Aokati

Nori reirei aika kakawaki aika uoua n te areru ane i eta anne: (1) A kaaitara ma kangaanga aomata aika raoiroi. (2) E kainaomataira Iehova mani kataakira. E kangaa ni kainaomataira Iehova? Te anga teuana boni man arona ni buokira ni bwaina te iango ae riai ni kaineti ma te maiu n te waaki ae ngkai. E ngae ngke e berita Iehova bwa ti na kimwareirei n ara beku irouna, ma e aki nanonna bwa e nang bon akea ara kangaanga ni maiura ngkai. (It 66:14) E kaungaira bwa ti na iaiangoa aroni maiura n taai aika imwaira, ae te tai ae ti nang karekea iai te maiu ae e tangiria bwa ti na kukurei iai n aki toki. (2Ko 4:​16-18) Ma ngkai moa, e buokira bwa ti na teimatoa ni beku irouna ni katoabong. (Bbt 3:​22-24) Tera ae ti kona n reiakinna n aia katoto taan taromauria Iehova aika kakaonimaki n taai ake a karakinaki n te Baibara ao n ara bong aikai? Ti kona ni kaaitara ma kangaanga aika aki kantaningaaki. Ma ngkana ti onimakina Iehova ao e na boni kateimatoaira.​—TA 55:22. w23.04 14-15 ¶3-4

Ti kona ni karekea reireiara mairoun Ioteba ma Maria, ake a tauraoi n ongeaba irouia naake a mwiokoaki n te mwaaka n tautaeka, e ngae ngke e kangaanga irouia. (Rk 2:​1-6) Ngke e a tokara ana karuaiwa n namwakaina Maria, ao e a kataaki ongeabana ma Ioteba. E tua Aukutito are tautaekana te Embwaea n Rom bwa e na karaoaki te wareaomata. E riai Ioteba ma Maria ni mwananga nako Betereem, ae te mwananga ae nakon 150 te kiromita raroana (93 maire) rinanon te kawai ae tabukibuki. E na boni kamwengabuaka te mwananga anne, moarara riki irouni Maria. A na bae taanga aikai n raraomaeakina Maria ao natiia are bikoukouaki. E na tera aroia ngkana e a mamaraki naba i nanoni mwanangaia? E uouota te Mesia i nanoni birotona. A na karekea anne bwa aonaia n aki ongeaba nakon te tautaeka? A aki kariaia tabeaiangaia akanne Ioteba ma Maria bwa a na tukiia man ongeabaia n te tua. E kakabwaiaa ongeabaia anne Iehova. E roko i Betereem Maria n akea ana kangaanga, e bungia natina ae marurung raoi, ao e a kakororaoa te taetae ni burabeti ae n te Baibara.​—Mi 5:2. w23.10 8 ¶9; 9 ¶11-12

Tera ae ko na karaoia ngkana e nako nanom n anga am kaeka? Ko kona n noria bwa e nakoraoi te katauraoi raoi. (TNR 21:5) Ngkana ko a taneiai riki ma te reirei anne, e na rangi ni bebete riki iroum arom n anga am kaeka. Kakimototoa naba am kaeka. (TNR 15:23; 17:27) Te kaeka ae kimototo e kauarerekea te nakonnano. Mani katauraoan am kaeka ae kimototo n oin am taeka, ko a kaotia iai bwa ko katauraoi raoi ao ko ota raoi n te reirei anne. Ma tera arom ngkana ko a tia ni katai aanga n ibuobuoki aikai, ma e bon nako naba nanom ngkana ko anga am kaeka n te moantai ke te kauatai? Ke e karauaki nanom bwa Iehova e kakaitau ngkai ko kakorakorako ni karaoa am kabanea ni konaa. (Rk 21:​1-4) E aki tuangira Iehova bwa ti na karaoa ae riaon ara konaa. (Brb 4:5) Noria bwa tera ae ko kona ni karaoia, katea tiam bwa ko na boni karaoia, ao tataro bwa e na aki nako nanom. N te moantai, tao tiam anne ko tii anga am kaeka teuana ae kimototo. w23.04 21 ¶6-8

E kabotauira te abotoro Bauro ma tautia aika tatauraoi ao n rin aia bwai ni buaka. E kantaningaaki te tautia bwa e na tatauraoi n taai nako nakon te buaka. Titeboo naba ma ngaira. Ti teimatoa n tauraoi imwain ana bong Iehova ngkana ti karina nangoani bwabwaara ae te onimaki ao te tangira, ao te bwara ni buaka ae te kantaninga. E nangoaki buroon te tautia n te nangoa ni bwabwaa. E kamanoaki naba buroora ni kaikonaki, n te onimaki ao n te tangira. A na buokira aroaro aikai n teimatoa ni beku iroun te Atua ao n ririmwin Iesu. A a karauaki nanora n ara onimaki, bwa Iehova e na bon anganira kaniwangara ngkai ti ukoukoria ma nanora ni kabane. (Ebr 11:6) Ti na kairaki iai bwa ti na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon ara tia Kairiri ae Iesu, n aki ongei naba kangaanga aika ti kabokorakora ma ngaai. Ti kona ni kakorakoraa ara onimaki ao ni kaaitarai kangaanga, ngkana ti iaiangoi aia katoto ni boong aikai naake a kateimatoa kakaonimakia n te aro ae eti, n aki ongea te bwainikirinaki ke te kangaanga ma te mwane. Ao ti kona n rarawa nakon te mataai ni kanibwaibwai ngkana ti kakairi irouia naake a kabebetei maiuia ao ni moanibwaia te Tautaeka n Uea. w23.06 10 ¶8-9

Te taubaang bon te konabwai n tautaua am namakin ke te bae ko na karaoia. E kainnanoaki te taubaang bwa ti aonga ni kairaki iai bwa ti na karokoira n tiara, moarara riki ngkana e rangi ni kangaanga karokoara iai ke akea korakoran nanora nako iai. Uringnga are te taubaang bon uaan naba te taamnei ae raoiroi, ngaia are butiia Iehova taamneina ae raoiroi bwa e na buokiko ni karikirakea iroum te aroaro ane kakawaki anne. (Rk 11:13; Kar 5:​22, 23) Tai tataningaa te tai ae a na bon nakoraoi iai bwaai ni kabane. N te aonnaba aei ao e kuri kangaanga bwa a nang bon nakoraoi naba bwaai ni kabane imwain ae ti waaki. Ngkana ti tataningaa te aeka n tai anne, ti na bon aki roko n tiara. E kona ni botu nanora kioina ngkai e rangi ni kangaanga tiara are ti na uaiakinna. Ngkana anne ae riki iroum, ko kona ni kauarerekea riki tiam anne? Ngkana tiam boni karikirakean te aroaro teuana, e aera ko aki moa mwakuria n arom ni kaotiotia n aanga aika uarereke? Ngkana tiam boni warekan te Baibara ni kabanea, e aera bwa ko aki warekia i nanon moa tabeua te miniti? w23.05 29 ¶11-13

Ni kabaneani boong aikai ao e a kabongana ana botaki Iehova ni kateimatoa raangan amwarake n taamnei, bwa ti na buokaki iai n teimatoa ni mwananga ni “Kawain te Tabu.” (It 35:8; 48:17; 60:17) Ti kona n taekinna bwa n te tai are e butimwaea iai te reirei n te Baibara temanna, e a reke iai ana tai n toua “Kawain te Tabu.” Iai tabeman aika mwananga iai tii tabeua te tai ao a manga kitanna. Tabemwaang a kananomatoaia bwa a na teimatoa ni mwananga iai n uaa rokoia n tokini kawaia. Ia tokin te kawai anne? Naake a karekea te kantaninga ae te maiu i karawa, a kairaki ni “Kawain te Tabu” nakon “ana bwaretaiti te Atua” are i karawa. (Kao 2:7) Ao naake a karekea te kantaninga ae te maiu i aon te aba, a kairaki n te kawai anne nakon te maiu ae kororaoi n tokin ririki ake 1,000. Ngkana ko mwananga n te kawai anne n te bong aei, tai manga tanrikaaki. Ao tai kitanna n uaa rokom n tokini kawaim ae te aonnaba ae boou! w23.05 17 ¶15; 19 ¶16-18

Ngkana ko iaiangoi bwaai ni kabane aika e a tia Iehova ni karaoi ibukim, ane ko na kani katabua maium nakoina. (TA 116:​12-14) E bon eti te Baibara ngke e arana Iehova bwa te tia Anga “bwaai n tituaraoi aika raraoi ma bwaintangira aika kororaoi.” (Iak 1:17) Te kabanea n rianako mai buakoni bwaai n tituaraoi akanne bon ana angakarea Natina are Iesu. Iangoa aron tamaroan te bwaintituaraoi anne! E a tia te kaboomwi anne ni kariaia bwa ko na karekea am iraorao ae kaan ma Iehova. Ao e a tia n anganiko te kantaninga ae te maiu n aki toki. (1Io 4:​9, 10) Katabuani maium nakon Iehova bon te anga naba ae te kabanea n tamaroa ae ko kaota iai am kakaitau n te tangira ae korakora are kaotiotaki nakoim, ao ai kakabwaia ake e anganiko Iehova.​—TTK 16:17; 2Ko 5:15. w24.03 5 ¶8

Titeboo ara namakin ma Rota ae te aomata ae raoiroi ni kaineti ma aroaroni maiuia aomata aika buakaka n te aonnaba aei. E “rangi n rawawata n aroia aomata n akiako ni kakaraoa ae kammaira,” ao e ataia ae e riribai aroaro aika buakaka Tamara are i karawa. (2Be 2:​7, 8) E kairaki Rota ni maakakin te Atua ao n tangirana bwa e na rarawa nakon aroaroia aomata aika buakaka ake i rarikina. Ngaira naba ti otabwaniniaki irouia aomata aika e karako ke bon akea irouia karinean ana kaetieti Iehova ibukin te aroaro ni maiu ae riai. Ma e ngae n anne, ti kona n teimatoa n itiaki n aroaroni maiura ngkana ti kateimatoa tangiran Atua iroura ao ni karikirakea maakakina n te aro ae riai. E buokira Iehova ni karaoa anne, rinanon te kaungaunga are ti karekea n te boki ae Taeka N Rabakau. A kona Kristian ni kabane aika mwaane, aine, ataei ao kaara ni kakabwaiaaki raoi man reiakinan te reirei ni kairiri ae kuneaki ikanne. Ngkana ti maaka Iehova, ti taratara raoi bwa ti na aki iraorao ma naake a karaoi baika bubuaka. w23.06 20 ¶1-2; 21 ¶5

Tao ko a tia n rinanon aia kakaaitara am utu, ke tao ko a tia ni kakeai bwaai tabeua n te maiu aei, ibukini moanibwaian te Tautaeka n Uea. (Mt 6:33) Ngkana anne ae ko karaoia, ko kona ni kakoauaa bwa e bon nora am mwakuri ni kakaonimaki Iehova. (Ebr 6:10) Ko bae n tia n nori koauan ana taeka Iesu aikai: “Akea ae e kitana mwengana ke tarina ke mwaanena ke tinana ke tamana ke natina ke ana tawaana ibukiu ao ibukin te rongorongo ae raoiroi, ae e na aki karekea ngkai n te tai aei, 100 riki mwaitini mwengana, tarina, mwaanena, tinana, natina, ana tawaana, ma taiani bwainikirinaki naba, ao te maiu are aki toki n te waaki ae e na roko i aon te aba.” (Mrk 10:​29, 30) A rangi n rianako riki kakabwaia aika ko a karekei nakoni baike ko a tia ni kakeai.​—TA 37:4. w24.03 9 ¶5

Ngke a rinanon te rongo ae korakora Kristian ake i Iutaia ao taari ake n te ekaretia i Antioka, a a “baireia . . . bwa a na kanakoa aia ibuobuoki n aron are a kona ni karekea n tatabemania nako, nakoia taari ake a maeka i Iutaia.” (Mwa 11:​27-30) E ngae ngke a maeka n te tabo ae raroa teuana taari ake a rotaki n te rongo, ma a baireia Kristian ake i Antioka bwa a na buokiia. (1Io 3:​17, 18) Ti kona naba ni kaotiota te nanoanga n ara bong aikai ngkana ti ataia bwa iai taari aika rotaki n te kabuanibwai teuana ae karina. Ti tauraoi n ibuobuoki, tao n arora n tuangia unimwaane ngkana ti kona n ibuobuoki ni karaoan te bwai teuana, n anga ara bwaintangira nakon te mwakuri ni katobibia te aonnaba, ke n tataro ibukia naake a rotaki n te kabuanibwai ae karina. A bae ni kainnanoa te ibuobuoki tarira n te onimaki ni baike a kainnanoi ibukini maiuia. Ngkana e a roko ara Uea ae Iesu Kristo ni motikitaeka, e bia norira ni kaotiota te nanoanga ao e na kaoira bwa ti na “karekea [tibwangara] n te Tautaeka n Uea.”​—Mt 25:​34-40. w23.07 4 ¶9-10; 6 ¶12

E kakairi Iesu n aron Iehova ae e aki imanono. E karuoaki nako aon te aonnaba bwa e na uarongorongo nakoia “tiibu aika bua aika tibun Iteraera.” Ma e kaotiota te aki imanono ngke e karaoa mwiokoana anne. N te taina ao e a bubutiiaki iroun te aine ae tiaki te I-Iteraera bwa e na kamarurunga natina te aine ae “korakora [taniakina] . . . n te taimonio.” E nanoangaa Iesu neiei ao e karaoa te baere e butiia ao ni kamarurunga natina. (Mt 15:​21-28) Iangoa riki te katoto teuana. Ni moanakin ana mwakuri ni minita Iesu ao e taekina ae kangai: “Ane e kakeaai . . . , ao N na manga kakeaa naba.” (Mt 10:33) Ma te koaua bwa e kakeaa Betero ngke e kakeeaki irouna tenua te tai? E aki. E iaiangoa Iesu ana rairannano Betero ao ana onimaki. Imwini kautakina ao e a kaoti nakoni Betero ao e karaua nanona bwa e boni kabwaraa ana bure ao e tangiria. (Rk 24:​33, 34) A aki imanono te Atua ae Iehova ao Iesu Kristo. Tera arora ngaira? E kantaningaira Iehova bwa ti na aki imanono. w23.07 21 ¶6-7

Baikara karaunano aika ti kona n tibwai nakoia ake a nanououa n ana berita te Atua ae te Bwaretaiti? Te moan, bon Iehova ae karaoa te berita anne. E taekinaki ae kangai n Te Kaotioti: “E taku Teuare tekateka i aon te kaintokanuea: ‘Noria! I a kabooui bwaai ni kabane.’” Iai wanawanana, mwaakana, ao nanona ni kakororaoa ana berita. Te kauoua, e boni koaua raoi te berita aei bwa n ana taratara Iehova, a a tia n riki. E bon tau ni kangai: “A kakaonimaki taeka aikai ao a koaua. . . . A a tia!” Te katenua, ngkana e moana karaoan te bwai teuana Iehova, e na karaoia ni karokoa e tia, n aron are kamatoaaki n taeka aikai: “Boni ngai te Arebwa ao te Omeka.” (Kao 21:6) E na katerea raoi Iehova ae Tatan bon te tia kewe ao e kabwaka. Ngaia are ngkana e kangai temanna nakoim, “E a boni kangaanga kakoauaan ae a na koro nanoia,” wareka Te Kaotioti 21:​5, 6 ao kabwarabwaraa nakoina. Kaota aron Iehova ni kamatoaa raoi ana berita n arona n tiainaia n oin ana tiaaina.​—It 65:16. w23.11 7 ¶18-19

E karaoa te berita anne Iehova nakon Aberaam ngke 75 ana ririki ni maiu ao akea natina. E nora kakoroani bukin te berita anne Aberaam? E aki raoi. Imwini mwanangaia rinanon te Karaanga ae Iuberetiti ao n tataninga i nanon 25 te ririki, e a nora Aberaam bungiakin natina te mwaane ae Itaaka, ao imwin 60 riki te ririki a a bungiaki tibuna aika Etau ao Iakoba. (Ebr 6:15) Ma e aki Aberaam noriia kanoana n riki bwa te natannaomata ae korakora ao ni bwaibwai n te Aba ni Berita. Ma e reke ana iraorao te mwaane ae kakaonimaki anne ma ana tia Karikiriki. (Iak 2:23) Ao ngkana e a kautaki Aberaam, e na boni bae ni kukurei n ataakin ae a kakabwaiaaki natannaomata ni kabane n ana onimaki ao n ana taotaonakinnano. (KB 22:18) Tera reireiara? Ti kona n aki nori kakoroani bukin ana berita nako Iehova n te tai aei. Ma ngkana ti taotaonakinnano n aron Aberaam, ti kona ni kakoauaa ae e na bon anganira kaniwangara Iehova ngkai ao riki n Ana aonnaba ae boou.​—Mrk 10:​29, 30. w23.08 24 ¶14

E nanorinano te Uea are Utia ngke te roro n rikirake ngaia. E ataa ‘maakakin te Atua ae koaua.’ Ao Iehova e kakabwaiaa angini maiuna ae 68 te ririki. (2Ro 26:​1-4) E kataenikaiia natannaomata aika bati ake aiaia Utia ao e kamatoai oon nako Ierutarem. (2Ro 26:​6-15) E rangi ni kukurei Utia ni bwaai ni kabane ake e buokia iai te Atua. (TM 3:​12, 13) E taneiai te Uea are Utia n anganga te kaetieti nakoia aomata. Anne bukina ae e a iangoia iai bwa e kona ni karaoa are e bon taku? N te bong teuana, ao e a baireia Utia bwa e na rin n ana tembora Iehova ao ni kan rarabakau ni kabueka te karea i aon te baonikarea, ae te bwai ae a aki kariaiakaki ueea bwa a na karaoia. (2Ro 26:​16-18) E kataia ni kaetia te Ibonga ae Rietata are Ataria ma e rangi n un iai Utia. E kananokawaki bwa e aki teimatoa ni kakaonimaki Utia nakon Iehova ao e katuuaaeaki n te rebera. (2Ro 26:​19-21) Ai kaokorora te bae e na kona n riki ni maiuna ngke arona bwa e teimatoa n nanorinano! w23.09 10 ¶9-10

Imwin rikin te abotoro Betero bwa te Kristian ae kabiraki, e a kaaitara ma mamaarana. N 36 C.E., ao e mena Betero i rarikini Korenerio ae te Tientaire ae e aki korotobibiaki ngke e kabiraki n te taamnei ae raoiroi. E mataata raoi iai bwa “e bon aki inanonano te Atua” ao a kona Tientaire n riki bwa kaain te ekaretia ni Kristian. (Mwa 10:​34, 44, 45) Imwin anne, e a amwamwarake ma Tientaire Betero ae te bwai ae tuai kakaraoia mai imwaina. Ma a iangoia tabeman Kristian aika I-Iutaia bwa a aki riai ni kaai n amwarake I-Iutaia ao Tientaire. Ngke a a roko i Antioka tabeman ake a iango n aron anne, ao Betero e a katoka naba amwarakena ma taari ake Tientaire ibukina bwa e maaka ae a na un Kristian aika I-Iutaia. E nora te mwakuri ni mwamwanaa te aba aei te abotoro Bauro ao e boaa Betero i mataia aomata. (Kar 2:​13, 14) N aki ongea te kairua are e karaoia Betero, ma e boni botumwaaka. w23.09 22 ¶8

A kona n otara mamaarara tabeua ngkana ti tuoira raoi i bon iroura, ma tai kabwaraa nanom. E “akoi te Uea,” ao e na boni buokiko ni kanakoraoa riki arom. (1Be 2:3) E karaui nanora te abotoro Betero ni kangai: “E na katiaa kataneiaakimi te Atua. . . . E na kateimatoaingkami, e na kakorakoraingkami, ao e na kateingkami ni kaneneingkami n ami tabo.” E namakinna Betero n te moantai bwa e aki tau ni mena i rarikin Natin te Atua. (Rk 5:8) Ma e botumwaaka n riki bwa te tia rimwini Kristo man ana ibuobuoki Iehova ao Iesu. Ibukin anne e a karekea Betero “te kariaiakaki n rin n ana Tautaeka n Uea ara Uea ae ara tia Kamaiu ae Iesu Kristo, ae te tautaeka ae akea tokina.” (2Be 1:11) Ai tamaroara te kaniwanga anne! Ngkana ko botumwaaka n aroni Betero ao ni kariaia Iehova bwa e na katiaa kataneiaakim, ko na bon anganaki naba kaniwangam ae te maiu are aki toki. E nang ‘reke iroum mwin am onimaki, ae kamaiuam.’​—1Be 1:9. w23.09 31 ¶16-17

Iai teuana ana katawanang te umwanrianna ae tabu rimoa, ae ooaki ao n raababa ike a bebeku iai ibonga. E mena n te katawanang baonikarean te karea ni kabuekaki ae te buraati, n ikotaki ma te beetin ae te buraati ae kanoana te ran, are a tetebokiia iai ibonga ni kaitiakiia imwaini karaoan aia beku ae tabu. (TO 30:​17-20; 40:​6-8) A kakaonimaki ni beku ngkai nikiraia ana kabiraki Kristo n te tembora n taamnei n te katawanang are mai nanona. E riki te beetin n ran are totoa are n te katawanang bwa te kauring ae kakawaki nakoia, ae a riai Kristian ni kabane n teimatoa n itiaki n te aro n rabwata ao n aia onimaki naba. A bebeku ngkanne ia “te koraki ae uanao”? E noriia te abotoro Ioane n “tei i matan te kaintokanuea,” ae te tabo n te aonnaba ae kaikonakaki ma te katawanang are mai tinaniku, are a a “beku [iai iroun te Atua] n ana tembora ni ngaina ao ni bong.” (Kao 7:​9, 13-15) Ai kakaitaura ngaira ngkai e kariaia Iehova bwa ti na taromauria n ana tembora n taamnei ae kakannato! w23.10 28 ¶15-16

Te anga teuana ae kakorakoraira iai Iehova bon rinanoia unimwaane. (It 32:​1, 2) Ngaia are ngkana ko namakina te raraoma, tibwaa tabeaiangam nakoia unimwaane. Ngkana a anganiko te ibuobuoki, kukurei ni butimwaeia. E kona Iehova ni kakorakorako rinanoia naakai. E kona ni kakorakoraira ara kantaninga ae boto man te Baibara, ae kantaningaan te maiu n aki toki n te aonnaba ae Bwaretaiti, ke n te Tautaeka n Uea i karawa. (Ro 4:​3, 18, 19) Ti kakorakoraaki man ara kantaninga aei bwa ti na nanomwaaka i aani kataaki, n tataekina te rongorongo ae raoiroi, ao ni karaoi mwioko aika kakaokoro n te ekaretia. (1Te 1:3) E kakorakoraaki naba Bauro n te kantaninga anne. E “taotaonaki n rawawata,” e ‘babanga arona,’ e “bwainikirinaki,” ao e “kabwakaaki.” E kuri naba ni bua maiuna. (2Ko 4:​8-10) E karekea korakorana Bauro n nanomwaaka mani kaatuuan ana iango i aon ana kantaninga. (2Ko 4:​16-18) E kaatuua ana iango Bauro i aon ana kantaninga n te tai ae na roko ae te maiu n aki toki i karawa. E kananoa ana iango Bauro n te kantaninga anne, ao ibukin anne e a namakinna bwa e a ‘kakorakoraaki riki nanona n te bong teuana ma teuana.’ w23.10 15-16 ¶14-17

Ngkana ko tataro, iangoia bwa e a boo ana tai Iehova ni kaekaa am bubutii ke e tuai. Ti bae n namakinna ae ti kainnanoa kaekaan ara tataro n te tai ae waekoa. Ma ni koauana, e ataa Iehova te tai ae te kabanea n tamaroa ae e na buokira iai. (Ebr 4:16) Ngkana ti aki waekoa ni karekea kaekaan ara bubutii, ti kona n iangoia bwa ana kaeka Iehova bon ‘Tiaki.’ Ma e kona n ae kaekaira ni kangai, ‘Tiaki moa ngkai.’ N te katoto, te tari te mwaane e tataroa kamarurungana man aorakina. Ma e bon aki rikirake ni marurung. Ngkana e a kamarurungnga naba Iehova n te aro ni kakai, e na kona Tatan ni bukina te tari arei bwa e teimatoa n ana beku iroun Iehova tii ibukina bwa e kamarurungaki. (Iob 1:​9-11; 2:4) Irarikin anne, e a tia Iehova ni bairea te tai are e na katoki iai aoraki n aekaia nako. (It 33:24; Kao 21:​3, 4) Mangkai moa ni karokoa te tai anne, ti aki kona ni kantaningaa kamarurungara n te aro ni kakai. Ngaia are e kona te tari arei ni butiia Iehova bwa e na anganna te korakora ao raun ana iango bwa e aonga n nanomwaaka i aan aorakina, ao n teimatoa ni beku iroun te Atua ma te kakaonimaki. w23.11 24 ¶13

E a tia Tamton ni karaoa te kairua ae kakaiaki, ma e aki kabwaraa nanona. E kakaaea te anga ae e na kakororaoa iai mwiokoana are e anganaki iroun te Atua are e na ekiianako I-Biritia. (TMT 16:​28-30) E bubutiia Iehova ni kangai Tamton: “Kariaia bwa N na irantangaai ni karekei kaia I-Biritia.” E kaekaa ana bubutii Tamton te Atua ae koaua ao ni kaoka korakorana. N tokina, e a kamateia I-Biritia aika bati riki Tamton n te tai aei nakon are mai imwaina. E ngae ngke e rinanoni kangaanga aika kammaraki Tamton ibukin ana kairua, ma e aki katoka kani karaoan nanon Iehova. E ngae ngkana ti karaoa te kairua ao ni kainnanoa boaakira ke ti a kabuaa te mwioko teuana, ma ti riai n aki kabwarai nanora. Uringnga are e aki kabwaraa nanona Iehova iroura. (TA 103:​8, 9) N aki ongei ara kairua, ma ti boni kona naba ni manena iroun Iehova n aron Tamton. w23.09 6 ¶15-16

Ibukin nanomwaakam ko a tau iai i matan Iehova. Tiaki nanona bwa e kukurei Iehova ngkana ko boo ma kataaki ke kangaanga. E kukurei te Atua iroum. Ibukin nanomwaakam ko a tau iai i matana. Ai tamaroara te kakabwaia aei! (TA 5:12) Uringnga are e nanomwaaka Aberaam i aani kataakina ao e a karekea iai akoana iroun te Atua. E iangoia Iehova bwa Raoraona ao e aranna bwa e raoiroi. (KB 15:6; Ro 4:​13, 22) E kona naba n riki anne nakoira. E aki boboto akoara iroun te Atua i aoni mwaitin te bae ti karaoia n ara beku ibukina, ke i aoni mwiokoara ae ti karekei. E reke akoara irouna ibukina bwa ti nanomwaaka ma te kakaonimaki. Ao n aki ongeia bwa ai rorora ngaira, tera baika ti rinanoi, ke ara konabwai, ma ti bane ni kona n nanomwaaka. Ko kakaonimaki n nanomwaaka i aani kataakim teuana ngkai? Ngkana eng, ao kabebetea nanom n ataakin ae ko a karekea akoam iroun te Atua. Ataakin ae ti karekea akoara iroun te Atua, e kona ni korakora rotakira iai. E kona ni kanenea riki ara kantaninga. w23.12 11 ¶13-14

E riai te mwaane ae te Kristian n rabakau arona n reitaki ma aomata. E kakauongo raoi ao e tabeakin aia iango ma aia namakin tabemwaang te mwaane ae rabakau n reitaki ma aomata. (TNR 20:5) E kona n ataa nanon temanna man eeni bwanaana, teini ubuna, ke tein rabwatana. Ko aki kona n rabakau anne ngkana ko aki kakabanea am tai ma aomata. Ngkana e babane am tai ni kanako meeri ke rongorongo rinanoni bwaai n reitaki, ane e na kekerikaaki am konabwai n reitaki ma aomata. Ngaia are karerekea am tai n reitaki ma tabemwaang n itaramata ma ngaiia. (2Io 12) E riai naba te mwaane ae te Kristian ae ikawai n te onimaki ni kona ni boutokaia i bon irouna ao kaaini batana. (1Ti 5:8) E raoiroi reiakinan te rabakau ae e na buokiko ni karekea am mwakuri ni kareketianti. (Mwa 18:​2, 3; 20:34; Ebt 4:28) Karekea kinaakim bwa te aomata ngkoe ae ko mwakuri korakora ao ko kakatiaa raoi tabem. Ni karaoan anne, e na kai reke am mwakuri ni kareketianti ao ni kona ni kawakinna. w23.12 27 ¶12-13

Ngke e taekinaki “ana bong Iehova” n te Baibara, e nanonaki iai te tai are e nang motiki taekaia iai taani kairiribai nakoina Iehova, ao ni kamaiuia ana aomata. E momotiki naba taekaia aomata Iehova rimoa. (It 13:​1, 6; Etk 13:5; Teb 1:8) N ara bong aikai, ao e moanaki “ana bong Iehova” ma buakanakini Baburon ae Kakannato ao n toki n te buaka are Aremaketon. Ngkana ti na kamaiuaki n te “bong” anne, ti riai ni katauraoira mangkai. E reireinira Iesu bwa ti na aki tii tauraoi imwain “te rawawata ae korakora” ma ti na teimatoa n “tauraoi” imwaina. (Mt 24:21; Rk 12:40) N ana moan reta te abotoro Bauro are kairaki koreana n te taamnei nakoia I-Tetaronike, ao e kabonganai kaikonaki aika bati ni buokiia iai Kristian bwa a na teimatoa n tauraoi imwain ana bong ae kakannato Iehova ni motikitaeka. E ataia Bauro bwa e na bon aki roko ana bong Iehova n te tai arei. (2Te 2:​1-3) Ma e ngae n anne e kaungaia taari bwa a na katauraoiia imwain te bong anne, kaanga ai aron ae e na roko ningabong, ao ngaira ti kona naba ni maiuakin ana reirei ni kairiri. w23.06 8 ¶1-2

N raabanen 1970 tabun ao e a kateaki te kateitei ae rangi n rietata i Tokyo, i Tiaban ae 60 borauataona. A raraoma aomata bwa e na tera aron te kateitei aei ngkana e roko te mwaeiei n te kaawa anne. Tera ae a aki ataia aomata ibukin te kateitei aei? A karaoa te kateitei aei intinia n te aro bwa e na matoatoa, ma e na kona naba ni kaangaraoia ma rurun te mwaeiei. Titeboo Kristian ma te kateitei ae rangi n rietata aei. N te aro raa? E riai te Kristian n teimatoa n aki kaingingaki ao e na kona naba ni kaangaraoia. E riai ni korakora ao n aki kaingingaki ni boutokaa ana tua Iehova ma ana kaetieti. E “tauraoi n ongeaba” ao e nanomatoa. N te itera are teuana, e riai n “aki imanono” ao e na kona ni kaangaraoia ngkana e riai. (Iak 3:17) Te Kristian ae iaiango n te aro aei, e na bon aki rangi n tuamatoa ke ni kariaia bwaai ni kabane. w23.07 14 ¶1-2

E riai Iesu ni kaitaraa kaririana iroun Tatan te Riaboro, n ikotaki naba ma uruanakin ana kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. (Mt 4:​1-11) E kamatoaa nanona Tatan bwa e na kariria Iesu nakoni karaoan ae bure, bwa e aonga n aki kona ni kabwakaa boon te kaboomwi. E nanomwaaka naba Iesu i aani kataaki riki tabeua n ana mwakuri ni minita i aon te aba. E kaaitara ma te bwainikirinaki ao e kataaki n tiringaki. (Rk 4:​28, 29; 13:31) E riai n nanomwaaka ma aki kororaoia taan rimwina. (Mrk 9:​33, 34) E kammarakaki ao ni bwainingareaki ngke e boowiaki taekana bwa e na kamateaki. Imwina e kamateaki n te aro ae rangi ni kammaraki ao ni kamaamaa. (Ebr 12:​1-3) E riai n nanomwaaka i aani kabaneani kataakina i bon irouna, n akean ana kamanomano Iehova. (Mt 27:46) E oti raoi bwa e rinanon te rawawata ae bati Iesu ni katauraoan te kaboomwi. Tiaki bwa ti a rangi n tangira riki Iesu, ngkai ti iaiangoa arona n tauraoi n rinanoni baika bati ibukira? w24.01 10-11 ¶7-9

E buokira te taotaonakinnano ni karekea ara iraorao ae raoiroi ma tabemwaang. E buokira bwa ti na kakauongo raoi ngkana a taetae tabemwaang. (Iak 1:19) E karekea naba te rau te taotaonakinnano. E kamanoira bwa ti na aki waekoa ni karaoa ke n taekina te bwai teuana ae aki kaota te akoi ngkana ti karawawataaki. Ao ngkana ti taotaonakinnano, ti na bon iremwe n un ngkana iai temanna ae kammaraka nanora. N oneani mwin are ti na un, ti na ‘teimatoa n taotaon nanora i marenara ao n tauraoi n ikabwarabure.’ (Kor 3:​12, 13) E kona naba ni buokira te taotaonakinnano ni karaoi ara motinnano aika raraoi riki. N oneani mwin are ti na taenoa ke ni karaoi bwaai n aki iango, ti na karekea ara tai ni kakaae ao n rineia bwa e nga ae te kabanea n tamaroa. N te katoto, ngkana ti kakaaea ara mwakuri ni kareketianti, ti na bae ni kaririaki bwa ti na butimwaea te mwakuri are ti moani karekea. Ma ngkana ti taotaonakinnano, ti na boni karekea ara tai n iaiangoa raoi aron rotakin ara utu ma ara onimaki n te mwakuri anne. Ngkana ti a taotaonakinnano, ti na bon aki kona ni karaoa te motinnano ae buakaka. w23.08 22 ¶8-9

Ngkana e bwara nanom ngkai ko kabokorakora ma kani kakaraoan ae bure, iaiangoan te berita are ko karaoia ma Iehova ngke ko katabua maium nakoina, e na kakorakoraa am motinnano n rawa nakon te kariri. N te aro raa? N te tai are ko katabua iai maium nakon Iehova ko a kakeako iai i bon iroum. Nanon aei bwa ko rarawa nakon te bae ko tangiria ao tiam ae e aki kakukureia Iehova. (Mt 16:24) Ngaia are ngkana ko kaaitara ma te kataaki, ko na bon aki kainnanoa te tai ae bati n iangoa te bae ko na karaoia. Ko a kaman ataia bwa tera ae ko na karaoia, ae tii te kakaonimaki nakon Iehova. Ko na teimatoa ni motinnanoia bwa ko na kakukureia Iehova. Ko a riki iai bwa kaanga Iobi. E ngae ngke e kaaitara ma kataaki aika kangaanga, ma e kamatoaa nanona ni kangai: “N na bon aki kakeaa etin arou!”​—Iob 27:5. w24.03 9 ¶6-7

E boni memena iroura Iehova ae “te Atua ae nibwan te tangira”! (2Ko 13:11) E kan atai arora n tatabemanira nako. Ti kakoauaa raoi bwa ti “otabwaniniaki . . . n Ana tangira ae koaua.” (TA 32:10) Ngkana ti kakananoa ara iango i aon arona ni kaota ana tangira nakoira, ane ti na kakoauaa riki ae bon iai ngaia ao ti a kaaniaki riki ma ngaia. Ti kona ni kawaria n akea tutukara ao n tuangnga ae ti rangi ni kainnanoa ana tangira. Ti kona n taekin raraomara ni kabane nakoina, ibukina bwa e ota iai ao e ingainga ni kani buokira. (TA 145:19) N aron te ai ae kaabueira n tain te kamwaitoro, ai aron naba ana tangira Iehova ni kona ni kabebeteira ngkana ti boo ma kataaki ao kangaanga. E ngae ngke e mwaakaroiroi Iehova, ma e boni mwamwannano. Ngaia are butimwaea ana tangira Iehova ae kona ni kabebeteko ao n anganiko te rau. Ao ti bia bane ni kaekaa ana tangira anne, n arora ni kangai: “I tangira Iehova”!​—TA 116:1. w24.01 31 ¶19-20

E bati riki ae karaoia Iesu nakon tii kaotan aran te Atua ae Iehova nakoia aomata. A a kaman ataa aran te Atua I-Iutaia ake e reireinia Iesu. Ma bon Iesu ae moani “[kabwarabwaraa] taekan Teuaei.” (Io 1:​17, 18) N te katoto, e kaotaki n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera bwa e nanoanga Iehova ao e atataiaomata. (TO 34:​5-7) E kamataataa raoi te koaua anne Iesu ngke e taekina te kaikonaki ae taekan te nati ae bua ao tamana. Ngkana ti wareka taekan te karo anne ngke e nora natina are raira nanona “ngke e a ria,” ao ni biri nakoina, n rabwatia, ao ni kabwaraa raoi ana bure mai nanona, ti a ota raoi iai n ana nanoanga Iehova ao ana atataiaomata. (Rk 15:​11-32) E kaota Iesu anuan raoi Tamana. w24.02 10 ¶8-9

E karekea Iehova kamaiuaia ao kabebeteaia naake a rawawata. Ti na kangaa ni kakairi iroun Iehova n namakina nanoangaaia tabemwaang ao ni kabebeteia? Te anga teuana ae ti kona ni karaoia ngkana ti karikirakei aroaro aika irekereke ma nanoangaaia ao kabebeteaia tabemwaang. Baikara tabeua aroaro aikai? Tera ae e na buokira ni kateimatoa te tangira ae ti kainnanoia bwa ti aonga n ‘teimatoa ni kabebeteira i marenara’ n te bong teuana ma teuana? (1Te 4:18) Ti riai ni karikirakei aroaro aika irekereke ma te nanoanga n aroni kaotiotan te atataiaomata, te itangitangiri n tari, ao te akoi. (Kor 3:12; 1Be 3:8) A na kangaa aroaro aikai ni buokira? Ngkana a riki bwa aroarora namakinan te nanoanga ao aroaro riki tabeua ake a irekereke ma ngaia, ti na tauraoi naba n anga te kabebetenano nakoia ake a rawawata. N aron ae taekinna Iesu, “e taetae te wi man onraken te nano. E kaotii baika raraoi te aomata ae raoiroi mani baike e kakawakin aika raraoi.” (Mt 12:​34, 35) Kabebeteaia tarira n te onimaki bon te anga ae rangi ni kakawaki ae ti kaota iai tangiraia. w23.11 10 ¶10-11

Ti riai ni bubutii te ibuobuoki ngkana ti kan ota n te taetae ni burabeti man te Baibara. Iangoa te kabotau aei. Iangoia bwa ko kawara te tabo ae boou, ma raoraom are ko airi ma ngaia e rangi ni mwaatai n te aono anne. E ataa te tabo ae ko mena iai ao e atai naba tokini kawai nako. Ko na boni bae ni kukurei ngkai e kariaia raoraom anne bwa e na iriko! N aron anne, e ataia naba Iehova bwa ti a maiu n te tai raa, ao tera ae e na riki n tokini kawaira. Ngaia are ngkana ti kan ota n te taetae ni burabeti man te Baibara, ti riai n nanorinano ni butiia Iehova ana ibuobuoki. (Tan 2:28; 2Be 1:​19, 20) N aroia kaaro aika tatangira, e tangiriia naba natina Iehova bwa a na karekei baika raraoi n taai aika a na roko. (Ier 29:11) Ma e kaokoro Iehova ma kaaro, bwa e kona ngaia ni kaman taekini baika a na riki n taai aika a na roko, ao a bon eti n taai nako. E korei taetae ni burabeti n ana Taeka bwa ti aonga n ataia bwa kakawakira baikai imwain rikia.​—It 46:10. w23.08 8 ¶3-4