Fã 7
Mɛni Ejɛ Atuatsemɔ Mli Eba?
1-3. Be babaoo ni eho lɛ ema nɔ mi akɛ Yehowa sane ja yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
YƐ SANE ni kɔɔ hegbɛ ni Nyɔŋmɔ yɔɔ akɛ eyeɔ nɔ lɛ he lɛ mli lɛ, mɛni ejɛ afii ohai abɔ ni adesai kɛye nɔ, ni Nyɔŋmɔ he bɛ mli nɛɛ mli eba? Ani adesai etsɔɔ akɛ amɛji nɔyelɔi ni hi fe Nyɔŋmɔ? Kɛji wɔkɛ bɔ ni gbɔmɔ ewa enyɛmi gbɔmɔ yi lɛ baakojo lɛ, eka shi faŋŋ akɛ, dabi.
2 Beni wɔ klɛŋklɛŋ fɔlɔi lɛ kpoo Nyɔŋmɔ nɔyeli lɛ, kɛkɛ ni oshara nyiɛ sɛɛ ba. Amɛkɛ amanehulu ba amɛ diɛŋtsɛ kɛ adesai aweku ni jɛ amɛmli ba lɛ fɛɛ nɔ. Ni mɔ ko bɛ ni amɛbaashwa, fe amɛ diɛŋtsɛ amɛhe. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kɛɔ akɛ: “Amɛye lɛ sane fɔŋ, jeee ebii ni, amɛ diɛŋtsɛ amɛhe kpa ni.”—5 Mose 32:5.
3 Yinɔsane etsɔɔ bɔ ni kɔkɔbɔɔ ni Nyɔŋmɔ kɛha Adam kɛ Hawa akɛ, kɛji amɛjie amɛhe kɛjɛ nibii ni Nyɔŋmɔ eto he gbɛjianɔ lɛ ashishi lɛ, amɛbaabɔi fitemɔ ni amɛbaagboi yɛ naagbee kwraa lɛ ji anɔkwale ha. (1 Mose 2:17; 3:19) Shi amɛjie amɛhe kɛjɛ Nyɔŋmɔ nɔyeli shishi kɛ̃, ni be fioo sɛɛ lɛ, amɛbɔi fitemɔ ni amɛgboi.
4. Mɛni hewɔ afɔ wɔ fɛɛ ni wɔyeee emuu, ni helai mɔmɔɔ wɔ ni wɔgboiɔ lɛ?
4 Nɔ ni ba amɛshwiei fɛɛ anɔ yɛ sɛɛ mli lɛ tamɔ bɔ ni Romabii 5:12 tsɔɔ mli lɛ pɛpɛɛpɛ: “Gbɔmɔ kome [Adam, adesai aweku yitso lɛ] nɔ esha tsɔ kɛba je lɛŋ, ni gbele tsɔ esha nɔ kɛba, ni no ha gbele lɛ tsɛŋe gbɔmɛi fɛɛ.” No hewɔ lɛ, beni wɔ klɛŋklɛŋ fɔlɔi lɛ tse Nyɔŋmɔ nɔkwɛmɔ hiɛ atua lɛ, amɛbatsɔmɔ eshafeelɔi ni tɔmɔ eba amɛhe. Yɛ adebɔɔ su mli mlai kɛ gbeekpamɔ naa lɛ, emuu ni ayeee ni jɛ mli ba lɛ pɛ ji nɔ ni amɛbaanyɛ amɛshi amɛha amɛshwiei. No hewɔ ni afɔ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ ni tɔmɔ yɔɔ wɔhe, ni hela mɔɔ wɔ ni wɔgboiɔ lɛ.
5, 6. Mɛni yinɔsane etsɔɔ yɛ mɔdɛŋ ni gbɔmɔ bɔɔ koni ekɛ anɔkwa toiŋjɔlɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ aba lɛ he?
5 Afii ohai babaoo eho. Maŋtsɛyelii sɔrɔtoi eba etee. Aka nɔyeli fɛɛ nɔyeli ni asusu he pɛŋ da lɛ akwɛ. Ni kɛlɛ, nibii ni yɔɔ gbeyei eba adesai aweku lɛ nɔ aahu, shii abɔ. Afii akpei ekpaa sɛɛ nɛɛ, ekolɛ mɔ ko baasusu akɛ kulɛ adesai etee hiɛ kɛshɛ he ni agbɛnɛ amɛbaanyɛ amɛto toiŋjɔlɛ, jalɛsaneyeli, kɛ shweremɔ shishi yɛ jeŋ fɛɛ, ni akɛ, kɛbashi be nɛɛ, kulɛ amɛnyɛ amɛna sui kpakpai ni ji mlihilɛ, mɔbɔnalɛ, kɛ ekomefeemɔ.
6 Shi, anɔkwale lɛ ji akɛ, nɔ ni tamɔɔɔ nakai moŋ amɛnyɛ amɛna. Adesai nɔyelii ni amɛkɛba pɛŋ lɛ eko kwraa bɛ ni enyɛ ekɛ anɔkwa toiŋjɔlɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ ebaha mɛi fɛɛ. Ni yɛ afii ohai 20 nɛɛ mli lɛ, wɔna bɔ ni aje gbɛ agbe gbɔmɛi akpekpei abɔ yɛ Gbɔmɛi Ahiɛkpatamɔ Kpele lɛ mli, kɛ gbɔmɛi fe akpekpei 100 ni agbe yɛ tai amli hu lɛ. Wɔbe nɛɛ mli hu, gbɔmɛi babaoo ni anyɛŋ atsɔɔ amɛyifalɛ ji mɛi ni awa amɛ yi, agbe amɛ, loo awo amɛ tsuŋ yɛ amɛhe tsui ni anaaa kɛ maŋkwramɔŋ shitee-kɛ-wooi ahewɔ.
Bɔ ni Shihilɛ lɛ Ji Ŋmɛnɛ
7. Te abaanyɛ atsɔɔ shihilɛ ni adesai aweku lɛ yɔɔ mli ŋmɛnɛ lɛ mli aha tɛŋŋ?
7 Kɛfata he lɛ, susumɔ bɔ ni adesai aweku muu lɛ fɛɛ shihilɛ ji ŋmɛnɛ lɛ he okwɛ. Awuiyeli kɛ yiwalɛ egbɛ eshwa he fɛɛ he. Tsofai fɔji kɛ nitsumɔ miiya hiɛ babaoo. Bɔlɛnamɔ mli helai emɔmɔ gbɔmɛi babaoo. AIDS hela ni asheɔ lɛ gbeyei waa lɛ miimɔmɔ gbɔmɛi akpekpei abɔ. Gbɔmɛi akpekpei nyɔŋmai abɔ gboiɔ yɛ hɔmɔ loo hela hewɔ daa afi, yɛ be mli ni mɛi fioo ko pɛ yɔɔ nii aahu fe nine. Adesai miiwo shikpɔŋ lɛ nɔ muji, ni amɛmiiha enɔ nibii hu. Weku shihilɛ kɛ jeŋba kpakpai ahe mlai miifite yɛ he fɛɛ he. Lɛlɛŋ, shihilɛ ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ jieɔ bɔ ni ‘je nɛŋ nyɔŋmɔ,’ Satan nɔyeli yɔɔ taŋ ha lɛ kpo. Jeŋ ni eyeɔ enɔ nuŋtsɔ lɛ etsɔ jeŋ ni henumɔ bɛ mli, yiwalɛ jeŋ, ni eyi obɔ kɛ juu kɛ fɔ̃ sɔŋŋ.—2 Korintobii 4:4.
8. Mɛni hewɔ wɔnyɛŋ wɔtsɛ nibii ni adesai enyɛ amɛfee lɛ akɛ hiɛyaa kpakpa lɛ?
8 Nyɔŋmɔ eŋmɛ adesai agbɛ be kakadaŋŋ bɔni afee ni amɛshɛ amɛ jeŋ nilee kɛ ninamɔ mli hiɛyaa ni nɔ kwɔ fe fɛɛ mli. Shi ani tui ni tswaa tuŋtɛi babaoo shikome, okpɛlɛmii, kɔɔyɔɔŋ lɛji ni akɛtswaa okpɛlɛm, kɛ nuklea okpɛlɛmii ni akɛye gãi kɛ gãimlibii anajiaŋ lɛ ji hiɛyaa kpakpa? Ani eji hiɛyaa, akɛ gbɔmɛi aaanyɛ afa gbɛ kɛya ŋwɛiniiaŋ, shi amɛnyɛɛɛ amɛkɛ amɛhe ahi shi yɛ toiŋjɔlɛ mli yɛ shikpɔŋ nɔ? Ani eji hiɛyaa, akɛ gbɔmɛi aaashe gbɛjegbɛi anɔ nyiɛmɔ gbeyei gbɛkɛ, aloo yɛ hei komɛi po lɛ, shwane ketekete po?
Nɔ ni Be Eha Ana Faŋŋ
9, 10. (a) Mɛni afii ohai abɔ ni eho nɛɛ eha efee faŋŋ diɛŋtsɛ? (b) Mɛni hewɔ ni Nyɔŋmɔ heŋ heyeli kɛjɛŋ adesai adɛŋ lɛ?
9 Nɔ ni afii ohai babaoo ni eho lɛ etsɔɔ faŋŋ ji akɛ enyɛŋ ebalɛ akɛ adesai baanyɛ ajaje amɛ diɛŋtsɛ amɛnajifaamɔi yɛ omanyeyeli mli kɔkɔɔkɔ ni Nyɔŋmɔ nɔyeli bɛ mli. Amɛnyɛŋ amɛfee nakai kɔkɔɔkɔ tamɔ bɔ ni amɛnyɛŋ amɛhi shi ni amɛyeee nii, amɛnuuu nu, ni amɛmuuu hu lɛ. Odaseyeli lɛ mli ka shi faŋŋ: Afee wɔ ni wɔkɛ wɔhe afɔ wɔ-Bɔlɔ lɛ gbɛtsɔɔmɔ nɔ, tamɔ bɔ ni abɔ wɔ ni wɔdamɔ niyenii, nu, kɛ kɔɔyɔɔ nɔ wɔhi shi lɛ.
10 Akɛni eŋmɛ efɔŋfeemɔ gbɛ hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ eha awerɛho ni jɛɔ heyeli ni akɛtsuɔ nii yɛ gbɛ fɔŋ nɔ lɛ mli baa lɛ efee faŋŋ shikome nyɔŋlo. Ni heyeli ji nikeenii ko ni jara wa aahu akɛ yɛ nɔ najiaŋ ni eeehe kɛjɛ adesai adɛŋ lɛ, Nyɔŋmɔ eŋmɛ amɛ gbɛ moŋ koni amɛna nɔ ni ekɛ nitsumɔ yɛ gbɛ fɔŋ nɔ ji. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ wieɔ anɔkwale, ni ekɛɔ akɛ: “Adesa ni nyiɛ nɛɛ, bɔ ni eeetsɔ ejaje enajifaamɔi eha lɛ, ebɛ edɛŋ.” Eji anɔkwale hu, akɛ ekɛɔ akɛ: “Gbɔmɔ yeɔ enaanyo gbɔmɔ nɔ ni ekɛyeɔ lɛ awui.”—Yeremia 10:23; Jajelɔ 8:9, NW.
11. Ani adesai anɔyeli ko enyɛ ejie amanehulu kɛtee?
11 Adesai anɔyeli ni Nyɔŋmɔ eŋmɛ gbɛ afii akpei ekpaa sɔŋŋ lɛ haa efeɔ faŋŋ diɛŋtsɛ akɛ gbɔmɔ nyɛŋ atsi piŋmɔ naa. Be ko bako ni efee nakai da. Akɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, yɛ Israel Maŋtsɛ Salomo nilee, kɛ eninamɔ, kɛ hewalɛ ni ena yɛ egbii amli lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, enyɛɛɛ ejaje awerɛho shihilɛ ni jɛɔ adesa nɔyeli mli baa lɛ kɔkɔɔkɔ. (Jajelɔ 4:1-3) Nakai nɔŋŋ, je lɛŋ hiɛnyiɛlɔi ni yɔɔ wɔgbii nɛɛ amli lɛ hu nyɛɛɛ amɛkɛ ŋaalee mli hiɛyaa heei ni eba nɛɛ po ajie amanehulu kɛjɛ jɛmɛ. Ni nɔ ni ehiii fe fɛɛ lɛ, yinɔsane etsɔɔ akɛ adesai ni tsi amɛhe kɛjɛ Nyɔŋmɔ he lɛ eha amanehului efa moŋ fe ni amɛaajie kɛjɛ jɛmɛ.
Bɔ ni Nyɔŋmɔ Kwɛɔ Nii Kɛshɛɔ Shɔŋŋ
12-14. Mɛɛ sɛɛnamɔ ni shɛɔ shɔŋŋ baajɛ amanehulu gbɛ ni Nyɔŋmɔ eŋmɛ lɛ mli aba?
12 Amanehulu gbɛ ni Nyɔŋmɔ eŋmɛ lɛ ebafee piŋmɔ kɛha wɔ. Shi ekwɛ nii kɛtee sɛɛ shɔŋŋ, ejaakɛ ele nibii kpakpai ni baajɛ mli aba yɛ naagbee kwraa. Nɔ ni Nyɔŋmɔ susuɔ lɛ he baaba sɛɛnamɔ aha bɔɔ nii fɛɛ, jeee afii fioo ko aloo akpei fioo ko kɛkɛ, shi moŋ afii akpekpei abɔ, hɛɛ, kɛmiiya naanɔi fɛɛ mli.
13 Ni kɛji shihilɛ ko aaate shi yɛ wɔsɛɛ be mli, ni mɔ ko kɛ eheyeli aaatsu nii yɛ gbɛ fɔŋ nɔ ni ekɛte shi ewo gbɛ ni Nyɔŋmɔ tsɔɔ ni efeɔ nii lɛ, ehe ehiaŋ dɔŋŋ ni eha lɛ be ni ekɛka akɛ ekɛaama esusumɔi nɛɛ anɔ mi. Akɛni eha atuatselɔi lɛ afii akpei abɔ hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ eto saneyeli mli nɔkwɛmɔ nɔ ko ni abaanyɛ akɛtsu nii kɛya naanɔ yɛ jeŋ muu fɛɛ lɛ shishi ema shi.
14 Akɛni Yehowa eŋmɛ efɔŋfeemɔ kɛ amanehulu gbɛ yɛ nɛkɛ be nɛɛ mli hewɔ lɛ, ebafee nɔ ni ama nɔ mi jogbaŋŋ diɛŋtsɛ akɛ nɔ ko nɔ ko bɛ ni baanyɛ ashwere kɛ ekɛ lɛ kpaaa gbee. Ebafee nɔ ni ana faŋŋ ni ŋwanejee ko bɛ he akɛ adesai loo mumɔŋ bɔɔ nii ayiŋshwiemɔ ko ni etsi ehe kɛjɛ ehe nyɛŋ ekɛ naanɔ sɛɛnamɔi aba kɔkɔɔkɔ. Enɛ hewɔ lɛ, kɛji Nyɔŋmɔ kpata atuatselɔ ko hiɛ oya lɛ, abaabu lɛ bem kɛmɔ shi. “Mɛi fɔji lɛ, eeekpata amɛ fɛɛ amɛhiɛ.”—Lala 145:20; Romabii 3:4.
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 15]
Beni wɔ klɛŋklɛŋ fɔlɔi lɛ hala akɛ amɛbaatsi amɛhe kɛjɛ Nyɔŋmɔ he lɛ, yɛ naagbee lɛ, amɛgbɔlɔ ni amɛgboi
[Mfonirii ni yɔɔ baafa 16]
Adesa nɔyeli ni Nyɔŋmɔ he bɛ mli lɛ ebafee amanehulu nɔ
[He ni Sane lɛ Jɛ]
U.S. Coast Guard photo