Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • ip-1 yitso 1 bf. 5-10
  • Blema Gbalɔ ni Hiɛ Ŋmɛnɛŋmɛnɛ Beaŋ Shɛɛ Sane

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Blema Gbalɔ ni Hiɛ Ŋmɛnɛŋmɛnɛ Beaŋ Shɛɛ Sane
  • Yesaia Gbalɛ Lɛ—La Kɛha Adesai Fɛɛ I
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Nuu Jalɔ ko yɛ Basabasafeemɔ Bei Amli
  • Yiwalaheremɔ Shɛɛ Sane
  • Ani Obaakɛɛ Akɛ, “Naa Mi, Tsu Mi”?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1988
  • Saji Ni Aaajaje Yɛ Nyɔŋmɔ Kɛ Bo Teŋ
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1988
  • Yesaia Wolo lɛ Mli Saji Otii—I
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2006
  • Nyɔŋmɔ Gbalɔ ko Kɛ La Baha Adesai
    Yesaia Gbalɛ Lɛ—La Kɛha Adesai Fɛɛ II
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Yesaia Gbalɛ Lɛ—La Kɛha Adesai Fɛɛ I
ip-1 yitso 1 bf. 5-10

Yitso Kome

Blema Gbalɔ ni Hiɛ Ŋmɛnɛŋmɛnɛ Beaŋ Shɛɛ Sane

Yesaia 1:1

1, 2. (a) Mɛɛ shihilɛ ni yɔɔ mɔbɔ wɔnaa yɛ je lɛŋ ŋmɛnɛ? (b) Te U.S. mlawoo kuu lɛ mlinyo ko wie bɔ ni enuɔ adesai ashihilɛ gbɛjianɔtoo ní fiteɔ lɛ he ehaa lɛ he tɛŋŋ?

NAMƆ yɔɔ ŋmɛnɛ ní esumɔɔɔ ní ená heyeli kɛjɛ naagbai ni adesai kɛkpeɔ ŋmɛnɛ lɛ amli? Ni kɛlɛ, kwɛ bɔ ni bei pii lɛ, wɔshwelɛ lɛ feɔ efolo hã! Wɔwieɔ toiŋjɔlɛ he, shi tai haoɔ wɔ. Wɔsumɔɔ mla kɛ gbɛjianɔtoo kpakpa waa, shi wɔnyɛŋ wɔtsĩ ojotswaa, kabonaatoo, kɛ gbɔmɔgbee ni yaa nɔ efaa babaoo lɛ naa. Wɔmiisumɔ ní wɔkɛ wɔhe afɔ̃ wɔkutsoŋnyo nɔ, shi esa akɛ wɔŋmɛ wɔshinaai amli kɛha hebuu. Wɔsumɔɔ wɔbii asane ni wɔbɔɔ mɔdɛŋ ní wɔdũ sui kpakpai wɔwo amɛmli, shi bei pii lɛ, wɔnaa ní amɛtipɛŋfoi miiná amɛnɔ hewalɛ fɔŋ ní wɔnyɛɛɛ he nɔ ko wɔfee.

2 Ekolɛ wɔkɛ Hiob, mɔ ni jaje akɛ adesa wala be kukuoo lɛ “eyi tɔ kɛ haomɔ sɔŋŋ” lɛ kpãa gbee. (Hiob 14:1) Enɛ feɔ tamɔ nakai titri ŋmɛnɛ, ejaakɛ adesai ashihilɛ gbɛjianɔtoo miifite yɛ gbɛ ní anako nakai dã nɔ. U.S. mlawoo kuu lɛ mlinyo ko wie akɛ: “Amrɔ nɛɛ Maji Ateŋ Béi ni Tawuu Bɛ Mli lɛ eba naagbee, shi yɛ shishinumɔ ni yɔɔ awerɛho naa lɛ, aha je lɛ etsɔ he ni hewolonɔ sui, wekui, kɛ jamɔ mli oweletɔɔ kɛ basabasafeemɔ shihilɛ baanyɛ afa babaoo yɛ. . . . Wɔba wɔjeŋba he mlai ashi kwraa kɛbashɛ he ni eha wɔ oblahii kɛ oblayei bibii lɛ ateŋ mɛi pii ayiŋ efutu amɛ, amɛnijiaŋ eje wui, ni amɛyɛ naagbai ni yɔɔ hiɛdɔɔ mli. Wɔmiikpa yibii ni ji fɔlɔi ahiɛ ní amɛkuɔ amɛshwieɔ nibii anɔ, gbalamlitsemɔ, gbekɛbii aniseniianiifeemɔ, gbekɛbii yei ní yeko afii nyɔŋmai enyɔ ní ŋɔɔ hɔ, gbekɛbii ní kpaa skulyaa, tsofai fɔji kɛ nitsumɔ, kɛ gbɛjegbɛi ní awuiyeli eyi nɔ obɔ̃. Etamɔ nɔ ni amrɔ nɛɛ, fɔtei miiye wɔshia ní enyɛ edamɔ shikpɔŋhosomɔ wulu ní wɔtsɛɔ lɛ Maji Ateŋ Béi ni Tawuu Bɛ Mli lɛ naa lɛ.”

3. Mɛɛ Biblia mli wolo titri kɛ hiɛnɔkamɔ haa kɛha wɔsɛɛ?

3 Shi kɛlɛ, ashiii wɔ efolo ní wɔbɛ hiɛnɔkamɔ ko. Aaafee afii 2,700 ni eho nɛ ni Nyɔŋmɔ kɛ mumɔ tsirɛ nuu ko ni jɛ Boka Teŋgbɛ ni egba gbalɛi komɛi ní hiɛ shishinumɔ krɛdɛɛ kɛha wɔgbii nɛɛ. Aŋmala nɛkɛ shɛɛ saji nɛɛ yɛ Biblia mli wolo ní akɛ gbalɔ lɛ gbɛi tsɛɔ lɛ lɛ mli—Yesaia. Namɔ ji Yesaia, ni mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔkɛɛ akɛ egbalɛ ní eŋma efɔ̃ shi aaafee afii akpei etɛ ni eho nɛ lɛ kɛ la haa adesai fɛɛ ŋmɛnɛ lɛ?

Nuu Jalɔ ko yɛ Basabasafeemɔ Bei Amli

4. Namɔ ji Yesaia, ni mɛɛ be esɔmɔ akɛ Yehowa gbalɔ?

4 Yesaia jieɔ lɛ diɛŋtsɛ ehe shi yɛ ewolo lɛ klɛŋklɛŋ kuku lɛ mli akɛ “Amoz bi,”a ni ekɛɔ wɔ akɛ esɔmɔ akɛ Nyɔŋmɔ gbalɔ “yɛ Yuda maŋtsɛmɛi Uzia kɛ Yotam kɛ Ahaz kɛ Hezekia yinɔ.” (Yesaia 1:1) Enɛ baatsɔɔ akɛ Yesaia tee nɔ esɔmɔ akɛ Nyɔŋmɔ gbalɔ kɛha Yuda maŋ lɛ, kɛ hoo lɛ afii 46, ni eeenyɛ efee akɛ eje shishi yɛ Uzia nɔyeli lɛ naagbee gbɛ—aaafee afi 778 D.Ŋ.B.

5, 6. Mɛni ekolɛ eji anɔkwale yɛ Yesaia weku shihilɛ he, ni mɛni hewɔ?

5 Kɛ́ wɔkɛto nɔ ni wɔle yɛ gbalɔi krokomɛi ahe lɛ he lɛ, wɔle Yesaia shihilɛ diɛŋtsɛ he saji fioo pɛ. Wɔle akɛ ebote gbalashihilɛ mli, ni etsɛ́ eŋa lɛ akɛ “gbalɔyoo.” (Yesaia 8:3) Taakɛ McClintock kɛ Strong Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature lɛ tsɔɔ lɛ, bɔ ni etsɛ́ lɛ eha nɛɛ tsɔɔ akɛ jeee akɛ Yesaia gbalashihilɛ mli saji “kɛ nitsumɔ ní etsu lɛ kpã gbee kɛkɛ, shi moŋ ekɛ lɛ yɛ tsakpaa yɛ gbɛ ni mli wa waa diɛŋtsɛ nɔ.” Eeenyɛ efee akɛ, taakɛ eji yɛ blema Israel yei krokomɛi ni sheɔ Nyɔŋmɔ gbeyei lɛ agbɛfaŋ lɛ, Yesaia ŋa lɛ ná lɛ diɛŋtsɛ enitsumɔ akɛ gbalɔ.—Kojolɔi 4:4; 2 Maŋtsɛmɛi 22:14.

6 Kɛ́ hoo lɛ, Yesaia kɛ eŋa lɛ fɔ́ bihii enyɔ, ni amɛwo amɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ gbɛi ni hiɛ gbalɛ mli shishinumɔ. Kromɔ bi lɛ, Shear-Yashub, fata Yesaia he beni ekɛ Nyɔŋmɔ shɛɛ saji yaha Maŋtsɛ Ahaz yiwalɔ lɛ. (Yesaia 7:3) Anaa faŋŋ akɛ Yesaia kɛ eŋa lɛ hã Nyɔŋmɔ jamɔ fee amɛweku lɛ shihilɛ—eji nɔkwɛmɔnɔ kpakpa kɛha gbalashihilɛ mli hefatalɔi ŋmɛnɛ!

7. Tsɔɔmɔ shihilɛi ni hi Yuda yɛ Yesaia gbii lɛ amli.

7 Yesaia kɛ eweku lɛ hi shi yɛ Yuda yinɔsane mli basabasafeemɔ bei amli. Maŋkwramɔŋ basabasafeemɔ egbɛ eshwã, nyɔɔŋnihemɔ ewo kojomɔhei lɛ ahe muji yɛ jeŋba gbɛfaŋ, ni osatofeemɔ efite jamɔ gbɛjianɔtoo ni yɔɔ amɛshihilɛ mli lɛ kwraa. Gɔŋkpɔi lɛ anɔ eyimɔ kɛ apasa nyɔŋmɔi afɔleshaa latɛi. Maŋtsɛmɛi lɛ ekomɛi po wo wɔŋjamɔ he hewalɛ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, jeee akɛ Ahaz ŋmɛ wɔŋjamɔ gbɛ yɛ eshishibii lɛ ateŋ kɛkɛ, shi lɛ diɛŋtsɛ hu ekɛ ehe wo mli, ni eha lɛ diɛŋtsɛ ebi “tsɔ̃ la mli” yɛ kusum nifeemɔ mli afɔleshaa ko mli kɛha Kanaanbii anyɔŋmɔ Molek.b (2 Maŋtsɛmɛi 16:3, 4; 2 Kronika 28:3, 4) Ni enɛɛmɛi fɛɛ ba yɛ gbɔmɛi ni kɛ Yehowa yɔɔ kpaŋmɔ wekukpaa mli lɛ ateŋ!—2 Mose 19:5-8.

8. (a) Mɛɛ nɔkwɛmɔnɔ Maŋtsɛ Uzia kɛ Maŋtsɛ Yotam fee amɛfɔ̃ shi, ni ani gbɔmɛi lɛ nyiɛ amɛhiɛnyiɛmɔ sɛɛ? (b) Yesaia jie ekãa kpo yɛ gbɔmɛi atuatselɔi ateŋ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

8 Esa yijiemɔ waa akɛ mɛi ni kɛ Yesaia hi shi yɛ be kome mli—ní nɔyelɔi fioo komɛi fata he lɛ—bɔ mɔdɛŋ akɛ amɛaaha anɔkwa jamɔ aya hiɛ. Amɛteŋ mɔ kome ji Maŋtsɛ Uzia, mɔ ni fee “nɔ ni ja yɛ Yehowa hiɛ” lɛ. Ni kɛlɛ, yɛ enɔyeli be lɛ mli lɛ, no mli lɛ gbɔmɛi lɛ “miishã afɔlei kɛ tsofa-kɛ-ŋmai yɛ hei grɔŋŋi lɛ lolo.” (2 Maŋtsɛmɛi 15:3, 4) Maŋtsɛ Yotam hu “[fee] nɔ ni ja yɛ Yehowa hiɛ.” Shi kɛlɛ, “maŋ lɛ kã amɛfitemɔ lɛ he lolo.” (2 Kronika 27:2) Hɛɛ, yɛ Yesaia gbalɛ sɔɔmɔ be lɛ mli babaoo mli lɛ, no mli lɛ Yuda maŋtsɛyeli lɛ yɛ mumɔŋ kɛ jeŋba shihilɛ fɔŋ mli. Yɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, gbɔmɛi lɛ ku amɛhiɛ amɛfɔ̃ hewalɛ kpakpa fɛɛ hewalɛ kpakpa ní amɛmaŋtsɛmɛi lɛ ná yɛ amɛnɔ lɛ fɛɛ nɔ. Shishinumɔ yɛ mli akɛ Nyɔŋmɔ shɛɛ saji ní abaajaje atsɔɔ gbɔmɛi kuɛŋtilɔi nɛɛ efeŋ nitsumɔ ni yɔɔ mlɛo. Shi kɛlɛ, beni Yehowa bi sane akɛ, “Namɔ matsu? ni namɔ aaatee aha wɔ?” lɛ, Yesaia shashaooo shi. Ekɛ miishɛɛ here nɔ waa akɛ: “Naa mi, tsu mi!”—Yesaia 6:8.

Yiwalaheremɔ Shɛɛ Sane

9. Mɛni ji Yesaia gbɛi lɛ shishinumɔ, ni enɛ kɔɔ saneyitso ní ewolo lɛ wieɔ he lɛ he yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

9 Yesaia gbɛi lɛ shishi ji “Yehowa Yiwalaheremɔ,” ni abaanyɛ atsɛ́ enɛ ákɛ eshɛɛ sane lɛ yitso yɛ gbɛ ni sa nɔ. Eji anɔkwale akɛ Yesaia gbalɛi lɛ ekomɛi lɛ, kojomɔi ni. Kɛlɛ, saneyitso ni ji yiwalaheremɔ lɛ jeɔ kpo faŋŋ diɛŋtsɛ. Yesaia tee nɔ etsɔɔ bɔ ni Yehowa baajie Israelbii lɛ kɛjɛ Babilon nomŋɔɔ mli yɛ be ni sa mli, koni eha shwɛɛnii ko aku amɛsɛɛ kɛba Zion ní amɛkɛ shikpɔŋ lɛ aku sɛɛ aba etsutsu anunyam lɛ mli ekoŋŋ lɛ mli shii abɔ. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ hegbɛ ní Yesaia ná akɛ egba ní eŋmala gbalɛi ni kɔɔ emaŋ Yerusalem ní aaasaa ekoŋŋ lɛ he lɛ ha ená miishɛɛ ni da fe fɛɛ!

10, 11. (a) Mɛni hewɔ wɔyɔɔ Yesaia wolo lɛ he miishɛɛ ŋmɛnɛ lɛ? (b) Yesaia wolo lɛ gbalaa jwɛŋmɔ kɛyaa Mesia lɛ nɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

10 Shi te kojomɔ kɛ yiwalaheremɔ shɛɛ saji nɛɛ kɔɔ wɔhe ehaa tɛŋŋ? Miishɛɛ sane ji akɛ, Yesaia egbaaa yɛ akutsei enyɔ, ni ji Yuda maŋtsɛyeli lɛ sɛɛnamɔ hewɔ kɛkɛ. Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, eshɛɛ saji lɛ tsɔɔ nɔ̃ krɛdɛɛ ko kɛha wɔgbii nɛɛ. Yesaia kɛ bɔ ni etsɛŋ ní Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ kɛ jɔɔmɔi wuji baaba wɔshikpɔŋ nɛɛ nɔ lɛ mlitsɔɔmɔ ni yɔɔ nyam diɛŋtsɛ haa. Yɛ enɛ gbɛfaŋ lɛ, Yesaia niŋmaai lɛ amli babaoo gbalaa jwɛŋmɔ kɛyaa Mesia ní agba yɛ ehe afɔ̃ shi, ní baaye nɔ akɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ nɔ Maŋtsɛ lɛ nɔ. (Daniel 9:25; Yohane 12:41) Eka shi faŋŋ akɛ, ejeee nɔ ko ní ba trukaa, ákɛ Yesu kɛ Yesaia gbɛi fɛɛ jieɔ susumɔ kome kpo, ejaakɛ Yesu gbɛi lɛ shishi ji “Yehowa Ji Yiwalaheremɔ.”

11 Shi, Yesaia gbii lɛ asɛɛ aaafee afii ohai kpawo dani afɔ́ Yesu. Ni kɛlɛ, Mesia lɛ he gbalɛi ni yɔɔ Yesaia wolo lɛ mli lɛ tsɔɔ saji amli fitsofitso ni eja kɛmɔ shi hu aahu akɛ amɛtamɔ Yesu shikpɔŋ nɔ shihilɛ he saji ní mɔ ni ŋma lɛ diɛŋtsɛ kɛ ehiŋmɛi na. Wolo ko tsɔɔ akɛ enɛ hewɔ lɛ, bei komɛi lɛ atsɛɔ Yesaia wolo lɛ akɛ “Sanekpakpa ni Ji Enumɔ.” Enɛ hewɔ lɛ, ebɛ naakpɛɛ mɔ akɛ Yesaia wolo lɛ ji Biblia mli wolo ní Yesu kɛ ebɔfoi lɛ fɔɔ wiemɔi asɛɛtsɛmɔ kɛjɛ mli fe fɛɛ koni amɛkɛha ayoo Mesia lɛ faŋŋ.

12. Mɛni hewɔ wɔkɛ hiɛdɔɔ jeɔ Yesaia wolo lɛ kasemɔ shishi lɛ?

12 Yesaia feɔ “ŋwɛi hee kɛ shikpɔŋ hee” ní “maŋtsɛ ko baaye maŋtsɛ yɛ jalɛ naa,” ní lumɛi hu baaye lumɛi kɛha jalɛsaneyeli yɛ mli lɛ he mfoniri ni yɔɔ nyam yɛ wiemɔ mli. (Yesaia 32:1, 2; 65:17, 18; 2 Petro 3:13) Enɛ hewɔ lɛ, Yesaia wolo lɛ gbalaa jwɛŋmɔ kɛyaa hiɛnɔkamɔ ni haa mɔ miishɛɛ, ni ji Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli ni yɔɔ Mesia Yesu Kristo shishi akɛ Maŋtsɛ ní akɛ lɛ eta sɛi nɔ lɛ nɔ. Kwɛ hewalɛwoo ni eji kɛha wɔ akɛ wɔɔhi shi daa gbi ní wɔkɛ miishɛɛ miikpa “[Yehowa] yiwalaheremɔ lɛ” gbɛ! (Yesaia 25:9; 40:28-31) Belɛ, nyɛhaa wɔkɛ hiɛdɔɔ apɛia shɛɛ sane ni nɔ bɛ, ní yɔɔ Yesaia wolo lɛ mli lɛ mli. Beni wɔfeɔ nakai lɛ, ebaawo hekɛnɔfɔɔ ni wɔyɔɔ yɛ Nyɔŋmɔ shiwoi amli lɛ mli hewalɛ waa. Agbɛnɛ hu, ebaaye ebua wɔ ní nɔmimaa ní wɔyɔɔ akɛ Yehowa ji wɔyiwalaheremɔ Nyɔŋmɔ lɛɛlɛŋ lɛ mli awa.

[Shishigbɛ niŋmai]

a Esaaa akɛ wɔhaa Yesaia tsɛ, Amoz, kɛ Amos, mɔ ni gba yɛ Uzia nɔyeli lɛ shishijee gbɛ ní eŋma Biblia mli wolo ní egbɛi kã nɔ lɛ futuɔ wɔ.

b Mɛi komɛi kɛɔ akɛ ekolɛ ‘la mlitsɔmɔ’ lɛ tsɔɔ hetsuumɔ kusum ko ní afeɔ kɛkɛ. Shi kɛlɛ, etamɔ nɔ ni yɛ sane nɛɛ mli lɛ, wiemɔ kuku nɛɛ miitsɔɔ afɔleshaa diɛŋtsɛ. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ Kanaanbii kɛ Israelbii hemɔkɛyeli kwalɔi lɛ kɛ gbekɛbii shãa afɔle.—5 Mose 12:31; Lala 106:37, 38.

[Akrabatsa/Mfoniri ni yɔɔ baafa 7]

Namɔ Ji Yesaia?

GBƐI LƐ SHISHI: “Yehowa Yiwalaheremɔ”

WEKU: Ebote gbalashihilɛ mli, kɛ́ hoo lɛ, efɔ́ bihii enyɔ

HE NI EHI: Yerusalem

AFII ABƆ NÍ EKƐSƆMƆ: Kɛ́ hoo lɛ, afii 46, kɛjɛ aaafee afi 778 D.Ŋ.B. kɛbashi afi 732 D.Ŋ.B. sɛɛ

YUDA MAŊTSƐMƐI NÍ HI SHI YƐ EBEAŊ: Uzia, Yotam, Ahaz, Hezekia

GBALƆI NÍ HI SHI YƐ EBEAŊ: Mika, Hoshea, Oded

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 6]

Yesaia kɛ eŋa lɛ kɛ Nyɔŋmɔ jamɔ fee amɛweku shihilɛ

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje