Yitso Nyɔŋma Kɛ Ekpaa
‘Suɔmɔ ni Nyɛkɛsumɔsumɔɔ Nyɛhe lɛ Mli Awaa’
1. Bei pii lɛ mɛni feɔ mɛi heei ni baa Yehowa Odasefoi akpeei ashishi lɛ fɛo waa lɛ?
KƐJI akɛ gbɔmɛi ba Yehowa Odasefoi akpeei ashishi klɛŋklɛŋ lɛ, bei pii lɛ nɔ ni náa amɛnɔ hewalɛ waa ji suɔmɔ ni ajieɔ lɛ kpo yɛ jɛmɛ lɛ. Amɛnaa enɛ yɛ naanyobɔɔ ni mli wa kɛ bɔ ni ahereɔ amɛ atuu ahaa lɛ mli. Mɛi ni basaraa wɔ yɛ wɔkpeei ashishi lɛ hu naa nɛkɛ suɔmɔ nɛɛ. Adafitswaa wolo ko mli amaniɛbɔlɔ ko ŋma yɛ kpee ko he akɛ: ‘Mɔ ko mɔ ko bɛ ni tsofa fɔŋ loo dãa ni wa ená enɔ hewalɛ. Awieee waa ni abolɔɔɔ awooo mɔ ko. Atsirɛɛɛ mɔ ko. Akɛ he shiii mɔ. Awieee wiemɔ sha ko aloo ni aalomɔ. Akɛ fɛoyelii gbohii kɛ wiemɔ sha tsuuu nii. Zigaret lasu bɛ kɔɔyɔɔ lɛ mli. Ajuuu. Ashɛrɛɛɛ jwɛi ashwieee shi. Eyɛ srɔto diɛŋtsɛ.’ Enɛɛmɛi fɛɛ ji suɔmɔ he okadi, nɔ ni ‘efeee enii bɔ ni esaaa ni etaooo lɛ diɛŋtsɛ enɔ̃ lɛ.’—1 Korintobii 13:4-8.
2. (a) Beni be shwieɔ mli lɛ, mɛni esa akɛ ana yɛ wɔhe yɛ suɔmɔ ni wɔjieɔ lɛ kpo lɛ mli? (b) Mɛɛ suɔmɔ nɛkɛ ehe hiaa ni wɔná, yɛ Kristo kasemɔ mli?
2 Nyɛmimɛi asuɔmɔ ji nɔ ni kadiɔ anɔkwa Kristofoi diɛŋtsɛ lɛ. (Yohane 13:35) Yɛ be mli ni wɔdaraa yɛ mumɔŋ lɛ, wɔkaseɔ bɔ ni wɔɔjie suɔmɔ kpo babaoo kɛmɔ shi. Bɔfo Paulo sɔle koni enanemɛi Kristofoi lɛ asuɔmɔ lɛ “afa kɛya nɔ, ni eteke nɔ.” (Filipibii 1:9) Bɔfo Yohane tsɔɔ akɛ esa akɛ wɔsuɔmɔ lɛ afee nɔ ni haa akɛ he shãa afɔle. Eŋma akɛ: “Enɛ mli wɔyooɔ suɔmɔ lɛ yɛ, akɛ [Nyɔŋmɔ Bi lɛ] eŋɔ ewala eŋmɛ shi yɛ wɔ hewɔ, ni sa akɛ wɔ hu wɔkɛ wɔwala ŋmɛɔ shi yɛ wɔnyɛmimɛi ahewɔ.” (1 Yohane 3:16; Yohane 15:12, 13) Ani wɔkɛ wɔwala baaŋmɛ shi wɔha wɔnyɛmimɛi lɛ lɛɛlɛŋ? Yɛ be mli ni shihilɛi babaoo biii enɛ lɛ, nɛgbɛ wɔbɔɔ mɔdɛŋ kɛyashɛɔ koni wɔye wɔbua amɛ bianɛ, yɛ be mli ni wɔnaaa hegbɛ po lɛ?
3. (a) Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔjie wɔsuɔmɔ lɛ kpo jogbaŋŋ kɛmɔ shi? (b) Mɛni hewɔ ehe hiaa waa ni wɔná suɔmɔ ni mli wa wɔha wɔhe bianɛ lɛ?
3 Kɛfata wɔnitsumɔi ni jieɔ he-kɛ-afɔleshaa mumɔ kpo he lɛ, ehe miihia ni wɔná miishɛɛ henumɔ diɛŋtsɛ yɛ wɔnyɛmimɛi ahe. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ woɔ wɔ hewalɛ akɛ: “Nyɛkɛ nyɛmimɛi asuɔmɔ asumɔsumɔɔ nyɛhe.” (Romabii 12:10) Wɔ fɛɛ wɔnuɔ he nakai wɔhaa mɛi komɛi. Shi ani wɔbaanyɛ wɔnu he nakai wɔha mɛi krokomɛi hu? Ni yɛ be mli ni gbɛjianɔtoo momo nɛɛ naagbee bɛŋkɛɔ lɛ, ehe hiaa waa kɛhaa wɔ akɛ wɔɔbɛŋkɛ wɔnanemɛi Kristofoi lɛ ahe kpaakpa. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Nibii fɛɛ anaagbee lɛ eshɛ eta. . . . Shi titri lɛ nyɛsuɔmɔ ni nyɛkɛsumɔsumɔɔ nyɛhe lɛ mli awa, ejaakɛ suɔmɔ hàa eshai babaoo nɔ.”—1 Petro 4:7, 8.
Kɛ́ Naagbai Te Shi Lɛ
4. (a) Mɛni hewɔ naagbai baanyɛ ate shi yɛ mɛi ni yɔɔ asafo ko mli lɛ ateŋ lɛ? (b) Yɛ be mli ni jeee be fɛɛ be wɔsumɔɔ ni wɔfee nakai lɛ, kɛlɛ mɛɛ nɔkpakpa baajɛ mli aba kɛji akɛ wɔkɛ Biblia ŋaawoo lɛ tsu nii?
4 Shi, bei abɔ ni wɔyeee emuu nɛɛ, be shɛɔ ni wɔfeɔ nibii ni haa mɛi krokomɛi amli fuɔ. Wɔnyɛmimɛi lɛ hu baafee esha amɛshi wɔ yɛ gbɛ̀i srɔtoi anɔ. (1 Yohane 1:8) Kɛ́ ona ohe yɛ shihilɛ ni tamɔ nɛkɛ mli lɛ, mɛni esa akɛ ofee? Ŋmalɛi lɛ kɛ gbɛtsɔɔmɔ ni he hiaa lɛ haa. Shi ekolɛ nɔ ni amɛwieɔ he lɛ baafee nɔ ni wɔ, ákɛ adesai ni yeee emuu lɛ, wɔsumɔŋ ni wɔkɛtsu nii. (Romabii 7:21-23) Yɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, hiɛdɔɔ ni wɔkɛaatsu ŋaawoo ni yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ he nii lɛ baaye anɔkwayeli mli ni wɔjɛɔ wɔshweɔ ni wɔsa Yehowa hiɛ lɛ he odase. Nakai feemɔ hu baaha suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha mɛi krokomɛi lɛ mli awa.
5. Kɛji akɛ mɔ ko fee wɔ efɔŋ lɛ, mɛni hewɔ esaaa akɛ wɔfeɔ eko wɔtoɔ najiaŋ lɛ?
5 Kɛ mɛi komɛi amli fu lɛ, bei komɛi lɛ amɛtaoɔ gbɛ̀i anɔ ni amɛaatsɔ amɛtɔ owele. Shi enɛ fiteɔ shihilɛ lɛ moŋ. Kɛ najiaŋtoo he miihia lɛ, esa akɛ wɔshi wɔha Nyɔŋmɔ. (Abɛi 24:29; Romabii 12:17-21) Mɛi krokomɛi baasumɔ ni amɛkwa mɔ ni etɔ̃ amɛnɔ lɛ kɛ bɔɔ. Shi esaaa akɛ wɔfeɔ wɔnanemɛi jálɔi lɛ nakai, ejaakɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔ jamɔ lɛ nɔkpɛlɛmɔ fã ko damɔ suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha wɔnyɛmimɛi lɛ nɔ. (1 Yohane 4:20) No hewɔ lɛ Paulo ŋma akɛ: “Ni kɛji mɔ ko kɛ mɔ ko na sane ko lɛ, nyɛnanaa nyɛhaa nyɛhe ni nyɛkɛfafaa nyɛhe, taakɛ bɔ ni [Yehowa, NW] hu ŋɔfa nyɛ lɛ, nakai nyɛ hu nyɛfea.” (Kolosebii 3:13) Ani obaanyɛ ofee nakai?
6. (a) Shii enyiɛ esa akɛ wɔkɛ wɔnyɛmi nɔtɔmɔ ake lɛ? (b) Mɛni ni wɔɔnu shishi yɛ wɔhe baaye abua wɔ ni wɔtsu esha ni afee ashi wɔ lɛ he nii?
6 Shi, kɛji akɛ mɔ ko fee esha eshi wɔ shii abɔ, shi ejeee esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli ni baaha ashwie lɛ kɛjɛ asafo lɛ mli hu? Yɛ nɛkɛ eshai bibii nɛɛ agbɛfaŋ lɛ, bɔfo Petro wo eshaifaa “kɛyashi shii kpawo” he ŋaa. Shi Yesu kɛɛ akɛ: “Jeee Kɛyashi shii kpawo, shi, Kɛyashi shii nyɔŋmai kpawo kɛ kpawo.” Ema bɔ ni nyɔmɔ ni wɔhiɛ Nyɔŋmɔ lɛ da waa ha lɛ nɔ mi kɛ́ akɛto nyɔmɔ ni ekolɛ adesa ko hiɛ wɔ lɛ he. (Mateo 18:21-35, NW) Wɔfeɔ esha wɔshiɔ Nyɔŋmɔ yɛ gbɛ̀i srɔtoi anɔ daa gbi—yɛ bei komɛi amli lɛ kɛtsɔ pɛsɛmkunya nifeemɔ ko nɔ, kɛtsɔ nɔ ni wɔkɛɔ loo wɔsusuɔ lɛ nɔ, aloo kɛtsɔ nɔ ni esa akɛ wɔfee ni wɔfeee lɛ nɔ—ní wɔleee po akɛ wɔmiifee esha. (Romabii 3:23) Ni kɛlɛ, Nyɔŋmɔ yaa nɔ ejieɔ mɔbɔnalɛ kpo etsɔɔ wɔ. (Lala 103:10-14; 130:3, 4) Eebi ni wɔkɛ wɔhe aye yɛ nakai gbɛ nɔŋŋ nɔ. (Mateo 6:14, 15; Efesobii 4:1-3) Kɛkɛ lɛ wɔbaajie suɔmɔ ni “niŋŋ efɔŋ he” lɛ kpo wɔtsɔɔ.—1 Korintobii 13:4, 5; 1 Petro 3:8, 9.
7. Mɛni esa akɛ wɔfee kɛji akɛ nyɛmi ko mli efu wɔ?
7 Ekolɛ bei komɛi shɛɔ ni wɔyɔseɔ akɛ eyɛ mli akɛ wɔmli fuko wɔnyɛmi ko moŋ, shi ená wɔhe mlifu. Wɔbaanyɛ wɔhala akɛ wɔkɛ ‘suɔmɔ aaahà nɔ,’ taakɛ 1 Petro 4:8 woɔ ŋaa lɛ. Aloo ekolɛ wɔbaanyɛ wɔŋɔ hegbɛ lɛ ni wɔkɛ lɛ awie he, koni wɔbɔ mɔdɛŋ ni wɔha toiŋjɔlɛ aba wɔteŋ.—Mateo 5:23, 24.
8. Kɛji akɛ naanyo heyelilɔ ko feɔ nibii ni gbaa wɔnaa lɛ, mɛni abaanyɛ afee yɛ he?
8 Ebaanyɛ eba akɛ naanyo heyelilɔ ko miifee nibii ni miigba bo kɛ mɛi krokomɛi hu anaa. Ani efeŋ nɔ ni hi akɛ okɛ lɛ aaawie he? Ekolɛ nakai. Kɛ bo diɛŋtsɛ okɛ mlihilɛ tsɔɔ lɛ naagba lɛ mli lɛ, ekolɛ nɔkpakpa baajɛ mli aba. Shi klɛŋklɛŋ lɛ esa akɛ obi ohe akɛ: ‘Ani nibii ni efeɔ lɛ kɛ ŋmalɛi lɛ kpãaa gbee lɛɛlɛŋ? Aloo naagba lɛ jɛ he ni mijɛ kɛ tsɔsemɔ ni miná ni esoro no yɛ enɔ̃ lɛ he lɛ hewɔ lɛ?’ Kwɛmɔ jogbaŋŋ ni okɛ bo diɛŋtsɛ omlai akamamɔ shi ni okojo mɔ lɛ yɛ enɛɛmɛi anaa. (Yakobo 4:11, 12) Yehowa kpɛlɛɔ gbɔmɛi ni jɛ shihilɛi srɔtoi fɛɛ mli lɛ anɔ ní hiɛaŋkwɛmɔ bɛ mli, ni etoɔ etsui shi ehaa amɛ yɛ be mli ni amɛdaraa yɛ mumɔŋ lɛ.
9. (a) Namɛi tsuɔ saji ni kɔɔ efɔŋfeemɔ ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli ni etee nɔ yɛ asafo lɛ mli lɛ he nii? (b) Mɛɛ be gbɛnaa nii bakãa mɔ ni atɔ̃ enɔ lɛ nɔ akɛ etsu he nii klɛŋklɛŋ, ni kɛ mɛɛ yiŋtoo?
9 Kɛji akɛ mɔ ko ni yɔɔ asafo lɛ mli kɛ ehe yawo efɔŋfeemɔ ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli lɛ mli, tamɔ jeŋba shara lɛ, esa akɛ atsu he nii amrɔ nɔŋŋ. Namɛi baatsu he nii? Onukpai lɛ. (Yakobo 5:14, 15) Shi kɛ eji esha ni afee ashi mɔ aŋkro ko, ekolɛ yɛ nitsumɔ mli saji amli, aloo yɛ lilɛi lɛ ni ekɛtsu nii yɛ gbɛ fɔŋ ni yeɔ awui nɔ lɛ, no lɛ mɔ ni afee esha ashi lɛ lɛ abɔ mɔdɛŋ ni eya mɔ ni fee esha lɛ ŋɔɔ yɛ teemɔŋ. (Mateo 18:15) Kɛji akɛ no kɛ sane lɛ baaa naagbee lɛ, ehe baahia ni atsɔ gbɛ̀i krokomɛi anɔ lolo, taakɛ atsɔɔ mli yɛ Mateo 18:16, 17 lɛ. Suɔmɔ kɛha wɔnyɛmi ni tɔ̃ɔ lɛ kɛ bɔ ni wɔshweɔ ni ‘nyɛmi afee nyɛmi’ lɛ baaye abua wɔ ni wɔfee enɛ yɛ gbɛ ni aaaha nine ashɛ mɔ lɛ tsui nɔ lɛ nɔ.—Abɛi 16:23.
10. Kɛji akɛ naagba ko te shi lɛ, mɛni baaye abua wɔ ni wɔsusu sane lɛ he yɛ gbɛ kpakpa nɔ?
10 Kɛ naagba ko te shi, ni eda loo eji bibioo jio, kɛ́ wɔbɔ mɔdɛŋ wɔnu bɔ ni Yehowa kwɛɔ sane lɛ ehaa lɛ shishi lɛ, ehe baa sɛɛnamɔ kɛhaa wɔ. Ekpɛlɛɛɛ esha nɔ yɛ gbɛ ko kwraa nɔ, ni yɛ ebe ni sa mli lɛ, ajieɔ mɛi ni feɔ esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli ni amɛtsakeee amɛtsui lɛ kɛjɛɔ egbɛjianɔtoo lɛ mli. Shi kɛlɛ, wɔhiɛ akakpa nɔ akɛ, wɔ fɛɛ wɔfeɔ esha yɛ gbɛ̀i bibii anɔ ni etsuishiŋmɛɛ kɛ emɔbɔnalɛ he hiaa wɔ. No hewɔ lɛ, Yehowa toɔ okadi efɔ̃ɔ shi kɛhaa wɔ ni wɔkase, kɛji akɛ wɔkɛ mɛi krokomɛi ahe eshai kpe. Kɛ́ wɔnaa mɔbɔ lɛ, belɛ wɔmiijie esuɔmɔ lɛ kpo wɔmiitsɔɔ.—Efesobii 5:1, 2.
Nyɛtaoa Gbɛ̀i Anɔ ni Nyɛaatsɔ Nyɛha ‘Nyɛmli Alɛɛ’
11. Mɛni hewɔ Paulo wo Korintobii lɛ hewalɛ koni amɛha ‘amɛmli alɛɛ’ lɛ?
11 Paulo kɛ nyɔji babaoo etsu nii ni ekɛmiitswa asafo ni yɔɔ Korinto yɛ Hela lɛ ema shi. Etsu nii waa koni ekɛye ebua nyɛmimɛi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ, ni esumɔɔ amɛ. Shi amɛteŋ mɛi komɛi bɛ ehe miishɛɛ. Amɛwieɔ amɛshiɔ lɛ waa. Ewo amɛ hewalɛ ni amɛha ‘amɛmli alɛɛ’ yɛ suɔmɔ kpojiemɔ mli. (2 Korintobii 6:11-13; 12:15) Ebaahi jogbaŋŋ akɛ wɔ fɛɛ wɔɔsusu he ni wɔjieɔ suɔmɔ kpo wɔtsɔɔ mɛi krokomɛi kɛyashɛɔ lɛ he ni wɔtao gbɛ̀i anɔ ni wɔɔtsɔ wɔha wɔmli alɛɛ.—1 Yohane 3:14.
12. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔha suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha mɛi fɛɛ ni yɔɔ asafo lɛ mli ada?
12 Ani mɛi komɛi yɛ asafo lɛ mli ni ewa kɛha wɔ akɛ wɔɔbɛŋkɛ amɛ? Kɛ́ wɔhà naagbai ni ekolɛ ekã wɔkɛ amɛ teŋ lɛ anɔ—taakɛ bɔ ni wɔbaasumɔ ni amɛfee amɛha wɔ lɛ—enɛ baaye abua ni miishɛɛ aba wekukpaa ni kã wɔkɛ amɛ teŋ lɛ mli. Henumɔ ni wɔyɔɔ kɛha amɛ lɛ hu baaya hiɛ kɛ wɔtao nibii kpakpai ni yɔɔ amɛhe, ni wɔjwɛŋ enɛɛmɛi anɔ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, enɛ baaha suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha amɛ lɛ ada kɛya hiɛ.—Luka 6:32, 33, 36.
13. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔlɛɛ wɔmli yɛ suɔmɔ ni wɔjieɔ lɛ kpo wɔtsɔɔ mɛi ni yɔɔ wɔ asafo lɛ mli lɛ mli?
13 Wɔkpɛlɛɔ nɔ akɛ jeee nɔ fɛɛ nɔ wɔbaanyɛ wɔfee wɔha mɛi krokomɛi. Wɔnyɛŋ wɔŋa mɔ fɛɛ mɔ yɛ kpee fɛɛ kpee shishi. Wɔnyɛŋ wɔtsɛ mɔ fɛɛ mɔ kɛba wɔ niyeli shishi kɛ wɔfɔ̃ nine wɔtsɛ nanemɛi. Shi ani wɔbaanyɛ wɔha wɔmli alɛɛ kɛtsɔ minitii fioo ko ni wɔɔye kɛle mɔ ko ni yɔɔ wɔ asafo lɛ mli lɛ jogbaŋŋ? Ani wɔbaanyɛ wɔfɔ̃ nine wɔtsɛ mɔ ni wɔleee lɛ jogbaŋŋ lɛ koni ekɛ wɔ atsu nii yɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli yɛ be kɛ bei amli?
14. Kɛ́ wɔyɛ Kristofoi ni wɔkɛ amɛ ekpeko dã lɛ ateŋ lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔjie suɔmɔ ni mli wa kpo wɔtsɔɔ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ?
14 Kristofoi akpeei wuji haa wɔnáa hegbɛ ni hi jogbaŋŋ koni wɔkɛlɛɛ wɔsuɔmɔ lɛ mli. Mɛi akpei babaoo baaba. Wɔnyɛŋ wɔkɛ amɛ fɛɛ akpe, shi wɔbaanyɛ wɔba wɔjeŋ yɛ gbɛ ni tsɔɔ akɛ wɔkɛ amɛhilɛ-kɛhamɔ yeɔ wɔnɔ hiɛ lɛ nɔ. Kɛji akɛ akpa kɛha hejɔɔmɔ fioo lɛ, wɔbaanyɛ wɔtsɔɔ akɛ wɔyɛ amɛhe miishɛɛ kɛtsɔ hegbɛ ni wɔɔŋɔ ni wɔkɛ mɛi ni bɛŋkɛ wɔ lɛ awie lɛ nɔ. Gbi ko baaba ni mɛi fɛɛ ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ baatsɔmɔ nyɛmimɛi hii kɛ nyɛmimɛi yei, ni amɛfee ekome yɛ anɔkwa Nyɔŋmɔ lɛ kɛ mɛi fɛɛ a-Tsɛ lɛ jamɔ mli. Mɛɛ miishɛɛ enɛ aaaji nɛkɛ, akɛ wɔɔle wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ! Suɔmɔ ni mli wa baatsirɛ wɔ ni wɔsumɔ akɛ wɔɔfee nakai. Mɛni hewɔ ójeee shishi bianɛ?
Sanegbaa ni Akɛtiɔ Mli
• Kɛ́ naagbai te shi yɛ Kristofoi ateŋ lɛ, mɛɛ gbɛ esa akɛ atsɔ nɔ atsu enɛɛmɛi ahe nii, ni mɛni hewɔ?
• Mɛɛ gbɛ̀i anɔ nɛkɛ esa akɛ wɔsuɔmɔ hu mli alɛɛ beni wɔdaraa yɛ mumɔŋ lɛ?
• Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔjie suɔmɔ ni mli wa kpo wɔtsɔɔ mɛi babaoo fe nanemɛi ni bɛŋkɛ wɔ kpaakpa lɛ akuu lɛ pɛ?
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 148]
Ajieɔ Kristofoi asuɔmɔ lɛ kpo atsɔɔ yɛ gbɛ̀i srɔtoi anɔ, tamɔ yɛ asafoŋ kpeei ashishi