Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w96 7/1 bf. 3-4
  • Ani Nyɔŋmɔ Kpɛlɛɔ Jamɔ Fɛɛ Jamɔ Nɔ?

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Ani Nyɔŋmɔ Kpɛlɛɔ Jamɔ Fɛɛ Jamɔ Nɔ?
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1996
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Jamɔ ni Yiŋ Etɛ̃ɛɛ Mɔ yɛ He yɛ Blema Beaŋ
  • Abawo Jamɔ Krɔŋŋ Mli Muji
  • Baal Jamɔ Ta Ni Israelbii Lɛ Wuɔ Yɛ Amɛtsuii Amli
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1999
  • Efã Anɔkwa Jamɔ He
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2008
  • Be Ni Sa Akɛ Akpɛ Yiŋ Nɛ
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2005
  • Efã Jamɔ Krɔŋŋ He
    Kasemɔ Amɛhemɔkɛyeli Lɛ
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1996
w96 7/1 bf. 3-4

Ani Nyɔŋmɔ Kpɛlɛɔ Jamɔ Fɛɛ Jamɔ Nɔ?

NYƆŊMƆ bɔ gbɔmɔ kɛ mumɔŋ hiamɔ nii—hiamɔ akɛ ejá nɔ ko. Ejeee nɔ ko ni ba trukaa. Eji gbɔmɔ adesa fã kɛjɛ shishijee.

Shi, dɔlɛ sane ji akɛ, adesai ena jamɔ mli gbɛi sɔrɔtoi babaoo, ni bei pii lɛ, enɛɛmɛi kɛ adesai aweku ni efee ekome yɛ miishɛɛ mli baaa. Shi moŋ, aaya nɔ aawuu tai kɛ lashishwiemɔ babaoo yɛ jamɔ hewɔ lolo. Enɛ teeɔ sanebimɔ ni he hiaa nɛɛ shi, akɛ: Ani bɔ ni mɔ ko jaa Nyɔŋmɔ ehaa lɛ he hiaa?

Jamɔ ni Yiŋ Etɛ̃ɛɛ Mɔ yɛ He yɛ Blema Beaŋ

Blema jeŋmaji ni hi Boka Teŋgbɛ niiaŋ lɛ haa wɔ yinɔsane mli nɔkwɛmɔ nɔ ni yeɔ ebuaa wɔ kɛhaa nakai sanebimɔ lɛ hetoo. Amɛmli babaoo ja nyɔŋmɔ ko ni atsɛɔ lɛ Baal. Amɛja Baal hefatalɔi yei hu, tamɔ Asherah nɛkɛ. Nɔ ni fata Asherah jamɔ he ji wɔŋ tso ko ni akɛtsuɔ nii, ni aheɔ ayeɔ akɛ eji bɔlɛnamɔ he okadi. Shitsalɔi ni kaseɔ blema nibii ahe nii, ni miitsu nii yɛ nakai kpokpaa lɛ nɔ lɛ etsa yei ni hiɛ amɛhe yayai ahe amagai pii. The Encyclopedia of Religion kɛɛ akɛ, amagai nɛɛ “miitsɔɔ nyɔŋmɔ-yoo ko ni aana efɔmɔ nii fɛɛ kpetekplee, ni ehiɛ efufɔi amli,” ni “ekolɛ edamɔ shi kɛha . . . Asherah.” Nɔ kome ko jeɔ kpo faŋŋ, bei pii lɛ, anaa jeŋba shara yɛ Baal jamɔ mli.

No hewɔ lɛ, ebɛ naakpɛɛ akɛ bɔlɛnamɔ mli yakayaka nifeemɔi fata Baal jamɔ he. (4 Mose 25:1-3) Shekem, ni ji Kanaan nyo lɛ, mɔ obalayoo fro Dina ni eto lɛ kaabonaa. Shi yɛ enɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, abuɔ lɛ akɛ nuu ni sa woo fe fɛɛ yɛ eweku lɛ mli. (1 Mose 34:1, 2, 19) Wekunyo ni bɛŋkɛ kpaakpa ni akɛnaa bɔlɛ, hii ni kɛ hii naa bɔlɛ, kɛ kooloi ni akɛnaa bɔlɛ lɛ fa babaoo. (3 Mose 18:6, 22-24, 27) Blɔfo wiemɔ ni ji “sodomy,” ni ji hii ni kɛ hii naa bɔlɛ lɛ anifeemɔ lɛ, jɛ gbɛi ni akɛtsɛɔ maŋtiase ni be ko lɛ eyɔɔ je lɛ fã nɛɛ mli lɛ mli. (1 Mose 19:4, 5, 28) Lashishwiemɔ hu fata Baal jamɔ he. Ejaakɛ, Baal jalɔi fɔ̃ɔ amɛbii hiɛkalɔi amɛwoɔ la ni miitso grigri mli akɛ afɔleshaa kɛha amɛnyɔŋmɔi lɛ! (Yeremia 19:5) Nɛkɛ nifeemɔi nɛɛ fɛɛ kɛ jamɔ mli tsɔɔmɔi yɛ tsakpaa. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

“Yiwalɛ, bɔlɛnamɔ he akɔnɔ kɛ yakayaka nifeemɔi ni yɔɔ Kanaanbii ablema saji amli,” taakɛ Dr. Merrill Unger tsɔɔ mli yɛ ewolo ni ji Archaeology and the Old Testament mli lɛ, “ehiii kwraa fe maŋ fɛɛ maŋ nɔ yɛ Bokagbɛ ni Bɛŋkɛ lɛ yɛ nakai beaŋ. Ni Kanaanbii anyɔŋmɔi asubaŋ ni haa mɔ he jɔ̃ɔ lɛ, akɛ amɛbɛ jeŋba kpakpa he su ko kwraa lɛ, ha mɛi ni jaa amɛ lɛ jie kadimɔ nii fɔji fe fɛɛ kpo, ni nifeemɔi gbohii ni ehiii fe fɛɛ yɛ nakai beaŋ, tamɔ ahoshwibɔɔ krɔŋkrɔŋ, [kɛ] gbekɛbii ni akɛshaa afɔle lɛ fata he.”

Ani Nyɔŋmɔ kpɛlɛ Kanaanbii lɛ ajamɔ nɔ? Eka shi faŋŋ akɛ dabi. Etsɔɔ Israelbii lɛ bɔ ni amɛaafee amɛja lɛ yɛ gbɛ ni he tse nɔ. Ebɔ kɔkɔ yɛ nifeemɔi ni atsĩ tã yɛ yiteŋgbɛ lɛ ahe akɛ: “Nyɛkɛ nɛkɛ nii nɛɛ akabulea nyɛhe; ejaakɛ nɛkɛ nii nɛɛ fɛɛ jeŋmaji ni mibashwie yɛ nyɛhiɛ lɛ kɛbule amɛhe lɛ, ni abule shikpɔŋ lɛ, no hewɔ lɛ mibawo lɛ enishaianii lɛ ahe nyɔmɔ, ni shikpɔŋ lɛ baashwe enɔ bii lɛ ashwie.”—3 Mose 18:24, 25.

Abawo Jamɔ Krɔŋŋ Mli Muji

Israelbii pii ekpɛlɛɛɛ bɔ ni Nyɔŋmɔ susuɔ yɛ jamɔ krɔŋŋ he lɛ nɔ. Shi moŋ, amɛha Baal jamɔ tee nɔ yɛ amɛshikpɔŋ lɛ nɔ. Etsɛɛɛ kɛkɛ ni alaka Israelbii lɛ ni amɛka akɛ amɛkɛ Yehowa jamɔ baafutu Baal jamɔ. Ani Nyɔŋmɔ kpɛlɛ nɛkɛ jamɔ ni akɛfutu nɛɛ nɔ? Susumɔ nɔ ni ba yɛ Maŋtsɛ Manase nɔyeli beaŋ lɛ he okwɛ. Emamɔ afɔleshaa latɛi eha Baal, ekɛ lɛ diɛŋtsɛ ebinuu sha afɔle yɛ la mli, ni ekɛ ehe wo ashwaiafeemɔ mli. “Ni ekɛ wɔŋ koo lɛ he amaga [ʼashe·rahʹ yɛ Hebri mli] ni efee lɛ yama shia ni Yehowa kɛɛ . . . yɛ he akɛ: ‘Nɛkɛ shia nɛɛ . . . maŋɔ migbɛi mato kɛya naanɔ lɛ.’ ”—2 Maŋtsɛmɛi 21:3-7.

Manase nɔyeli lɛ shishi bii lɛ nyiɛ amɛ maŋtsɛ lɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ sɛɛ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, “[elaka] amɛ ni amɛfee efɔŋ fe jeŋmaji ni Yehowa kpata amɛhiɛ yɛ Israelbii ahiɛ lɛ tete.” (2 Maŋtsɛmɛi 21:9) Yɛ nɔ najiaŋ ni eeebo kɔkɔbɔɔi babaoo ni jɛ Nyɔŋmɔ gbalɔi anaa lɛ toi lɛ, Manase gbe gbɔmɛi aahu akɛ ewo Yerusalem obɔ kɛ mɛi ni efeko nɔ ko lɛ ala. Eyɛ mli akɛ yɛ naagbee lɛ Manase tsake moŋ, shi ebinuu ni baye esɛɛ, ni ji Maŋtsɛ Amon, wó Baal jamɔ nɔ ekoŋŋ.—2 Maŋtsɛmɛi 21:16, 19, 20.

Yɛ be ko sɛɛ lɛ, hii ahoshwibɔlɔi bɔi nitsumɔ yɛ sɔlemɔwe lɛ mli. Te Nyɔŋmɔ susu nɛkɛ Baal jamɔ ni amɛjie lɛ kpo nɛɛ he eha tɛŋŋ? Etsɔ Mose nɔ ebɔ kɔkɔ momo akɛ: “Okɛ ajwamaŋbɔɔ mli nikeenii loo gbee apaabɔɔ nii [ekolɛ mɔ ni kɛ gbekɛ nuu naa bɔlɛ kɛtsɔɔ ewamɔ he] ko akaba Yehowa, o-Nyɔŋmɔ lɛ, we lɛ obahã yɛ shiwoo ko hewɔ; ejaakɛ Yehowa, o-Nyɔŋmɔ lɛ, miihi enyɔ lɛ fɛɛ.”—5 Mose 23:17, 18, NW, shishigbɛ niŋmaa.

Manase nabi, Maŋtsɛ Yosia, jie Baal jamɔ kɛ ejeŋba shara nifeemɔi lɛ fɛɛ kɛjɛ sɔlemɔwe lɛ. (2 Maŋtsɛmɛi 23:6, 7) Shi no mli lɛ, nibii eyashɛ shɔŋŋ tsɔ̃ fe nine. Maŋtsɛ Yosia gbele sɛɛ be fioo mli lɛ, amaga jamɔ saa etee nɔ ekoŋŋ yɛ Yehowa sɔlemɔwe lɛ. (Ezekiel 8:3, 5-17) No hewɔ lɛ Yehowa ha Babilon maŋtsɛ lɛ bakpata Yerusalem kɛ esɔlemɔwe lɛ hiɛ. Nɛkɛ yinɔsane mli anɔkwale ni yɔɔ mɔbɔ nɛɛ maa nɔ mi akɛ jamɔi komɛi yɛ ni Nyɔŋmɔ ekpɛlɛɛɛ nɔ. Shi wɔgbii nɛɛ amli hu?

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje