Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w88 10/1 bf. 24-29
  • Nyɛdamɔa Shi Shiŋŋ Nyɛshia Satan Ŋaatsɔɔi

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Nyɛdamɔa Shi Shiŋŋ Nyɛshia Satan Ŋaatsɔɔi
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1988
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Mɔ ni Satan ji Diɛŋtsɛ
  • Satan Ŋaatsɔɔi kɛ Nifeemɔi ni Yɔɔ Nigii Lɛ
  • Te Wɔɔfee Tɛŋŋ Wɔte Shi Wɔwo Satan ni Wɔhi Shi Akɛ Mɛi ni Yeɔ Nyɔŋmɔ Anɔkwale?
  • Kwɛmɔ Ohe nɔ Jogbaŋŋ​—Satan Miitao Bo Emi!
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2015
  • Kwɛmɔ Ohe Nɔ Jogbaŋŋ Yɛ Ohenyɛlɔ Abonsam He!
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1985
  • Mɛɛ Gbɛ Nɔ Wɔɔtsɔ Wɔwu Wɔshi Daimonioi?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2007
  • Nyɛdamɔa Shi Shiŋŋ Nyɛshia Satan Ŋaa Nitsumɔi Lɛ!
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1985
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1988
w88 10/1 bf. 24-29

Nyɛdamɔa Shi Shiŋŋ Nyɛshia Satan Ŋaatsɔɔi

“Nyɛwoa Nyɔŋmɔ tawuu nii Iɛ fɛɛ, koni nyɛnyɛ Abonsam ŋaatsɔɔi Iɛ anaa nyɛdamɔ.”​—EFESOBII 6:⁠11.

1. Mɛɛ odaseyeli Yesu kaai lɛ kɛhaa ni tsɔɔ akɛ Satan yɛ shihilɛ mli?

ANl Satan yɛ diɛŋtsɛ? Mɛi komɛi jeɔ ŋwane akɛ kɛ Biblia lɛ miiwie “Satan” he lɛ, belɛ efɔŋ ni yɔɔ gbɔmɔ mli lɛ pɛ he ewieɔ lɛ. Amɛkɛɔ akɛ ejeee bɔɔnɔ ni yɔɔ shihilɛ mli. Mɛni ji nɔ ni Ŋmalɛi lɛ kɛɔ wɔ? Mateo kɛ Luka Sanekpakpa lɛ tsɔɔ akɛ Satan ka Kristo Yesu diɛŋtsɛ shii etɛ, ni yɛ eko fɛɛ eko mli lɛ Yesu kɛ Ŋmalɛi lɛ tsu nii ekɛkpoo lɛ. Mɛni hewɔ Yesu ha lɛ hetoo kɛjɛ Hebri Ŋmalɛi lɛ amli lɛ? Ejaakɛ Satan ba eŋɔɔ ni eetsɔmɔ nakai Ŋmalɛi lɛ diɛŋtsɛ koni eha efee esha ni enine anyɛ shi akɛ Nyɔŋmɔ Bi, Shiwoo Seshi lɛ.​—Mateo 4:​1-11; Luka 4:​1-13.

2. Te wɔfeɔ tɛŋŋ wɔleɔ akɛ kpe ni Yesu kɛ Satan kpe lɛ jeee eyiŋsusumɔ ko kɛkɛ?

2 Eka shi faŋŋ akɛ Yesu ni ji gbɔmɔ ni yeɔ emuu lɛ susuuu nɛkɛ kaai nɛɛ ahe yɛ ejwɛŋmɔ mli kɛkɛ. (Hebribii 4:​15; 7:26) Ekɛ nakai mɔ lɛ nɔŋŋ ni ji hewalɛ kome ni hɔ onufu ni yɔɔ Eden lɛ sɛɛ, ni ji etsutsu nyɛmi akɛ ŋwɛibɔfo afii babaoo dani etse atua ni agbɛnɛ ejie ehe kpo akɛ ebaafite 1 Mose 3:15 mlibaa lɛ kpe. Satan miisumɔ ni efite emuuyeli mli ni Shiwoo Seshi lɛ hiɛ lɛ. Akɛni Yesu le eŋaatsɔi nifeemɔi lɛ jogbaŋŋ hewɔ lɛ, ekɛ shiŋŋfeemɔ kpoo Kaalɔ lɛ. Te Satan fee enii yɛ enɛ he eha tɛŋŋ? “Ni beni Abonsam gbe kaa lɛ fɛɛ naa lɛ, eshi lɛ da.” Eka shi faŋŋ akɛ, Yesu shiii lɛ diɛŋtsɛ ehe! Akɛni Satan hiɛ eshwie shi hewɔ lɛ, eshi lɛ “ni naa, ŋwɛibɔfoi ba ni amɛbasɔmɔ lɛ [Yesu].”​—Luka 4:​13; Mateo 4:⁠11.

3. Mɛni ji nɔ ni yinɔsaneŋmalɔ ko kɛɔ yɛ nɔ ni shihilɛ mli ni Abonsam yɔɔ lɛ tsɔɔ yɛ Kristojamɔ he?

3 Yinɔsaneŋmalɔ ko wie enɛ he kɛ nilee akɛ: “Ni mɔ ko aaakpoo shihilɛ mli ni Abonsam yɔɔ kɛ bɔ ni ehe hiaa yɛ Kristojamɔ mli lɛ tsɔɔ akɛ mɔ lɛ miite shi awo bɔfoi lɛ atsɔɔmɔ kɛ bɔ ni Kristofoi ahemɔkɛyeli lɛ tee nɔ yɛ yinɔsane mli lɛ. Akɛni Kristojamɔ mlitsɔɔmɔ yɛ gbɛ kroko nɔ ni enɛɛmɛi fataaa he lɛ bafeɔ nɔ ni shishinumɔ diɛŋtsɛ bɛ mli hewɔ lɛ, eji nɔ ni nilee bɛ mli kɛ sane ni kɛ ehe kpaaa gbee hu akɛ aaawie aha Kristojamɔ ko ni Abonsam bɛ mli. Kɛ Abonsam bɛ shihilɛ mli lɛ, belɛ Kristojamɔ etɔ̃ kwraa yɛ sane titri he kɛjɛ shishijee tɔɔ.”a Nakai sanenaamuu lɛ kɛ hiɛdɔɔ sane fɔɔ gbɔmɔ fɛɛ gbɔmɔ ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ hiɛ ŋmɛnɛ. Ani oyɔseɔ shihilɛ mli ni henyɛlɔ ko ni anaaa lɛ ni ejie ehiɛ kpo akɛ ebaafite jeŋ muu fɛɛ maŋtsɛ ni Nyɔŋmɔ ji kɛ bɔ ni gbɔmɔ baa ehe shi ehaa lɛ lɛ yɔɔ lɛ?

Mɔ ni Satan ji Diɛŋtsɛ

4. Te fee tɛŋŋ ni mumɔŋ bɔɔnɔ ni yeɔ emuu lɛ batsɔ Satan lɛ?

4 Satan ji mumɔŋ bɔɔnɔ ko ni yɔɔ hewalɛ, Nyɔŋmɔ bɔ lɛ kɛjɛ shishijee akɛ ŋwɛibɔfo, emumɔŋ bi ni yɔɔ hegbɛ akɛ ebaa Yehowa ŋwɛi gwabɔɔ lɛ mli. (Hiob 1:⁠6) Shi, Satan kɛ eheyeli ni eyɔɔ lɛ tsu nii ni ekɛte shi eshi Nyɔŋmɔ; etsɔ hiɛtɛɛ nɔ enyiɛ Hawa kɛ agbɛnɛ ewu Adam hiɛ kɛtee toigbele kɛ gbele mli. (2 Korintobii 11:⁠3) No hewɔ lɛ, ebatsɔ Satan, ni eshishi ji “Henyɛlɔ”​—atuatselɔ, daimonio, gbɔmɔgbelɔ, kɛ amalelɔ. (Yohane 8:44) Belɛ kwɛ bɔ ni Paulo wiemɔ akɛ “Satan diɛŋtsɛ tsakeɔ ehe efeɔ la bɔfo,” yɛ be mli ni yɛ anɔkwale mli lɛ eji ‘jeŋ ni mli ewo duŋ nɛɛ mli nɔyelɔ’ lɛ ji nɔ ni sa jogbaŋŋ ha! (2 Korintobii 6:​14; 11:​14; Efesobii 6:12) Akɛni elaka ŋwɛibɔfoi krokomɛi koni amɛtse atua hewɔ lɛ, egbala amɛ kɛjɛ Nyɔŋmɔ la lɛ he kɛyabote lɛ diɛŋtsɛ eduŋ lɛ mli. Ebatsɔ “daimonioi lɛ anɔyelɔ.” Yesu yoo lɛ hu akɛ “je nɛɛ nɔyelɔ.” Ekashi faŋŋ akɛ, bɔni afee ni etsɔ nɔyelɔ lɛ, esa akɛ ehi shi akɛ mumɔŋ gbɔmɔ ni abɔ lɛ.​—Mateo 9:​34; 12:​24-28; Yohane 16:⁠11.

5. Kristofoi a-Hela Ŋmalɛi lɛ haa ayɔseɔ Satan yɛ faŋŋ mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

5 Yɛ be mli ni atsiii Satan ta tsɔ yɛ Hebri Ŋmalɛi lɛ amli lɛ, atsɔɔ bɔ ni eji lɛ yɛ faŋŋ mli yɛ Kristofoi a-Hela Ŋmalɛi lɛ amli​—babaoo po akɛ wɔkɛ gbɛi ni ji Satan lɛ kpeɔ yɛ jɛmɛ shii 36 kɛ gbɛi ni ji Abonsam, lɛ hu shii 33. (Kwɛmɔ Comprehensive Concordance of the New World Translation of the Holy Sciptures.) Aleɔ lɛ kɛ gbɛi kɛ sablai krokomɛi hu. Yohane kɛ enɛɛmɛi ateŋ enyɔ tsu nii yɛ Kpojiemɔ 12:9: “Ni ashɛ drako kpeteŋkpele lɛ afɔ, mɔ ni ji blema onufu lɛ ni atsɛɔ lɛ diabolo (naafolɔlɔ loo Abonsam) lɛ kɛ Satan (henyɛlɔ) lɛ ni shishiuɔ jeŋ muu lɛ fɛɛ lɛ.”​—Kwɛmɔ Mateo 12:​24-27; 2 Korintobii 6:​14, 15 hu.

6. Mɛni ji wiemɔ “Abonsam” lɛ shishi?

6 Biɛ yɛ Kpojiemɔ lɛ ji he ni Hela wiemɔ di.a’bo.los, ni atsɔɔ shishi akɛ “Abonsam” lɛ jeɔ kpo yɛ. Taakɛ Hela woloŋlelɔ J. H. Thayer tsɔɔ lɛ, eshishi diɛŋtsɛ ji “mɔ ni maleɔ mɛi ahe, apasa naafolɔlɔ, mɔ heguɔgbelɔ.” (Okɛto 1 Timoteo 3:​11; 2 Timoteo 3:​3, Kingdom Interlinear he.) W. E. Vine tsɔɔ bɔ ni Abonsam ji lɛ mli akɛ “eji Nyɔŋmɔ kɛ gbɔmɔ henyɛlɔ awuiyelɔ.b

7. Mɛni hewɔ Satan baanyɛ ajie ehiɛ aka Yehowa webii lɛ?

7 Henyɛlɔ kpeteŋkpele lɛ jeee hejɔlɔ. (1 Petro 5:⁠8) Ekolɛ enɛ hewɔ ni abɛi ko kɛɔ akɛ: “Abonsam taoɔ nitsumɔ ehaa niji ni efee hejɔ” lɛ. Ni eje kpo akɛ ebaafite anɔkwale Kristofoi fɛɛ ahemɔkɛyeli (2 Timoteo 3:12) Ni ebaanyɛ ni ekɛ ehiɛ aka Yehowa webii yɛ yiŋtoo kome nɛɛ hewɔ​—enine eshɛ mɛi ni eshwɛ yɛ je lɛ mli lɛ anɔ momo! (1 Yohane 5:19) Ŋmɛnɛŋmɛnɛ je lɛ ji Satan jeŋ. Lɛ ji enɔyelɔ kɛ nyɔŋmɔ kɛji gbɔmɛi yɔseɔ enɛ aloo amɛyɔseee. (Yohane 12:​31; 2 Korintobii 4:⁠4) Yɛ enɛ hewɔ lɛ, ebaatsɔ ŋaa gbɛi aloo gbɛi ni yɔɔ nigii fɛɛ aloo yiŋsusumɔi sɔrɔtoi anɔ ni efite Yehowa webii ahemɔkɛyeli, akɛ aŋkroaŋkroi aloo akɛ kutuu. Nyɛhaa wɔpɛia gbɛi anɔ ni etsɔɔ etsuɔ nii lɛ ekomɛi amli wɔkwɛa.​—Marko 4:​14, 16; Luka 8:⁠12.

Satan Ŋaatsɔɔi kɛ Nifeemɔi ni Yɔɔ Nigii Lɛ

8. Mɛɛ hegbɛi nɛkɛ Satan ena ni etsɔɔ no nɔ ekɛteɔ shi ewoɔ wɔ lɛ?

8 Satan ejɛ jeeŋmɔ beebe ekase bɔ ni adesa jwɛŋmɔ lɛ tsuɔ nii haa, epɛi adesa su kɛ baŋ kɛ efɔmɔ mli kɛ efatɔi ni ena fɛɛ lɛ mli. Ele bɔ ni eeetsɔ ni ekɛ wɔgbɔjɔmɔi kɛ wɔ yaka anunyam taomɔ aaatsu nii. Agbɛnɛ, te shihilɛ lɛ yɔɔ tɛŋŋ kɛ wɔhenyɛlɔ lɛ le wɔgbɔjɔmɔi ni bo diɛŋtsɛ lɛ oyɔseee enɛ? Belɛ onyɛŋ ofa ohe jogbaŋŋ, ejaakɛ oleee fɔji ni yɔɔ omumɔŋ tawuu nii lɛ amli lɛ po. (1 Korintobii 10:​12; Hebribii 12:​12, 13) Belɛ kwɛ bɔ ni Scotland lalafolɔ nɛɛ wiemɔi nɛɛ sa jogbaŋŋ ha: ‘O eji hewalɛ ko aaaha wɔ nikeenii ko ni baaha wɔna wɔ diɛŋtsɛ wɔhe bɔ ni mɛi krokomɛi naa wɔ lɛ kulɛ! Ebaajie wɔ kɛjɛ naagbai babaoo mli.’

9. Kɛ wɔpɛiii wɔ diɛŋtsɛ wɔmli wɔkwɛɛɛ ni wɔɔtsake lɛ, mɛni baajɛ mli aba ni efeŋ miishɛɛ sane?

9 Ani wɔmiisumɔ ni wɔna wɔhe taakɛ bɔ ni mɛi krokomɛi naa wɔ​—titri lɛ taakɛ bɔ ni Nyɔŋmɔ loo Satan baana wɔ lɛ? Enɛ biɔ ni mɔ lɛ apɛi lɛ diɛŋtsɛ emli ni eŋmɛ lɛ diɛŋtsɛ ehe yɛ anɔkwayeli mli ni efee nɔ ni esumɔɔ akɛ eeefee tsakemɔ. He-shishiumɔ waaa kwraa. (Yakobo 1:​23, 24) Kwɛ bɔ ni yɛ bei komɛi amli lɛ wɔtaoɔ nibii komɛi wɔkɛbuɔ wɔnifeemɔi komɛi bem wɔhaa! (Okɛto 1 Samuel 15:​13-15, 20, 21, 24 he.) Ni kwɛ bɔ ni ewaaa kwraa akɛ oookɛɛ akɛ: “Ojogbaŋŋ, bɛ ole akɛ mɔ ko mɔ ko yeee emuu!” No pɛ ji nɔ ni Satan le, ni etsɔɔ emuu ni wɔyeee lɛ nɔ ekɛtsuɔ nii. (2 Samuel 11:​2-27) Kwɛ awerɛhoo ni eji akɛ yɛ be mli ni mɔ ko eye kɛjɛ afii nyɔŋmai enumɔ loo nɔ kɛyaa lɛ ni eeeyoo akɛ yɛ bɔ ni ekɛ yiwalɛ fee enii, bɔ ni enuuu nii ahe ehaaa mɔ, aloo bɔ ni emli ejɔɔɔ haaa mɛi aloo bɔ ni ekɛ mɛi krokomɛi ye yɛ afii lɛ amli hewɔ lɛ, ebafee mɔ ni bɛ naanyo ko kwraa; aloo ni eeeyoo akɛ nɔ ko bibioo ko pɛ efee aloo efeee nɔ ko kwraa ni baaha mɛi ana miishɛɛ. Satan etsɔ ŋaa gbɛ nɔ enyiɛ wɔhiɛ kɛtsɔ shihilɛ mli ni ekɛ pɛsɛmkunya ni akɛfɔ wɔ lɛ etsu nii ni ekɛshwila wɔhiŋmɛi. Wɔnyɛɛɛ wɔyoo nɔ ni Kristo jwɛŋmɔ lɛ ji diɛŋtsɛ lɛ-suɔmɔ, mɔbɔnalɛ, kɛ mlihilɛ.​—1 Yohane 4:​8, 11, 20.

10. Mɛɛ saji wɔbaanyɛ wɔbi wɔhe, ni mɛni hewɔ?

10 No hewɔ lɛ, bɔni afee ni wɔte shi wɔshi Satan lɛ, esa akɛ wɔpɛi wɔ diɛŋtsɛ wɔmli wɔkwɛ. Ani oyɛ gbɔjɔmɔ ko ni Satan baanyɛ ekɛtsu nii aloo ni ekɛmiitsu nii bianɛ? Ani oyɛ henɔwomɔ su ko? Ani esa akɛ ofee klɛŋklɛŋ mɔ yɛ be fɛɛ mli? Ani oyɛ hewoo su ko ni kanyaa bo yɛ teemɔŋ? Ani awuŋayeli, hetsɛ, aloo shikasuɔmɔ fiteɔ osu kɛ baŋ? Ani oji mɔ ko ni obuuu mɔ? Ani onuuu nii ahe ohaaa mɔ ni obɛ gbɔmɛi ahe jwɛŋmɔ kpakpa? Aloo omli fuɔ kɛ awo bo ŋaa loo awie ashio? Ani onyɛɔ ŋaawoo loo okpooɔ po? Kɛji akɛ wɔle wɔ diɛŋtsɛ wɔhe lɛ, wɔbaanyɛ wɔjaje nɛkɛ naagbai nɛɛ, shi ja wɔji mɛi ni yɔɔ heshibaa. Kɛ jeee nakai lɛ, wɔmiiŋmɛɛ wɔhe wɔha Satan koni etutua wɔ.​—1 Timoteo 3:​6, 7; Hebribii 12:​7, 11; 1 Petro 5:​6-8.

11. Mɛɛ gbɛ ni yɔɔ nigii Satan baabɔ mɔdɛŋ atsɔ nɔ ni ekɛfite wɔ mumɔŋ shihilɛ?

11 Satan hu baanyɛ afite wɔ mumɔŋ shihilɛ lɛ yɛ gbɛ ni yɔɔ nigii ni yeɔ awui nɔ. Yɛ bei komɛi amli lɛ, wɔhaoɔ yɛ bɔ ni afeɔ nii yɛ asafo lɛ loo gbɛjianɔtoo lɛ mli ahaa lɛ hewɔ. Yɛ be babaoo mli lɛ, wɔleee anɔkwalei ni kɔɔ saji ahe lɛ fɛɛ, shi wɔmuɔ saji anaa oyayaayai. Kɛ wekukpaa ni ka wɔkɛ Yehowa teŋ lɛ mli waaa lɛ, enɛ bafeɔ gbɛi ni yɔɔ kuku ni aaatsɔ nɔ ana jwɛŋmɔ fɔŋŋ ni mɔ yiŋ afee lɛ kɔshikɔshi yɛ anɔkwale lɛ he. Mɛi komɛi baatao gbɛ ni amɛkɛbu amɛhe bem kɛjɛ gbɛnaanii ni anɔkwale lɛ kɛfɔɔ amɛnɔ lɛ shishi. Agbɛnɛ Satan kɛ anɔkwale ni ayeee kɛ sɛɛgbɛtsɔɔmɔ woɔ amɛtsuii amli. Etsɛɛɛ kɛkɛ lɛ amɛbatsɔmɔ hemɔkɛyeli kwalɔi, ni Satan mli filiɔ lɛ.​—Luka 22:​3-6; Yohane 13:​2, 27; 2 Yohane 9-11.

12. (a) Satan kɛ tsuisalɛ ewo mɛi komɛi amli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Mɛɛ gbɛ Satan tsɔɔ nɔ etsɔɔ mɛi pii atsɔne kɛboteɔ jeŋba shara mli?

12 Satan wajeɔ mɛi krokomɛi hu, jeee ni amɛfee eshai ni mli wawai ni baaha ashwie amɛ kɛjɛ asafoi lɛ amli shi moŋ amɛmaleɔ ni amɛlakaa mɔ bɔni afee ni amɛbɔ mɔdɛŋ ni amɛkɛshishiu asafo lɛ mli onukpai lɛ. Taakɛ Anania kɛ Safira fee lɛ, amɛsusuɔ akɛ amɛbaanyɛ amɛlaka ŋwɛibɔfoi lɛ kɛ Nyɔŋmɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ. (Bɔfoi lɛ Asaji 5:​1-10) Mɛi akpei babaoo egbee Satan tsɔne ni ekɛduɔ mɔ ewoɔ jeŋba shara mli lɛ mli yɛ nyɛsɛɛ afii nɛɛ amli. Abonsam le akɛ adesai abɔlɛnamɔ mli henumɔi lɛ amli wala, ni etsɔɔ je nɛɛ gbɛjianɔtoo lɛ nɔ emaa bɔlɛnamɔ nɔ mi, fiteɔ lɛ ni etsɔmɔɔ gbɛ ni atsɔɔ nɔ atsuɔ enɛ he nii. (4 Mose 25:​1-3) Abaanyɛ alaka Kristofoi ni boteko gbalashihilɛ mli lɛ kɛbote ajwamaŋbɔɔ loo bɔlɛnamɔ mli nitsumɔi gbohii amli. (Abɛi 7:​6-23) Kɛji akɛ Kristofoi ni amɛbote gbalashihilɛ mli lɛ ŋmɛ gbɛ ni amɛjwɛŋmɔi kɛ amɛtsuii kpa shi lɛ, amɛbaanyɛ amɛgbee jeŋba ni tsɔɔ anɔkwale ni ayeee mli, ni amɛbaashi amɛhefatalɔi ni amɛka kita akɛ amɛbaaye amɛ anɔkwale lɛ.​—1 Korintobii 6:​18; 7:​1-5; Hebribii 13:⁠4.

13. (a) Televishin baanyɛ atsake wɔ susumɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔte shi wɔwo hewalɛ ni tamɔ nɛkɛ?

13 Jeŋ ko ni amale, shishiumɔ kɛ mlifu ni naa wa eyi mli obɔ mli wɔyɔɔ nɛɛ. Satan kɛ adafitswaa woji kɛ radio tsuɔ ni koni eha ejwɛŋmɔ ni eba shi lɛ agbɛ ashwa. Televishin nɔ nibii loo enɔ shwɛmɔi tsɔɔ bɔ ni gbɔmɛi ni he yɔɔ fɛo hiɔ shi yɛ shishiumɔ ni amɛ fɛɛ amɛkpɛlɛ nɔ mli. Kɛ wɔŋmɛ gbɛ ni nakai susumɔ lɛ na wɔnɔ hewalɛ lɛ, etsɛŋ ni wɔbaaŋmɛɛ wɔhe wɔha eshai “bibii,” ni batsɔɔ eshai “wuji” lɛ ashishijee yɛ gbɛ bibioo nɔ. Satan yiŋsusumɔi ni yɔɔ nigii lɛ boteɔ wɔsusumɔi amli yɛ gbɛ ni waaa nɔ. Te wɔɔfee tɛŋŋ ni wɔte shi wɔwo nibii ni naa wɔnɔ hewalɛ nɛɛ? Taakɛ Paulo wo ŋaa lɛ, “nyɛkɛ nyɛhe akafɔa shi nyɛhaa Abonsam” kɔkɔɔkɔ. No hu tsɔɔ akɛ ni oooye mɔ ni oŋmɛɔ lɛ gbɛ koni etsɔ televishin nɔ eba oshia lɛ nɔ. Ani esaaa akɛ wɔhiɔ gbɔmɛi ni yi wa, ni bɛ jeŋba, ni wieɔ yakayaka wiemɔi ni kɛ muji baa wɔtsuii amli lɛ?​—Efesobii 4:​28-32.

Te Wɔɔfee Tɛŋŋ Wɔte Shi Wɔwo Satan ni Wɔhi Shi Akɛ Mɛi ni Yeɔ Nyɔŋmɔ Anɔkwale?

14. Mɛɛ yiŋkpɛɛ ni bɔ he enyɔ he hiaa bɔni afee ni wɔnyɛ wɔte shi wɔwo Satan, ni enɛ biɔ mɛni?

14 Akɛni henyɛlɔ ni nɔ kwɔ fe adesa ni ehe wa hu nɛɛ ete shi eshi wɔ ni ji adesai bɔɔnii ni yeee emuu nɛɛ, te wɔɔfee tɛŋŋ wɔhiɛ emuuyeli mli? Hetoo lɛ jeɔ kpo yɛ Yakobo wiemɔi nɛɛ amli: “No hewɔ lɛ nyɛbaa nyɛhe shi nyɛhaa Nyɔŋmɔ; nyɛtea shi nyɛwoa Abonsam, ni eeejo nyɛnaa foi.” (Yakobo 4:⁠7) Kadimɔ akɛ ŋaawoi sɔrɔtoi enyɔ Yakobo kɛhaa lɛ. Yɛ be mli ni wɔteɔ shi wɔwoɔ Abonsam kɛ esuɔmɔnaa nifeemɔ lɛ, esa akɛ wɔba wɔhe shi wɔha Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii. No tsɔɔ akɛ wɔsumɔ Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nifeemɔ ni wɔnyɛ Satan nɔ lɛ. (Romabii 12:⁠9) No hewɔ lɛ Yakobo kɛɔ akɛ: “Nyɛtsia nyɛbɛŋkɛa Nyɔŋmɔ, ni eeetsi ebɛŋkɛ nyɛ. Nyɛtsuua nyɛniji ahe, nyɛ eshafeelɔi, ni nyɛhaa nyɛtsuii ahe atsea, nyɛ jwɛŋmɔi enyɔnyɔ tsɛmɛi.” (Yakobo 4:⁠8) Hɛɛ, yɛ be mli ni wɔteɔ shi wɔwoɔ Satan lɛ, gbɛ ko bɛ kɛha tsui ŋta kɛ yiŋkɔshikɔshifeemɔ. Wɔnyɛŋ ni wɔkɛ wɔ emuuyeli lɛ awo oshara mli kɛtsɔ bɛŋkɛmɔ ni wɔɔbɛŋkɛ husu ni afo awo efɔŋfeemɔ he lɛ he kpaakpa nɔ. Esa akɛ ‘wɔnyɛ efɔŋ’ kwraa.​—Lala 97:⁠10.

15. Mɛni hewɔ “Nyɔŋmɔ tawuu nii lɛ fɛɛ” he hiaa lɛ? Feemɔ enɛ he nɔkwɛmɔ nɔ.

15 Anaa ŋaawoo ni ekaaa ni wɔɔtsɔ nɔ wɔte shi wɔwo Satan lɛ yɛ Efesobii yitso 6. Mɛni ji nɔ ni Paulo kɛɔ akɛ wɔɔnyɛ wɔtsɔ nɔ wɔte shi wɔwo Satan “ŋaatsɔɔ,” “gbɛjianɔtoi,” loo “ŋaa nifeemɔi” lɛ? (Efesobii 6:​11, Phillips, New International Version, The Jerusalem Bible) Ewo ŋaa akɛ: “Nyɛwoa Nyɔŋmɔ tawuu nii lɛ fɛɛ.” Nɛkɛ wiemɔ ni ji “tawuu nii lɛ fɛɛ” lɛ shiii gbɛ ko kɛhaaa su ni tsɔɔ sane ni kɔɔɔ mɔ ko he yɛ Kristojamɔ he, taakɛ bɔ ni Roma asraafonyo nyɛŋ afee ehe basabasa ni nɔ ko jeee ehe sane ko yɛ be mli ni esaa ehe kɛhaa tawuu lɛ. Ni mɛni baaba asraafonyo lɛ nɔ kɛji akɛ ekɛ tawuu nii lɛ fɛɛ saa ehe ja tsɛŋ kɛ dade fai lɛ? Ebaanyɛ esusu akɛ, ‘Tsɛŋ lɛ da tsɔ, ni dade fai lɛ hu tsii tsɔ. Enyɔ lɛ fɛɛ tsii waa, no hewɔ lɛ amɛhe ehiaaa mi.’ Susumɔ bɔ ni shihilɛ lɛ baaba lɛ aha​—Roma asraafonyo ni awula lɛ ni ewuu ta shi nibii titrii ni ekɛbaafa ehe lɛ fataaa he.​—Efesobii 6:​16, 17.

16. (a) Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔnyiɛ Yesu nɔkwɛmɔ nɔ lɛ sɛɛ yɛ wɔ “klante” lɛ kɛ nitsumɔ mli? (b) Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔbu wɔhe kɛjɛ Satan “gaimlibii ni tsoɔ” lɛ ahe, ni mɛni baanyɛ ajɛ mli aba?

16 Agbɛnɛ hu susumɔ asraafonyo ni ehiɛɛɛ eklante lɛ he okwɛ. “Mumɔŋ klante” lɛ ji nɔ ni hi fe fɛɛ ni ekɛaafa ehe, ejaakɛ akɛtsuɔ nii ni akɛfolɔɔ tawuu nii ni Satan kɛbaa koni ekɛshi Kristofonyo lɛ mli. Esa akɛ wɔ “klante” lɛ afee nɔ ni efee klalo yɛ be fɛɛ mli. Nakai ji bɔ ni ebaafee kɛji akɛ wɔkuuu wɔhiɛ wɔshwieee wɔ teemɔŋ kɛ weku Biblia kasemɔ nɔ. Shi nɔ ni fe fɛɛ lɛ, nɛkɛ “klante . . . ni ji Nyɔŋmɔ Wiemɔ” lɛ ji wɔ dɛŋdade ni wɔkɛfaa wɔhe. Yesu kɛtsu nii yɛ gbɛi enyɔ lɛ fɛɛ nɔ. (Mateo 4:​6, 7, 10; 22:​41-46) No hewɔ lɛ esa akɛ wɔfee nakai. Esa akɛ wɔha hiɛsɔɔ ni wɔyɔɔ kɛha anɔkwale lɛ naa aba aloo emli atse keŋkeŋ. Wɔnyɛŋ wɔhiɛ wɔ mumɔŋ shihilɛ lɛ mli yɛ nɔ ni wɔkase yɛ klɛŋklɛŋ nyɔji loo afii fioo ni wɔba anɔkwale lɛ mli lɛ pɛ nɔ. Kɛji akɛ wɔkaseee mumɔŋ nibii heei wɔwooo wɔ jwɛŋmɔ mli lɛ, wɔ mumɔŋ ninaa lɛ baawo duŋ. Ekaa ni wɔyɔɔ kɛha Yehowa anɔkwale jamɔ lɛ baaba shi. Wɔbaagbɔjɔ yɛ mumɔ mli. Wɔnyɛŋ wɔtsi tutuamɔi ni wekumɛi, nanemɛi, hefatalɔi, kɛ apasa hemɔkɛyeli kwalɔi ni baaye wɔ hemɔkɛyelii ahe fɛo lɛ kɛbaaba wɔ nɔ lɛ anaa. Shi Nyɔŋmɔ baahere wɔ kɛjɛ Abonsam kɛ “egaimlibii ni tsoɔ” lɛ fɛɛ mli kɛji akɛ wɔtee nɔ wɔkɛ “Nyɔŋmɔ tawuu nii lɛ fɛɛ” wula wɔhe.​—Yesaia 35:​3, 4.

17, 18. Namɛi wɔkɛ amɛ ena nɔmɔ lɛ, ni te wɔɔfee tɛŋŋ wɔye kunim hu?

17 Hɛɛ, Paulo ma oshara ni yɔɔ Kristofoi atawuu lɛ mli lɛ nɔ mi beni eŋma akɛ: “Ejaakɛ jeee heloo kɛ la wɔkɛna nɔmɔ lɛ, shi moŋ wɔkɛ onukpayelii kɛ hegbɛi kɛ je nɛɛŋ lumɛi ni yɔɔ benɛ bei duŋ lɛ mli lɛ, kɛ mumɔi fɔji asafoi ni yɔɔ ŋwɛi niiaŋ lɛ.” (Efesobii 6:12) Te wɔɔfee tɛŋŋ ni wɔ adesai wudɔɔ nɛɛ aaanyɛ ate shi ashi ni wɔye omanye yɛ tawuu ni eŋmɛɛɛ pɛpɛɛpɛ nɛɛ mli lɛ? Paulo ma esane lɛ nɔ mi ekoŋŋ akɛ: “No hewɔ lɛ nyɛhiɛa Nyɔŋmɔ tawuu nii lɛ fɛɛ mli, koni nyɛnyɛ gbi fɔŋ lɛ naa nyɛkpee, ni beni nyɛgbe fɛɛ naa lɛ, ni nyɛwo shidaamɔ.” (Efesobii 6:13) Sane oti ni yɔɔ mli lɛ ji: “Beni nyɛgbe fɛɛ naa lɛ.” Enɛ hu shiii gbɛ ko ehaaa tsui ŋta aloo Kristojamɔ ni agbalaa jwɛŋmɔ kɛjɛɔ nɔ.​—1 Yohane 2:​15-17.

18 No hewɔ lɛ, nyɛhaa wɔdamɔa shi shiŋŋ yɛ anɔkwale lɛ mli, ni wɔsumɔ Yehowa jalɛ nifeemɔ, wɔshiɛ toiŋjɔlɛ he sanekpakpa lɛ, wɔkɛ hemɔkɛyeli ni wa amɔ yiwalaheremɔ ni Yehowa kɛhaa kɛtsɔɔ Kristo Yesu nɔ lɛ mli, be mli ni wɔkɛ wɔhe fɔɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ nɔ akɛ nɔ ni damɔ wɔsɛɛ lɛ. (Efesobii 6:​14-17) Kaimɔ, Nyɔŋmɔ kwɛɔ wɔnɔ ni ebaaye ebua wɔ ni wɔye kunim yɛ kaai kɛ yeyeeyefeemɔ ni baa wɔnɔ yɛ Satan gbɛjianɔtoo nɛɛ mli lɛ nɔ. Eba akɛ wɔ fɛɛ wɔɔbo nɛkɛ kɔkɔbɔɔ nɛɛ toi, akɛ: “Nyɛhiɛ akaa shi, nyɛsaraa; ejaakɛ nyɛ henyɛlɔ Abonsam lɛ nyiɛ tamɔ jata ni huɔ eetao mɔ ni eeemi.” Hɛɛ, “nyɛdamɔa shi shiŋŋ yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli nyɛtsia lɛ gbɛ.”​—1 Petro 5:​6-9.

19. (a) Mɛɛ gbɛjianɔtoo kroko hu ni he hiaa esa akɛ wɔkɛtsu nii bɔni afee ni wɔnyɛ wɔte shi wɔshi Satan? (b) Yɛ naagbee lɛ mɛni baaba Satan nɔ?

19 Nyɛkahaa wɔhiɛ kpaa sane ni he hiaa ni Paulo kɛfata “tawuu nii” lɛ he lɛ nɔ. Ekɛɛ akɛ: “Ni nyɛkɛ sɔlemɔ kɛ faikpamɔ fɛɛ asɔlea daa yɛ mumɔ mli, ni enɛ nɔŋŋ hewɔ lɛ nyɛsaraa, ni nyɛkaa he daa nyɛkpaa fai nyɛbaa krɔŋkrɔŋbii lɛ fɛɛ.” (Efesobii 6:18) Wɔ henyɛlɔ ni anaaa lɛ lɛ yɛ hewalɛ aahu akɛ “sɔlemɔ kɛ faikpamɔ fɛɛ” he miihia wɔ. No hewɔ lɛ kwɛ bɔ ni esa akɛ wɔ sɔlemɔi lɛ afee krɔŋŋ ni sɔrɔto hu yɔɔ mli ha! Wɔhe ni wɔkɛaafɔ Yehowa nɔ kwraa lɛ he miihia kɛji akɛ wɔbaaye omanye yɛ tawuu lɛ mli ni wɔhiɛ wɔ emuuyeli lɛ mli. Lɛ pɛ ji mɔ ni baanyɛ aha wɔ “hewalɛ ni fa kɛteke nɔ” lɛ ni baanyɛ aye abua wɔ ni wɔte shi wɔwo Henyɛlɔ ni eŋmɛɛɛ sane he lɛ. Mɛɛ miishɛɛ sane nɛ akɛ wɔɔle akɛ etsɛŋ kwraa ni akɛ wɔ Henyɛlɔ kpeteŋkpele lɛ baawo bu kwɔŋkwɔŋ mli koni yɛ naagbee lɛ akpata ehiɛ kwraa kɛya naanɔ.​—2 Korintobii 4:7; Kpojiemɔ 20:​1-3, 10.c

[Shishigbɛ niŋmai]

a Satan​—The Early Christian Tradition, ni Jeffrey Burton Russell ŋma, baafa 25.

b An Expository Dictionary of New Testament Words.

c Ajie kɛjɛ September 1, 1988 Watchtower lɛ mli.

Ani Obaanyɛ Oha Hetoo?

◻ Te wɔfeɔ tɛŋŋ wɔleɔ akɛ Satan ji mɔ ni yɔɔ diɛŋtsɛ?

◻ Mɛni hewɔ Satan gbɛi krokomɛi kɛ esablai lɛ sa lɛ?

◻ Mɛni mli pɛimɔ ni wɔɔfee yɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔhe baanyɛ aye ebua wɔ ni wɔte shi wɔshi Satan tutuamɔi ni yɔɔ nigii Iɛ?

◻ Mɛɛ ŋaawoo baaye ebua wɔ ni wɔye Satan nɔ kunim ni mɛni hewɔ?

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 26]

Gbɛ kome ni oootsɔ nɔ ote shi owo hewalɛ ni Satan naa yɛ mɛi anɔ lɛ ji ni ofee mɔ ni hiɛ naanyobɔɔ su, mɔ ni yeɔ buaa mɔ, mɔ ni yɔɔ suɔmɔ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 27]

Esa akɛ wɔkwɛ wɔhe nɔ jogbaŋŋ koni wɔkafee tamɔ Anania kɛ Safira, ni ŋmɛɛ amɛhe amɛha Satan Iɛ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 28]

Bɔni afee ni wɔte shi wɔshi Satan gaimlibii Iɛ, wɔnyɛŋ wɔshi wɔ mumɔŋ tawuu nii lɛ eko ni wɔwooo

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje