Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w98 11/1 bf. 3-4
  • Nɔ Hewɔ ni Amɛfɔɔ Mɛi Ayi Waa

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Nɔ Hewɔ ni Amɛfɔɔ Mɛi Ayi Waa
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1998
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Nɔ Hewɔ ni Gbɔmɛi Tsɔmɔɔ Yiwalɔi
  • Wɔ Jaramɔ Bei Nɛɛ—Mɛni Hewɔ Yiwalɛ Babaoo Yɔɔ Mli Nɛkɛ?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1985
  • Ani Jeŋ ko Baanyɛ Ahi Shi ni Awuiyeli Bɛ Mli?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi (Maŋbii Anɔ)—2016
  • Yiwalɛ Nifeemɔ yɛ He Fɛɛ He
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1996
  • Yiwalɛ Nifeemɔ Naagbee Kwraa—Yɛ Mɛɛ Gbɛ Nɔ?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1996
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1998
w98 11/1 bf. 3-4

Nɔ Hewɔ ni Amɛfɔɔ Mɛi Ayi Waa

AFƆ́ abifao ko, ní ji otsii 27 gbekɛ bibioo ni ebe shɛɛɛ lɛ yɛ Denver, yɛ Colorado, U.S.A. Gbekɛ nuu lɛ yi ná wala, ni beni akɛ nyɔji etɛ egbo deŋme waa kɛkwɛ lɛ yɛ helatsamɔhe lɛ, akɛ lɛ yaha efɔlɔi yɛ shia. Otsii etɛ sɛɛ lɛ, akɛ gbekɛ nuu lɛ ba helatsamɔhe lɛ ekoŋŋ. Mɛni hewɔ? Ená pilamɔ ni naa wa waa yɛ ansɔ lɛ mli yɛ etsɛ ni kɛ mlifu hoso lɛ waa lɛ hewɔ. Tsɛ lɛ nyɛɛɛ adamɔ abifao lɛ yaafo lɛ naa. Gbekɛ nuu lɛ shwila, ni eje kpá. Ŋmɛnɛŋmɛnɛ tsofafeemɔ ehere eyi wala kɛjɛ piŋmɔ ni ená kɛjɛ efɔmɔ mli lɛ mli, shi enyɛɛɛ ehere lɛ kɛjɛ etsɛ yiwalɛ nifeemɔ lɛ mli.

Afeɔ gbekɛbii babaoo niseniianii, amamɔɔ amɛ atswɛrɛ waa, loo agbeɔ amɛ yɛ shikpɔŋ nɔ yiwalɛ nifeemɔhei fe fɛɛ lɛ ateŋ ekome mli—shia lɛ! Mɛi komɛi buɔ akɔntaa akɛ, gbekɛbii babaoo ni naa shɛɔ 5,000 gboiɔ daa afi yɛ amɛfɔlɔi anijianaa yɛ United States pɛ! Ni jeee gbekɛbii pɛ afeɔ amɛ nakai. Taakɛ World Health wolo tɛtrɛɛ lɛ tsɔɔ lɛ, “niseniianii ni afeɔ ŋamɛi ji nibii ni yeɔ yei ni eshɛ fɔmɔ lɛ awui lɛ mli nɔ ni naa wa fe fɛɛ” yɛ United States. Ni shikpɔji krokomɛi anɔ hu? “Yei ni amɛyifalɛ shɛɔ mlijaa etɛ mli ekome kɛmiishɛ nɔ ni fa fe amɛyifalɛ lɛ fã ni abibii amɛ saji [yɛ maji ni kpaako amɛyaa hiɛ lɛ amli lɛ] bɔɔ amaniɛ akɛ amɛhefatalɔi yiɔ amɛ.” Hɛɛ, yiwalɛ nifeemɔ miiya nɔ waa diɛŋtsɛ, titri lɛ, yɛ shia lɛ mli.

Wumɛi babaoo kɛ ŋamɛi babaoo bɔɔ mɔdɛŋ koni amɛkɛ yiwalɛ nifeemɔ asaa amɛteŋ béi. Yɛ maji komɛi amli lɛ, fɔlɔi kɛ tsɔɔlɔi kɛ yiwalɛ nifeemɔ tsuɔ nii koni amɛkɛjie amɛmlifu kpo yɛ gbekɛbii anɔ. Yɛ miishɛɛnamɔ kɛkɛ hewɔ lɛ, yiwalɔi tutuaa mɛi ni he waaa, ni amɛwaa amɛyi. Mɛni hewɔ ni adesai feɔ yiwalɛ nii waa nakai lɛ?

Nɔ Hewɔ ni Gbɔmɛi Tsɔmɔɔ Yiwalɔi

Mɛi komɛi kɛɔ akɛ adesai ayi wa kɛjɛ amɛfɔmɔ mli. Yɛ be mli ni awuiyeli ni naa wa eba shi yɛ United States lɛ, etee hiɛ waa yɛ oblahii kɛ oblayei ateŋ. Ni miishɛɛ ni anáa yɛ yiwalɛ nifeemɔ mli lɛ etee hiɛ. Tɛlivishiŋ nitsumɔhei wuji etɛ lɛ ha awuiyeli he nii ni ajieɔ atsɔɔ lɛ bɔ he toi enyɔ ni amɛha gbɔmɔgbeei ahe nii ni amɛjieɔ amɛtsɔɔ lɛ bɔ he toi etɛ. Hɛɛ, anáa shika babaoo yɛ awuiyeli nibii ahɔɔmɔ mli! Jwɛŋmɔŋ hela tsofafeelɔ Karl Menninger kɛɛ akɛ, “jeee akɛ wɔfeee nɔ ko yɛ yiwalɛ nifeemɔ he kɛkɛ, shi wɔŋmaa wɔwoɔ wɔ adafitswaa woji lɛ klɛŋklɛŋ baafai anɔ. Wɔkɛ wɔ tɛlivishiŋ nɔ nifeemɔi lɛ mlijaa etɛ mli ekome loo mlijaa ejwɛ mli ekome tsuɔ nii koni wɔbii aná miishɛɛ. Wɔkuɔ wɔhiɛ wɔshwieɔ nɔ! Minanemɛi ni misumɔɔ, wɔsumɔɔ waa.”

Jeŋ nilee he nikasemɔ ko ni afee nyɛsɛɛ nɛɛ tsɔɔ akɛ ansɔ he nilee kɛ shihilɛhei lɛ hu yɛ babaoo feemɔ yɛ adesa tutuamɔ mli. Dr. Markus J. Kruesi ni yɔɔ University of Illinois Institute for Juvenile Research lɛ kɛɛ akɛ: “Sane ni wɔ fɛɛ wɔtaoɔ wɔmu naa ji akɛ, yɛ anɔkwale mli lɛ, shihilɛi gbohii ni ahaa gbekɛbii ni fáa be fɛɛ be hiɔ mli lɛ, miiha yiwalɛ nifeemɔ miigbɛ kɛmiishwã waa. Nibii ni baa yɛ shihilɛhei lɛ kɛ tsakemɔi diɛŋtsɛ miiba ansɔ mli nibii bibii ni haa gbɔmɛi feɔ amɛnii trukaa lɛ mli.” Wolo ni ji Inside the Brain lɛ kɛɛ, nibii tamɔ “weku gbɛjianɔtoo lɛ fitemɔ, fɔlɔi komekomei ni amɛyi fáa, ohia ni sɛɛ tsɛɔ, kɛ tsofa ni akɛtsuɔ nii yɛ gbɛ fɔŋ nɔ ni anyɛɛɛ akpa lɛ diɛŋtsɛ baanyɛ aha ansɔ lɛ mli gbɛjianɔtoo afee nɔ ni haa mɔ tutuaa mɔ—nɔ ko ni kulɛ asusu akɛ enyɛŋ eba mli lɛ.”

Nɔ ni akɛɔ ji akɛ, nɔ ni fata tsakemɔi ni yaa nɔ yɛ ansɔ lɛ mli lɛ he ji nɔ ni haa lá fãji lɛ naa muaa lɛ falɛ ni baa shi, ni ji ansɔ mli tsofa ni asusuɔ akɛ ehaaa anyɛ atutua mɔ. Nikasemɔi tsɔɔ akɛ dãa baanyɛ aha nɔ ni haa lá fãji lɛ naa muaa lɛ falɛ aba shi yɛ ansɔ lɛ mli, koni kɛtsɔ no nɔ lɛ, eha aná nɔ ko yɛ jeŋ nilee naa ni abaadamɔ nɔ ale tsakpaa ni ale jeeŋmɔ ni kã yiwalɛ nifeemɔ kɛ dãa ni akɛtsuɔ nii yɛ gbɛ ni ejaaa nɔ lɛ teŋ lɛ.

Shi kɛlɛ, nɔ kroko hu haa yiwalɛ nifeemɔ fáa babaoo ŋmɛnɛ. Gbalɛ wolo ni akɛ he fɔ̃ɔ nɔ, Biblia lɛ, bɔɔ kɔkɔ akɛ: “Kaimɔ akɛ, bei ni mli wa baaba yɛ naagbee gbii lɛ anɔ. Gbɔmɛi baafee pɛsɛmkunya, hiɛjoolɔi, shwãlɔi, kɛ hesuɔlɔi; . . . mɛi ni bɛ mlihilɛ, mɛi ni bɛ mɔbɔnalɛ, heguɔgbelɔi, yiwalɔi, kɛ mɛi ni hiɛ yɔɔ la; amɛbaanyɛ̃ ekpakpafeemɔ; amɛbaafee sɛɛgbɛtsɔɔlɔi, anyagbafeelɔi, kɛ mɛi ni henɔwomɔ eyi amɛmli obɔ . . . Tsi ohe kɛjɛ nɛkɛ gbɔmɛi ahe.” (2 Timoteo 3:1-5, Today’s English Version) Hɛɛ, yiwalɛ nifeemɔ ni wɔnaa ŋmɛnɛ lɛ ji Biblia mli gbalɛ ni tsɔɔ “naagbee gbii lɛ.”

Nɔ kroko hu haa be nɛɛ bafeɔ nɔ ni yiwalɛ nifeemɔ yɔɔ mli waa diɛŋtsɛ. Biblia lɛ kɛɛ akɛ: “Kpóo ha mɛi ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ kɛ ŋshɔ hiɛ lɛ! ejaakɛ abonsam lɛ ekpeleke shi kɛba nyɛŋɔɔ, egiri naakpa, ni ele akɛ be fioo kɛkɛ eyɔɔ.” (Kpojiemɔ 12:12) Áshɛrɛ Abonsam kɛ edaimonioi samaŋfoi lɛ kɛjɛ ŋwɛi áshwie shi, ni amrɔ nɛɛ amɛkɛ amɛ yiwalɛ nifeemɔ ni naa wa waa lɛ miitsu nii yɛ adesai anɔ. Ákɛ “kɔɔyɔɔ mli hewalɛ lɛ nɔ lumɔ lɛ,” Abonsam lɛ kɛ “mumɔ ni tsuɔ nii ŋmɛnɛŋmɛnɛ yɛ toigbele bii amli lɛ” miitsu nii, ni eeha shikpɔŋ nɔ miifee he ko ni yiwalɛ nifeemɔ miifá babaoo yɛ.—Efesobii 2:2.

Belɛ, te wɔɔfee tɛŋŋ wɔdamɔ ŋmɛnɛŋmɛnɛ je nɛŋ yiwalɛ “kɔɔyɔɔ” lɛ naa? Ni te wɔɔfee tɛŋŋ wɔtsu naagbai ahe nii ni yiwalɛ nifeemɔ bɛ mli?

[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 3]

Afeɔ gbekɛbii babaoo niseniianii, amamɔɔ amɛ atswɛrɛ waa, loo agbeɔ amɛ yɛ shikpɔŋ nɔ yiwalɛ nifeemɔhei fe fɛɛ lɛ ateŋ ekome mli—shia lɛ!

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje