Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w88 5/1 bf. 19-23
  • Bii-Afɔmɔ Yɛ Nyɔŋmɔ Webii Ateŋ

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Bii-Afɔmɔ Yɛ Nyɔŋmɔ Webii Ateŋ
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1988
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Bii-Afɔmɔ Yɛ Israel
  • Bei ni Mli Wa Kɛha Gbekɛbii yɛ Israel
  • Bii-Afɔmɔ yɛ Klɛŋklɛŋ Kristofoi lɛ Ateŋ
  • “Heloo Gbɛfaŋ Amanehulu”
  • “Be lɛ Faaa Dɔŋŋ”
  • Bii-Afɔmɔ Ŋmɛnɛ
  • Blema Nɔkwɛmɔ nɔ Ko
  • “Jaramɔ Bei”
  • Bii-Afɔmɔ Ni Asusuɔ He Jogbaŋŋ Yɛ Naagbee Be Nɛɛ Mli
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1988
  • Sanebimɔi ni Jɛ Kanelɔi Adɛŋ
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2005
  • Hiɛmɔ Hemɔkɛyeli Kɛ Henilee Kpakpa Mli
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1991
  • Amrɔ Nɛɛ Ji Be ni He Hiaa Fe Fɛɛ akɛ Wɔɔsara
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2003
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1988
w88 5/1 bf. 19-23

Bii-Afɔmɔ Yɛ Nyɔŋmɔ Webii Ateŋ

“Yehowa . . . aha nyɛyi afa fe bɔ ni nyɛyɔɔ nɛɛ toi akpei abɔ.”​—5 MOSE 1:⁠11.

1. Te Biblia lɛ wieɔ bii-efɔmɔ he ehaa tɛŋŋ?

“NAA, Yehowa gboshinii ni ehaa ji bii, enikee nii ji musuŋbii. Bɔ ni gaimlibii yɔɔ yɛ ekaalɔ dɛŋ lɛ, nakai obalahiiaŋ bihii yɔɔ. Ajɔɔ nuu ni amɛyi egaimlibii akotoku lɛ tɔ lɛ!” Nɛkɛ ji bɔ ni wɔkaneɔ yɛ Lala 127:​3-5. Hɛɛ, bii afɔmɔ ji hegbɛ ni yɔɔ naakpɛɛ ni Bɔlɔ lɛ ni ji Yehowa kɛha klɛŋklɛŋ adesai enyɔ lɛ kɛ amɛseshibii.​—1 Mose 1:⁠28.

Bii-Afɔmɔ Yɛ Israel

2. Mɛni hewɔ asumɔɔ wekui ni dara babaoo yɛ Abraham, Isak kɛ Yakob seshibii ateŋ lɛ?

2 Abraham seshibii kɛtsɔ Isak kɛ Yakob nɔ lɛ sumɔɔ wekui ni dara waa. Abuɔ bii ni akɛ hemɛi fɔɔ lɛ po akɛ mla naa bii aloo bii kpakpai. Nakai enɛ ji yɛ Yakob bihii ni bafee Israel akutsei 12 lɛ shishitoo tsɛmɛi lɛ ahe. (1 Mose 30:​3-12; 49:​16-21; okɛto 2 Kronika 11:21 he.) Yɛ be mli ni Nyɔŋmɔ shishijee gbɛjianɔtoo kɛha gbalashihilɛ lɛ ji wu kome kɛ ŋa kome lɛ, eŋmɛ yei pii kɛ gbalashihilɛ kɛ hemɔfeemɔ gbɛ yɛ Abraham seshibii lɛ ateŋ, ni enɛ ha gbɔmɛi lɛ ayi fa oyayaayai. Israelbii lɛ batsɔmɔ “maŋ ni falɛ tamɔ shikpɔŋ mulu.” (2 Kronika 1:9; 1 Mose 13:​14-16) Nakai maŋ lɛ mli shiwoo “seshi” ni “shikpɔŋ lɛ nɔ jeŋmaji fɛɛ” baatsɔ enɔ ana jɔɔmɔ aha amɛhe lɛ baaba.​—1 Mose 22:​17, 18; 28:​14; 5 Mose 1:​10, 11.

3. Te shihilɛ lɛ yɔɔ tɛŋŋ yɛ Israel yɛ Salomo nɔyeli be mli?

3 Eka shi faŋŋ akɛ akwɛɔ bii afɔmɔ yɛ Israel akɛ Yehowa jɔɔmɔ he okadi. (Lala 128:​3, 4) Shi esa akɛ akadi akɛ, nikasemɔ nɛɛ shishijee wiemɔi ni ana kɛjɛ Lala 127 lɛ ji nɔ ni Maŋtsɛ Salomo ŋma, ni nɛkɛ maŋtsɛ nɛɛ nɔyeli be nɛɛ bafee be kpakpa kɛha Israel. Biblia lɛ wie nakai be lɛ he akɛ: “Yuda kɛ Israel yi fa babaoo, tamɔ ŋshɔ naa shia kɛ falɛ, amɛyeyeɔ nii, amɛnunuɔ daai, ni amɛmli filiɔ amɛ.’Ni Salomo yinɔ lɛ fɛɛ lɛ, Yuda kɛ Israel hi shi shweshweeshwe, mɔ fɛɛ mɔ yɛ eweintso shishi kɛ egbamitso shishi, kɛjɛ Dan [yɛ kooyigbɛ] kɛyashi Beersheba [yɛ wuoyigbɛ].”​—1 Maŋtsɛmɛi 4:​20, 25.

Bei ni Mli Wa Kɛha Gbekɛbii yɛ Israel

4, 5. (a) Mɛni hewɔ bii-afɔmɔ jeee miishɛɛ be yɛ be fɛɛ mli yɛ Israel lɛ? (b) Mɛɛ shihilɛi ni kɛ tsuiŋdɔlɛ ba kɛ hoo lɛ yɛ be sɔrɔtoi enyɔ mli yɛ Yerusalem?

4 Shi bei komɛi ba yɛ Israel yinɔsane mli ni bii afɔmɔ jeee miishɛɛ sane. Yɛ be mli ni akpataa Yerusalem hiɛ klɛŋklɛŋ kwraa lɛ, gbalɔ Yeremia ŋma akɛ: “Mihiŋmɛi eshiu kɛ yaafonui sɔŋŋ, . . . Ejaakɛ gbekɛbii kɛ fufɔbii etɔ biti yɛ maŋ lɛŋ blohui lɛ amli. . . . Aso yei aaaye amɛmusuŋbii, abifabii ni ahiɛ yɛ dɛ lɛ?” “Yei ni musuŋ tsɔɔ amɛ lɛ aniji hoɔ amɛ diɛŋtsɛ amɛmusuŋbii.”​—Yaafo 2:​11, 20; 4:⁠10.

5 Eka shi faŋŋ akɛ, shihilɛi ni tseɔ mɔ tsui nɛɛ nɔŋŋ eko ba yɛ no sɛɛ nɔ ni miihe ashɛ afii ohai kpawo. Yudanyo yinɔsane ŋmalɔ Josephus gba akɛ yɛ be mli ni awo Yerusalem he ka yɛ afi 70 Ŋ.B. lɛ, gbekɛbii shara niyenii kɛjɛ amɛtsɛmɛi anaa, ni nyɛmɛi hu sha niyenii kɛjɛ amɛbii bibii anaa. Egba bɔ ni Yudayoo ko gbe lɛ diɛŋtsɛ ebi ni ehaa lɛ fufɔ, ni esha eloo lɛ, ni eye fa. Bii ni afɔ amɛ awo Yudafoi aje lɛ mli yɛ Yerusalem naagbee afi ni ba yɛ 607 D.Ŋ.B. kɛ 70 Ŋ.B. lɛ nyɛŋ afee bii afɔmɔ be ni asusu he jogbaŋŋ.

Bii-Afɔmɔ yɛ Klɛŋklɛŋ Kristofoi lɛ Ateŋ

6, 7. (a) Mɛɛ nifeemɔi Yesu jie kɛtee kɛha Kristofoi? (b) Mɛni nɔ mumɔŋ Israel baatsɔ ashwere ni amɛyi afa, ni mɛni yeɔ enɛ he odase?

6 Te klɛŋklɛŋ Kristofoi lɛ bu bii-afɔmɔ amɛha tɛŋŋ? Klɛŋklɛŋ lɛ esa akɛ akadi akɛ Yesu jie yei pii kɛ gbalashihilɛ kɛ hemɔfeemɔ yɛ ekaselɔi lɛ ateŋ kɛtee. Kɛkɛ ni ekusɛɛ eto Yehowa shishijee tɛ ni efo efɔ shi, ni ji nuu kome kɛ yoo kome yɛ gbalashihilɛ mli lɛ ema shi. (Mateo 19:​4-9) Yɛ be mli ni heloo naa Israel baafa babaoo kɛtsɔ bii-afɔmɔ nɔ lɛ, mumɔŋ Israel yi baafa kɛtsɔ kaselɔi afeemɔ nɔ.​—Mateo 28:​19, 20; Bɔfoi lɛ Asaji 1:⁠8.

7 Kɛji akɛ Kristojamɔ mligbelemɔ baaba kɛtsɔ bii-afɔmɔ nɔ titri lɛ, kulɛ Yesu woŋ ekaselɔi lɛ ahewalɛ ni ‘amɛmɔ oshijayeli mli’ yɛ “ŋwɛi maŋtsɛyeli lɛ hewɔ.” (Mateo 19:​10-12) Ni kulɛ Paulo eŋmaŋ akɛ: “Mɔ ni ŋɔɔ ehe ehaa gbala lɛ, efee jogbaŋŋ, shi mɔ ni kɛ ehe haaa gbala lɛ efee jogbaŋŋ fe no.”​—1 Korintobii 7:⁠38.

8. Mɛni tsɔɔ akɛ klɛŋklɛŋ Kristofoi lɛ ateŋ mɛi pii ebote gbalashihilɛ mli ni amɛyɛ bii?

8 Shi, yɛ be mli ni ewoɔ oshijayeli he hewalɛ yɛ Maŋtsɛyeli lɛ he nibii asɛɛfimɔ hewɔ lɛ, kɛlɛ, Yesu loo Paulo enyɛɛɛ mɔ ko nɔ ewooo enɛ mli. Amɛ fɛɛ amɛtsɔ hiɛ amɛna akɛ Kristofoi lɛ ateŋ mɛi komɛi baabote gbalashihilɛ mli. Kɛ wɔle nakai lɛ, amɛteŋ mɛi komɛi baafɔ bii. Saji pii yɛ Kristofoi a-Hela Ŋmalɛ lɛ mli ni kɛ ŋaawoo diɛŋtsɛ haa yɛ gbɛ ni esa akɛ Kristofoi atsɔ nɔ atsɔse amɛbii. (Efesobii 6:​1-4; Kolosebii 3:​20, 21) Kɛ onukpai aloo asafoŋ sɔɔlɔi ebote gbalashihilɛ mli lɛ, esa akɛ amɛfee nɔkwɛmɔ nɔ kpakpa akɛ fɔlɔi.​—1 Timoteo 3:​4, 12.

9. Taakɛ bɔfo Paulo tsɔɔ lɛ, abaabaa Kristofoi yei komɛi ayi kɛtsɔ bii-afɔmɔ nɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ, shi mɛni he baahia amɛ kɛfata he?

9 Bɔfo Paulo po tsɔɔ akɛ bii ni ayɔɔ lɛ baanyɛ abu Kristofoi yei komɛi ahe. Yɛ be mli ni ewieɔ heloo gbɛfaŋ yelikɛbuamɔ ni akɛhaa okulafoi ni ehia amɛ lɛ ahe lɛ, eŋma akɛ: “Yei okulafoi ni darako lɛ, kaaŋɔ amɛ; . . . amɛkaseɔ hejɔfeemɔ, amɛkpaa shi yɛ shiai, ni jeee hejɔlɔi kɛkɛ amɛtsɔmɔɔ, shi amɛwieɔwieɔ mɛi ahe hu, amɛjeɔ shi ni amɛwieɔ nii ni ejaaa. No hewɔ lɛ, miisumɔ ni yei okulafoi ni dara ko lɛ agba, ni amɛfɔ bii, ni amɛye amɛwe nɔ, ni amɛkaha henyɛlɔ lɛ miina sane ko ekɛmiijɛ mɛi, ejaakɛ mɛi komɛi ekpale eyanyiɛ Satan sɛɛ momo.” Yɛ yei ni tamɔ nɛkɛ lɛ agbɛfaŋ lɛ, “aaahere amɛyiwala kɛtsɔ bii-afɔmɔ nɔ, kɛji amɛhi shi yɛ hemɔkɛyeli kɛ suɔmɔ kɛ hetsemɔ kɛ jwɛŋmɔ hu ni sa mli lɛ.”​—1 Timoteo 5:​11-15; 2:⁠15.

“Heloo Gbɛfaŋ Amanehulu”

10. Mɛɛ ŋaawoo kroko ni soro no Paulo kɛha okulafoi yɛ eklɛŋklɛŋ wolo ni eŋma eha Korintobii lɛ mli?

10 Shi esa kadimɔ akɛ, yɛ klɛŋklɛŋ wolo ni eŋma eha Korintobii lɛ mli lɛ, nɛkɛ bɔfo Paulo nɛɛ nɔŋŋ wo ŋaa kroko ni ji tsabaa kɛha okulafoi lɛ. Etsɔɔ ŋaawoo ni ekɛha yɛ gbalashihilɛ he lɛ mli, ni ejaje akɛ ekɛha “kɛtsɔ gbɛŋmɛɛ nɔ.” Eŋma akɛ: “Shi oshijafoi kɛ okulafoi lɛ, miikɛɛ amɛ akɛ: Ehi ha amɛ kɛji amɛhi shi taakɛ bɔ ni miyɔɔ lɛ. Shi kɛ amɛnyɛɛɛ amɛhe nɔ amɛye lɛ, ha amɛbote gbalashihilɛ mli, ejaakɛ gbalashihilɛ hi fe nɔ ni akɔnɔ aaahao mɔ. Shi kɛji okulafo lɛ hi shi bɔ ni eyɔɔ lɛ, mijwɛŋmɔ naa lɛ, eyɛ hejɔlɛ aaahu. Shi efeɔ mi akɛ mi hu miyɛ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ.”​—1 Korintobii 7:​6, 8, 9, 40.

11. (a) Mɛni ji nɔ ni baaba mɛi ni boteɔ gbalashihilɛ mli lɛ anɔ, ni yɛ mɛɛ gbɛ nɔ afagbɛ niŋmaa ni kɔɔ 1 Korintobii 7:28 he lɛ haa wɔnuɔ enɛ shishi? (b) Mɛni ji nɔ ni Paulo tsɔɔ beni ekɛɛ akɛ “shi mi lɛ, nyɛhe mifoɔ” lɛ?

11 Paulo tsɔɔ mli akɛ: “Kɛji obalayoo fro gba hu jiŋŋ, efeko esha. Shi heloo gbɛfaŋ amanehulu mɛnɛɛmɛi baana. Shi mi lɛ, nyɛhe mifoɔ.” (1 Korintobii 7:28) Yɛ nɛkɛ “heloo gbɛfaŋ amanehulu” nɛɛ he lɛ, New World Translation lɛ afagbɛ niŋmaa lɛ gbalaa jwɛŋmɔ kɛyaa 1 Mose 3:16 heni wɔkaneɔ yɛ akɛ: “Yehowa kɛɛ yoo lɛ akɛ: Fa maha ohejaramɔ kɛ ohɔŋɔɔ afa; jaramɔ mli ooofɔ obii yɛ, ni owu lɛ sɛɛgbɛ oootao, ni lɛ eeeye onɔ.” Kɛfata gbalashihilɛ mli naagbai ni baanyɛ aba lɛ he lɛ, nɔ ni fata “heloo gbɛfaŋ amanehulu” ni mɛi ni boteɔ gbalashihilɛ mli lɛ kɛbaakpe lɛ he ji naagbai ni kɔɔ bii-afɔmɔ he ni ŋwanejee ko bɛ enɛ he. Yɛ be mli ni Paulo eguuu gbalashihilɛ aloo bii-afɔmɔ lɛ, enu he akɛ eji sɔ ni ka enɔ akɛ ebɔ enanemɛi Kristofoi lɛ kɔkɔ akɛ enɛɛmɛi kɛ naagbai baaba ni ebaagbala amɛjwɛŋmɔ ni enɛ baanyɛ atsi sɔɔmɔ ni amɛkɛhaa Yehowa lɛ gbɛ.

“Be lɛ Faaa Dɔŋŋ”

12. Mɛɛ ŋaawoo bɔfo Paulo kɛha Kristofoi ni amɛbote gbalashihilɛ mli lɛ, ni yɛ mɛɛ yiŋtoo hewɔ?

12 Kristofoi yeee amɛhe yɛ Ŋmɛnɛŋmɛnɛ Beaŋ klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli akɛ amɛhiɔ shi tamɔ bɔ ni je lɛŋ bii lɛ hiɔ shi lɛ. Shihilɛ ni amɛyɔɔ mli lɛ baasa amɛgbalashihilɛ lɛ po he. Paulo ŋma akɛ: “Shi anyɛmimɛi, nɔ ni mikɛɔ ji akɛ, be lɛ faaa dɔŋŋ; nɔ ni eshwɛ ji akɛ mɛi ni yɔɔ ŋamɛi tete afee tamɔ mɛi ni bɛ eko . . . ni mɛi ni tsuɔ je lɛ he nii lɛ afee tamɔ mɛi ni tsuuu he nii, ejaakɛ je nɛɛ su lɛ miiho aya. Shi miisumɔ akɛ nyɛkana haomɔ ko . . . shi enɛ lɛ nyɛ ekpakpa hewɔ mikɛɔ, shi jeee nyɛkuɛ kpaa miwoɔ, shi bɔni afee ni afee fɛo, koni nyɛsɔmɔ Nuŋtsɔ lɛ, ni nɔ ko nɔ ko akawo nyɛ ahuntoo.”​—1 Korintobii 7:​29-35.

13. Mɛɛ shishinumɔ mli ‘be ni eshwɛ lɛ faaa dɔŋŋ’ kɛha klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli Kristofoi lɛ?

13 Biblia he nilelɔ Frederic Godet ŋma akɛ: “Yɛ be mli ni mɛi ni heee yeee lɛ heɔ yeɔ akɛ je lɛ baahi shi kɛya naanɔ lɛ, nɔ ni ma Kristofonyo lɛ hiɛ yɛ be fɛɛ mli ji anɔkwa sane kpeteŋkpele ni akpaa gbɛ lɛ, Parousia loo [Ba ni Eba] lɛ. Kristo kɛ ‘beni eba’ lɛ he okadi eha ekaselɔi lɛ momo ni ebɔ amɛ kɔkɔ akɛ: “No hewɔ lɛ, nyɛsaraa, ejaakɛ nyɛleee nɔ ŋmɛlɛtswaa nɔ ni nyɛ-Nuŋtsɔ lɛ baa.” (Mateo 24:3; 42) Be ni eshwɛ lɛ bafee nɔ ni “faaa dɔŋŋ” ni yɛ enɛ hewɔ lɛ, ehe bahia ni nakai klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli Kristofoi lɛ ahi shi daa gbi ni amɛmiikpa Kristo baa lɛ gbɛ. Agbɛnɛ hu, amɛleee bei abɔ ni eshwɛ kɛha amɛ aŋkroaŋkro dani “be kɛ shihilɛ mli nibii ni aleee ni baa” lɛ kɛ amɛwala aaaba naagbee, koni eha hegbɛ fɛɛ hegbɛ ni amɛaana ni ‘amɛkɛwaje amɛtsɛmɔ’ lɛ aba naagbee.​—Jajelɔ 9:​11; 2 Petro 1:​10, New World Translation.

14. (a) Te esa akɛ anu Mateo 24:19 shishi aha tɛŋŋ? (b) Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ Yesu kɔkɔbɔɔ lɛ bafee nɔ ni he hiaa waa agbɛnɛ yɛ be mli ni afi 66 Ŋ.B. bɛŋkɛɔ lɛ?

14 Kɛha Kristofoi ni yɔɔ Yudea kɛ Yerusalem lɛ, ehe miihia waa ni ‘amɛsara ni amɛbu.’ Beni Yesu kɛ Yerusalem hiɛkpatamɔ ni ji enyɔ lɛ he kɔkɔbɔɔ lɛ ha lɛ, ejaje akɛ: “ Shi miiha mɛi ni hiɛ hɔ kɛ mɛi ni haa fufɔ yɛ no gbii lɛ amli lɛ kpoo!” (Mateo 24:19) Eji anɔkwale akɛ Yesu ekɛɛɛ klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli Kristofoi lɛ akɛ esaaa akɛ amɛfɔɔ bii. Ekɛ gbalɛ wiemɔ ni ji anɔkwale kɛkɛ ha, ni ekɛtsɔɔ akɛ kɛ Yerusalem hiɛkpatamɔ lɛ he okadi lɛ pue lɛ, ebaawa kɛha yei ni hiɛ hɔ kɛ mɛi ni haa fufɔ lɛ akɛ amɛaajo foi oya. (Luka 19:​41-44; 21:​20-23) Ni kɛlɛ, yɛ be mli ni yeyeeyefeemɔ lɛ tee nɔ babaoo yɛ Yudafoi ni yɔɔ Yudea lɛ ateŋ yɛ afii ni tsɔ 66 Ŋ.B. lɛ hiɛ lɛ, ŋwanejee ko bɛ he akɛ Yesu kɔkɔbɔɔ lɛ ba Kristofoi lɛ ajwɛŋmɔ mli ni esa amɛsusumɔ yɛ bii-afɔmɔ kɛmiiba jeŋ yɛ nakai haomɔ bei lɛ amli lɛ he.

Bii-Afɔmɔ Ŋmɛnɛ

15, 16. (a) Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ ‘be ni eshwɛ lɛ faaa dɔŋŋ’ kɛha Kristofoi ni yɔɔ wala mli ŋmɛnɛ lɛ? (b) Mɛɛ sanebimɔi esa akɛ Kristofoi abi amɛ diɛŋtsɛ amɛhe?

15 Te esa akɛ Kristofoi asusu gbalashihilɛ kɛ bii-afɔmɔ ŋmɛnɛ, yɛ nɛkɛ “naagbee be” nɛɛ mli lɛ he amɛha tɛŋŋ? (Daniel 12:⁠4) Eji anɔkwale fe be fɛɛ akɛ “je nɛɛ su lɛ miiho aya,” aloo, taakɛ shishitsɔɔmɔ kroko tsɔɔ shishi lɛ, “ŋmɛnɛŋmɛnɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ miiho aya kɛ oyaiyeli.”​—1 Korintobii 7:​31, Phillips.

16 Kpaako “be lɛ faaa dɔŋŋ” kwraa fe be fɛɛ. Hɛɛ, be fioo kɛkɛ eshwɛ kɛha Yehowa webii koni amɛgbe nitsumɔ ni ekɛha amɛ akɛ amɛtsu lɛ naa, ni ji: “Ni aaashiɛ maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa nɛɛ atsɔɔ je nɛŋ fɛɛ, ni akɛye jeŋmaji lɛ fɛɛ odase; ni no dani naagbee lɛ aaaba.” (Mateo 24:14) Esa akɛ agbe nakai nitsumɔ lɛ naa dani naagbee lɛ aba. No hewɔ lɛ, esa kɛha Kristofoi akɛ amɛaabi amɛ diɛŋtsɛ amɛhe bɔ ni amɛgbalashihilɛ mlibotemɔ, aloo kɛ amɛbote gbalashihilɛ mli hu lɛ, bɔ ni bii ni amɛaana lɛ aaasa nakai nitsumɔ ni he hiaa waa lɛ he aha.

Blema Nɔkwɛmɔ nɔ Ko

17. (a) Mɛɛ nitsumɔ ehe bahia ni Noa kɛ ebihii etɛ lɛ atsu dani Nu Afua lɛ aba, ni eka shi faŋŋ akɛ ehe mɛɛ be? (b) Mɛɛ yiŋtoi ahewɔ eeenyɛ eba akɛ no hewɔ ni Noa bihii lɛ kɛ amɛŋamɛi lɛ fɔɔɔ bii yɛ be ni tsɔ Nu Afua lɛ hiɛ lɛ mli lɛ?

17 Yesu kɛ “beni gbɔmɔ bi lɛ eba” lɛ to “Noa gbi” lɛ he. (Mateo 24:​37, New World Translation) Noa kɛ ebihii etɛ lɛ yɛ nitsumɔ pɔtɛɛ ni amɛbaatsu dani Nu Afua lɛ aba. No ji adeka agbo ko ni amɛbaakpɛ ni amɛshiɛ. (1 Mose 6:​13-16; 2 Petro 2:⁠5) Beni Yehowa kɛ famɔ ni kɔɔ nakai adeka lɛ kpɛɛ lɛ he lɛ ha lɛ, no mli lɛ eka shi faŋŋ akɛ Noa bihii lɛ ebote gbalashihilɛ mli momo. (1 Mose 6:18) Wɔleee bei abɔ ni ehe dani akpɛ adeka lɛ agbe naa, eka shi faŋŋ akɛ ehe afii nyɔŋmanyɔŋmai babaoo. Nɔ ni yɔɔ miishɛɛ ji akɛ, yɛ nɛkɛ be ni tsɔ Nu Afua lɛ hiɛ lɛ fɛɛ mli lɛ, Noa bihii lɛ kɛ amɛŋamɛi lɛ fɔɔɔ bii. Bɔfo Petro ma nɔ mi yɛ faŋŋ mli akɛ ‘susumai kpaanyɔ yiwala ahere kɛtsɔ Nu Afua lɛ mli,’ ni ji akɛ, hii ejwɛ kɛ yei ejwɛ ni amɛbote gbalashihilɛ mli, gbekɛbii komɛi fataaa he. (1 Petro 3:20) Ebihii lɛ ni fɔɔɔ bii lɛ damɔ yiŋtoi sɔrɔtoi enyɔ nɔ. Klɛŋklɛŋ lɛ, yɛ hiɛkpatamɔ ni Nu Afua lɛ kɛbaa lɛ hewɔ lɛ, amɛyɛ nitsumɔ ni jɛ ŋwɛi ni akɛha amɛ ni biɔ ni amɛgbala amɛjwɛŋmɔ fɛɛ amɛma nɔ. Nɔ ni ji enyɔ, eka shi faŋŋ akɛ amɛbasumɔŋ akɛ amɛaafɔ bii amɛwo jeŋ ni “gbɔmɛi atsuiŋ susumɔi ajwɛŋmɔŋ fɛɛ lɛ efɔŋ kɛkɛ ji daa nɛɛ,” jeŋ ni “eyi obɔ kɛ yiwalɛ” nɛɛ mli.​—1 Mose 6:​5, 13.

18. Eyɛ mli akɛ akɛfeee mla afɔɔɔ shi akɛ anyiɛ sɛɛ moŋ, shi yɛ mɛɛ gbɛ nɔ gbɛ ni Noa bihii lɛ kɛ amɛ amɛŋamɛi lɛ tsɔ nɔ lɛ ji gbɛ ni esa akɛ asusu he?

18 Akɛ enɛ etsɔɔɔ akɛ nifeemɔ gbɛ ni Noa bihii lɛ kɛ amɛŋamɛi lɛ tsɔ nɔ dani Nu Afua lɛ ba lɛ ji mla ni ato aha mɛi ni amɛbote gbalashihilɛ mli ŋmɛnɛ. Ni kɛlɛ, akɛni Yesu kɛ Noa gbii lɛ to be ni wɔyɔɔ mli bianɛ lɛ he hewɔ lɛ, amɛnɔkwɛmɔ nɔ lɛ ji nɔ ko ni wɔbaanyɛ wɔdamɔ nɔ wɔsusu saji ahe.

“Jaramɔ Bei”

19. (a) Wɔbe nɛɛ tamɔ Noa gbii lɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Mɛni ji nɔ ni Paulo gba fɔ shi kɛha “naagbee gbii” lɛ, ni egbalɛ lɛ kɔɔ bii-afamɔ he yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

19 Wɔ hu wɔyɛ “mɛi ni kwa Nyɔŋmɔ lɛ aje” ko mli tamɔ Noa kɛ eweku lɛ. (2 Petro 2:⁠5) Wɔyɛ yiwalɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ ni be eshɛ ni abaakpata hiɛ lɛ “naagbee gbii” lɛ amli tamɔ amɛ nɔŋŋ. Bɔfo Paulo gba akɛ Satan gbɛjianɔtoo nɛɛ “naagbee gbii” lɛ kɛ “jaramɔ bei” baaba. Yɛ be mli ni etsɔɔ akɛ gbekɛbii atsɔsemɔ baafee nibii ni wa lɛ ateŋ ekome lɛ, ekɛfata he akɛ gbekɛbii baafee fɔlɔi anɔ toigbolɔi.” Etsɔɔ mli kɛfata he akɛ gbɔmɛi ni gbekɛbii fata he baafee “trumui, mɛi ni he tseee, mɛi ni edɔɔɔ mɔ he.” (2 Timoteo 3:​1-3) Yɛ be mli ni Paulo miigba shihilɛi ni baaba jeŋ bii ateŋ lɛ, eka shi faŋŋ akɛ subaŋ ni tamɔ nɛkɛ baaha gbekɛbii atsɔsemɔ awa waa aha Kristofoi, taakɛ bɔ ni mɛi pii ekpa shi amɛna lɛ.

20. Mɛni ji nɔ ni abaasusu he yɛ nikasemɔ ni nyiɛ sɛɛ lɛ mli?

20 Enɛɛmɛi fɛɛ tsɔɔ akɛ ehe miihia ni wɔna jwɛŋmɔ ni ŋmɛɔ pɛpɛɛpɛ yɛ bii-afɔmɔ he. Yɛ be mli ni ekɛ miishɛɛ babaoo baaba lɛ, ekɛ tsuiŋdɔlɛ babaoo hu baaba. Eyɛ esɛɛnamɔi kɛ emli naagbai. Abaasusu enɛɛmɛi nɛɛ ekomɛi ahe yɛ nikasemɔ ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ mli.a

[Shishigbɛ niŋmai]

a “Ajie kɛjɛ March 1, 1988 Buu-Mɔɔ lɛ mli.

Sanebimɔi Ni Akɛtiɔ Mi

◻ Mɛni hewɔ asumɔɔ wekui ni dara yɛ lsreal lɛ?

◻ tsɔɔ akɛ be shɛ ni bii-afɔmɔ kɛ tsuiŋdɔlɛ ba Yudafoi lɛ anɔ?

◻ Mumuŋ lsrael baashwere yɛ yifalɛ mli kɛtsɔ mɛɛ gbɛ nɔ?

◻ ‘Be lɛ bafee nɔ ni faaa dɔŋŋ’ kɛha klɛŋklɛŋ Kristofoi lɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

◻ Mɛɛ yiŋtoi yɔɔ hewɔ ni Noa bihii lɛ kɛ amɛŋamɛi Iɛ fɔɔɔ bii dani Nu Afua lɛ ba lɛ, ni te shihilɛ lɛ yɔɔ tɛŋŋ yɛ ŋmɛnɛ?

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 22]

Foijee yɛ oyaiyeli mli kɛmiijɛ Yerusalem baawa waa aha mɛi ni hiɛ bii Iɛ

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje