Mutiakina Ana Taeka Ni Burabeti Te Atua Ibukin Ara Tai
“Natin te aomata, ko na ata aron te baei; ba bwain tain te toki te mi ni burabeti aei.”—TANIERA 8:17.
1. Tera are e tangiria Iehova bwa e na ataaki irouia aomata ibukin ara taai aikai?
IEHOVA e aki karaba te atatai ibukin bwaai aika a na roko. Ngaia bon te tia Kaotii bwaai aika raba. Ni koauana, e tangirira ni kabaneira bwa ti na ataia bwa ti a maan ngkai ni mena inanon “tain te toki.” Ai kakawaki ra te rongorongo anne ibukia aomata aika onoua te birion mwaitiia, aika a maiu i aon te aonnaba ngkai!
2. Bukin tera ngkai a tabeaianga aomata ibukin taai aika a mena imwaia?
2 E kamimi bwa e a kaan ma tokina, te aonnaba aei? Aomata a kona n nakonako i aon namwakaina, ma n taabo aika bati i aon te buraneti aei, a aki kona n nakonako i aon te kawai n aki namakina te maaku iai. A kona ni kaon mweengaia ni bwaai ni mwakuri aika boou, ma a aki kona ni katoki rikiraken kangaanga aika karaureiia taian utu. Ao n taai aikai a kunea te rabakau ae boou ibukin tibwatibwakin rongorongo aika bati, ma a aki kona n reireinia aomata aron te maeka ma te rau. Kangaanga aikai a boutokoa te koaua man te Baibara ae kaotia bwa ti a maiu ngkai inanon tain te toki.
3. N ningai te tai are a moan kabonganaki taeka aika “tain te toki,” n te aonnaba?
3 Taeka aika kamimi aikai—“tain te toki”—a moan kabonganaki i aon te aonnaba tao 2,600 tabun te ririki n nako, iroun te anera are Kabiriera. Ana burabeti te Atua temanna ae maaku, e ongora ngke e kangai Kabiriera: “Natin te aomata, ko na ata aron te baei; ba bwain tain te toki te mi ni burabeti aei.”—Taniera 8:17.
Bon Aio “Tain te Toki”!
4. Baikara riki kawai tabeua are e taekina iai tain te toki te Baibara?
4 Taeka aika “tain te toki” ao “tain te toki are e motikaki bukina,” a kabonganaki onoua te tai inanon te boki ae Taniera. (Taniera 8:17, 19; 11:35, 40; 12:4, 9) A reitaki ma “boong aika kaitira” ake a burabetinaki iroun te abotoro Bauro. (2 Timoteo 3:1-5) Iesu Kristo e taekina te tai aei bwa te tai are e na ‘mena’ ma aomata bwa te Uea ae tekateka i aon ana kaintokanuea i karawa.—Mataio 24:37-39.
5, 6. Antai ake a ‘tiotio nako’ inanon tain te toki, ao tera mwiina?
5 E kangai Taniera 12:4 (BK): “Ao ngkoe, Taniera, karabai taeka akanne, kaina te boki ni karokoa tain te Toki. A na maiti aika a na tiotio nako, ao e na rikirake te ataibai.” A kanikinaeaki ma ni karabaki angiin taeka ake e koroi Taniera, n te aro ae a aki ataaki nanoia irouia aomata inanon tienture aika mwaiti. Ma tera aron taai aikai?
6 Inanon tain te toki aei, a mwaiti Kristian aika kakaonimaki ake a a tia n “tiotio nako” inanoni baan ana Taeka te Atua n te Baibara. Tera uaan anne? Ibukina bwa e kakabwaia aia kekeiaki anne Iehova, e a kabatiaaki ngkai te atatai ni koaua. N aron anne, Taani Kakoaua Iehova aika kabiraki a a tia ni kakabwaiaki ngkai a anganaki te ataibwai ae buokia n ota bwa Iesu Kristo e a riki bwa te Uea i karawa n te ririki 1914. N te aro ae boraoi ma ana taeka te abotoro aika a koreaki n 2 Betero 1:19-21, taani kabiraki aikai ma raoraoia aika kakaonimaki a tabe ni ‘mutiakina te taeka ni burabeti,’ ao a koaua raoi bwa aio bon tain te toki.
7. Baikara rongorongo tabeua ake a karika te boki ae Taniera bwa te boki ae rangi ni kaokoro?
7 E rangi ni kaokoro te boki ae Taniera n itera aika mwaiti. E kaotia bwa te uea temanna e tuatua bwa a na kamateaki ana koraki aika taan rabakau, ibukina bwa a aki kona ni kaotia ma ni kaeta miina ae kamino iango, ma e a kaotaki miina iroun ana burabeti te Atua. Ataei ni mwaane ake teniman ake a rawa n taromauria te boua ae abwabwaki, a karenakoaki nako nakon te nne ni kanaiai ae moan te korakora buena, ma a otinako mai iai n aki bue teutana. N te toa ae kakukurei teuana, bubua ma bubua mwaitiia aomata aika a nora te bai ae e koroi taeka aika aki ataaki nanoia n oon te baareti. Aomata aika buakaka a bouruakina karenakoan te unimwaane nakon nneia raian, ma e otinako mai iai n akea ikoakina. Maan aika tiritiri ake aman a noraki n te mii tara teuana, ao ngaiia boni banna ni burabeti aika a reitaki ma bwaai ake a na riki inanon tain te toki.
8, 9. Ti na kanga ni kona ni kakabwaiaki man te boki ae Taniera, ao e a moamoa riki ngkai ti maiu inanon tain te toki?
8 E teretere bwa iai uoua aekan rongorongo aika kaokoro inanon te boki ae Taniera. Teuana bon karakinan bwaai ake a riki ngkekei, ao teuana, taian taetae ni burabeti. A uaia ni kona ni kakorakora riki ara onimaki. Taian karaki a kaotia nakoira bwa Iehova ae te Atua e kakabwaiaia akana a kakaonimaki irouna. Ao taetae ni burabeti, a kakorakora riki te onimaki ibukina bwa a kaotia bwa Iehova e a kaman atai bwaai ake a na karaoi aomata, bubua ma bubua —ke tao ngaa ma ngaa—te ririki imwain karaoaia.
9 Taetae ni burabeti aika kaokoro ake a koreaki iroun Taniera, a kotea ana Tautaeka n Uea te Atua. Ngkana ti nora kakoroan bukin taetae ni burabeti aikai, ao e kakorakoraki riki ara onimaki ao kakoauan ae ti a mena ngkai inanon tain te toki. Ma aomata tabeman a waea ana taeka Taniera n taekinna bwa taetae ni burabeti ake a mena inanon te boki ae Taniera, a bon koreaki imwin rikin bwaai ake aongkoa a kakoroi bukin taeka ni burabeti aikai. Ngkana e koaua anne, ao e a nanououa te aba ngkanne ibukin bwaai ake a taekinaki n te boki ae Taniera ibukin tain te toki. Aomata aika a nanououa iai a aki naba kakoauai raoi taian karaki ake a taekinaki n te boki aei. Mangaia are ti na neneri bwaai aikai.
E Tuoaki!
10. Tera are e a bukinaki iai te boki ae Taniera?
10 Iangoia bwa ko mena n te kaboowi ao e rinanoaki te keiti teuana. Ana rooia te tia tabeka te tang e wimatoa n taku bwa te tia bukinaki e a reke n te babakanikawai. N aron anne, te boki ae Taniera e kaotia bwa boni ngaia te boki ae koaua are e koreaki iroun te burabeti ae te I-Ebera, are e maiu inanon te kaonoua ao te kaitiua n tienture B.C.E. Ma aomata tabeman a taku bwa e kewe te boki aei. Ti na noria moa ngkana karaki ake a taekinaki iai a boraoi ma rongorongon rimoa aika a kakoauaki.
11, 12. Tera mwiin te bukibuki are aongkoa Beretiata bon tiaki te aomata ni koaua?
11 Tao ti na iangoa moa taekan te uea are aongkoa e bua. Taniera mwakorona 5 e kaotia bwa e uea i aon Baburon Beretiata, ngke e kabwakaki te kaawa anne n 539 B.C.E. Aomata tabeman a aki kakoaua anne ibukina bwa e aki kuneaki te ara ae Beretiata n te tabo teuana, ma tii inanon te Baibara. Ma taani korea rongorongon rimoa ake a maiu ngkoa, a taekinna bwa Nabonitati bon te kabanea n uea i Baburon.
12 Ma n te ririki are 1854, a kuneaki koroboki aika koreaki kaanga, i aon baibu ake a karaoaki man te tano ae nimnim, ibuakon te tano ni maeran kaawan Baburon rimoa are Ura, are e mena n te aba ae aranaki ngkai bwa Iraq. Iai naba ibuakon koroboki aikai te tataro teuana are te Uea ae Nabonitati e taekina “Bel-sar-ussur, are natiu ae au karimoa.” Ngkanne, taani waea ana taeka Taniera a kakoaua naba ae: Teuare taekinaki iai bon Beretiata are e taekinaki n te boki ae Taniera. Mangaia are te uea are aongkoa e bua, e bon aki bua, ma bon akea taekana ni koroboki aika itinanikun te Baibara ake a ataaki imwain te tai arei. Aio tii teuana mai buakon koaua aika mwaiti aika a kaotia bwa a koaua ana koroboki Taniera. Bwaai ni kakoaua aikai a kaotia bwa te boki ae Taniera bon kanoan Ana Taeka te Atua ae riai n rinanoaki raoi iroura ngkai ti mena inanon tain te toki.
13, 14. Antai Nebukaneta, ao antai te atua ae kewe are e tangiria riki?
13 Bon iai inanon te boki ae Taniera, taetae ni burabeti aika a reitaki ma rikiraken ao kerikakin tautaeka aika korakora riki n te aonnaba, ao aia mwakuri taan tautaeka tabeman iai. Temanna mai buakoia taan tautaeka aikai e kona n atongaki bwa te tia buaka are e katea te embwaea. Ngke te nati n uea ni Baburon ngaia, ngaia ma ana taanga ni buaka a kamauna ana taanga ni buaka te Uea n Aikubita ae Barao Neko, n te tabo are Karekemiti. Ma te rongorongo are e roko iroun te nati n uea ni Baburon arei e kairoroia bwa e na katuka katiaan te buaka anne nakoia mataniwin ana taanga ni buaka. Ngke e ongo bwa e a mate tamana are Nabopolassar, te rorobuaka aei are arana Nebukaneta, e a riki bwa te uea n 624 B.C.E. Inanon ana tai n uea ae maanna 43 te ririki, e katea te embwaea ae tautaeka i aon taabo ake a tautaekanaki rimoa iroun Aturia, ao e karababa tian ueana nakon Turia ao Baretain, ao ni karokoa naba tian aban Aikubita.
14 N ana taromauri, Nebukaneta e katuua riki taekan Matuka, ae mataniwia atuaia kaaini Baburon. Te uea aei e bukina Matuka bwa e anganna te tokanikai n ana buaka nako. I Baburon, Nebukaneta e kateia ma ni katamaroa riki aia tembora Matuka ao atuaia kaaini Baburon aika mwaiti riki. Tao te boua ae te koora are e katea te uea ni Baburon aei n te aba ae aoraoi ae Rura, e a katabuakaki nakon Matuka. (Taniera 3:1, 2) Ao n taraana, Nebukaneta e rangi ni kabongana te kaiwa ngke e bairea ana waaki ni buaka.
15, 16. Tera ana mwakuri Nebukaneta ibukin Baburon, ao tera are e a riki ngke e kamoamoa ibukin kakannatona?
15 Ngke e katiai nonon Baburon aika rangi ni matenten are a moanaki kateaia iroun tamana, Nebukaneta e karaoa te kaawa ae kakannato arei bwa te kaawa ae aongkoa e aki kona n niniaki. Ibukin karauan nanon raona ae te uea n aine ae te I-Miria are e ingainga nanona ni kan nori tabuki ao buakonikain abana, e taekinaki bwa Nebukaneta e katei oon aroka aika a tinetine—ae teuana mai buakon bwaai aika kamimi aika itiua n te aonnaba rimoa. E karaoa Baburon bwa te kaawa ae nonoaki ae kakannato riki n te aonnaba n te tai arei. Ao ai bati ra kamoamoana n te tabo arei, are nibwan te taromauri ae kewe!
16 “Tiaki boni Baburon ... ae I karaoia ngai?” e kamoamoa Nebukaneta n te taina. Ma n aron are e taekinaki n Taniera 4:30-36, “ngke e mena te taeka aei i nanoni win te uea,” ao e a oreaki naba n te rangirang. E aki tau n tautaeka inanon itiua te ririki, ao e kakang uteute n aron are e taetae ni burabetinna Taniera. Ao ngkanne, e a kaokaki ueana nakoina. Ko ataia bwa tera ae nanonaki n aei n te aro ni burabeti? Ko kona ni kabwarabwara bwa e a kanga kakoroan bukina ae kakannato riki, n uotira nako nanon tain te toki?
Rinanoakin Taeka ni Burabeti
17. Ko na kanga ni kabwarabwara te mii ni burabeti are e angan Nebukaneta te Atua, n ana kauoua n ririki n uea i aon te aonnaba?
17 Ti na iangoi ngkai taeka ni burabeti tabeua man te boki ae Taniera. Inanon ana kauoua n ririki Nebukaneta n uea n te tautaeka ae mwaaka riki n te aonnaba, ae iai taekana n taetae ni burabeti ake n te Baibara (ae 606/605 B.C.E.), te Atua e anganna te mii ae kakamaaku. N aron are e kaotaki n Taniera mwakorona 2, e miia te boua ae abwabwaki ae atuna ae te koora, bwabwana ao baina te tirewa, birotona ma babatina te burati, waena te biiti, ao raurauni waena te maemni biiti ma te tano. Tera ae kaikonakaki ni bwain nako te boua arei?
18. Tera ae e nanonaki n atun te boua are te koora, bwabwana ma baina ae te tirewa, birotona ma babatina ae te burati?
18 Ana burabeti te Atua e tuanga Nebukaneta ae kangai: “Te uea, . . . bon te atu are te koora ngkoe.” (Taniera 2:37, 38) Nebukaneta bon atun te bwanuea ae tautaeka i aon te Embwaea ni Baburon. E kabwakaki iroun Miria ma Botia, ae kaikonakaki ni bwabwan ma bain te boua ae te tirewa. Imwin anne, e a roko te Embwaea ni Kuriti, are e kaikonakaki ni biroton ao babatin te boua ae te burati. E a riki mai iia te tautaeka anne, ae e mwaaka riki n te aonnaba?
19, 20. Antai Alexander ae Kakannato, ao tera ana mwakuri ae karika Kuriti bwa te tautaeka ae mwaaka riki n te aonnaba?
19 Iai te rorobuaka temanna are e maiu n te kaaua n tienture B.C.E., are e kakawaki ana mwakuri ni kaineti ma kakoroan bukin ana taeka ni burabeti Taniera. E bungiaki n 356 B.C.E., ao e kinaaki n te aonnaba n arana ae Alexander ae Kakannato. Ngke e kamateaki tamana are Biribo n 336 B.C.E., e a reke iroun Alexander are ai 20 ana ririki n te tai arei, te kaintokanuea n uean Maketonia.
20 Ni moan Mei n 334 B.C.E., e otinako Alexander bwa e na buaka ma n tokanikai. Iai ana taanga ni buaka ae uarereke ma a rabakau ni buaka kaaina, aika tautia aika a nakonako aika 30,000 mwaitiia, ao taan toka i aoia aoti aika 5,000 mwaitiia. N te Karaanga ae te Granicus, are e mena i meangin/maeaon Asia Minor (n te aba are aranaki bwa Turkey ngkai), e a tokanikai Alexander n ana moan buaka ma kaaini Botia n 334 B.C.E. N rokon te ririki ae 326 B.C.E., te tia tokanikai aei e a tia ni kataea aia kai ao e a roko naba i mainiku n te Karaanga ae te Indus, are e mena n te aba ae aranaki ngkai bwa Pakistan. Ma e tae ana kai n ana kabanea ni buaka Alexander, ngke e mena i Baburon. N Tun 13, 323 B.C.E., imwin maiuna ae tii 32 te ririki ao 8 te namwakaina maanna, e a konaaki n te kairiribai ae te kabanea ni korakora, ae te mate. (1 I-Korinto 15:55) Ma rinanon ana tokanikai, Kuriti e a riki bwa te tautaeka ae mwaaka riki n te aonnaba, n aron are e taetae ni burabetiaki iroun Taniera.
21. Irarikin te Embwaea n Rom, tera riki te tautaeka teuana ae mwaaka riki, ae kaikonakaki ni waen te boua ae noraki n te mii, ake a karaoaki man te biti?
21 Tera ae e kaikonakaki ni waen te boua are abwabwaki arei aika a karaoaki man te biti? Bon Rom ae matoatoa n ai aron te biti are e kamauna ma ni kamaeanakoa te Embwaea ni Kuriti. N aroia n aki karinea ana Tautaeka n Uea te Atua are e kaotiotaki iroun Iesu Kristo, kaain Rom a kamatea i aon te kai ni kammaraki n 33 C.E. Ngke e kataia ni kamauna te aro ni Kristian ni koaua, Rom e bainikirinia taan rimwin Iesu. Ma waen te boua ae noraki ni miin Nebukaneta, aika a karaoaki man te biti, e aki tii tei ibukin te Embwaea n Rom, ma e tei naba ibukin te tautaeka ae riki mai iai—ae te Tautaeka ae Mwaaka Riki n te Aonnaba ae te tautaeka n Amerika ao Buritan.
22. Ti a kanga ni buokaki n taekan te boua are e noraki n te mii arei, bwa ti na ataia bwa ti a maan ngkai ni mena inanon tain te toki?
22 Te karaurau n ukeuke raoi e kakoaua bwa ti a maan ngkai ni mena inanon tain te toki, bwa ti a tia n roko ngkai n raurauni waen te boua are e noraki n te mii arei, aika te maemni biiti ao te tano. Tautaeka tabeua aika ngkai aika ai aron te biti, a rangi ni matoatoa n aia kairiri, ma tabeua, bon ai aron te tano ae nimnim. E ngae ngkai a kai uruaki bwaai aika a karaoaki man te tano ae nimnim, are a karaoaki naba mai iai “aia kariki aomata,” tautaeka aika matoatoa a kairoroaki bwa a na anganiia aia aomata inaaomataia teutana, ni kaineti ma bairean aron aia tautaeka. (Taniera 2:43; Iobi 10:9) Te koaua bwa a aki bati n nakoraoi tautaeka aika matoatoa ao aomata aika mangori, n ai aron naba te tano ae nimnim ae e aki kona n renganaki raoi ma te biti. Ma ana Tautaeka n Uea te Atua e na waekoa ni katoka te aonnaba aei, ae e bwenauaki irouia tautaeka aika kakaokoro.—Taniera 2:44.
23. Ko na kanga ni kabwarabwara te mii, ao mii ni burabeti, ake a reke iroun Taniera n ana moan ririki n uea Beretiata?
23 Te ka 7 ni mwakoro n ana taetae ni burabeti ae kamaiu Taniera e a uotira naba nakon tain te toki. E reitaki ma te bwai are e a riki n ana moan ririki te Uea ni Baburon ae Beretiata. Ai 70 tabun ana ririki Taniera n te tai arei, ao e “nora te mi Taniera ma mii ni burabeti ake i atuna i aoni nena ni wene.” Ai maaku ra Taniera ni mii ni burabeti aikai! “Noria”! e takarua. “A karina ni kare angini karawa ake aua i aon taari are ababaki. Ao a aerake mai taari maan aika ababaki aika aman aika a kaokoro aroia nako.” (Taniera 7:1-8, 15) Ai kamimi ra maan aikai! Te moan bon te raian ae iai baina ni kiba, ao te kauoman, ai aron te bea. Ao ngkanne, e a roko te rebari ae iai baina ni kiba aika aua ao aua atuna! E aintoa te maan ae te kaman ao iai wina aika abwabwaki ao kooro ake tengaun. “Te koro teaina ae karako” e rikirake ibuakon kooro ake tengaun ao iai matan te koro aei “aika ai aroni matan te aomata,” ma “te wi ae tataekini baika ababaki.” Ai kamaaku ra maan aikai!
24. N aron are e taekinaki n Taniera 7:9-14, tera are e noria Taniera i karawa, ao tera ae koteaki n te mii tara aei?
24 Imwin anne, ana mii ni burabeti Taniera a kaotii bwaai aika a riki i karawa. (Taniera 7:9-14) “Teuare iai ma ngkoangkoa” ae Iehova ae te Atua, e a noraki n tekateka i aon te kaintokanuea n arona n tia Moti. “A bebeku tenga tenga i Rouna, ao a tei i matana terebu terebu.” E moti matoa ni kaineti ma maan aikai te Atua, ao a anaaki aia tautaeka ao e kamauna te man ae te kaman. Te tautaeka ae teimatoa i aoia “natanaomata, ma botanaomata, ma taian taetae,” e mwiokoaki nakon te aomata ae “ai aron natin te aomata.” E koteaki iai tain te toki, ao te tai are e katekatekaki Natin te aomata are Iesu Kristo i aon ana kaintokanuea, n te ririki 1914.
25, 26. Baikara titiraki aika a kona n tabekaki ngkana ti wareka te boki ae Taniera, ao tera te boki ae na buoka kaekaan titiraki aikai?
25 A bae n iai aia titiraki, taani wareware n te boki ae Taniera. Tao teuana, tera ae nanonaki ni maan aika tiritiri aika aman aika a taekinaki n Taniera mwakorona 7? Tera kabwarabwaran “itibwi te wiki” ni burabeti aika a taekinaki n Taniera 9:24-27? E kanga kabwarabwaran Taniera mwakorona 11 ao te bobuaka ni burabeti imarenan “ueani meang” ao “ueani maiaki”? Tera ae kona ni kaantaningaki ae e na karaoaki irouia uea aikai inanon tain te toki?
26 Iehova e a tia n anga ataakin nanon bwaai aikai nakoia ana toro ake a kabiraki aika a mena i aon te aonnaba, aika a atongaki n Taniera 7:18 bwa “ana aomata teuare Moan te Rietata ake a itiaki.” Irarikin anne, “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” e a tia ngkai ni katauraoa te bwai ae na buokira bwa ti na karekea riki otara iai i aon ana koroboki te burabeti ae Taniera, ae e kairaki koreana. (Mataio 24:45) E a tauraoi ngkai rinanon te boki ae tibwa reke n taai aikai ae Pay Attention to Daniel’s Prophecy! Te boki aei ae iai baana aika 320 ao iai taamnei aika raoiroi inanona, e maroroakin mwakoron Taniera ni kabane. E maroroakini taetae ni burabeti ni kabane ake a kakorakora riki te onimaki, ao rongorongon rimoa ni kabane ake a rinanoaki iroun te burabeti are tangiraki ae Taniera.
Iai Nanona ae Manena Ibukin Ara Tai Aei
27, 28. (a) Tera ae koaua ni kaineti ma kakoroan bukin taetae ni burabeti ake inanon te boki ae Taniera? (b) Ti a mena ngkai inanon te tai ra, ao tera ae ti riai ni karaoia?
27 Iangoa te reirei ae kakawaki aei: A a tia ni kakoroaki bukin taetae ni burabeti ni kabane ake inanon te boki ae Taniera, ma tii bwaai tabeua aika reitaki ma taetae ni burabeti tabeua aika a tuai. N te katoto teuana, aron te aonnaba ae ti noria ngkai ai bon arona ae kaotaki n raurauni waen te boua are noraki n te mi, are karakinaki n Taniera mwakorona 2. E kabwaraki kabaean boton te kai are e taekinaki n Taniera mwakorona 4 ngke e katokaaki i aon ana kaintokanuea te Uea ae te Mesia are Iesu Kristo, n te ririki 1914. Eng, n aron are e taetae ni burabetinaki n Taniera mwakorona 7, n te tai arei, Teuare iai ma Ngkoangkoa e angan Natin te aomata te tautaeka.—Taniera 7:13, 14; Mataio 16:27–17:9.
28 E a tia ni koro bukin boong aika 2,300 aika a taekinaki n Taniera mwakorona 8, ao boong ake 1,290 ao 1,335 ake a karakinaki ni mwakorona 12—ti a tia ni kitanna ngkai. Neneran Taniera mwakorona 11 e kaotia bwa te bobuaka imarenan “ueani meang” ao “ueani maiaki” e a tia n roko ngkai n ana kabanea ni waaki. Bwaai aikai a buoki koaua man te Baibara aika a kaotia bwa ti a maan ngkai ni mena inanon tain te toki. Tera ae ti riai ni kamatoa nanora iai ngkai ti ataa te tai ae rangi ni kaokoro ae ti mena inanona ngkai? Bon akea te nanououa bwa ti riai ni mutiakina ana taeka ni burabeti Iehova ae te Atua ngkai.
Tera Am Kaeka?
• Tera are e tangiria te Atua, bwa a na ataia ibukin boong aikai, aomata ni kabaneia?
• E na kanga te boki ae Taniera ni kona ni kateimatoa ara onimaki?
• Tera aron tein te boua are e miiakinna Nebukaneta, ao tera ae nanonaki ni bwaai aikai?
• Tera ae riai n ataaki ibukin kakoroan bukin taetae ni burabeti ake n te boki ae Taniera?