NIKASEMƆ 25
Wiemɔ He Wolo kɛ Nitsumɔ
GBƐKPAMƆ akɛ aaawie kɛjɛ wiemɔ he wolo mli lɛ haa mɛi babaoo atsui faa. Amɛfeɔ shweshweeshwe kɛji amɛna akɛ nɔ fɛɛ nɔ ni amɛbaawie lɛ yɛ wolo nɔ loo eyɛ amɛyitsoŋ.
Ni kɛlɛ, wɔwieɔ daa gbi ni wɔhiɛɛɛ wiemɔ he wolo ní aŋmala wiemɔi lɛ fɛɛ yɛ mli. Wɔfeɔ nakai yɛ sane ni wɔkɛ wekumɛi kɛ nanemɛi gbaa lɛ mli. Wɔfeɔ nakai kɛ́ wɔkɛ wɔhe wo shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli. Ni wɔfeɔ nakai kɛ́ wɔkɛ sɔlemɔi ni jɛ tsuiŋ miiha, kɛji yɛ teemɔŋ loo yɛ kuu ko najiaŋ.
Kɛ́ oha wiemɔ lɛ, ani onaa tsakemɔ ko kɛji okɛ wiemɔ ni aŋmala emli saji fɛɛ tsu nii loo okɛ wiemɔ he wolo tsu nii? Yɛ be mli ni wiemɔ ni aŋmala emli saji fɛɛ lɛ kanemɔ baanyɛ aye abua bo koni owiemɔ lɛ kɛ owiemɔ halamɔ lɛ afee nɔ ni ja lɛ, eyɛ gbɛtsii nii komɛi ní haaa eshɛ tsui lɛ he. Kɛ́ okane nii babaoo fe wiemɔi fioo lɛ, bei pii lɛ okɛ wiemɔ gbee tsakemɔ loo enɔwomɔ kɛ shibaa baatsu nii yɛ bɔ ni eyaa lɛ lɛ hewɔ, ní yɔɔ srɔto yɛ be mli ni owieɔ yɛ sanegbaa su mli lɛ. Kɛ́ ohiɛ ma owoji lɛ anɔ babaoo fe bɔ ni okwɛɔ otoibolɔi lɛ, mɛi babaoo boŋ bo toi jogbaŋŋ taakɛ amɛbaafee kɛji amɛnu he akɛ osusuɔ amɛhe babaoo ni otsakeɔ owiemɔ lɛ koni esa amɛshihilɛi lɛ ahe lɛ. Kɛha wiemɔ ni kanyaa mɔ lɛɛlɛŋ lɛ, wiemɔi ni ahaa ni akwɛɛɛ wolo nɔ lɛ hi fe fɛɛ.
Ato Teokrase Sɔɔmɔ Skul lɛ he gbɛjianɔ koni eye ebua wɔ yɛ wɔ daa gbi shihilɛ mli. Kɛ́ wɔkɛ nanemɛi kpe lɛ, wɔjieee wolo bibioo ko ni wɔkane wɔsusumɔi lɛ wɔtsɔɔ amɛ bɔni afee ni amɛna akɛ wɔwiemɔi lɛ ja. Yɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ, wɔhiɛɛɛ wolo ni aŋmala wɔwiemɔi lɛ fɛɛ yɛ mli ní wɔbaakane, kɛ gbeyeishemɔ akɛ wɔhiɛ baakpa otii komɛi ni wɔbaasumɔ ni wɔgba gbɔmɛi lɛ anɔ. Kɛ́ oofee bɔ ni ayeɔ odase yɛ nakai shihilɛi amli lɛ he nɔkwɛmɔnɔ yɛ skul lɛ mli lɛ, kasemɔ bɔ ni awieɔ yɛ adebɔɔ su naa daa gbi lɛ bɔ ni ooonyɛ. Kɛ́ osaa ohe jogbaŋŋ lɛ, obaana akɛ wiemɔ he gbɛjianɔtoo, nɔ ni jɛ ojwɛŋmɔ mli loo aŋma lɛ, fa bɔ ni sa ni ebaanyɛ ekai bo otii titrii ni osumɔɔ ni owie he lɛ. Shi te ooofee tɛŋŋ oná hekɛnɔfɔɔ ni he hiaa lɛ bɔni afee ni okɛ eko atsu nii lɛ?
Too Osusumɔi Ahe Gbɛjianɔ. Ehe miihia ni oto osusumɔi ahe gbɛjianɔ bɔni afee ni onyɛ okɛ wiemɔ he wolo atsu nii kɛji oowie. Enɛ etsɔɔɔ akɛ esa akɛ ohala wiemɔi ni osumɔɔ ni okɛtsu nii lɛ. Etsɔɔ kɛkɛ akɛ esa akɛ osusu nii ahe dani owie.
Yɛ daa gbi shihilɛ mli lɛ, mɔ ni wieɔ oyayaayai ni esusuuu he lɛ baana akɛ eewie wiemɔi ni sɛɛ mli lɛ ená ní kulɛ ekɛɛɛ nakai. Mɔ kroko hu baanyɛ awie ni anaaa nɔ pɔtɛɛ ní ewieɔ he lɛ, ni eekpa ejwɛŋmɔ mli yɛ susumɔ kome nɔ kɛmiiya ekroko nɔ. Abaanyɛ atsu nɛkɛ shihilɛi enyɔ nɛɛ fɛɛ ahe nii jogbaŋŋ kɛtsɔ sɛ̃ŋ nu ni aaami koni akɛsusu wiemɔ he wolo ni aaafee yɛ jwɛŋmɔŋ lɛ he kuku dani aje wiemɔ shishi lɛ nɔ. Klɛŋklɛŋ lɛ, ha oti ni ma ohiɛ lɛ ahi ojwɛŋmɔ mli, no sɛɛ lɛ halamɔ gbɛi ni ehe hiaa ni okɔ bɔni afee ni onyɛ oshɛ he, koni agbɛnɛ oje owiemɔ lɛ shishi.
Ani ooto shiɛmɔyaa he gbɛjianɔ? No lɛ ŋɔɔ be, jeee kɛha odaseyeli baagi lɛ he gbɛjianɔtoo kɛkɛ, shi moŋ ní okɛto osusumɔi hu ahe gbɛjianɔ. Kɛ́ okpɛ oyiŋ akɛ okɛ shiɛmɔ wiemɔi ni akɛha yɛ Wɔ Maŋtsɛyeli Sɔɔmɔ lɛ mli lɛ eko baatsu nii lɛ, kanemɔ mli shii abɔ bɔni afee ni ona otii titri ni yɔɔ mli lɛ faŋŋ yɛ ojwɛŋmɔ mli. Wiemɔ otii titrii lɛ ahe yɛ wiemɔ kome loo wiemɔi kukuji enyɔ mli. Tsakemɔ wiemɔ lɛ mli owo bo diɛŋtsɛ osu kɛ shihilɛi ni yɔɔ oshikpɔŋkuku lɛ mli lɛ mli. Obaana akɛ eyeɔ ebuaa akɛ ooona wiemɔ he gbɛjianɔtoo yɛ ojwɛŋmɔ mli. Mɛni baanyɛ afata enɛ he? (1) Kɛha hiɛkpamɔ lɛ, obaanyɛ otsĩ nɔ ko ni mɛi babaoo ni yɔɔ nyɛ akutso lɛ mli susuɔ he lɛ tã. Ha shiatsɛ lɛ hegbɛ ní ewie. (2) Ha nɔ ko pɔtɛɛ ni obaanyɛ ogba yɛ sane lɛ he lɛ ahi ojwɛŋmɔ mli, ni okɛ ŋmalɛ kome loo enyɔ ni tsɔɔ nɔ ni Nyɔŋmɔ ewo shi akɛ ebaafee koni ekɛ heyeli aba lɛ afata he. Kɛ́ aha bo hegbɛ lɛ, maa nɔ mi akɛ Yehowa baafee enɛ kɛtsɔ e-Maŋtsɛyeli lɛ, eŋwɛi nɔyeli lɛ nɔ. (3) Wó mɔ lɛ hewalɛ koni etsu nɔ ni nyɛgba he nii. Obaanyɛ okɛ wolo loo Biblia kasemɔ he hegbɛ aha ni oto gbɛjianɔ ni nyɛyatsa sanegbaa lɛ nɔ.
Wiemɔ he gbɛjianɔtoo ni ekolɛ ehe baahia yɛ shiɛmɔ wiemɔ ní tamɔ nɛkɛ mli pɛ ji yitsoŋ nɔ. Kɛ́ oosumɔ ni okwɛ wiemɔ he wolo ni aŋma nɔ dani oya oklɛŋklɛŋ shinaa lɛ naa lɛ, ekolɛ wiemɔi fioo ni okɛbaatsu nii yɛ ohiɛkpamɔ lɛ mli, ŋmalɛ kome loo enyɔ ni okadi, kɛ saji fioo ni okadi ni obaasumɔ ni okɛfata onaamuu lɛ he lɛ baanyɛ ahi owiemɔ he wolo lɛ nɔ. Wiemɔ he wolo he gbɛjianɔtoo ní tamɔ nɛkɛ kɛ ekɛ nitsumɔ haaa wɔta wɔdaaŋ yɛ wiemɔ mli, ni eyeɔ ebuaa wɔ ni wɔshiɔ shɛɛ sane ni yɔɔ faŋŋ, ni ekaimɔ waaa.
Kɛ́ sanebimɔi komɛi loo shitee-kɛ-woo fɔɔ shitee yɛ oshikpɔŋkuku lɛ mli lɛ, obaana akɛ eeeye ebua akɛ otao nibii amli yɛ sane lɛ he. Bei pii lɛ, nɔ ni he hiaa bo nɔŋŋ ji otii enyɔ loo etɛ kɛ ŋmalɛi ni fiɔ amɛsɛɛ kɛkɛ. “Bible Topics for Discussion” loo saneyitsei bibii ni akɛ niŋmaa wuji eŋma yɛ Reasoning From the Scriptures lɛ mli lɛ baanyɛ ekɛ wiemɔ he wolo ni he hiaa bo lɛ aha. Obaanyɛ ona wiemɔ ni sa ni atsɛ yisɛɛ kɛjɛ wolo kroko mli ni obaasumɔ ni okɛfata he. Too wiemɔ he wolo kuku he gbɛjianɔ, ni okɛ wiemɔ ni atsɛ yisɛɛ lɛ afata he, ni okɛ enɛɛmɛi awo onibii amli kɛha shiɛmɔ nitsumɔ lɛ. Kɛ́ shiatsɛ lɛ tée sanebimɔ loo shitee-kɛ-woo shi lɛ, ha ele akɛ oyɛ he miishɛɛ akɛ oná hegbɛ koni okɛ yiŋtoo hewɔ ni oheɔ oyeɔ lɛ aha lɛ. (1 Pet. 3:15) Okɛ wiemɔ he wolo lɛ atsu nii akɛ nɔdaamɔ nɔ kɛha ohetoo lɛ.
Kɛ́ obaadamɔ oweku lɛ, woloŋ nikasemɔ kuu ko, loo asafo lɛ najiaŋ ni osɔlemɔ lɛ, no lɛ sɛɛnamɔ yɛ he hu akɛ oooto osusumɔi ahe gbɛjianɔ. Taakɛ Luka 11:2-4 tsɔɔ lɛ, Yesu kɛ sɔlemɔ ni shishinumɔ yɔɔ mli he nɔkwɛmɔnɔ kuku ha ekaselɔi lɛ. Salomo sɔle kakadaŋŋ yɛ sɔlemɔtsu ni yɔɔ Yerusalem lɛ nɔ jɔɔmɔ lɛ he. Eka shi faŋŋ akɛ esusu sane lɛ he kɛtsɔ hiɛ. Klɛŋklɛŋ lɛ, egbala jwɛŋmɔ kɛtee Yehowa kɛ E-shiwoo ní ekɛha David lɛ nɔ; no sɛɛ lɛ egbala jwɛŋmɔ kɛtee sɔlemɔtsu lɛ nɔ; ni no sɛɛ lɛ, eto naa egbala jwɛŋmɔ kɛtee saji pɔtɛɛ kɛ gbɔmɛi akuu ko nɔ ekomekome. (1 Maŋ. 8:22-53) Wɔbaanyɛ wɔná nɛkɛ nɔkwɛmɔnii nɛɛ ahe sɛɛ.
Ha Owiemɔ He Wolo lɛ Afee Kuku. Ani oofee owiemɔ he wolo koni okɛha wiemɔ? Te esa akɛ efalɛ atamɔ tɛŋŋ?
Kaimɔ akɛ atoɔ wiemɔ he wolo he gbɛjianɔ koni eye ebua bo ni okai susumɔi ni he hiaa. Obaana akɛ ehe baahia ni oŋmala saji fioo komɛi ni okɛtsu nii akɛ hiɛkpamɔ. Shi yɛ no sɛɛ lɛ, gbalamɔ ojwɛŋmɔ kɛya susumɔi lɛ anɔ shi jeee wiemɔi lɛ anɔ. Kɛ́ oŋmala nakai susumɔi lɛ oshwie shi yɛ saji muji amli lɛ, ha ni efee saji muji kukuji. Esa akɛ otii titrii fioo ni oto gbɛjianɔ akɛ obaawie he lɛ aje kpo faŋŋ yɛ owiemɔ he wolo lɛ mli. Obaanyɛ ofee enɛ kɛtsɔ niŋmaa okadii lɛ ni oooŋma lɛ agboi, saji otii ni ooofolɔ amɛ shishi, loo kɔla su ni okɛaakadi lɛ nɔ. Yɛ sane oti fɛɛ sane oti shishi lɛ, ŋmalamɔ susumɔi ni otaoɔ ni okɛtsu nii kɛji oowie he lɛ oshwie shi. Tsĩi ŋmalɛi ni obaasumɔ ni okane lɛ tã. Bei pii lɛ, ehi jogbaŋŋ akɛ aaakane ŋmalɛ lɛ kɛjɛ Biblia lɛ mli diɛŋtsɛ. Ŋmalamɔ nɔkwɛmɔnii ni obaasumɔ ni okɛtsu nii lɛ oshwie shi. Ekolɛ, oyɛ je lɛŋ woji komɛi amli wiemɔi ni sa ní obaasumɔ ní otsɛ yisɛɛ. Ha owolo lɛ afa bɔ ni sa ni okɛ anɔkwalei pɔtɛɛ lɛ aha. Kɛ́ wiemɔ he wolo lɛ he tse lɛ, ewaŋ akɛ okɛaatsu nii.
Mɛi komɛi kɛ wiemɔ he wolo ni waaa tsuɔ nii. Wiemɔi otii, ŋmalɛi ni wielɔ lɛ ekadi ní ebaatsɛ yisɛɛ kɛjɛ ejwɛŋmɔŋ, kɛ mfonirii ni baaye abua lɛ ni ekai susumɔi lɛ baanyɛ ahi wiemɔ he wolo lɛ mli. Yɛ nɛkɛ niŋmaai fioo nɛɛ mli lɛ, wielɔ ko baanyɛ ekɛ ewiemɔ lɛ aha yɛ gbɛ ni nilee kɛ sanegbaa su yɔɔ mli nɔ. No ji oti ni yɔɔ nikasemɔ nɛɛ sɛɛ.
Obaana sanegbaa ni kɔɔ “Wiemɔ He Wolo Feemɔ” he yɛ wolo nɛɛ baafa 39 kɛyashi 42 lɛ. Ebaaye ebua bo akɛ oookane nakai sane lɛ yɛ be mli ni otsuɔ nikasemɔ “Wiemɔ He Wolo kɛ Nitsumɔ” nɛɛ he nii lɛ.
Bɔ ni Akɛ Wiemɔ He Wolo Tsuɔ Nii Ahaa. Shi kɛlɛ, oti ni ma ohiɛ amrɔ nɛɛ jeee ni oto owiemɔ lɛ he gbɛjianɔ yɛ wiemɔ he wolo su mli kɛkɛ. Oti lɛ ji ni okɛ wiemɔ he wolo lɛ atsu nii jogbaŋŋ kɛmɔ shi.
Klɛŋklɛŋ nii ni esa akɛ ofee yɛ owiemɔ he wolo lɛ kɛ nitsumɔ mli ji ni osaa ohe kɛha ehamɔ. Kwɛmɔ saneyitso lɛ, kanemɔ saji otii lɛ fɛɛ, ni otsɔɔ ohe bɔ ni saji otii lɛ eko fɛɛ eko kɛ saneyitso lɛ yɔɔ tsakpaa ha. Kadimɔ bei abɔ ni abaanyɛ atuu aha saji otii lɛ eko fɛɛ eko. Agbɛnɛ kuu osɛɛ ni oyakase klɛŋklɛŋ sane oti lɛ. Tĩi naataomɔi, ŋmalɛi, kɛ nɔkwɛmɔnii ni oto akɛ okɛbaatsu nii ní okɛwie nakai sane oti lɛ he lɛ mli. Tĩi sane lɛ mli shii abɔ kɛyashi nakai owiemɔ lɛ fã lɛ baafee faŋŋ yɛ ojwɛŋmɔ mli. Feemɔ nakai yɛ saji otii krokomɛi lɛ fɛɛ mli. Susumɔ nɔ ni kɛ ehe miihia lɛ, obaanyɛ oshi bɔni afee ni onyɛ ogbe naa yɛ be naa lɛ he. Agbɛnɛ tĩi wiemɔ ni obaaha lɛ fɛɛ mli. Gbalamɔ ojwɛŋmɔ kɛya susumɔi lɛ anɔ, shi jeee wiemɔi lɛ anɔ. Kaakase wiemɔ lɛ owo oyitsoŋ.
Kɛ́ ooha wiemɔ lɛ, esa akɛ onyɛ okwɛ otoibolɔi lɛ ahiɛ jogbaŋŋ. Kɛ́ okane ŋmalɛ ko ogbe naa lɛ, esa akɛ onyɛ okɛ o-Biblia lɛ atsu nii ni okɛsusu he, ni ehe ehiaaa ni oyakwɛ owolo lɛ nɔ. Nakai nɔŋŋ kɛ́ okɛ nɔkwɛmɔnɔ ko tsu nii lɛ, wiemɔ he taakɛ okɛ nanemɛi komɛi baawie moŋ fe ní oookane kɛjɛ owolo lɛ mli. Yɛ be mli ni owieɔ lɛ, kaakwɛ owolo lɛ nɔ ni otsɛ wiemɔ fɛɛ wiemɔ. Wiemɔ kɛjɛ tsui lɛ mli, ni obaashɛ mɛi ni boɔ bo toi lɛ atsuii ahe.
Kɛ́ ohe sa yɛ bɔ ni awieɔ kɛjɛɔ wiemɔ he wolo mli lɛ, no lɛ oná hiɛyaa ko ní he hiaa waa yɛ maŋ wielɔ ni he esa ni obaatsɔ lɛ mli.