Warekan Te Baibara​—E Manena Ma Ni Kakukurei

“Ko riai . . . ni wareware iai ni ngaina ao ni bong.”​—IOTUA 1:8, NW.

1. Baikara kakabwaia aika a kona n reke man te wareware, ao e moamoa riki, te wawareware n te Baibara?

WAREKAN rongorongo aika raoiroi bon te waaki ae manena. E korea ae kangai te I-Buranti ae te tia rabakau i aon te karekeiango ae Montesquieu (Charles-Louis de Secondat): “Te kabanea n raoiroi ibukin katokan te kua n te maiu aei irou, bon te ukeuke n reirei. Bon akea te rawawata n nano ae e a tia n rootai ae e aki kona n toki n te wareboki inanon teuana te aoa.” N arona ae koaua riki, e kaineti aei nakon te wareware n te Baibara. E kangai te tia areru are e kairaki ana taeka iroun te taamnei ae raoiroi: “Moan te raoiroi ana tua Iehova, ao e kamaiua te tamnei: e boni koaua ana taeka Iehova, ao e kawanawana ane e ro nanona. A raraoi ana tua Iehova, ao a kakukureia te nano.”​—Taian Areru 19:7, 8.

2. Bukin tera ngkai Iehova e a tia ni kawakina te Baibara ni karokoa ngkai, ao tera are e kaantaninga bwa a na karaoia aomata ma te bwai anne?

² Kioina ngkai bon Iehova ae te Atua, ae te tia Korea te Baibara, e a bon tia ni kawakinna raoi inanon tienture aika mwaiti ike e a korakora iai ribaakina irouia kairiribai aika kaain Aaro tabeua ke kaain te aba. Kioina ngkai e kaantaningaiia “aomata ni kabaneia ba a na kamaiuaki, ma ni karekea atakin te koaua,” e a tia ni bairea aron tibwakin ana Taeka nakoia botannaomata nako. (1 Timoteo 2:4) E katautauaki bwa tao 80 te katebubua mai buakoia kaain te aonnaba ake a kona ni kaongoaki rinanon taetae aika 100 mwaitiia. Te Baibara ae bwanin e a tauraoi ngkai n taetae aika 370 mwaitiia, ao mwakoron te Baibara tabeua a kona ni warekaki n taetae riki aika 1,860 mwaitiia. Iehova e tangiriia ana aomata bwa a na wareka ana Taeka. E kakabwaiaia ana toro ake a mutiakina ana Taeka, ao a katoa bong ni warekia.​—Taian Areru 1:1, 2.

A Riai Mataniwi ni Wareware n te Baibara

3, 4. Tera ana kaetieti Iehova nakoia uean Iteraera rimoa, ao tera bukina ae te kaetieti aei e kaineti naba nakoia unimwaane ni Kristian ni boong aikai?

³ E kangai Iehova ngke e taekina te tai are a nang karekea iai aia uea ae te aomata, te botannaomata are Iteraera: “Ao ngkana e tekateka i aon te kaintokanuea ae bwain ueana, ao e na korea katotongani korean te tua aei i nanon te boki teuana, n anaia mai nanon ane mena i mataia ibonga ake tibun Rewi: ao e na memena i rouna, ao e na wawareware iai n ua tokin ana bongi ni maiu: ba e aonga n reireia makan Iehova ae Atuana, ma kawakinan taekan te tua aei ni kabane ma aaro n taromauri aikai, n tou mwiia: ba e na aki karietataki nanona i aoia tarina, ao ba e na aki rairaki nako man te tua, nakon te angaatai, ke nakon te angamaing.”—Te Tua-Kaua 17:18-20.

⁴ Tarai bukina aikai ae Iehova e tangiriia akana a na uea ni kabane i Iteraera, bwa a na wareka te boki n tua ni katoa bong: (1) “ba e aonga n reireia makan Iehova ae Atuana, ma kawakinan taekan te tua aei ni kabane ma aaro n taromauri aikai, n tou mwiia”; (2) “ba e na aki karietataki nanona i aoia tarina”; (3) “ba e na aki rairaki nako man te tua, nakon te angaatai, ke nakon te angamaing.” Tiaki te koaua bwa mataniwi ni Kristian ni boong aikai a riai ni maaka Iehova, n ongeaba n ana tua, ma n rawa ni karietataia i aoia tariia, ao ma n aki rairaki man ana tua Iehova? E aki bebete kakawakin te katoa bong ni wareware n te Baibara irouia, nakon ae kakawakinana irouia uean Iteraera rimoa.

5. Tera are e a tibwa tia ni koreia te Rabwata n Tautaeka nakoia kaain Komete ni Mwaangan nako te Totaieti ibukin te wareware n te Baibara, ao bukin tera ngkai e na raoiroi ngkana unimwaane ni Kristian ni kabane a kakairi n te reirei aei?

⁵ A rangi n tabetabe unimwaane ni Kristian ni boong aikai, ao ibukin anne e a kangaanga karekean te tai ibukin warekan te Baibara irouia ni katoa bong. N aron anne, kaain te Rabwata n Tautaeka ibukia Ana Tia Kakoaua Iehova, ao kaain Komete Ibukin Mwaangan te Totaieti ni katobibia te aonnaba, bon aomata aika a rangi n tabetabe. Ma e ngae n anne, te reta are e a tibwa kanakoaki mairoun te Rabwata n Tautaeka nakoia Komete Ibukin Mwaanga nako, e katereterea riain warekan te Baibara ni katoa bong, ao bwainan te babaire ae riai ibukin karaoan te ukeuke n reirei. E taekinaki n te reta bwa karaoan anne e na kakorakora riki tangiran Iehova ao te koaua iroura, ao e na “buokira ni kateimatoa riki ara onimaki, kimwareireira, ao nanomwaakara ni karokoa te toki.” A bane n namakina kainnanoia ni kaineti ma anne unimwaane ni kabane n aia ekaretia Ana Tia Kakoaua Iehova. Te katoa bong ni wareware n te Baibara e na buokiia ni “mwakuri ma te wanawana.” (Iotua 1:7, 8, NW) E moamoa riki irouia ataakin ae te wareware n te Baibara e “bongana i bukin reireian te aomata, kaotani kairuana, kaetan aroarona ao kataneiaana n taua te eti.”—2 Timoteo 3:16, Baibara ni Katorika.

Te Bwai ae E Riai ni Karaoaki Irouia Akana A Ataei ao Akana A Kara

6. Bukin tera Iotua ngke e kabaibati ni wareka taekan ana tua nako Iehova nakoia barongan Iteraera ni kabane ao iruwa ake a botaki imatana?

⁶ N taai ake rimoa, a aki kona n toa baiia aomata n oin aia Baibara, mangaia are te wareware n te Baibara e waakinaki ngke a botaki aomata aika mwaiti. Ngke Iehova e angan Iotua te tokanikai i aon te kaawa ae Ai, Iotua e botiia barongan Iteraera ni kabane imatan te Maunga are Ebara ao te Maunga are Keritim. Ao ngkanne, e kaongoira ni kangai te rongorongo anne: “E wareki taekan te tua ni kabane, are te taeka ni kakabaia ma te taeka ni kareke kai, n ai aron are koreaki ni bokin te tua ni kabanea. Bon akea te taeka teuana i buakon taeka ni kabane ake e tua Mote, ae e aki warekia Iotua i matan te botaki n Iteraera ni kabanea, ma aine, ma ataei, ma iruwa ake a iriia n nakonako.” (Iotua 8:34, 35) Akana a ataei riki ao akana a kara, akana boni kaain te aba ao iruwa naba, a riai ni karina ataakin te aroaro ni maiu inanoia ao n aia iango, ae e na karekea te kakabwaia mairoun Iehova, ao te aroaro ni maiu ae e na karekea aki kukureina irouia. Te wareware n te Baibara ni katoa tai e na boni buokira naba n te itera aei.

7, 8. (a) Antai aika ai aroia “iruwa,” ni boong aikai, ao bukin tera ngkai a kainnanoa te wareware n te Baibara ni katoa bong? (b) Baikara kawai tabeua ake a na kakairi iai n ana katoto Iesu, te koraki ake a “ataei” riki mai buakoia ana aomata Iehova?

⁷ Ni boong aikai, mirion ma mirion mwaitiia ana toro Iehova ake a katotonga aroia “iruwa” akekei n te aro n taamnei. Ngkoa, a maiuakina ae boraoi ma ae tangiraki n te aonnaba aei, ma a a tia ngkai n onika maiuia. (I-Ebeto 4:22-24; I-Korote 3:7, 8) A aki toki ni kainnanoa kauringaia taekan ana kaetieti Iehova ibukin ae raoiroi ao ae buakaka. (Amota 5:14, 15) Te katoa bong ni wareware n ana Taeka te Atua e buokiia ni karaoa anne.—Ebera 4:12; Iakobo 1:25.

⁸ Bon iai naba “ataei” aika mwaiti mai buakoia ana aomata Iehova ake a a tia n reireinaki ana kaetieti Iehova irouia aia karo, ma a riai naba ni kakoaua ibon irouia aron raoiroin nanon te Atua. (I-Rom 12:1, 2) A na kanga ni kona ni karaoa anne? Ibonga ma unimwaanen Iteraera, a reireiaki ni kangai: “Ko na wareka te tua aei i mataia Iteraera ni kabaneia ba a na ongo. Ko na ikotiia aomata, ake mwaane, ma aine, ma ataei, ma te iruwa ae i nanon am o, ba a aonga n ongo, ao ba a aonga n reirei, ma ni maka Iehova ae Atuam, ma ni kawakin touani mwin taekan te tua aei ni kabane; ao ba a aonga n ongo natiia, ake aki atatai, ma n reireiia te maka Iehova ae Atuami.” (Te Tua-Kaua 31:11-13) Inanon menan Iesu i aan te Tua, e ingainga nanona ngke ai tibwa 12 ana ririki ni maiu ni kan ota n nanon ana tua Tamana. (Ruka 2:41-49) Imwina, e a riki bwa ai kateina te ongongora ao te ibuobuoki ngke e warekaki te Baibara n te maneaba. (Ruka 4:16; Mwakuri 15:21) A na karaoa ae raoiroi aomata aika ataei riki ni boong aikai ngkana a kakairi n ana banna ni katoto Iesu n te aro are a na katoa bong ni wareware n ana Taeka te Atua, ao a na kakaonimaki ni kaei botaki ike e wawarekaki ma n reiakinaki iai te Baibara.

Warekan te Baibara—Teuana Mai Buakon Bwaai Aika Kakawaki Riki

9. (a) Bukin tera ngkai ti riai ni karaua raoi n rinei bwaai ake ti na wareki? (b) Tera ana taeka teuare moan karaoa te maekatin aei ni kaineti ma booki aika buoka aron reiakinan te Baibara?

⁹ E korea ae kangai te tia rabakau ae te Uea ae Toromon: “Ko na reireiaki: ba akea tokini karaoani booki aika bati; ao te kabatia te reirei boni kakuan te iriko.” (Te Minita 12:12) E kona naba n taekinaki bwa warekan booki aika mwaiti aika boretiaki ni boong aikai e aki tii kakua te iriko, ma e boni karuanikai naba nakon te iango. Mangaia are e kakawaki bwa ti na rinea raoi ae na warekaki iroura. Irarikin warekan booki aika buoka aron neneran te Baibara, ti riai naba ni boni wareka te Baibara. Teuare e moan karaoa te maekatin aei e korea ae kangai nakoia taani wareware iai: “Tai mwaninga bwa ti kaetieti man te Baibara, ao e ngae ngkai booki n ibuobuoki aikai a kona n taekinaki bwa mairoun te Atua, ma bon tii booki n ‘ibuobuoki,’ ao a aki onea mwin te Baibara.”a Mangaia are e ngae ngkai ti aki kakeai bongan booki aika a boto i aon te Baibara, ma ti bon riai naba ni wareka te Baibara.

10. Tera aroia kaain “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” ni kamataata kakawakin te wareware n te Baibara?

¹⁰ Kioina ngkai a ataa aron kainnanoakin aei, ni katoa ririki “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” e bairea te wareware n te Baibara bwa kanoan te kaetieti n Ana Reirei ni Minita te Atua ae kakaraoaki n ekaretia nako. (Mataio 24:45) Te kaetieti ibukin warekan te Baibara ae bwainaki ngkai e na kabanea te Baibara inanon te maan ae tao itiua te ririki. Te kaetieti ibukin te wareware aei e na buokia aomata ni kabane, ma a moamoa riki aomata aika boou ake a tuai man wareka te Baibara mai moana ni karokoa tokina. Akana a rin n te Watchtower Bible School of Gilead ibukia mitinare, ao te Ministerial Training School, ao n ikotaki naba ma kaain te utu ni Beta-era aika boou, a riai ni wareka te Baibara ae bwanin inanon teuana te ririki. N aki ongeia bwa tera te kaetieti ae ko kakairi iai, n tii ngkoe ke ni botaki ma am utu, ma e riai ni moanibwaiaki warekan te Baibara iroumi, ngkana arona bwa kam na tokanikai ni kakairi n ami babaire anne.

Tera ae Kaotaki n Aroarom ni Wareware?

11. N te aro ra, ao bukin tera ngkai ti riai ni karina i nanora ana taeka Iehova ni katoa bong?

¹¹ Ngkana e kangaanga iroum te kakairi n am kaetieti ibukin te wareware n te Baibara, ao tao ko riai n titirakiniko ni kangai: ‘Tera aron rootakin au wareware n ana Taeka Iehova n arou ni wareki bwaai tabeua, ao arou ni mataku n te TV, taian taamnei ao viteo teibi?’ Uringa are e koreaki iroun Mote—ao are e a manga taekinna riki Iesu—ae “e aki maiu te aomata n ti te berena, ma e maiu n taeka nako aika a oti nako mai win te Atua.” (Mataio 4:4; Te Tua-Kaua 8:3) N ai aron ae ti kainnanoa te amwarake ni katoa bong bwa e aonga n teimatoa ni maiu rabwatara, ti kainnanoa naba karinan ana iango Iehova i nanora ni katoa bong, bwa ti aonga n teimatoa n tangiri bwaai n taamnei. Ti kona n reitaki ma ana iango te Atua ni katoa bong, ni warekan te Baibara iroura.

12, 13. (a) E kanga te abotoro Betero ni kaota aron ingaingan nanora ae riai ni kaineti ma tangiran ana Taeka te Atua? (b) E kanga Bauro ni kabongana te kabotau ibukin te rannimmamma n te aro ae kaokoro ma kabonganana iroun Betero?

¹² Ngkana ti kakoaua te Baibara, “ba tiaki aia taeka aomata, ma—n ai aron ae boni koaua—, ba bon ana taeka te Atua,” ao ti na kairaki ngkanne nakoina, n ai aron te merimeri are e barua te rannimmamma mairoun tinana. (1 I-Tetaronike 2:13) E kabongana te kabotau anne te abotoro Betero ngke e koroboki ni kangai: “Kam na tangira te rannimamma ae itiaki ae bwain te nano, n ai aroia merimeri aika a tiba bung, ba kam aonga n ikawai iai ni kamaiuaki; ngkana tao kam a tia ni kata te Uea ba E raoiroi.” (1 Betero 2:2, 3) Ngkana te koaua bwa ti a tia n noria bwa e bon “raoiroi te Uea” man bwaai ake a riki nakoira, ao ngkanne, ti na karikirakea tangiran te kani wareware n te Baibara iroura.

¹³ E riai n ataaki bwa n te mwakoro aei, Betero e kabongana te kabotau ibukin te rannimmamma n te aro ae kaokoro ma are e kabonganaki iroun te abotoro Bauro. E bon tau te rannimamma ni kanuaa te merimeri are e a tibwa bungiaki. Ana kabotau Betero e kaotia bwa ana Taeka te Atua e taekin bwaai ni kabane ake ti kainnanoia bwa ti aonga n “ikawai ni kamaiuaki.” Ma n te itera teuana, Bauro e kabotaua kainnanoan te rannimmamma, ma aroaroia aomata tabeman ake a taku bwa a ikawai n te onimaki, ma e aki tau aron amwarakeia n te amwarake n taamnei. E korea ae kangai Bauro n ana reta nakoia Kristian ake i Ebera: “Ba ngkae e riai ba kam na riki ba taan reirei ngkai, ao akea ba a kai nanomi ba e na manga reireingkami temanna baike moan reirei n ana taeka nako te Atua. Ao kam na riki ba akana riai ni kaamarakeaki n te rannimamma, ao kam aki n te amarake ae matoatoa. Ba ane momoi n te rannimamma ao e babanga aron te taeka ae taekan te raoiroi; ba bon te merimeri. Ao te amarake ae matoatoa boni kanaia akana ikawai, akana a kataneiaki ni wanawana n ata te raoiroi ma te buakaka.” (Ebera 5:12-14) Te karaurau raoi ni wareware n te Baibara e kona n rangi ni karikirakea riki wanawanara, ma ni kabatiaa riki tangiran bwaai n taamnei.

Aron Warekan te Baibara

14, 15. (a) Tera te kakabwaia are e anganira te tia Korea te Baibara? (b) Ti na kanga ni kakabwaiaki man te wanawana are mairoun te Atua? (Taekin katoto tabeua.)

¹⁴ E riai ni moanaki moa te wareware n te Baibara ma te tataro bwa e materaoi riki, ao tiaki n ae e nang wareware naba te aomata. Te tataro bon te kakabwaia ae moan te kamimi. Ai aron ae ko nang moana warekan te boki teuana ae rangi ni kangaanga ataakin nanona, ma ko butiia moa te tia korea te boki anne bwa e na buokiko n ataa nanon ae ko na warekia. Ai raoiroira te ibuobuoki ae kona n reke mai iai! Te tia Korea te Baibara ae Iehova e anganiko te kakabwaia anne. Kaain te rabwata n tautaeka are n te moan tienture a kororeta nakoia taari ni kangai: “Ngkana akea ana rabakau temanna i buakomi, ao e na butiia te Atua, ae tituaraoi n angangania aomata ni kabaneia, n aki ngurengureakiniia; ao e na bon anganaki. Ma e na bubuti n onimaki, n aki nanokokoraki teutana.” (Iakobo 1:5, 6) Te Rabwata n Tautaeka ae ngkai e aki toki ni kaungai nanora bwa ti na tataro moa ma ni wareware n te Baibara.

¹⁵ Te wanawana, bon kamanenan te atatai. Mangaia are imwain kaukan am Baibara, ao butiia Iehova bwa e na buokiko n nori reirei n am tai ni wareware, ake ko riai ni kamanenai inanoni maium. Reitii reirei aika boou ma bwaai ake ko a tia n reiakin n taai aika nako. Karini ibuakon ‘taeka ni kamaiu’ ake ko a tia ni kinai. (2 Timoteo 1:13) Iaiangoi bwaai ake a riki inanoni maiuiia ana toro Iehova ngkoa, ao titirakiniko bwa tao tera ae ko na karaoia ngke arona bwa bwaai akanne a riki nakoim.—Karikani Bwaai 39:7-9; Taniera 3:3-6, 16-18; Mwakuri 4:18-20.

16. Baikara reirei ake a taekinaki bwa a na buokira ni karika ara wareware n te Baibara bwa e na materaoi ma ni manena riki?

¹⁶ Tai wareware n te aro ae ko na tii kabanea te iteraniba are e baireaki bwa e na warekaki. Karaurau. Iaiangoa taekan te bwai are ko tabe ni warekia. Ngkana e anaaki nanom n te reirei teuana, ao manga wareki kiibu tabeua ake a kaotaki, ngkana iai n am Baibara. Ngkana e tuai ni mataata te reirei anne, korea am taeka ni kauring ae ko na manga nenera te bwai anne, imwina riki. Ngkana ko wareware, ao kanikinaei kiibu ake ko tangiria riki ni kan uringnga, ke kaewea nakon te beeba teuana. Ko kona naba ni koroi otam ke kiibu tabeua riki ni mangeen iteraniba ake n te Baibara are akea te koroboki iai. Ngkana ko nori kiibu ake ko taku bwa ko na kainnanoi n am mwakuri n tataekina te rongorongo man reireinia aomata, taraa te taeka ae kakawaki ae e mena n te kibu aei, ao kakaea n te index ibukin taeka aika a kabonganaki n te Baibara, ngkana iai n am Baibara.b

Karaoa te Wareware n te Baibara bwa E na Kakukurei

17. Bukin tera ngkai ti riai ni kukurei ni wareka te Baibara?

¹⁷ Te tia areru e taekina te aomata ae kukurei are e ‘bon kimareirei n ana tua Iehova; ao e wareka ana tua ni ngaina ao ni bong.’ (Taian Areru 1:2) Ara wareware n te Baibara ni katoa bong e aki riai n riki bwa te mwakuri ae kakua, ma e riai n riki bwa te bwai ae moan te kakukurei. Te anga teuana ae ti kona ni kabongana ni karikia bwa te bwai ae na kakukurei bon te katoa tai ni mutiakin kakawakin bwaai ake ti reiakinira iai. E korea ae kangai te Uea ae wanawana ae Toromon: “E a kabaia te aomata ae kunea te rabakau, . . . Aaro ni kukurei arona, ao kawai nako n rau kawaina ni kabane. Bon te kai ni kamaiu ngaia nakoia akana anaia: ao e a kabaia ane taua.” (Taeka N Rabakau 3:13, 17, 18) E rangi ni manena te kakorakora ae riai ni kabaneaki ibukin karekean te wanawana, bwa arona nako te nakoraoi, te rau, ao te kimareirei, ao n tokina, ai te maiu.

18. Tera riki ae kainnanoaki iroura irarikin te wareware n te Baibara, ao tera ae ti na rinanona n te kaongora ae imwin aei?

¹⁸ Eng, warekan te Baibara bon te bwai ae manena ma ni kakukurei. Ma e tau anne n tii ngaia? Kaain Aaro ni Krititentom a a tia ni wareka te Baibara inanon tienture aika mwaiti, ao a “aki toki n reirei, ao e bon aki kona naba n reke i rouia atakin te koaua.” (2 Timoteo 3:7) Ngkana e na uaana te wareware n te Baibara, ao ti riai ni wareware i aan te kaantaninga ae ti na kamanena te atatai ae reke mai iai inanoni maiura, ao n ara mwakuri n tataekina te rongorongo ma n reireinia aomata naba. (Mataio 24:14; 28:19, 20) E kainnanoaki iai te kakorakora ae bati, ao bwainakin aaro n reirei aika uaana, aika a kona naba ni kakukurei ma ni materaoi, n aron ae ti na noria n te kaongora ae imwin aei.

[Kabwarabwara ae nano]

Titiraki Ibukin te Kauring

• Tera te kaetieti are a anganaki uean Iteraera rimoa ae e kaineti naba nakoia mataniwi ni boong aikai, ao bukin tera?

• Antai aika ai aroia “iruwa” ao “ataei” ni boong aikai, ao bukin tera ngkai a kainnanoa te wareware n te Baibara ni katoa bong?

• Baikara kawai tabeua aika manena ae e a tia “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” ni buokira ni wareka te Baibara ni katoa tai?

• Ti na kanga ni kona ni karekea kakabwaiara ni koaua ao te kukurei man warekan te Baibara iroura?

[Taamnei n iteraniba 9]

Unimwaane a kainnanoa riki te katoa bong ni wareware n te Baibara

[Taamnei n iteraniba 10]

Boni Katein Iesu bwa e na ibuobuoki n te wareware n te Baibara ae waakinaki n aia maneaba Iutaia