Kaboo Am Tai Ibukin Te Wareware Ao Te Ukeuke N Reirei

“Kabo ami tai ni kawakin, ngkai a bubuaka boong aikai.” ​—I-Ebeto 5:16.

1. Bukin tera ngkai ti karaoa ae wanawana ngkana ti kataua raoi aron kabonganan ara tai, ao tera aroarora aika a kaotaki man aron kabonganan te tai iroura?

E A TIA n taekinaki bwa “bairean te tai bon totokoan kabanebuakan te tai.” Te aomata are e kataua ana tai ibukin bwaai aika a riai ni karaoaki, e na kamateraoa riki aron kamanenan ana tai. E korea ae kangai te Uea ae wanawana are Toromon: “Iai te tai i bukini bai ni kabane n tatabeua i aon te aba.” (Te Minita 3:1, BK) Bon titeboo mwaitin ara tai ae ti kona ni kabongana, ngaira ni kabaneira; ma e bon nakoira aron kabonganana iroura. Aron bairean bwaai aika kakawaki riki iroura ao katauan ara tai, e kaotia bwa tera ae tatangiraki riki iroura.​—Mataio 6:21.

2. (a) Ngke Iesu e anga ana Kabwarabwara i aon te Maunga, tera ana taeka ibukin kainnanora n te itera n taamnei? (b) Baikara titiraki ake ti riai n titirakinira?

² Ti riai ni kabongana ara tai ibukin te amwamwarake ao te mamatu, ibukina bwa bwaai aikai a kainnanoaki ibukin maiura. Ma tera aron kainnanora n te itera n taamnei? Ti ataia bwa a riai naba n tabeakinaki kainnanora iai. E kangai Iesu n ana Kabwarabwara i aon te Maunga: “A kukurei aomata ake a ataa kainnanoakin bwaai n taamnei irouia.” (Mataio 5:3, NW) Boni ngaia bukina ae “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” e aki toki ni kauringira aron kakawakin kabonganan ara tai ibukin te wareware ao te reirei n te Baibara. (Mataio 24:45) Tao ko ataa aron kakawakin aei, ma tao ko kona n taku bwa bon akea am tai ibukin neneran ke warekan te Baibara. Ngkana ngaia aei arom, ao ti na neneri aaro tabeua ike ti na kona iai ni kamwawai riki tabera ni maiura n te aro ae e na reke naba ara tai ibukin warekan ana Taeka te Atua, te ukeuke n reirei ibon iroura, ao te iangomwaaka.

Karekean te Tai Ibukin te Wareware ao te Ukeuke n te Baibara

3, 4. (a) Tera ana reirei te abotoro Bauro ni kaineti ma kabonganan ara tai, ao tera ae irekereke ma aei? (b) Tera are e nanonna Bauro ngke e reireinira bwa ti na ‘kaboo ara tai’?

³ Ibukin taai aika ti mena inanoia, ti riai ni bane ni mutiakina raoi ana taeka te abotoro Bauro: “Ma ngaia ae kam na taratarai raoi aromi n nakonako, n ai aroia akana ataibwai, ao tiaki n ai aroia akana bangabwai; ao kam na kabo ami tai ni kawakin, ngkai a bubuaka boong aikai. Ma ngaia ae kam na tai baba, ma kam na ata ae tangiraki iroun te Uea ba e na karaoaki.” (I-Ebeto 5:15-17) Te koaua bwa te reirei aei e kaineti ma anuani maiura ni kabane ngaira aika Kristian ake ti a tia ni katabuaki ngkai, n ikotaki naba ma karekean te tai ibukin te tatataro, te ukeuke n reirei, kaean botaki, ao karaoan ara kabaneani kona ibukin tataekinan “euangkerion uean te Atua.”​—Mataio 24:14; 28:19, 20.

⁴ A mwaiti mai buakoia ana toro Iehova ni boong aikai ake a namakina te kangaanga ni kaineti ma karekean aia tai ni wareka te Baibara ke n neneria. E mataata bwa ti aki kona ni kabatiaa riki mwaitin te aoa inanon te bong, mangaia are tiaki anne are e nanonaki iroun Bauro. N te taetae n Erene, te kibu n taeka ae “kaboa am tai,” e nanona kabooa nakon te bwai teuana, bwa e aonga ni kona ni karekeaki te bwai are teuana. N te Expository Dictionary, W. E. Vine e kabwarabwara taekana bwa “kamateraoan [taai] ni kabane, kabonganan [taai] ni kabane n te aro ae raoiroi, kioina ngkai akea [te tai] ae e kona ni manga kabonganaki riki ngkana e a tia ni bwakanako.” Ma ti kona ni kabooa ara tai ibukin warekan ao neneran te Baibara ma iia?

Ti Riai ni Bairea ae Kakawaki Riki

5. Bukin tera, ao n te aro ra ae ti riai n ‘rinea ae kakawaki riki’?

⁵ Irarikin tabera n te maiu aei, a mwaiti naba bwaai n taamnei ake ti riai n tabeakin. Kioina ngkai ana toro Iehova ngaira ake ti a tia ni katabuaki nakoina, a ‘bati ara mwakuri ibukin te Uea’ ake ti riai ni karaoi. (1 I-Korinto 15:58) Ibukin anne, Bauro e reireinia Kristian ake i Biribi bwa a na ‘rinea ae kakawaki riki.’ (I-Biribi 1:10) E nanonaki iai bwa a riai ni baireia moa bwa tera ae kakawaki riki. Te moan, n taai nako bwaai n taamnei a riai ni moanibwaiaki riki nakon bwain te rabwata. (Mataio 6:31-33) Ma e ngae n anne, e riai ni bwainaki naba te wanawana ngkana ti karaoa tabera n te itera n taamnei. Tera arora ni kaineti ma katauan ara tai ibukin uotara ni Kristian aika kakaokoro nako? Mataniwi aika mwamwananga a taekinna bwa mai buakon ‘bwaai aika kakawaki riki’ ake a riai n tabeakinaki irouia Kristian, e noraki bwa a mwanuokinaki riki bwaai n aron te ukeuke n reirei ibon irouia ao te wawareware n te Baibara.

6. Tera ae e kona n nanonaki ni kabooan te tai ni kaineti ma ara mwakuri ibukin maiura, ao ara mwakuri n te mwenga?

⁶ N aron ae ti a tia n noria, kabooan ara tai e nanona “kamateraoan [taai] ni kabane,” ma “kabonganan [taai] ni kabane n te aro ae raoiroi.” Mangaia are ngkana a aki rangi n raoiroi arora ni wareware ao n reirei n te Baibara, ao e na raoiroi ngkana ti tuoa raoi arora ni kakabongana ara tai. Ngkana e rangi ni korakora ara mwakuri ibukin maiura ao e kabanea ara tai ao korakorara ae bati, ti riai n tataroa taekan anne nakon Iehova. (Taian Areru 55:22) Tao ti na kona ni karaoi bitaki tabeua ake a na kamwawa riki ara tai ibukin bwaai aika kakawaki riki aika reitaki ma taromaurian Iehova, n ikotaki ma te ukeuke n reirei ao te wawareware n te Baibara. E bon eti ngke e taekinaki bwa e bon aki kona n tia ana mwakuri te aine. Mangaia are aine aika Kristian a riai naba ni bairei bwaai aika kakawaki riki, ma ni kataua aia tai teutana ibukin te wawareware n te Baibara ao te ukeuke n reirei ae materaoi.

7, 8. (a) Ti kona ni kabooa ara tai man mwakuri raa, bwa e aonga n reke ara tai ibukin te wareware ao te ukeuke n reirei? (b) Bukin tera ngkai e motirawa ni kaki botuna te aomata, ao e na kanga ururingan anne ni buokira ni baireia bwa e ngaa ae kakawaki riki?

⁷ Angiira, ti boni kona ni kabooi ara tai ibukin te ukeuke n reirei man bwaai aika a aki rangi ni kakawaki. Ti kona ni bon titirakinira bwa, ‘Mwaitira au tai ni wareki maekatin ao nuutibeeban te aonnaba, te mataku n te TV taamnei ao viteo teibi, te ongongora n te katangitang, ke te takaakaro n te viteo? E bati riki au tai are I kabanea imatan au kombiuta, nakon au tai are I kabanea ni wareware n te Baibara?’ E kangai Bauro: “Tai baba, ma kam na ata ae tangiraki iroun te Uea ba e na karaoaki.” (I-Ebeto 5:16, 17) Kabatiaan te mataku n te TV bon te bwai ae e tara n rangi n tuka kabanean te tai ae riai n te ukeuke n reirei ao te wawareware n te Baibara irouia taani Kakoaua.​—Taian Areru 101:3; 119:37, 47, 48.

⁸ Tabeman a kona n taku bwa a aki kona n reirei n taai nako, bwa a kainnanoa naba te motirawa ni kaki botuia iai. E ngae ngkai e koaua aei, tao e na raoiroi ngkana ti iangoa mwaitin te tai are ti motirawa iai, ma ni kabotaua ma mwaitin te tai are ti nenera ke ni wareka te Baibara iai. Tao ti na bon mimi ngkana ti karaoa anne. E ngae ngkai e kainnanoaki te motirawa ao te kaki botu, ma e riai ni baireaki raoi aron mwaitin te tai are ti kabanea iai. A karaoaki bwaai aikai bwa ti aonga ni manga kamarurungaki riki ibukin karaoan tabera n te itera n taamnei. A mwaiti kamataku n te TV, taamnei, ao takaakaro i aon te viteo ake a kakua te aomata. Ma te wareware ao te reirei n ukeuke n ana Taeka te Atua e kamaiu ma ni kaunga.​—Taian Areru 19:7, 8.

Aroia Tabeman Ni Karekea Aia Tai Ibukin te Ukeuke n Reirei

9. Baikara kakabwaia ake a nako man iran te reirei ae boretiaki n te boki ae uarereke ae te Examining the Scriptures Daily—1999?

⁹ Te moan rongorongo n te boki ae uarereke ae te Examining the Scriptures Daily ibukin 1999, e taekina ae kangai: “E na rangi ni materaoi iangoan te kibu ibukin te bong ao kabwarabwarana n te moan ingabong. Ko na namakina ae Iehova, ae te tia Reirei ae Kakannato, e kautiko n tuangko ana kaetieti. E taetae ni burabetinaki Iesu Kristo bwa aongkoa e kakabwaiaki ngke e reireiaki iroun Iehova ni katoa ingabong: ‘[Iehova] E kauta taningau n te ingabong ae koraki; E kautia ba e na ongora n ai aroia akana a reireiaki.’ Kaetieti aikai a angan Iesu ‘neweia akana a reireiaki,’ bwa e aonga n ‘rabakau ni kaekaia akana a kua n te Taeka ae tii teuana.’ (Itaia 30:20; 50:4; Mataio 11:28-30) Te kautaki nakon te reirei ae manena man ana Taeka te Atua ni katoa ingabong e na aki tii buokiko n am kangaanga ae ko kaitara ma ngaai, ma e na anganiko naba ‘neweia akana a reireiaki’ bwa ko aonga naba ni buokia aomata tabemwaang iai.”a

10. A kanga aomata tabeman ni kona ni kamwawa aia tai ibukin te wareware ao te ukeuke n te Baibara, ao tera manenana nakoia?

¹⁰ A mwaiti Kristian ake a ira nanon te reirei aei n te aro ae n te moan ingabong a wareka te kibu ibukin te bong ao kabwarabwarana, ao a wareware naba n te Baibara ke a karaoa te ukeuke n reirei. Te bwaiania temanna ae kakaonimaki i Buranti e utimwaaka ni katoa bong ao e kabanea 30 ana miniti ni wareka te Baibara iai. Tera ae e buokia bwa e na teimatoa ni karaoa aei inanon ririki aika mwaiti? E taku, “E rangi ni korakora nanou iai, ao I kakairi n au babaire ibukin au wareware n aki ongea te bwai ae riki!” Ti na aki ongeia naba bwa n ningai te tai ae ti rineia, ma e kakawaki riki ae ti na kakaonimaki ni kakairi n ara babaire. René Mica, are e a tia ni karaoa te mwakuri ni bwaiania inanon 40 tabun te ririki i Eurobe ao Aberika Meang, e taekina ae kangai: “Bon tiau man 1950 bwa N na kabanea warekan te Baibara ae bwanin teuana te tai ni katoa ririki, ao I a tia ni karaoa anne ngkai n 49 te tai. I taku bwa karaoan anne irou bon te bwai ae moan te kakawaki ibukin kateimatoan au iraorao ae kaan ma au tia Karikiriki. Te iangomwaaka i aon ana Taeka te Atua e buokai bwa N na ota riki n aron ana kaeti taeka Iehova ao aroarona tabeua riki, ao anne e a riki bwa aan te korakora ae bati nakoiu.”b

‘Te Marike n Taamnei n te Tai ae Riai’

11, 12. (a) Baikara “amwarake” n taamnei ake a a tia ni katauraoaki iroun “te touati ae kakaonimaki”? (b) A kanga “amarake” aikai ni katauraoaki n te tai ae riai?

¹¹ N aron te amwarake n taina ae riai ae e kona ni kateimatoa marurungin rabwatan te aomata, te babaire ibukin te ukeuke n reirei ao warekan te Baibara e buoka aron te marurung n te itera n taamnei. N ana Euangkerio Ruka, ti wareka ana taeka Iesu aika a kangai: “Ao antai te touati ae kakaonimaki ae wanawana, ae kateaki iroun ana toka ba mataniwiia tabonibaina, ba e na angangania kanaia aika tibangaia n aia tai?” (Ruka 12:42) Inanon te tai ae maan riki nakon 120 te ririki, ‘te marike n te tai ae riai,’ e a kakatauraoaki inanon Te Taua-n-Tantani, booki, ao bwaai riki tabeua aika a kabwarabwara te Baibara.

¹² Taraa te kibu n taeka ae “n aia tai.” N te tai ae riai, rinanon Natina ao te toro ae kakaonimaki, ara tia “Reirei ae Kakanato” ae Iehova e a tia ni kairiia ana aomata ni kaineti ma taiani koaua, ao aroaroia ae riai. Ai aron ae ti a bane n ongo te bwana ae kangai nakoira: “Aio te kawai, kam na nakonako i nanona; ngkana tao kam rairaki nakon te angaatai, ao ngkana kam rairaki nakon te angamaing.” (Itaia 30:20, 21) Irarikin anne, ngkana aomata a karaua raoi ni wareka te Baibara ao booki ake a kabwarabwara te Baibara ni kabane, a aki toki n namakinna bwa bwaai ake a koreaki iai a bon kaineti raoi nakoia. Eng, te reirei mairoun te Atua ao ana kairiri e na roko n te tai ae riai ibukira, ao a na buokira bwa ti na kona n rarawa nakon taiani kataaki, ke ni karaoi moti n nano aika raoiroi.

Kataneiako n Amwamwarake Raoi

13. Baikara mwaan aika aki raoiroi tabeua ni kaineti ma te amwamwarake n taamnei?

¹³ Ibukin karekean kakabwaia aika mwaiti man ‘te marike’ are e katauraoaki n te tai ae riai, ti riai ni kataneiaira ni mwaan aika raraoi n aron te amwamwarake raoi. Moan te kakawaki bwa e na iai ara babaire ibukin te katoa tai ni wareware n te Baibara ao te ukeuke n reirei ibon iroura, ao man kakairi iai. Iai iroum mwaan aika raraoi n aron te amwamwarake n taamnei, ao iai am babaire ibukin te katoa tai ni karaoa te ukeuke n reirei i aon bwaai aika nano? Ke ko bon tii taratarai tinanikun bwaai ake a a tia ni karauaki ni katauraoaki ibukira, ae ai aron ae ko amwarake mai iai n aki akaka ke tao ko aki naba amwarake iai n taai tabetai? Te taneiai n aki amwamwarake raoi n te amwarake n taamnei irouia tabeman, e a tia ni kamamaara aia onimaki—ke a boni kerikaki naba.​—1 Timoteo 1:19; 4:15, 16.

14. Bukin tera ngkai e manena te karaurau ni manga rinanon reirei ake ti taku bwa ti a taneiai iai?

¹⁴ Tabeman a bon kona n namakinna bwa a bon tia n atai boto n reirei, ao akea te bwai ae boou ae kaotaki ni kaongora ni kabane. Mangaia are irouia, e aki kainnanoaki kaean botaki, ao karaoan te ukeuke n reirei ae baireaki raoi. Ma e ngae n anne, te Baibara e kaotia bwa ti riai ni kakauringaki taekan bwaai ake ti a tia n reiakin. (Taian Areru 119:95, 99; 2 Betero 3:1; Iuta 5) N ai aron te tia kuuka ae mwaatai e okioki ni kabonganai renganan ana kuuka aika tii tabeua, ao a mwaiti ana kuuka aika kangkang mai iai, te toro ae kakaonimaki e katauraoa naba te amwarake n taamnei ae kamarurungira n aaro aika kakaokoro. Inanon kaongora aika a rinanon reirei ake a tia n okioki kabwarabwaraia, bon iai naba kabwarabwara tabeua aika a kamataatai riki reirei aikai. E aki riai bwa ti na aki rinanon reirei aikai. Ni koauana, kakabwaia ake ti karekei man kaongora aika ti wareware mai iai, e a boto riki i aon mwaitin ara tai ao korakorara ae ti kabanea ibukin reiakinaia.

Kakabwaia n Taamnei ake A Reke man te Wareware ao te Ukeuke n Reirei

15. E a kanga warekan ao neneran te Baibara ni buokira n riki bwa minita ibukin ana Taeka te Atua, aika a rabakau riki?

¹⁵ A mwaiti kakabwaia ake ti karekei man warekan ao reiakinan te Baibara. Ti a buokaki iai bwa ti a tau ibukin karaoan tabera ni Kristian teuana ae kakawaki, ae ti na riki bwa “te tia makuri ae ko aki riai ni maamaa, ae ko bairea raoi taekan te koaua.” (2 Timoteo 2:15) Ngkana ti kabatiaa ara wareware n te Baibara ao ara ukeuke iai, a na kaonaki riki ara iango n ana kaantaninga te Atua. Ao ngkanne, ti na kona ni katotonga aron Bauro, ni ‘maroro ma aomata ni kabongana te Baibara, ao taiani kakoaua mai iai,’ aika reitaki ma te koaua ae kamimi, ae taekan ana kaantaninga Iehova. (Mwakuri 17:2, 3) E na katamaroaki riki rabakaura n anga reirei, ara maroro, ara taetae nikawai, ara kabwarabwara, ao ara reirei n ibuobuoki nakoia aomata, ao a na bon kaungaia riki n te aro n taamnei.​—Taeka N Rabakau 1:5.

16. Tera kakabwaiara ae ti karekei man warekan ao neneran ana Taeka te Atua?

¹⁶ Irarikin anne, te tai ae ti kabanea ibukin neneran ana Taeka te Atua e na buokira ni kaboraoa riki anuani maiura ma ana aro Iehova. (Taian Areru 25:4; 119:9, 10; Taeka N Rabakau 6:20-23) E na bon kakorakora riki aroarora n taamnei, n aron te nanorinano, te kakaonimaki, ao te kukurei. (Te Tua-Kaua 17:19, 20; Te Kaotioti 1:3) Ngkana ti kamanena te atatai ae reke man warekan ao neneran te Baibara iroura, ao ti namakina iai kabatiaan ana mwakuri taamnein te Atua inanoni maiura, ao ngkanne, e na kabatiaaki mwaitin uaan te taamnei, ni bwaai ni kabane ake ti karaoi.​—I-Karatia 5:22, 23.

17. Tera irekereken mwaitin ao anaun ara wareware n te Baibara ao te ukeuke iai, ma ara itoman ma Iehova?

¹⁷ Ao ae moan te kakawaki, te tai ae ti anaia man mwakuri tabeua ibukin karekean ara tai ni wareware ao n nenera ana Taeka te Atua, e na karekei kakabwaia aika mwaiti ni kaineti ma ara iraorao ma te Atua. Bauro, e tataro bwa raoraona ni Kristian a “na kaonaki n atakin [nanon te Atua] n te rabakau n tamnei ma te ataibwai ni kabanea, ba [a] aonga n nakonako n te aro ae tau ma nanon [Iehova] ae e na karika te kukurei i Rouna ni bwaai ni kabane.” (I-Korote 1:9, 10) N aron anne, ngkana ti na “nakonako n te aro ae tau ma nanon [Iehova],” ti riai naba ni “kaonaki n atakin nanona n te rabakau n tamnei ma te ataibwai ni kabanea.” E teretere, bwa karekean kakabwaia ao te akoaki mairoun Iehova e a boto riki i aon mwaitin, ao raoiroin arora ni wareware ao n nenera te Baibara.

18. Baikara kakabwaia ake a kona n reke iroura ngkana ti kakairi n ana taeka Iesu ake a koreaki n Ioane 17:3?

¹⁸ “Ao aio te maiu are aki toki, te ataiko ae te Atua ae ti temanna ae koaua, ao Iesu Kristo, ae Ko kanakomaia.” (Ioane 17:3) Te kibu aei e rangi ni kabonganaki riki irouia Ana Tia Kakoaua Iehova ngkana a kataia ni buokia aomata tabemwaang bwa a na ataa aron kakawakin neneran ana Taeka te Atua irouia. E kakawaki naba ibukira n tatabemanira nako bwa ti na karaoa anne ibon iroura. Ara kaantaninga ibukin te maiu are aki toki e a boto i aon karikirakean ara atatai ibukin Iehova ao Natina ae Iesu Kristo. Ao iangoa ae nanonaki iai. E na bon akea tokin reiakinan taekan Iehova iroura​—ao ti na kona n reiakina taekana n aki totoki!​—Te Minita 3:11; I-Rom 11:33.

Titiraki Ibukin te Kauring

• Tera ae kaotaki n arora ni kakabongana ara tai?

• Te tai ibukin warekan ao reiakinan te Baibara e kona ni kabooaki man mwakuri raa?

• Bukin tera ngkai ti riai n tarataraa raoi arora are ti taneiai iai n amwamwarake n te amwarake n taamnei?

• Baikara kakabwaia ake a reke man warekan ao neneran te Baibara?

[Kabwarabwara ae nano]

[Taamnei n iteraniba 21]

Te katoa tai ni wareka ma n nenera te Baibara e na buokira bwa ti na ‘bairea raoi taekan te koaua’