Wiemɔ He Wolo Feemɔ
MƐI babaoo ji mɛi ni kɛ́ aha amɛ wiemɔ akɛ amɛyaha lɛ, amɛkɛ tɔlɛ ŋmalaa nɔ fɛɛ nɔ, kɛjɛ amɛ hiɛkpamɔ wiemɔ lɛ nɔ aahu kɛyashi amɛ naamuu wiemɔ lɛ nɔ. Beni ebaagbe wiemɔ lɛ he gbɛjianɔtoo naa lɛ, no mli lɛ eŋmala saji babaoo eshwie shi. Nifeemɔ lɛ baanyɛ ahe ŋmɛlɛtswai abɔ.
Ani nakai ji bɔ ni otoɔ wiemɔ ni obaaha lɛ he gbɛjianɔ? Ani obaasumɔ ni okase gbɛ ni yɔɔ mlɛo? Kɛji okase bɔ ni atoɔ wiemɔ wolo he gbɛjianɔ ahaa lɛ, no lɛ ehe ebahiaŋ ni oŋmala nɔ fɛɛ nɔ dɔŋŋ. Enɛ baaha oná be babaoo ni okɛkase wiemɔ ni obaaha lɛ. Owiemɔi lɛ efeŋ nɔ ni ekɛhamɔ yɔɔ mlɛo kɛkɛ, shi moŋ nɔ ni yɔɔ miishɛɛ akɛ aaabo toi kɛ nɔ ni kanyaa otoibolɔi lɛ babaoo.
Eji anɔkwale akɛ, akɛ wiemɔ wolo haa yɛ maŋshiɛmɔi ni ahaa yɛ asafo lɛ mli lɛ he. Shi kɛlɛ, jeee nakai eji yɛ wiemɔi krokomɛi babaoo mli. Ekolɛ, akɛ saneyitso pɛ baaha bo. Aloo ekolɛ, abaaha otsu sane ko ni aŋma awo wolo ko mli lɛ he nii. Bei komɛi lɛ, ekolɛ akɛ gbɛtsɔɔmɔi fioo ko pɛ baaha bo. Yɛ nakai nifeemɔi lɛ fɛɛ mli lɛ, ehe miihia ni oto bo diɛŋtsɛ owiemɔ wolo he gbɛjianɔ.
Nɔkwɛmɔnɔ ni yɔɔ baafa 41 lɛ baaha ona bɔ ni abaanyɛ ato wiemɔ wolo kuku he gbɛjianɔ aha. Kadimɔ akɛ saji otii lɛ eko fɛɛ eko jeɔ shishi kɛjɛɔ abɛkugbɛ naabu lɛ, ni akɛ niŋmaa okadii wuji ŋmalaa. Ato susumɔi ni akɛfiɔ no sɛɛ lɛ naa yɛ saji otii lɛ eko fɛɛ eko shishi. Ato otii krokomɛi ni abaanyɛ akɛtsu nii ni akɛtsɔɔ nakai susumɔi lɛ amli lɛ ahe gbɛjianɔ yɛ amɛshishi, ni aha etee ninejurɔgbɛ fioo fe he ni abɛkugbɛ naabu lɛ jeɔ shishi kɛjɛɔ lɛ. Pɛimɔ wiemɔ wolo nɛɛ mli jogbaŋŋ. Kadimɔ akɛ saji otii enyɔ lɛ kɔɔ saneyitso lɛ he tɛ̃ɛ. Kadimɔ hu akɛ, akɛ saji otii bibii lɛ wooo jɛmɛ kɛkɛ. Shi moŋ, eko fɛɛ eko fiɔ sane oti ni ejeɔ kpo yɛ eshishi lɛ sɛɛ.
Kɛ́ oto wiemɔ wolo ko he gbɛjianɔ lɛ, ekolɛ efeŋ tamɔ nɔkwɛmɔnɔ lɛ pɛpɛɛpɛ. Shi kɛ́ onu shishijee gbɛtsɔɔmɔi lɛ ashishi lɛ, enɛ baaye abua bo koni oto owiemɔ lɛ he gbɛjianɔ ni osaa wiemɔ ni ŋɔɔ yɛ be ni fa bɔ ni sa mli. Te esa akɛ oje shishi oha tɛŋŋ?
Taomɔ Mli, Halamɔ Mli, ni Oto He Gbɛjianɔ
Saneyitso he miihia bo. Osaneyitso lɛ mli lɛɛ fe nɔ ni wiemɔ kome ko kɛkɛ baanyɛ adamɔ shi kɛha. Eji susumɔ titri ko ni ootao ni okɛha, ni etsɔɔ he ni otaoɔ ní oje osaneyitso lɛ he sanegbaa lɛ shishi kɛjɛ. Kɛ́ akɛ saneyitso ko eha lɛ, taomɔ wiemɔi otii lɛ eko fɛɛ eko mli jogbaŋŋ. Kɛji obaadamɔ wolo ko mli saji anɔ otsu saneyitso ni akɛha lɛ he nii lɛ, no lɛ kanemɔ wolo lɛ jogbaŋŋ beni saneyitso lɛ yɔɔ ojwɛŋmɔ mli lɛ. Kɛ akɛ sane ko ni obaawie he ha bo lɛ, no lɛ bo ji mɔ ni esa akɛ otao saneyitso lɛ. Shi kɛlɛ, dani ooofee nakai lɛ, obaana akɛ ehe baahia ni otao nibii amli fioo. Kɛji ogbele ojwɛŋmɔ mli lɛ, obaana susumɔi heei.
Yɛ be mli ni ofeɔ enɛɛmɛi lɛ, yaa nɔ obi ohe akɛ: ‘Mɛni hewɔ sane nɛɛ he hiaa mitoibolɔi lɛ? Mɛni ji oti ni ma mihiɛ?’ Esaaa akɛ efeɔ akɛ okɛmiiwie saji babaoo ahe loo okɛmiiha wiemɔ ni ŋɔɔ kɛkɛ, shi moŋ koni okɛtsu nɔ ko ni he yɔɔ sɛɛnamɔ he nii kɛha otoibolɔi lɛ. Kɛ́ oti ni okɛma ohiɛ lɛ fee faŋŋ lɛ, ŋmaa ofɔ̃ shi. Yɛ be mli ni osaa ohe lɛ, yaa nɔ ni okai ohe yɛ he.
Yɛ be mli ni ona oti ni ma ohiɛ ni ohala saneyitso ni kɛ no nyiɛɔ (loo opɛi bɔ ni saneyitso ní akɛha bo lɛ saa oti ni okɛma ohiɛ lɛ mli) sɛɛ lɛ, obaanyɛ otao saji ni kɔɔ nakai oti lɛ pɔtɛɛ he lɛ amli. Taomɔ saji ni he baaba sɛɛnamɔ kɛha otoibolɔi lɛ titri. Kaahala saji ní gbalaa nibii amli fioo lɛ pɛ, shi moŋ taomɔ otii pɔtɛɛ komɛi ni nitsɔɔmɔ yɔɔ mli ni yeɔ ebuaa diɛŋtsɛ hu. Lé nibii amlitaomɔ falɛ ni esa akɛ ofee lɛ jogbaŋŋ. Yɛ shihilɛi babaoo mli lɛ, etsɛɛɛ ni obaaná saji babaoo fe bɔ ni obaanyɛ okɛtsu nii, no hewɔ lɛ, ehe baahia ni ohala mli.
Kadimɔ otii titrii ni he hiaa ni owie he lɛ bɔni afee ni owie saneyitso lɛ he, ni oshɛ oti ni ma ohiɛ lɛ he. Enɛɛmɛi baafee osɛɛtso, ni ji owiemɔ wolo lɛ. Otii titrii enyiɛ esa akɛ ohala? Ekolɛ enyɔ pɛ fá kɛha sanegbaa kuku, shi bei pii lɛ enumɔ fá kɛha sanegbaa ni baahe ŋmɛlɛtswaa kome. Kɛ́ saji otii lɛ faaa lɛ, efeɔ mlɛo akɛ otoibolɔi lɛ baakai.
Yɛ be mli ni osaneyitso lɛ kɛ saji otii titrii lɛ yɔɔ ojwɛŋmɔ mli lɛ, agbɛnɛ too otii ní oná yɛ osaji amlitaomɔ lɛ mli lɛ he gbɛjianɔ. Kpɛɛ oyiŋ yɛ nɔ ni kɔɔ saji otii titrii lɛ ahe tɛ̃ɛ lɛ he. Halamɔ nibii ni baaha wiemɔ ni obaaha lɛ aŋɔɔ. Kɛ́ oohala ŋmalɛi ní okɛbaafi saji otii titrii lɛ asɛɛ lɛ, kadimɔ susumɔi ni baaye abua bo ni otsɔɔ nakai ŋmalɛi lɛ amli yɛ gbɛ ni shishinumɔ yɔɔ mli nɔ. Okɛ sane fɛɛ sane awo sane oti titri ni ekɔɔ he lɛ shishi. Kɛji saji lɛ ekomɛi kɔɔɔ owiemɔ lɛ mli otii titrii lɛ eko kwraa he lɛ, no lɛ jiemɔ yɛ mli—kɛji eyɛ miishɛɛ po—loo okɛto ní okɛtsu nii yɛ be kroko mli. Okɛ saji ni he hiaa fe fɛɛ lɛ pɛ atsu nii. Kɛji obɔ mɔdɛŋ ní owie saji babaoo he lɛ, no lɛ ebaaha owie oyayaayai, ni owiemɔ lɛ mɔŋ shi. Ehi akɛ ooowie saji otii fioo ni he yɔɔ sɛɛnamɔ diɛŋtsɛ kɛha toibolɔi lɛ ahe, ni owie he jogbaŋŋ. Kaaye be fe nɔ ni akɛha bo lɛ.
Agbɛnɛ, too osane lɛ naa koni eko anyiɛ eko sɛɛ kɛji ofeko nakai momo. Sanekpakpa ŋmalɔ Luka fee enɛ. Beni enine shɛ anɔkwalei babaoo ni kɔɔ esane lɛ he lɛ nɔ sɛɛ lɛ, eto naa ni eŋma “pɛpɛɛpɛ.” (Luka 1:3) Obaanyɛ oto osaji lɛ anaa yɛ bɔ ni etsara nɔ kɛba lɛ naa loo yɛ saneyitsei anaa, ekolɛ, yɛ nɔ ni afee kɛ nɔ ni jɛ mli ba, loo yɛ naagba kɛ enaa tsabaa naa, ni enɛ damɔ nɔ ni baamɔ shi jogbaŋŋ koni oshɛ oti ní okɛma ohiɛ lɛ he lɛ nɔ. Esaaa akɛ okɛ oyaiyeli jɛɔ susumɔ kome nɔ kɛyaa ekroko nɔ. Esa akɛ onyiɛ otoibolɔi lɛ ahiɛ kɛjɛ susumɔ kome nɔ kɛya ekroko nɔ yɛ gbɛ ní yɔɔ mlɛo nɔ, ni okashi gbɛ̀i ní ewa akɛ aaatsimɔ, yɛ owiemɔ lɛ mli. Esa akɛ odaseyeli ni okɛhaa lɛ aha toibolɔi lɛ amu saji anaa yɛ gbɛ ni nilee yɔɔ mli nɔ. Yɛ be mli ni otoɔ otii lɛ ahe gbɛjianɔ lɛ, susumɔ bɔ ni otoibolɔi lɛ baanu owiemɔ lɛ shishi amɛha lɛ he. Ani amɛbaanyiɛ osusumɔi lɛ asɛɛ amrɔ nɔŋŋ? Ani ebaatsirɛ amɛ ni amɛtsu nɔ ni amɛnuɔ lɛ he nii, yɛ sane oti ni yɔɔ ojwɛŋmɔ mli lɛ kɛ gbeekpamɔ naa?
No sɛɛ lɛ, feemɔ hiɛkpamɔ wiemɔ ni teeɔ osaneyitso lɛ he miishɛɛ shi, ni tsɔɔ otoibolɔi lɛ akɛ nɔ ni obaawie he lɛ he yɛ sɛɛnamɔ diɛŋtsɛ kɛha amɛ. Ebaaye ebua akɛ oooŋmala oklɛŋklɛŋ wiemɔi fioo lɛ oshwie shi. Yɛ naagbee lɛ, feemɔ sane naamuu ni kanyaa mɔ ni kɛ oti ni ma ohiɛ lɛ kpaa gbee.
Kɛji oto owiemɔ wolo lɛ he gbɛjianɔ mra bɔ ni sa lɛ, no lɛ obaaná be ni okɛsaa wiemɔ lɛ he dani oha. Ekolɛ obaana nɔ hewɔ ni ehe hiaa ni okɛ akɔntaabui fioo, nɔkwɛmɔnɔ ko, loo niiashikpamɔ ko afi osusumɔi lɛ asɛɛ lɛ. Kɛji okɛ nɔ ko ni ba nyɛsɛɛ nɛɛ loo sane ko ni maŋbii lɛ yɔɔ he miishɛɛ lɛ tsu nii lɛ, ebaanyɛ eye ebua otoibolɔi lɛ ni amɛna bɔ ni sane lɛ he hiaa ha. Yɛ be mli ni otiɔ owiemɔ lɛ mli lɛ, ekolɛ obaaná hegbɛi babaoo ni obaanyɛ otsake osane lɛ ní ekɔ otoibolɔi lɛ ahe. Wiemɔ ni apɛiɔ mli ni atoɔ he gbɛjianɔ lɛ he hiaa koni akɛto wiemɔ kpakpa he gbɛjianɔ ni efee wiemɔ ni mɔɔ shi.
Saji babaoo ni aŋmala he hiaa wielɔi komɛi fe bɔ ni ehe hiaa mɛi krokomɛi. Shi kɛji oto owiemɔ lɛ he gbɛjianɔ kɛ otii fioo komɛi ni he hiaa lɛ, ní ojie nɔ ni fiii otii nɛɛ asɛɛ lɛ yɛ mli, ni oto osusumɔi lɛ anaa jogbaŋŋ lɛ, obaana akɛ kɛ́ oná niiashikpamɔ fioo ko kɛfata he lɛ, ehe ebahiaŋ ni oŋmala nɔ fɛɛ nɔ dɔŋŋ. Kwɛ bɔ ni ebaabaa be yi eha! Ni bɔ ni owiemɔ lɛ yɔɔ lɛ baaya hiɛ. Ebaafee odaseyeli ni tsɔɔ akɛ ooná o-Teokrase Sɔɔmɔ Skul tsɔsemɔ lɛ he sɛɛ jogbaŋŋ.