ́ɛ tuùn mɛ ɔ. É lɔn jɛte sín tɔjihun ɔ mɛ, bo lin tɔ̀ wá agě jí. Ðò tɔ̀ ɔ tó ɔ, Jezu na hweví e è hi ɖò akán jí é xɔ́ntɔn tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ. É sɔ́ ayi tɔn bǐ ɖó Piyɛ́ɛ jí dìn.—Jaan 21:4-14.

26, 27. (a) Ali tɛ Jezu ka hun nú Piyɛ́ɛ azɔn atɔn? (b) Kúnnuɖenú tɛ ka xlɛ́ ɖɔ Jezu sɔ́ hwɛ kɛ Piyɛ́ɛ bǐ mlɛ́mlɛ́?

²⁶ Jezu kanbyɔ Piyɛ́ɛ ɖɔ é ka yí wǎn nú emi Aklunɔ tɔn ɔ “hú nǔ elɔ lɛ”[NW] à jí; é ɖò gaàn ɖɔ hweví lɛ dó gesí wɛ é ɖè.a Wǎn e Piyɛ́ɛ yí nú hwehuhuzɔ́ ɔ é ka na hwlɛn agba xá ee é yí nú Jezu é wɛ à? Pɛ́pɛ́pɛ́ lee Piyɛ́ɛ gbɛ́ Aklunɔ tɔn gbɔn azɔn atɔn é ɔ, mɔ̌ jɛn Jezu lɛ́ hun ali n’i dìn bonu é na ɖexlɛ́ ɖò gbɛ̌ tɔn lɛ nukɔn azɔn atɔn ɖɔ emi yí wǎn nú Jezu. Hweɖebǔnu e Piyɛ́ɛ ɖɔ emi yí wǎn nú Jezu é ɔ, Jezu nɔ ɖɔ lee é na ɖè wanyiyi enɛ xlɛ́ gbɔn é. É ɖɔ n’i ɖɔ nǔ e Jehovah jló é wiwa wɛ ɖó na nyí nǔ taji hugǎn e é ɖó na bló ɖò gbɛ̀ tɔn mɛ é, é wɛ nyí nǔ kplɔnkplɔn ahwanvu Klisu tɔn lɛ kpo nukúnkpikpe dó ye wu kpo.—Luk. 22:32; Jaan 21:15-17.

²⁷ Mɔ̌ mɛ ɔ, Jezu ɖexlɛ́ ɖɔ emi kpo Tɔ́ emitɔn kpo hɛn ɔ, emi na kpó ɖò Piyɛ́ɛ zán wɛ. Piyɛ́ɛ na wà azɔ̌ titewungbe ɖé ɖò agun ɔ mɛ ɖò alixlɛ́mɛ Klisu tɔn glɔ. Kúnnuɖenú enɛ xlɛ́ tawun ɖɔ Jezu sɔ́ hwɛ kɛ Piyɛ́ɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ à cé? É ɖò gaàn ɖɔ nǔ enɛ sù Piyɛ́ɛ nukúnmɛ ɖesu, bɔ nùwanyido tɔn kplɔ́n nǔ i.

28. Ali tɛ nu Piyɛ́ɛ ka wá cí nyikɔ tɔn sín tinmɛ e nyí awinnya é ɖɔhun ɖè?

²⁸ Piyɛ́ɛ wà azɔ̌ e è ɖè n’i é kpo gbejininɔ kpo kaka nú xwè mɔkpan. É dó wusyɛn lanmɛ nú nɔví lɛ, lee Jezu zɔ́n ɛ gbɔn hwenu e kú tɔn ko sɛkpɔ é. Piyɛ́ɛ sɔ́ xomɛnyínyɔ́ kpo hunkúkú kpo dó nyì ahwanvu Klisu tɔn lɛ bo na nùɖuɖu ye ɖò gbigbɔ lixo. Piyɛ́ɛ wá kpéwú bo ɖó nùɖiɖi e lidǒ awinnya ɖɔhun é ɖé, bo lɛ́ wá huzu kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé nú mɛ e ɖò agun ɔ mɛ lɛ é, lee Jezu ko ɖɔ ɖ’ayǐ gbɔn hwenu e é sun nyǐ i ɖɔ Piyɛ́ɛ, bɔ tinmɛ tɔn nyí Awinnya é. Nǔ ɖevo e lɛ́ xlɛ́ mɔ̌ tawun é wɛ nyí wema-wlan-sɛ́dó-mɛ wè ɖěɖee Piyɛ́ɛ wlan, bɔ ye ɖò Biblu mɛ lɛ é. Wema-wlan-sɛ́dó-mɛ enɛ lɛ lɛ́ xlɛ́ ɖɔ Piyɛ́ɛ kún wɔn nǔ e Jezu kplɔ́n ɛ dó hwɛsɔkɛ mɛ wu é kpɔ́n ó.—Xà 1 Piyɛ́ɛ 3:8, 9; 4:8.

29. Nɛ̌ mǐ ka sixu ɖi nǔ Piyɛ́ɛ ɖɔhun bo kú nǔblawu nú mɛ Gǎn tɔn ɖɔhun gbɔn?

²⁹ Mi nú mǐ lɔ ni yí nùkplɔnmɛ enɛ dó ayi mɛ. Mǐ nɔ byɔ Mawu ayihɔngbe ayihɔngbe ɖɔ é ni nɔ sɔ́ hwɛ tobutobu e mǐ nɔ hu lɛ é sɔ́ kɛ mǐ à cé? Mǐ ka nɔ ɖi nǔ nú hwɛsɔkɛ mɛ enɛ ɖɔ é ɖó hlɔnhlɔn bo na lɛ̀ mǐ wé à? Mǐ ka nɔ sɔ́ hwɛ kɛ mɛ e lɛlɛ̌ dó mǐ lɛ é à? Enyi mǐ bló mɔ̌ ɔ, mǐ na ɖi nǔ Piyɛ́ɛ ɖɔhun, lobo na kú nǔblawu nú mɛ Gǎn tɔn ɖɔhun.