Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w99 7/1 bf. 30-31
  • Saramɔ ko ni Awo He Nyɔmɔ Babaoo

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Saramɔ ko ni Awo He Nyɔmɔ Babaoo
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1999
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Amaniɛbɔɔ ko ni Yɔɔ Miishɛɛ
  • Sanebimɔi ni Futuɔ Mɔ Yiŋ, Hetooi ni Haa Mɔ Tsui Nyɔɔ Emli
  • Nikasemɔ Kɛha Wɔ
  • Kɛ́ Mlihilɛ Fa Babaoo lɛ
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1999
  • Ehiɛ Sɔ Hiɛshikamɔ Waa
    Wɔshiɛmɔ Kɛ Wɔshihilɛ Akɛ Kristofoi—Kpee Nifeemɔ Wolo—2023
  • Jiemɔ Yehowa Yi Yɛ Ehiɛshikamɔ Lɛ Hewɔ
    Wɔshiɛmɔ Kɛ Wɔshihilɛ Akɛ Kristofoi—Kpee Nifeemɔ Wolo—2022
  • Ani Eshihilɛ Lɛ Ji Nɔkwɛmɔnɔ Kpakpa Kɛha Bo Aloo Eji Kɔkɔbɔɔ?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2011
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1999
w99 7/1 bf. 30-31

Amɛfee Yehowa Suɔmɔnaa Nii

Saramɔ ko ni Awo He Nyɔmɔ Babaoo

GBƐFAA kɛmiijɛ Sheba kɛmiiya Yerusalem lɛ ji tɔlɛ kɛha maŋnyɛ lɛ. Ele ogbɔjɔ shihilɛ. Amrɔ nɛɛ, eta teji nɔ kɛmiifã gbɛ ní jɛkɛmɔ ji kilomitai 2,400, ni emli babaoo lɛ, kɛtsɔ shia-ŋã ni nɔ edɔ nɔ. Taakɛ akɔntaabuu ko tsɔɔ lɛ, egbɛfaa lɛ baahe gbii 75, ni no feɔ eyaa pɛ kɛkɛ!a

Mɛni hewɔ maŋnyɛ ni yɔɔ nii babaoo nɛɛ shi eshia ni emlihilɛ ŋɔɔ yɛ Sheba lɛ ni ekɛ ehe wo nɛkɛ gbɛfaa ni tɔlɛ yɔɔ mli nɛɛ mli?

Amaniɛbɔɔ ko ni Yɔɔ Miishɛɛ

Sheba maŋnyɛ lɛ ba Yerusalem beni ‘enu Salomo yijiemɔ ni ená yɛ Yehowa gbɛi lɛ hewɔ lɛ’ he sɛɛ lɛ. (1 Maŋtsɛmɛi 10:⁠1) Atsĩii nɔ diɛŋtsɛ ni maŋnyɛ lɛ nu lɛ tã. Shi kɛlɛ, wɔle akɛ, Yehowa kɛ nilee ni enɔ bɛ, ninámɔ kɛ woo jɔɔ Salomo. (2 Kronika 1:​11, 12) Te fee tɛŋŋ ni maŋnyɛ lɛ ná ele enɛ? Akɛni Sheba ji jarayelihe hewɔ lɛ, ekolɛ enu Salomo yijiemɔ lɛ he kɛtsɔ jarayelɔi ni ba eshikpɔŋ lɛ nɔ lɛ anɔ. Ekolɛ, mɛnɛɛmɛi ateŋ mɛi komɛi etee Ofir, ni ji maŋ ni Salomo kɛyeɔ jara babaoo lɛ.​—⁠1 Maŋtsɛmɛi 9:​26-​28.

Bɔ fɛɛ bɔ ni ji lɛ, maŋnyɛ lɛ bashɛ Yerusalem “kɛ asafo babaoo diɛŋtsɛ, kɛ yomai ni tere tsofai-kɛ-ŋmai kɛ shika babaoo diɛŋtsɛ kɛ tɛi ni jara wa.” (1 Maŋtsɛmɛi 10:2a) Mɛi komɛi kɛɛ akɛ, mɛi ni fata “asafo babaoo” lɛ he ji asraafoi ni kɛ tawuu nibii ewula amɛhe. Kɛ asusu akɛ maŋnyɛ lɛ ji odehe ko ni yɔɔ hewalɛ, ni akɛ, ekɛ ojarawalɛ nibii ni feɔ dɔlai akpekpei nyɔŋmai abɔ miifã gbɛ lɛ, abaanu enɛ shishi.b

Shi kɛlɛ, kadimɔ akɛ, maŋnyɛ lɛ nu Salomo yijiemɔ “ni ená yɛ Yehowa gbɛi lɛ hewɔ lɛ” he. No hewɔ lɛ, enɛ jeee jarayeli gbɛfaa kɛkɛ. Eka shi faŋŋ akɛ, maŋnyɛ lɛ ba titri lɛ koni ebanu Salomo nilee lɛ⁠—⁠ekolɛ, koni ebakase nɔ ko yɛ e-Nyɔŋmɔ, Yehowa lɛ he. Akɛni eka shi faŋŋ akɛ, ejɛ Shem loo Ham, ni ji Yehowa jálɔi lɛ aseshi lɛ mli hewɔ lɛ, ekolɛ, ebaasumɔ ni ele eblematsɛmɛi lɛ ajamɔ lɛ he sane.

Sanebimɔi ni Futuɔ Mɔ Yiŋ, Hetooi ni Haa Mɔ Tsui Nyɔɔ Emli

Beni ekɛ Salomo kpe lɛ, maŋnyɛ lɛ bɔi lɛ kaa kɛ ‘sanebimɔi ni futuɔ mɔ yiŋ.’ (1 Maŋtsɛmɛi 10:⁠1) Abaanyɛ atsɔɔ Hebri wiemɔ ni akɛtsu nii yɛ biɛ lɛ shishi akɛ, “abɛbuai.” Shi enɛ etsɔɔɔ akɛ maŋnyɛ lɛ kɛ Salomo shwɛ shwɛmɔi ni he bɛ sɛɛnamɔ. Miishɛɛ sane ji akɛ, yɛ Lala 49:​5GA Bible lɛ, akɛ Hebri wiemɔ kome too lɛ nɔŋŋ tsu nii ni akɛtsɔɔ sanebimɔi ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli ni kɔɔ esha, gbele, kɛ kpɔmɔ he lɛ mli. Belɛ, eeenyɛ efee akɛ kɛ hoo lɛ, Sheba maŋnyɛ lɛ kɛ Salomo miisusu saji ní mli kɔlɔ he, ni no ka bɔ ni enilee mli kwɔ ha lɛ. Biblia lɛ kɛɔ akɛ, “ekɛlɛ wie nibii fɛɛ ni yɔɔ etsuiŋ.” Ni Salomo “ha lɛ ewiemɔi lɛ fɛɛ hetoo; emli eko eko bɛ ni maŋtsɛ lɛ enaaa etsɔɔɔ lɛ.”⁠—⁠1 Maŋtsɛmɛi 10:​2b, 3.

Salomo nilee kɛ emaŋtsɛyeli lɛ mli shweremɔ lɛ ná Sheba maŋnyɛ lɛ nɔ hewalɛ aahu akɛ, “ehe jɔ̃ ehe naakpa.” (1 Maŋtsɛmɛi 10:​4, 5) Mɛi komɛi ŋɔɔ nɛkɛ wiemɔ kuku nɛɛ akɛ etsɔɔ akɛ, ashi maŋnyɛ lɛ ní “mumɔ bɛ emli.” Woloŋlelɔ ko po susu akɛ nɔ̃ nyɔ enɔ! Bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, maŋnyɛ lɛ naa kpɛ ehe yɛ nɔ ni ena ni enu lɛ he. Ekɛɛ akɛ Salomo tsuji lɛ yɛ miishɛɛ akɛni amɛnyɛɔ amɛnuɔ maŋtsɛ nɛɛ nilee lɛ hewɔ, ni ekafo Yehowa akɛni ekɛ Salomo eta maŋtsɛsɛi lɛ nɔ lɛ hewɔ. Kɛkɛ ni eha maŋtsɛ lɛ nikeenii ni jara wa, kɛ́ abua shikatsuru lɛ fɛɛ naa yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ yibɔ naa lɛ, efeɔ dɔlai 40,000,000. Salomo hu ke lɛ nibii, ni eha maŋnyɛ lɛ “nii ni etaoɔ ni ebi lɛ fɛɛ.”c​—⁠1 Maŋtsɛmɛi 10:​6-13.

Nikasemɔ Kɛha Wɔ

Yesu kɛ Sheba maŋnyɛ lɛ tsu nii akɛ nɔkwɛmɔnɔ ni akaseɔ nii yɛ mli kɛha woloŋmalɔi kɛ Farisifoi lɛ. Ekɛɛ amɛ akɛ: “Wuoyigbɛ maŋnyɛ lɛ aaate shi awo nɛkɛ yinɔbii nɛɛ yɛ kojomɔ lɛ mli, ni eeebu amɛ fɔ; ejaakɛ ejɛ shikpɔŋ lɛ naagbeehe ebabo Salomo nilee lɛ toi; ni naa, mɔ ni fe Salomo yɛ biɛ.” (Mateo 12:42) Hɛɛ, Sheba maŋnyɛ lɛ jie hiɛsɔɔ kpele kpo kɛha nilee ni Nyɔŋmɔ kɛhaa lɛ. Kɛ́ efã gbɛ kilomitai 2,400 koni ebabo Salomo toi lɛ, no lɛ, esa akɛ kulɛ woloŋmalɔi kɛ Farisifoi lɛ abo Yesu, mɔ ni damɔ amɛhiɛ lɛ toi jogbaŋŋ.

Wɔbaanyɛ wɔjie hiɛsɔɔ ni mli kwɔ kpo ŋmɛnɛ wɔtsɔɔ Salomo Kpeteŋkpele, Yesu Kristo. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Gbɛ kome ji, ní wɔnyiɛ efamɔ akɛ “nyɛyafea jeŋmaji fɛɛ mikaselɔi” lɛ sɛɛ lɛ nɔ. (Mateo 28:19) Gbɛ kroko hu ji ni wɔsusu Yesu nɔkwɛmɔnɔ lɛ kɛ esu lɛ he jogbaŋŋ, ni wɔkase enɛɛmɛi.​—⁠Filipibii 2:5; Hebribii 12:​2, 3.

Eji anɔkwale akɛ, Salomo Kpeteŋkpele lɛ sɛɛ ni wɔɔnyiɛ lɛ baabi mɔdɛŋbɔɔ babaoo yɛ wɔgbɛfaŋ. Ni kɛlɛ, abaawo wɔ nyɔmɔ babaoo. Lɛɛlɛŋ, Yehowa woɔ ewebii lɛ ashi akɛ, kɛ amɛjie he-kɛ-afɔleshaa mumɔ kpo lɛ, ‘ebaagbele ŋwɛi samfɛji lɛ anaa eha amɛ, ni ebaafɔse jɔɔmɔ eha amɛ ni ateke nɔ.’​—⁠Maleaki 3:​10.

[Shishigbɛ niŋmai]

a Woloŋlelɔi babaoo heɔ amɛyeɔ akɛ Sheba yɛ Arabia wuoyi-anaigbɛ, yɛ he ni atsɛɔ lɛ ŋmɛnɛ akɛ Republic of Yemen lɛ.

b Taakɛ blema Helanyo shikpɔŋ he nilelɔ Strabo tsɔɔ lɛ, gbɔmɛi ni yɔɔ Sheba lɛ yɛ nii babaoo. Ekɛɛ akɛ, amɛkɛ shika feɔ amɛsɛi, amɛ nihoomɔ tsɛŋsii, ni amɛkɛteŋɔ nii yɛ amɛgbogboi ahe, shinaai ahe, ni amɛkɛhàa amɛtsũi ayitɛŋ po.

c Mɛi komɛi ŋɔ nɛkɛ wiemɔ kuku nɛɛ akɛ etsɔɔ akɛ, maŋnyɛ lɛ kɛ Salomo ná bɔlɛ. Blema adesãi tsɔɔ akɛ, amɛfɔ́ binuu. Shi kɛlɛ, odaseyeli ko bɛ ni fiɔ enɛ eko sɛɛ.

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje