Tun

E kakabwaiaia Iehova Kristian ake n te moan tienture ngke a kaangaraoiia nakoni bitaki aika riki. A bwainikirinaki n angiin te tai ao n tabetai e riki n te tai ae a aki kantaningaia. Iangoa te baere riki nakoni Barenaba ao te abotoro Bauro ngke a uarongorongo n aonon Rutetera. N te moantai, a rangi ni butimwaeaki raoi irouia naake a ongora irouia. Ma imwina riki ao “a anai nanoia aomata aika uanao” taani kakaaitara, ao tabeman i buakoia a karebanaa Bauro ao ni katikua bwa e na mate. (Mwa 14:19) Ma a teimatoa n uarongorongo Barenaba ma Bauro n te tabo riki teuana. Tera mwina? A karekeia “taan rimwin Iesu aika mwaiti iai,” ao a kakorakoraaki raoia n te onimaki n aia taeka ao n aia katoto. (Mwa 14:​21, 22) A bati aika kakabwaiaaki ibukina bwa a aki katoka aia uarongorongo Barenaba ao Bauro e ngae ngke a bwainikirinaki. Ti na boni kakabwaiaaki naba ngkana ti aki katoka karaoan te mwakuri are e tuangira Iehova bwa ti na karaoia. w23.04 16-17 ¶13-14

A bati taani kairiribai nakon te uea ae Tawita ake e aitara ma ngaiia i nanoni maiuna, ao e aki toki n tataro ni bubutiia Iehova ana ibuobuoki. E kakoauaa raoi Tawita bwa e bon ongo Iehova ao e kaekai ana tataro. Ko kona naba ni kakoauaa anne. E karaui nanora te Baibara bwa e boni kona Iehova n anganira te wanawana ao te korakora n nanomwaaka. E kona ni kamanenaia ara utu n te onimaki ke naake a aki taromauria ngkai ni buokira n aanga tabeua. E ngae ngke e kona Iehova n aki kaekai ara tataro n aron are ti kantaningaia, ma ti ataia bwa e na boni kaekai. E na boni katauraoi baike ti boni kainnanoi ao n te tai are ti kainnanoia iai. Ngaia are teimatoa n tataro ao kakoauaa bwa e bon ongo Iehova iroum ao e na boni “kabaneia aomata ma maan aika maiu, ni katoki nanoia ni baika a tangiri” n te aonnaba ae boou ae e a kaan roko.​—TA 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

E raoiroi kaatuuan iaiangoani kakabwaia ngkana ko roko n tiam teuana. Baikara kakabwaia aika ko kona n kaatuua iaiangoaia? Ngkana e irekereke tiam ma warekan te Baibara ke te tataro, iaiangoia bwa e na kangaa ni kakorakoraa am iraorao ma Iehova. (TA 145:​18, 19) Ngkana tiam boni karikirakean te aroaro ni Kristian teuana, kaatuua iaiangoan nakoraoin iai am iraorao ma tabemwaang. (Kor 3:14) Korei ni kabane bukina ae ko kan roko iai n tiam, ao katoatai n okiokiria. Kakabanea am tai ma naake a na kakorakoraa riki nanom. (TNR 13:20) Ni koauana, iai boong ake ti namakinna iai bwa ai akea korakoran nanora. Nanon aei bwa ti a aki kona n roko n tiara? Ti kona n roko n tiara e ngae ngkana ai akea korakoran nanora. Ma e kainnanoaki n anne bwa ko na kairoroko n taona nanom, ao e na boni materaoi mwina. w23.05 27-28 ¶5-8

N ataakin ae ti na bon taia uaan ara motinnano, ti a kairaki iai bwa ti na kaotii ara bure, ti na kaetii kairuara ao n rarawa ni manga karaoi ara kairua akanne. Karaoani baikanne, a kona ni buokira bwa ti na teimatoa n ira te kabobirimwaaka ibukin te maiu. Ngkana ko a aki kona ni bita am motinnano ae aki raoiroi, kataua te bae e a riki nakoim ngkai. Tai kabanea am tai ao korakoram ni kataia ni karekea aonam ke ni bukiniko ke tabeman riki. Ma kataua ae ko kairua ao karaoa am kabanea ni konaa ngkai. Ngkana ko uringaaba ibukin te kairua are ko karaoia, nanorinano n tataro nakon Iehova, kaota am kairua, ao bubutiia kabwaraan am bure. (TA 25:11; 51:​3, 4) Kabwaraa am bure nakoia naake ko kammarakia, ao ngkana e riai, ukera aia ibuobuoki unimwaane. (Iak 5:​14, 15) Karekea reireiam man am kairua, ao kataia n aki manga karaoia. Ni karaoan anne, ko kona ni koaua raoi iai ae e na bon nanoangaiko Iehova ao ni katauraoa te ibuobuoki ae ko kainnanoia.​—TA 103:​8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

E buokaki te Uea ae Ioati man aroaron Ieoiata aika raraoi. Ibukin anne, ngke e riki bwa te uea ngke e rangi n uarereke ao e kani kakukureia Iehova. Ma imwini maten Ieoiata ao e a manga ongongo irouia tooka aika taan tannako man te koaua. (2Ro 24:​4, 17, 18) E ngae ngke e rangi ni maraki Iehova n te baei ma “e teimatoa Iehova ni kanakoia burabeti nako buakoia bwa a na kaokiia nakoina . . . , ma a rawa n ongo.” A aki kan ongo naba iroun natin Ieoiata ae Tekaria, are ana burabeti Iehova, te ibonga, ao bon ai tarin naba Ioati. Ni koauana, te Uea ae Ioati e bon tua kamatean Tekaria. (2Ro 22:11; 24:​19-22) E bon aki kateimatoa maakakin Iehova n te aro ae riai Ioati. E kangai Iehova: “A na kabuakakaaki te koraki aika kakeaa bongau.” (1Ta 2:30) E kataenikaiaki imwina riki ana “taanga ni buaka ae rangi ni bati” Ioati irouia kaain ana taanga ni buaka I-Turia ae uarereke mwaitiia ao e ‘ikoaki kakaiaki’ iai Ioati. (2Ro 24:​24, 25) E kamateaki i bon irouia ana toro ibukina bwa e kamatea Tekaria. w23.06 18-19 ¶16-17

E kabanea tabeua te tai te abotoro Bauro i Ebeto n tataekina ao n angareirei taekan te rongorongo ae raoiroi. (Mwa 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) E rangi n tangiriia tarina ao e kani buokiia bwa a na teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova. A bon tautoronaki ngkoa n aia koaua Aaro aika kewe ao ni maakakia taimonio, I-Ebeto ake e kororeta nakoia Bauro. E taabangaki te aroaro ni maiu ae buakaka ao ae kammaira i Ebeto. A aki toki ni kamanenaaki taeka aika buakaka n taabo ni kamataku ao n aia tai ni bukamaru Aaro. (Ebt 5:3) A bati kaaina aika akea “bwerengakia n te aroaro ni maiu ae riai” ae nanonaki iai bwa “a aikoa namakina te maraki” i nanoia ngkana a karaoa ae kairua. (Ebt 4:​17-19) Imwain ae a ataia I-Ebeto bwa tera raoi ae eti ao ae kairua, akea tabetabeni mataniwin nanoia. Ngaia are e boni kona Bauro ni kabwarabwaraia bwa “a rotongitong nanoia ao a ianena ma te maiu are mairoun te Atua.” Ma a aki teimatoa n te rotongitong tabeman I-Ebeto. w24.03 20 ¶2, 4; 21 ¶5-6

E rangi ni kainnanoaki te mwakuri korakora ni mwiokoani Kiteon ae te tia motikitaeka. Ngke a birinako kaaini Mirian n tain te buaka n te nukanibong, ao Kiteon e kaeiia man te Mwarua ae Ietireera nakon te Karaanga ae Ioretan. (TMT 7:22) E toki Kiteon n te Ioretan? E aki! E ngae ngke e kua, ma e bon teimatoa naba ngaia ma mwaane aika 300 n rinanon te karaanga nakon iterana are teuana ni kaeiia. N tokina, a bon reke kaaini Mirian ao a kataenikaiia. (TMT 8:​4-12) E onimakina Iehova Kiteon bwa e na bon anganna te korakora, ao e bon anganna Iehova. (TMT 6:​14, 34) N te taina, ao a biri Kiteon ma ana aomata ni kakioia ueani Mirian aika uoman aika toka i aoia kamero. (TMT 8:​12, 21) A bon reke konaia I-Iteraera aikai man ana ibuobuoki te Atua. A kona naba unimwaane n onimakina Iehova, are teuare “e aki kona ni kua ke n nimamate.” E na bon angania te korakora ngkana a kainnanoia.​—It 40:​28, 29. w23.06 6 ¶14, 16

Ti kona ni kateimatoa nanora n aki ongei kangaanga aika ti kona ni kaaitarai. Ngaia are onimakina Iehova. Iangoa aroni Baraka n tokanikai man onimakinan ana kairiri Iehova. E ngae ngke akea te otanga ma te kainiwai i aon Iteraera, ma e tua Iehova nakon teuaei bwa e na boo ni buaka ma kaaini Kanaan aika taubobonga ni bwaai ni buaka, ma aia mataniwi ae Titera. (TMT 5:8) E tua te burabeti are Nei Tebora nakoni Baraka bwa e na ruo nakon te aono ae aoraoi ni kaitaraa Titera ma ana kaa ni buaka aika 900. E ngae ngke e ataia Baraka bwa e nakoraoi ibukia kaa ni buaka te tabo ae aoraoi, ma e bon ongeaba naba. Ngke a a ruo tautia man te Maunga are Tabora, ao e a kabwakaa naba te karau Iehova. A a bae n te bokaboka rangan ana kaa ni buaka Titera, ao Iehova e angani Baraka te tokanikai. (TMT 4:​1-7, 10, 13-16) N aron anne, e na anganira naba Iehova te tokanikai ngkana ti onimakinna ma ana kairiri ake e anganira rinanoia taan tei ibukina. w23.07 19 ¶17-18

E kakawaki te taotaonakinnano ibukini kamaiuara. N aroia aika kakaonimaki n taai ake rimoa, ti riai naba n tataningaa te Atua ma te taotaonakinnano ibukini kakororaoan ana berita. (Ebr 6:​11, 12) E kabotauira te Baibara ma te tia ununiki. (Iak 5:​7, 8) E kakorakoraa te tia ununiki n unika arokana ao n tebotebokia, ma e aki ataia raoi bwa e na rikirake n ningai. Ngaia are e tataninga ma te taotaonakinnano te tia ununiki, ao e onimakinna bwa e na bon taia uaan arokana. N aron naba anne, ti teimatoa ni katabetabeira ni bwaai n taamnei, e ngae ngke ti “aki ataa te bong are e na roko iai [ara] Uea.” (Mt 24:42) Ti tataninga ma te taotaonakinnano ao n onimakinna bwa e na boni kakororaoi ana berita ni kabane Iehova ake e a tia ni beritan n ana tai are e namatia. Ngkana ti aki kona n taotaon nanora, ti na bae ni kua n tataninga ao ni moanna ni beibetinako man te koaua. Ti kona naba ni moana ukerani baike ti na kona n tii kukurei iai ngkai tabeua te tai. Ma ngkana ti taotaonakinnano, ti kona n nanomwaaka ni karokoa te toki ao ni kamaiuaki.​—Mi 7:7. w23.08 22 ¶7

Mani kabotauan te taetae ni burabeti ae n Taniera 2:​41-43 ma ake tabeua riki ake n te boki ae Taniera ao Te Kaotioti, ti a kona ni kakoauaa iai bwa raurauniwae aikai a tei ibukini Buritan ma Amerika ake a ikarekebai ao n riki bwa te tautaeka ae mwaaka riki n te aonnaba ngkai. E taku Taniera ni kaineti ma te tautaeka ae mwaaka riki aei bwa “e na korakora naba te tautaeka n uea n te itera teuana, ao ni mamaara n te itera riki teuana.” Bukin tera bwa e na mamaara n te itera teuana? Ibukina bwa aomata aika mangori ake a tei ibukin te bokaboka ae aomwaimwai, a kamangora korakorana ae ai aron te biti. Ti a ota ni koaua tabeua aika kakawaki, man ana kabwarabwara Taniera i aon te boua are n te mii. Te moan, e a kaota korakorana te Tautaeka ae Mwaaka Riki n te Aonnaba, ae Amerika ma Buritan n itera tabeua. N te katoto, e tokanikai n te Moan ao n te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba. Ma e ngae n anne, e na teimatoa n oti mamaaran te tautaeka aei ibukin te itabarara i marenaia ana aomata. Te kauoua, ai te kabanea n tautaeka Amerika ma Buritan n te aonnaba, imwaini kamaunaakin tautaeka n aomata nako iroun Ana Tautaeka n Uea te Atua. w23.08 10-11 ¶12-13

Iai taai ake e namakina iai te rawawata Tawita ibukini kangaanga ao kataaki ake e kaaitarai. (TA 18:​4, 5) Ma e kaboouaki angina n ana tangira Iehova ao n tabeakinana irouna. E kaira Iehova raoraona ae akea korakorana aei nakon “tawaana n uteute” ao “taabo ni motirawa i rarikin raan.” Ibukin anne, e a oki korakoran Tawita ao e a kona n teimatoa ni beku iroun Iehova ma te kimwareirei. (TA 18:​28-32; 23:2) Ngkana ti kaaitara naba ni boong aikai ma kataaki ao kangaanga, ti bon “aki roko n tokira ibukin ana tangira Iehova ae koaua.” (Bbt 3:22; Kor 1:11) E aki toki n ruanikai maiun Tawita, ao a bati aiana aika korakora. Ma e namakina te mano raoi n ana tangira Iehova. E kona n namakinna Tawita bwa e memena Iehova i rarikina n taai nako, ao anne ae e karauaki iai nanona. Ngaia are e anene ni kangai: “E kainaomataai [Iehova] mani baike I maakui ni kabane.” (TA 34:4) E boni maaku Tawita, ma e boni korakora riki ana tangira Iehova nakoni maakuna. w24.01 30 ¶15-17

Karekea reireiam man ana motinnano aika bubuaka Ioati. Imwini maten te Ibonga ae Rietata ae Ieoiata ao e a rineiia raoraona Ioati aika buakaka. (2Ro 24:​17, 18) E motinnanoia bwa e na ongo irouia tokan Iuta ake a aki tangira Iehova. Ko bae n iangoia ae e bon riai Ioati ni kararoaia taani karikii kangaanga akanne. Ma e bon ongo n aia taeka n reirei naake aongkoa raoraona aikai. Ni koauana, ngke e kataia ni kaeta Ioati ai tarina are Tekaria ao e a tua kamateana Ioati. (2Ro 24:​20, 21; Mt 23:35) Ai buakakara ao ai nanobabara! E nakoraoi maiun Ioati n te moantai, ma e kananokawaki bwa e riki bwa te tia tannako man te koaua ao te tia tiritiri. N tokina ao a a manga boni kamatea ana toro. (2Ro 24:​22-25) Ai kaokorora te bae kona n riki ni maiuna ngke arona bwa e teimatoa n ongeaba iroun Iehova ao irouia naake a tangira Iehova! w23.09 9 ¶6

E ataia Iesu ae e kona te abotoro Betero n teimatoa ni kakaonimaki. Ngaia are e tuanga Betero Iesu ma te akoi bwa e na ‘aki manga maaku.’ Onimakinani Betero iroun Iesu e a bitaki iai maiuna. Imwina ao a a kitana aia bitineti ae te akawa Betero ma tarina are Anterea ao a kabwanina aia tai n riki bwa taan rimwin te Mesia, ae te motinnano ae karekei kakabwaia aika tamaroa. (Mrk 1:​16-18) E bati rongorongoni Betero aika tamaroa ngke e riki bwa te tia rimwini Kristo. E nora Iesu ni katoka te aoraki, ni kanakoia taimonio, ao ni kauta naba te mate. (Mt 8:​14-17; Mrk 5:​37, 41, 42) E nora naba Betero te miitara ibukin Iesu n riki bwa te Uea n Ana Tautaeka n Uea te Atua, ae te bwai ae e aki kona ni mwaninga. (Mrk 9:​1-8; 2Be 1:​16-18) Eng, e nori bwaai Betero aika e aki kantaningai bwa e na nori. Ai kukureira ngkai e aki kariaia ana namakin aika aki raraoi bwa e na tukia mani kakabwaia aikai! w23.09 21 ¶4-5

N ana moan reta te abotoro Betero, ao e kabongana te taeka ae ‘te itangitangiri ae korakora.’ Te aeka n tangira anne e aki tii rabuni buure tabeua, ma e rabuni “buure aika rangi ni bati.” (1Be 4:8) E bae Betero n uringa te reirei ae taekan te kabwarabure are e reireinna Iesu n ririki ake mai mwaina. N te tai anne, ao e bae n iangoia Betero bwa e tituaraoi ngke e taekinna ae e na kabwaraa ana bure tarina “itiua te tai.” Ma e reireinna Iesu ao boni ngaira naba bwa ti na kabwarai buure “77 te tai,” ae nanona bwa akea tiana. (Mt 18:21) Ngkana e kangaanga iroum maiuakinan te reirei ni kairiri aei ao tai kabwaraa nanom! Iai naba taai ake e kangaanga iai irouia ana toro ni kabane Iehova aika aki kororaoi bwa a na kabwarai buure. Te bae kakawaki ngkai, bwa ko riai ni kabanea am konaa ni kabwaraa ana bure tarim ao ni karekea te raoi ma ngaia. w23.09 29 ¶12

E kakoauaa raoi Iona ngke e mena i nanoni biroton te ika, ae e na bon ongoraea Iehova ana tataro ao e na boni buokia Iehova. Imwina ao e a koro i aon te aba Iona ao e a tauraoi ni butimwaea ao ni kakororaoa mwiokoana are imwina. (Ion 2:10–3:4) Ko a tia n namakina te raraoma ae korakora n tain te kataaki n te aro are ko aikoa kona n tataro nakon Iehova? Ke ko namakinna ae ko a rangi ni kua n ukeuke n reirei? Uringnga are e ota raoi Iehova n am kangaanga. Ngaia are e ngae naba ngkana e kimototo am tataro, ko kona ni kakoauaa ae e na anganiko te bae ko boni kainnanoia. (Ebt 3:20) Ngkana e a kangaanga iroum te wareware ao te ukeuke i bon iroum ibukin te aoraki ao te kua, ko kona n ongora ni bwanaa aika raweaki ibukin te Baibara ke ibukini booki aika aanaki man te Baibara. Ko kona naba n noria bwa e ibuobuoki te ongora n teuana mai buakon ara anene ke ni mataku n te taamnei teuana n jw.org. Ngkana ko tataro nakon Iehova ao n ukera te kaeka ni baike e a tia ni katauraoi ibukin ara onimaki, ko a kaoia iai bwa e na kakorakorako. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

A titeboo bwain nanon te umwanrianna ae tabu ma taian tembora ake a kateaki imwina riki i Ierutarem. Iai uoua te ruu i nanona, bwa “te Ruu ae Tabu” ao “te Ruu ae Moan te Tabu” ao e tine te keeten ae rarangaaki i marenaia. (Ebr 9:​2-5; TO 26:​31-33) Iai i nanon te Ruu ae Tabu te kaintaura ae te koora, te baonikarea ibukini kabuekani baika boiarara, ao te taibora ibukini bwerena aika kaotiotaki. Tii “ibonga aika kabiraki” aika kariaiakaki n rin n te Ruu ae Tabu ni karaoi aia mwakuri n ibonga. (WI 3:​3, 7, 10) E mena te ati ni berita ae te koora are e tei ibukin Iehova n te Ruu ae Moan te Tabu. (TO 25:​21, 22) Tii te ibonga ae rietata ae kariaiakaki n rin i akun te keeten nakon te Ruu ae Moan te Tabu ni katoa ririki n te Bong ni Kabwarabure. (NI 16:​2, 17) E rinnako ma raraaia maan ibukini kabwaraan oin ana bure ao aia bure te natannaomata ni kabane. Imwina riki ao e a kamataataa Iehova bwa a tei ibukin tera bwain nanon te umwanrianna ae tabu aikai.​—Ebr 9:​6, 7. w23.10 27 ¶12

Ti kunea n taai nako n Ana Taeka te Atua te tua ae ti na “itangitangiri i marenara.” (Io 15:12; Ro 13:8; 1Te 4:9; 1Be 1:22; 1Io 4:11) Ma te tangira bon te namakin ae mena n te nano ae akea temanna ae kona n noria. Ngaia are e na kangaa n noraki ara itangitangiri i marenara? Man ara taeka ao ara mwakuri. A bati aanga aika ti kona ni kaota iai tangiraia tarira n te onimaki. Aikai katoto tabeua: “Tataekina te koaua i marenami.” (Tek 8:16) “Kateimatoa te rau i marenami.” (Mrk 9:50) “Biririmoa ni kaotiota te ikarinerine.” (Ro 12:10) “Kam na imwanemwane i marenami.” (Ro 15:7) “Teimatoa . . . n ikabwarabure.” (Kor 3:13) “Kam na ibuobuoki i marenami ni baika karawawataingkami.” (Kar 6:2) “Teimatoa ni kabebeteingkami i marenami.” (1Te 4:18) “Teimatoa . . . ni kateimatoaingkami.” (1Te 5:11) “Tataro ibukia raomi n tatabemaningkami nako.”​—Iak 5:16. w23.11 9 ¶7-8

Ti katoabong ni karaoi motinnano aika kainnanoa te onimaki ae korakora. N te katoto, ti karaoi motinnano n irekereke ma ara iraorao, te kaakibotu, te reirei, te mare, ataei, ao ai te kareketianti. Ti wanawana ngkana ti titirakinira aei: ‘E oti n au motinnano bwa I kakoauaa ae i aoni kawaina ni mauna te waaki ae ngkai, ao n oneaki mwina n ana aonnaba ae boou te Atua? Ke a kairiraki au motinnano irouia aomata aika e oti ni maiuia bwa tokini bwaai ni kabane bon te mate?’ (Mt 6:​19, 20; Rk 12:​16-21) Ti na karaoi motinnano aika taiani kabanea n tamaroa, ngkana ti kakorakoraa onimakinan ae e a rangi ni kaan te aonnaba ae boou. Ti kona naba ni kaaitara ma kataaki aika kainnanoa te onimaki ae korakora. Ti bae ni kaaitara ma te bwainikirinaki, te aoraki ae wenemaan, ke bwaai riki tabeua aika kona ni kabwarai nanora. N te moantai ti kona n nanomwaaka i aani kataakira. Ma ngkana e a wenemaan te kataaki n aron ae riiriki, ti na kainnanoa te onimaki ae korakora bwa ti aonga n nanomwaaka ao n teimatoa ni beku iroun Iehova ma te kimwareirei.​—1Be 1:​6, 7. w23.04 27 ¶4-5

E kantaningaira Iehova bwa ti na mwakuria ara tataro. N te katoto, tao e bubutiia Iehova te tari te mwaane temanna bwa e na buokia ni karekea angani motirawana man ana mwakuri, bwa e aonga ni kaea te bwabwaro. E na kangaa Iehova ni kaekaa te tataro anne? E kona n angan te tari anne te ninikoria ae kainnanoia bwa e aonga ni kawara ana tia kammwakuri. Ma e bon riai te tari anne ni mwakuria ana bubutii n arona ni kawara ana tia kammwakuri ao ni bubutiia. E na bae n okioki ni bubutii. E kona naba ni kaaibibita ana tei ma raona ni mwakuri temanna ke e kona n tuatua bwa e na motirawa ao n aki kabooaki. E kantaningaira Iehova bwa ti na teimatoa n tataro nakoina ibukin tabeaiangara. E kaotia Iesu bwa tabeua mai buakon ara bubutii a kona n aki kaekaaki n te tai ae waekoa. (Rk 11:9) Ngaia are tai kabwaraa nanom! Kakorakorako ao teimatoa n tataro. (Rk 18:​1-7) Ngkana ti karaoa anne, ti kaotia iai nakon Iehova bwa e rangi ni kakawaki te baere ti tataro ibukina. Ti kaotia naba bwa ti onimakinna bwa e boni kona ni buokira. w23.11 22 ¶10-11

E berita Iehova nakon raoraona are Aberaam bwa a na kakabwaiaaki natannaomata ni kabane aika n te aonnaba, rinanoni kanoana. (KB 15:5; 22:18) Ibukina bwa e korakora onimakinan te Atua iroun Aberaam, e kakoauaa raoi bwa e na boni koro bukin ana berita te Atua anne. Ai 100 ana ririki Aberaam ao buuna ai 90 ana ririki, ao e bon tuai naba man reke natiia taanga aika kakaonimaki aikai. (KB 21:​1-7) Ma e ngae n anne, e kangai te Baibara: “E kantaningaia Aberaam ma n onimakinna bwa e na riki bwa tamaia natannaomata aika bati. . . . E kakoauaa are e a tia n taekinaki.” (Ro 4:18) Ao e boni koro bukin ana kantaninga Aberaam. E reke natina te mwaane are e a kamani kakantaningaia ae Itaaka. Bukin tera bwa e kakoauaa raoi Aberaam ae e na boni kakoroa bukin ana berita Iehova? Ibukini kaanin ana iraorao Aberaam ma Iehova, e a “kakoauaa raoi bwa e kona te Atua ni kakoroa bukin ana berita.” (Ro 4:21) E akoa Aberaam Iehova ao e atongnga bwa e raoiroi ibukin ana onimaki.​—Iak 2:23. w23.12 8 ¶1-2

E botumwaaka ni kakororaoi mwiokoana ni kabane te mwaane ae tatauraoi. Iangoa ana katoto ae kororaoi Iesu. Akea te tai teuana ae e aki tarabwai iai ke n taenoa. Ma e kakororaoi mwiokoana mairoun Iehova e ngae naba ngkana e kangaanga. E tangiriia aomata moarara riki taan rimwina, ao e tauraoi n anga maiuna ibukia. (Io 13:1) Kakairi iroun Iesu n arom ni kakorakorako ni kakororaoi mwiokoam ake ko anganaki. Ngkana ko aki koaua bwa tera aroni karaoana, nanorinano ni bubutii buokam mairouia taari mwaane aika ikawai n te onimaki. Tai kakabwarabae. (Ro 12:11) Ma katiaa raoi mwiokoam ao karaoia “ibukin Iehova, ao tiaki ibukia aomata.” (Kor 3:23) Ko bon aki kororaoi, ngaia are bwaina te nanorinano ao kaokaotii am kairua.​—TNR 11:2. w23.12 26 ¶8

Ti rangi ni kukurei ngkana ti bwabetitoaki ao n riki bwa kaain ana utu Iehova. Naake a karekea te kakabwaia anne a kakoauaa te tia areru are Tawita are kangai: “E a kukurei te aomata ane ko rineia [Iehova] ao ko katikia ni kaania, bwa e na maeka n am katawanang.” (TA 65:4) Aekakira aomata aika e katikiia Iehova nakon ana katawanang? E rineiia naake a kaotia bwa a kani karekea aia iraorao ae kaan ma ngaia. (Iak 4:8) Ngkana ko katabua maium ao ni bwabetitoaki, ko kona ni kakoauaa ae imwini bwabetitoam ao ane e na “kabwaroa i [aom] te kakabwaia ni karokoa aki rekeni nnena.” (Mrk 3:10; Ier 17:8) Te bwabetito bon te moani mwaneka. Ko na kani kabanea am konaa ni maiuakina am taetae ni bau ibukin am katabu, e ngae naba ngkana ko kaaitara ma te kaririaki ke kataakin am onimaki. (TM 5:​4, 5) Ngkai te tia rimwin Iesu ngkoe, ko na boni kabanea am konaa ni kakairi n ana katoto Iesu ma ana tua.​—Mt 28:​19, 20; 1Be 2:21. w24.03 8 ¶1-3

Tera arona ngkana ngkoe ma buum, kam aki kukukurei ni kabanean ami tai i marenami? Tera ae ko kona ni karaoia? Iangoa te ai ae ura. E aki uramwaaka ngkana e moan ura. E kainnanoa karekareani kanaana teutana imwin teutana. N aron anne, e aera bwa kam aki moanna mani kakabanean ami tai i bon iroumi, teutana te tai ni katoabong? Taraia raoi bwa kam na uaia ni karaoi baike kam na kukurei iai. (Iak 3:18) Mani karaoani baika a uarereke, ko a kona n noria bwa e a manga rikirake ami tangira i marenami. E kakawaki te karinerine n te mare. Ai aron te ea ae te oxygen ae kauraa raoi te ai. N akean te ea ae te oxygen, ao e na waekoa ni mate te ai. N aron naba anne, ngkana akea te karinerine irouia taanga, e na waekoa ni kerikaaki aia tangira. N te itera are teuana, te buu te mwaane ao te buu te aine ake a kakorakoraia ni bwaina te karinerine i marenaia a boni mwakuria kateimatoaan aia tangira. Ma ururingnga are e aki kakawaki bwa ko iangoia bwa ko bwaina te karinerine ke ko aki, ma e kakawaki ana namakin buum bwa e karineaki ke e aki. w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

N te Baibara, ao ana toro te Atua aika kakaonimaki a taekin taai ake a rawawata ao n ruru ni maaku iai irouia taani kairiribai nakoia ke kangaanga riki tabeua. (TA 18:4; 55:​1, 5) N aron anne, ti kona ni boo ma te kakaaitara n te tabo n reirei, n te tabo ni mwakuri, mairouia ara utu, ke mairouia kaain te tautaeka. Ti kona naba ni maaka ae ti na mate ibukin te aoraki. N taai akanne, ti kona n namakinna bwa ai akea te bae ti kona ni karaoia, kaanga aron te teei ae uarereke. E kangaa Iehova ni buokira n taai aika kangaanga aikai? E kabebeteira ma ni karaui nanora. Ngaia are kakabanea am tai ma Iehova n arom n tataro nakoina ao ni wawareka ana Taeka. (TA 77:​1, 12-14) Ao ngkana ko a taonaki n te tabeaianga, ko na boni bae ni kawara moa Tamam are i karawa. Kaota maakum ao tabeaiangam nakon Iehova. Kariaia bwa e na taetae nakoim ao ni kabebeteko rinanon te Baibara.​—TA 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

Ngkana ko kan roko n tiam n te onimaki e rangi ni kakawaki bwa e na korakora nanom nako iai. Te aomata ae korakora nanona nakon tiana, e rangi ni bane nanona iai ke e tangiria ni mwakuria tiana. Ao ngkana e korakora nanora ti a rangi ni kai roko riki n tiara. Ngkanne tera ae ko kona ni karaoia bwa e aonga ni korakora riki nanom? Tataro bwa e na kakorakoraaki riki nanom. E kona Iehova rinanon taamneina, ni kakorakoraa riki nanom bwa ko na roko n tiam. N tabetai ti katea tiara teuana bwa ti ataia ae ti bon riai ni karaoia, ao e raoiroi anne. Ma tao e aki unga nanora n roko iai. Kananoa am iango i aoni baika e a tia ni karaoi Iehova ibukim. (TA 143:5) E kananoa ana iango te abotoro Bauro i aon ana akoi ae rianako Iehova nakoina, ao e kairaki iai bwa e na mwakuri korakora ibukin Iehova. (1Ko 15:​9, 10; 1Ti 1:​12-14) N aron anne, ngkana ko kakananoa riki am iango i aoni baika e a tia ni karaoi Iehova ibukim, ane e na korakora riki nanom ni kan roko n tiam.​—TA 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Ti kakukureia Tamara are i karawa ngkana ti karaoiroa arana. (TA 119:108) Ma nanona ngkanne bwa titeboo te Atua ae moan te mwaaka ma aomata aika aki kororaoi aika a tangiria ni karaoiroaki ibukina bwa a namakinna ae a aki tau? Tiaki ngaia anne. Ngkana ti karaoiroa Tamara are i karawa, ti a kaotaraea iai te kewe ae ti irekereke naba iai n tatabemanira nako. E taekinna Tatan bwa akea te aomata ae e na kakaonimaki ni koaua n tei ibukin aran te Atua. E taekinna bwa akea i buakora ae kona ni kateimatoa etin arona. E taekinna bwa ti bane ni kona ni kaitaraa te Atua ngkana iai kabwaiara ae e na reke iai. (Iob 1:​9-11; 2:4) Ma te mwaane ae kakaonimaki are Iobi, e kaotaraea raoi ae bon te tia kewe Tatan. Tera arom ngkoe? Ti karekea tibwangara n tatabemanira nako ae ti na kakaonimaki ni koaua n tei ibukin aran Tamara, ao ni kakukureia n arora ni beku irouna ma etin arora. (TNR 27:11) Bon te kakabwaia ni koaua karaoan anne. w24.02 8-9 ¶3-5

Imwin aia bong Mote ma Iotua ao e kateirakeia Iehova taani motikitaeka bwa a na kairiia ana aomata. Imwina n aia tai ueea, e mwiokoia burabeti Iehova bwa a na kairiia ana aomata. A ongeaba ueea aika kakaonimaki n aia reirei ni kairiri burabeti. N te katoto, e nanorinano te Uea are Tawita ni butimwaea kaetana iroun te burabeti are Natan. (2Ta 12:​7, 13; 1Ro 17:​3, 4) E onimakina te kairiri are karekea te Uea ae Ieotiabata mairoun te burabeti are Iaatiara ao e kaungaia tibun Iuta bwa a na “onimakinia ana burabeti [te Atua].” (2Ro 20:​14, 15) Ngke e rawawata te Uea are Etekia, ao e bubutii buokana iroun te burabeti are Itaia. (It 37:​1-6) Ni katoaa te tai are a ira iai nanon ana kairiri Iehova ueea, e a kakabwaiaaki iai te natannaomata ao ni kamanoaki. (2Ro 20:​29, 30; 32:22) E otara ae Iehova e kabonganaia ana burabeti ni kairiia ana aomata. w24.02 21 ¶8

E tangirira Tatan bwa ti na raoraonia aomata aika aki kaungaira bwa ti na nimti ana kaetieti Iehova. Ti riai n uringnga ae raoraora a aki tii nanonaki iai naake ti memena i rarikia. Ma a nanonaki naba iai naake ti rereitaki ma ngaiia rinanon te intanete. Ti riai ni kakorakoraira ni buakana aia iango kaain te aonnaba aei ae bon akea buren te aroaro ni maiu ae aki riai. Ti ataia ae kairua anne. (Ebt 4:​19, 20) Ti wanawana ngkana ti titirakinira ni kangai: ‘I taraia raoi bwa N na rarawa n reitaki n te aro ae aki riai ma raou ni mwakuri, raou n reirei, ke tabemwaang riki aika aki karinea ana kaetieti aika raoiroi Iehova? I ninikoria ni kakairi n ana kaetieti Iehova, e ngae ngke a taku tabeman bwa I rangi n etimatoa?’ N aron ae oti n 2 Timoteo 2:​20-22, ti riai naba n taratara raoi n rineaia raoraora ni kaan i nanon te ekaretia ni Kristian. Ti ururingnga ae iai naba aika a aki kona ni buokira n teimatoa ni kakaonimaki n ara beku iroun Iehova. w24.03 22-23 ¶11-12

Ko a tia n iaiangoia bwa aekakira Iehova? E ngae ngke e aki kona n noraki Iehova, ma e kabwarabwaraaki n te Baibara n aanga aika kakaokoro. E aranaki Iehova bwa “taai ao te otanga” ao “te ai ae kaakang.” (TA 84:11; Ebr 12:29) E kabwarabwaraaki teina bwa kaanga ai aron tein te atibu ae te tabeiro, te biti ae raneanea, ao nei wirara. (Etk 1:​26-28) E kona ni kangaanga iroura kakoauaan ae e tangirira Iehova ibukina bwa ti aki kona n noria. A iangoia tabeman bwa e aki kona n tangiriia Iehova ibukini baike a rinanoi rimoa. E ota Iehova n namakin akanne ao aron rotakira iai. Ibukini buokara, e kaotii aroarona aika tamaroa n ana Taeka. Te taeka teuana ae kabwarabwaraa raoi Iehova bon te tangira. (1Io 4:8) Iehova bon te tangira. E karaoi bwaai ni kabane ibukin ana tangira. E tituaraoi te Atua n ana tangira ao e korakora, n te aro are e a raababanako nakoia naake a aki tangiria.​—Mt 5:​44, 45. w24.01 26 ¶1-3

E mwiokoa Mote Iehova bwa e na kairiia I-Iteraera ni kaotinakoia mai Aikubita ao E kaota te bwai ni kakoaua nakoia ngke e katauraoa te boua ae te nang n te ngaina ao te boua ae te ai n te bong. (TO 13:21) E irira te boua aei Mote, ike e a kairaki iai ma tibun Iteraera nakon Taari ae Uraura. A nako nanoia aomata ngke a iangoia bwa a a bae i marenan taari ao ana taanga ni buaka Aikubita ake a kakioia mai buki. Ma e bon aki kairua. Bon nanon Iehova ni kairiia ana aomata nako ikanne rinanoni Mote. (TO 14:2) Imwina e kamaiuia te Atua n te aro ae rangi ni kamimi. (TO 14:​26-28) I nanon 40 te ririki imwina ao e teimatoa Mote n irira te boua are te nang ni kairiia iai ana aomata te Atua i nanon te rereua. (TO 33:​7, 9, 10) E taetae Iehova nakoni Mote man te boua anne, ao imwina Mote e taekina Ana kaetieti nakoia aomata. A nora raoi te bwai ni kakoaua I-Iteraera ae Iehova e kabongana Mote ni kairiia. w24.02 21 ¶4-5