Nanomwaaka N Ira Te Mwakuri N Tai!
“Akana kamae n ununiki ma rannimataia a na tai ma te kakatonga.”—TAIAN ARERU 126:5.
1. Bukin tera ngkai e na ‘butiaki Uean te tai bwa e na kanakoia taani mwakuri’ ni boong aikai?
IMWIN ana katenua ni mwananga Iesu Kristo n tataekina te rongorongo i Kariraia, e tuangia taan rimwina ni kangai: “E boni karuonako te tai, ma a karako taani makuri.” (Mataio 9:37) Bon aio naba arona i Iutaia. (Ruka 10:2) Kioina ngkai e boni koaua anne tao 2,000 te ririki n nako, ma tera aron koauana n taai aikai? I nanon te ririki ni mwakuri are nako, a raka nakon 6,000,000, taani Kakoaua ibukin Iehova ake a nanomwaaka n ira te mwakuri n tai ni kaikonaki, ae waakinaki ibuakoia kaain te aonnaba aika 6,000,000,000 mwaitiia, ake a mwaiti ibuakoia ake “a mae nako, n ai aroia tiibu aika akea te tia kawakinia.” Mangaia are ana taeka ni kaungaunga Iesu bwa e riai ni butiaki “Uean te tai ba E na kanakoia taani makuri nakon ana tai” e kaineti raoi ma boong aikai, n ai aron naba tienture aika nako.—Mataio 9:36, 38.
2. Tera ae e karekea atongakira irouia aomata?
2 Iehova ae te Atua, ae Uean te tai, e a tia ni kaeka te bubutii bwa a na kanakoaki riki taani mwakuri. Ao ai kakimwareirei ra ngkai ti kona ni buoka te mwakuri n tai aei ae e kairaki iroun te Atua! E ngae ngkai a karako mwaitira ni kabotauaki ma kaain te aonnaba, ma arora n tataningamarau n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea ao ni kairia aomata bwa a na rimwin Kristo, e karekea atongakira irouia kaain te aonnaba. N aaba aika mwaiti, ti aki toki n taekinaki n taian rongorongo ake a kanakoaki. Tangin te beero ni mataroan te auti ae e noraki n te kamataku n te TV, e kona ni kaira te aomata temanna bwa e na taekinna ae a kawaraki irouia kaain Ana Tia Kakoaua Iehova. Eng, ara mwakuri ni Kristian ae e kabotauaki ma aia mwakuri taan tai, e a rangi n ataaki n te ka 21 n tienture aei.
3. (a) Ti kanga n ataia bwa e ataaki naba irouia aomata te mwakuri n tataekina te Tautaeka n Uea n te moan tienture? (b) Bukin tera bwa ti kona n taekina ae e boutokoaki ara mwakuri ni minita irouia anera?
3 Kaain te aonnaba n te moan tienture a ataa naba te mwakuri n tataekina te Tautaeka n Uea ao a bwainikirinia taan tataekina te euangkerio iai. Mangaia are e korea ae kangai te abotoro Bauro: “I taku ngai ba e kaotira te Atua, ngaira Abotoro, ba kabanea n aomata, aika kanga tani kabureaki nakon te mate. Ti kateaki i matan aonteaba ba te bai ni kamataku i bukia anera ma aomata.” (1 I-Korinto 4:9, BK) N aron naba anne, nanomwaakara n tataekina te Tautaeka n Uea e ngae ngkai ti bwainikirinaki, e karekea atongakira irouia kaain te aonnaba, ao e kakawaki naba nakoia anera. E kangai Te Kaotioti 14:6: “Ao [ngai, te abotoro Ioane] I nora te anera temanna ba e kibakiba i nukani karawa, ao iai i rouna te euangkerio ae aki totoki ba e na taekinna nakoia ake a maeka i aon te aba, ao nakoia botanaomata ni kabaneia ma baronga ma taian taetae ma natanaomata.” Eng, ti boutokoaki irouia anera ngkai n ara mwakuri ni minita—ae ara mwakuri n tai!—Ebera 1:13, 14.
“A na Bane Aomata n Ribaingkami”
4, 5. (a) Tera te reirei are e angania taan rimwina Iesu? (b) Bukin tera bwa ana toro te Atua aika a maiu ngkai a ‘riribaki irouia aomata’?
4 Ngke a kanakoaki ana abotoro Iesu bwa taan tai, a ira nanon ana kaetieti ae a na “matairiki n ai aroia naeta, [ma n] nimamannei n ai aroia taobe.” E reitia Iesu ni kangai: “Kawakiningkami mairouia aomata, ba a na kateingkami i matan te kabowi, ao a na kataereingkami i nanon tinakoka. Kam na katikaki nako mataia tan tautaeka ma uea i bukiu, ao kam na kakoaua iai i mataia ao i mataia bekan. . . . A na bane aomata n ribaingkami i bukiu, ma e na kamaiuaki ane e teimatoa ni karokoa te toki.”—Mataio 10:16-22, BK.
5 ‘A ribaira’ aomata ngkai ibukina bwa a “bane kaain aonaba ni wene i nanon teuare buakaka” are Tatan te Riaboro, ae aia kairiribai ae te kabanea ni buakaka te Atua ma Ana aomata. (1 Ioane 5:19) Ara kairiribai a nora aron mweeraoira ni kaineti ma bwaai n taamnei, ma a rawa ni kariaia ae Iehova ae karika te mweeraoi aei. Taani kairiribai aikai a norira naba bwa ti kukurei ma ni moangare ngkai ti kakaraoa te mwakuri n tai. A mimi ni bonnanora! Tao a kona ni kakoaua anne ngkana a mwananga nakon te aba teuana ao a noria bwa a tabe ni mwamwakuri iai Ana Tia Kakoaua Iehova, ni karaoa naba te mwakuri are a noria ni karaoaki n oin abaia. Ti bon ataia bwa n te tai ae e a tia ni baireaki, te tia boutokaira ao te tia karika katiteuanakira ae Iehova, e na boni kaotiotaki naba nakoia ara kairiribai.—Etekiera 38:10-12, 23.
6. Tera ae ti kona n onimakinna ngkai ti a ira te mwakuri n tai, ma tera te titiraki ae riki mai iai?
6 Uean te tai e a tia n angan Natina ae Iesu Kristo “te mwaka ni kabanea i karawa ao i aonaba.” (Mataio 28:18) Mangaia are Iehova e kabongana Iesu bwa e na kaira te mwakuri n tai rinanoia anera ake i karawa, ao taani kabiraki aika kaain “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” ake a memena i aon te aonnaba. (Mataio 24:45-47; Te Kaotioti 14:6, 7) Ma ti na kanga n teimatoa ni kimwareirei ngkai ti kaitaraa te kairiribai, ao ti nanomwaaka n irira te mwakuri n tai?
7. Tera te nano ae ti riai ni kateimatoa iroura ngkana ti riribaki ke ti bwainikirinaki?
7 Ngkana ti kaaitara ma te kairiribai ke te bwainikirinaki, ti bia kakaaea buokara mairoun te Atua, bwa ti aonga ni kona ni katotonga aroaron Bauro. E korea ae kangai: “Ngkana ti taetaebuakaki, ao ti taetae ni kakabaia te aba; ngkana ti bainikirinaki, ao ti taon nanora: ngkana ti bukinaki irouia aomata, ao ti karaua te taetae.” (1 I-Korinto 4:12, 13) Te nano aei, n ikotaki ma ara mwakuri ni minita i mataia aomata ae ti bwaina te riai iai, e kona ni bita aia iango taani kairiribai n taai tabetai.
8. Tera te onimaki ae ko karekea man ana taeka Iesu ni Mataio 10:28?
8 E aki naba taonaki ingaingan nanora n irira te mwakuri n tai ngkana ti kakamaakaki n tuangaki ae ti na kamateaki. Ti ninikoria n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea i mataia aomata, n aron ae ti kona. Ao e unga nanora n ana taeka Iesu aikai: “Tai makuia akana a kamatea te rabata ao a aki kona ni kamatea te tamnei: ma kam na maka Teuare e kona n tiringa te rabata ma te Tamnei i mone.” (Mataio 10:28, BK) Ti ataia bwa Tamara are i karawa bon te tia Anga te maiu. E kakabwaiaia aomata akana a teimatoa ni kakaonimaki irouna, ao a ninikoria ni wawaakina te mwakuri n tai.
Te Rongorongo ae Kakamaiu
9. Tera aroaroia aomata tabeman ni kaineti ma ana taeka Etekiera, ao tera ae riki ni boong aikai ae ai aron anne?
9 Ngke te burabeti are Etekiera e ninikoria n taekina ana rongorongo Iehova nakoia “botanaomata aika kakarabakau”—aika Iteraera ao Iuta—bon iai tabeman mai buakoia ake a kukurei n ongora irouna. (Etekiera 2:3) “Ao noriko”! e taku Iehova, “ko atongaki i rouia ba kaanga ana anene temanna ae raoiroi ae e rerei bwanana, ae rabakau ni katanga te bwai n anene.” (Etekiera 33:32) E ngae ngke a kukurei n ana taeka Etekiera, ma a aki ira nanoia. Tera ae tabe n riki ni boong aikai? Ngke a ninikoria taani kabiraki ao raoraoia n tataekina ana rongorongo Iehova, ao bon iai aomata tabeman ake a kukurei n ongora taekan kakabwaia aika a na reke man te Tautaeka n Uea, ma a aki butimwaeia ma nanoia ni kakaitau, a aki riki bwa taan rimwin Kristo, ao a aki buoka te mwakuri n tai.
10, 11. Ni moan iteran te ka 20 n tienture, tera ae e karaoaki ibukin kabutanakoan ara mwakuri ni kakamaiu, ao tera uaana?
10 N te itera are teuana, a mwaiti aomata ake a a tia ni butimwaea te mwakuri n tai ao a a tia naba ni buoka tataekinan ana rongorongo te Atua. N aron anne, a kateretereaki iai taeka ni motikitaeka i aon ana waaki Tatan ae buakaka, ni bwabwaro ni Kristian ake a booaki i marenan 1922 ni karokoa 1928. Botaki ni kanakobwana a katanoatai taeka ni motikitaeka aikai ake a taekinaki ni bwabwaro akekei. Imwina, ana aomata te Atua a tibwatibwai katoton taeka aikai ake a boretiaki, n te mwaiti ae mirion ma mirion.
11 N 1930 tabun, e a moanna ni kabonganaki te anga ae boou ibukin tataekinan te rongorongo—ae taiani mwaati ni kaotii rongorongo. N te moan tai, ana aomata Iehova a uouoti katanoata aika a katineaki i aon rabwataia ake a katanoata atun te kabwarabwara ibukia aomata nako. Imwina riki, a uouoti katanoata ike e koreaki iai taeka n aron “Taian Aro a kamwaneia aomata ao a babakanikawai,” ao “Beku iroun te Atua ao Kristo ae te Uea.” Ngkana a mwananga rinanon taiani kawai, a tarataraki irouia aomata ake a rirarikiia. ‘E korakora iai atongakia Ana Tia Kakoaua Iehova irouia aomata, ao a kakorakoraki nanoia taani Kakoaua iai,’ e taekina aei te tari temanna ae e aki toki n ira te mwakuri aei ibuakoia aomata aika mwaiti ni kawain kaawan London i Engiran.
12. Irarikin ana taeka ni motikitaeka te Atua, tera riki kanoan ara rongorongo ae ti taekinna n ara mwakuri ni minita, ao antai aika a katiteuanaki n tataekina te euangkerio ngkai?
12 Ngkana ti tataekina ana taeka ni motikitaeka te Atua, ao ti taekini naba rongorongo aika raoiroi aika a reitaki ma rongorongon te Tautaeka n Uea. Arora n ninikoria n tataekina te rongorongo i mataia kaain te aonnaba e buokira ni kakaeia aomata aika raoiroi. (Mataio 10:11) Angiia taani kabiraki ake a tuai n rineaki mai imwaina, a butimwaea te kakao nakon te tai i nanon ririki ake i marenan 1920 ao 1930. Ao imwina, n te bwabwaro ae booaki n 1935, e taekinaki te rongorongo ae taekan te maiu ae moan te raoiroi ibukia kaain “te koraki ae uanao” aika “tiibu tabemang” i aon te aonnaba ae te baretaiti. (Te Kaotioti 7:9; Ioane 10:16) A a tia n ira nanon ana taeka ni motikitaeka te Atua ao a a katiteuanaki ma taani kabiraki n tataekina te euangkerio ae kakamaiu.
13, 14. (a) Tera te kabebeteaki n nano ae e kona ni karekeaki man Taian Areru 126:5, 6? (b) Ngkana ti teimatoa n uniki koraa ma n tebokia, ao tera ae na riki iai?
13 A kabebetei naano taeka akana a mena n Taian Areru 126:5, 6, nakoia ana taan tai te Atua ma e a moamoa riki nakoia aomata ake a bwainikirinaki: “Akana kamae n ununiki ma rannimataia a na tai ma te kakatonga, ngkana tao e wakina kawaina ni katu rannimatana, ma n uoti uaa aika na unikaki; ao e na manga oki ma te kakatonga, n uoti ana bwabwati.” Ana taeka te tia areru aikai n taekan te ununiki ao te tai, a kaota aron ana mwamwannano Iehova ao kakabwaia ake e angania nikiraia aomata ake a oki man te tautoronaki i Baburon rimoa. A rangi ni kukurei ngke a a kainaaomataki, ma tao a tang naba ngke a a unika koraan arokaia n te aba ae maroa, ae wene n aki ribanaki i nanon aia tai n taenikai ae maanna 70 te ririki. Ma te koraki ake a waakina aia ununiki ao aia kateitei a nora uaan aia mwakuri ao a namakina te raunnano n aia mwakuri korakora.
14 Tao ti na tang naba ngkana ti kataaki ke ngkana ngaira ke raora n onimaki a karawawataki ibukin te raoiroi. (1 Betero 3:14) Tao ngke ti moani karaoa ara mwakuri n tai e kangaanga moa iroura ibukina bwa tao e taraa n akea uaan ara mwakuri ni minita iai. Ma ngkana ti teimatoa n ununiki ma n teboki aroka, te Atua e na karikirakei, ao n tabetai e kona n reke iai uaana aika a bati riki nakon ae ti kaantaningaia. (1 I-Korinto 3:6) E kaotaki raoi aei n uaan ara mwakuri n tibwatibwai Baibara ao booki aika a kabwarabwara te Baibara.
15. Taekin katoto tabeua n aron manenan booki ni Kristian n te mwakuri n tai.
15 Iangoa taekan te aomata ae arana Jim. Ngke e mate tinana teuaei, e a kunea ngkanne ibuakon ana bwai tinana, katoton te boki ae Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? a E ingainga nanona ni wareware iai. Ngke e maroro Jim ma te tia Kakoaua temanna ae e kawaria ngke e nakonako n te kawai, e a kariaia iai manga kawarana, ao e a moanaki te reirei n te Baibara ma ngaia. E waekoa Jim n rikirake n tangiri bwaai n taamnei, e katabua maiuna nakon Iehova, ao e babetitoaki. E kaongoraeia kaain ana utu tabeman taekan bwaai ake e reiakin. Ibukin anne, mwaanena ao tarina a uaia n riki bwa kaain Ana Tia Kakoaua Iehova, ao imwina riki e kukurei Jim ngke e mwiokoaki bwa e na beku ni kabwanina ana tai n te mwakuri n ibuobuoki i Beta-era i London.
A Bwainikirinaki ma A Kimwareirei
16. (a) Bukin tera bwa e a tia n noraki te nakoraoi n te mwakuri n tai? (b) Tera ana reirei Iesu n aron te bwai ae e kona n riki man te euangkerio, ma tera aroarora nako iai ngkana ti kawaria aomata?
16 Bukin tera ngkai e rangi n nakoraoi te mwakuri n tai? Ibukina bwa Kristian ake a kabiraki ao raoraoia a bon ira nanon ana kaetieti Iesu: “Ae I tuangingkami n te ro, ao kam na kaotia n te ngaina; ane kam kaongoaki n te wirikiriki, ao takaruaia i aon taubukin auti.” (Mataio 10:27, BK) Ma e ngae n anne, ti kona ni kaantaningai reken kangaanga tabeua iroura, bwa e reirei ni kangai Iesu: “Iai aomata aika a na kabureaki irouia taria, ke irouia aia karo; iai naba karo aika a na kabureaki irouia natia, ba a aonga ni kamateaki.” Ao e manga kangai riki Iesu: “Tai taku ba I roko ni uota te raoi nako aon te aba: I aki uota te raoi, ma I uota te kabang.” (Mataio 10:21, 34, BK) Bon tiaki nanon Iesu bwa e na karaurei taian utu. Ma e kona n riki anne ibukin te euangkerio. Boni ngaia naba anne aroia ana toro te Atua ni boong aikai. Ngkana ti kawaria taian utu, bon tiaki nanora bwa ti na karika te raure iai. Bon nanora bwa a na bane aomata ni butimwaea te euangkerio. Mangaia are ti kataia ni kawaria kaain te utu ni kabane n te aro n akoi ao n atataiaomata, bwa e aonga n anaaki nanoia aomata aika ‘a raoiroi nanoia ibukin te maiu are aki toki,’ n ara rongorongo.—Mwakuri 13:48.
17. A a kanga ni kaokoroaki te koraki ake a boutokoa riain ana tautaeka te Atua, ao tera te katoto teuana i aon anne?
17 Rongorongon te Tautaeka n Uea e a tia ni kaokoroia aomata aika a boutokoa riain ana Tautaeka te Atua. N aron anne, iangoa aron kaokoroia raora n taromauri ngke a ‘angani Kaitara akana ana bwai, ao a angan te Atua ana bwai,’ i nanon taai are e a waaki iai te tautaeka n Nazi i Tiaman. (Ruka 20:25) N tiaki aroia mataniwin te Aro ao aomata aika aongkoa Kristian aika kaain Aaro ni Krititentom, Ana Tia Kakoaua Iehova a teimatoa n nene, ao a rawa n urua ana reirei te Baibara. (Itaia 2:4; Mataio 4:10; Ioane 17:16) E kangai ana taeka te Professor Christine King, ae te tia korea te boki ae The Nazi State and the New Religions: “Bon tii taani Kakoaua ake a aki kataeaki aia kai iroun te tautaeka [n Nazi], bwa e teimatoa ni waaki nako aia mwakuri e ngae ngke a kamateaki ngaa ma ngaa mai buakoia, ao e boni maiu nako naba aia botaki Ana Tia Kakoaua Iehova ni karokoa Mei 1945, are te tai anne are ai akea iai te tautaeka n Nazi.”
18. Tera aroaroia ana aomata Iehova, e ngae ngkai a bwainikirinaki?
18 E kakawaki tarakin aroaroia ana aomata Iehova ngkana a kaitaraaki ma te bwainikirinaki. E ngae ngkai e kona n anaaki nanoia taian tautaeka n ara onimaki, ma a na bon rangi ni mimi n akean te kairiribai ke te un iroura. N aron anne, taani Kakoaua ake a kamaiuaki man te Holocaust, a aki toki ni kaota te kimwareirei ao te raunnano ngkana a manga iangoi bwaai ake a riki irouia. A ataia bwa Iehova e angania “te mwaka ae moan te korakora.” (2 I-Korinto 4:7) Taani kabiraki aika a mena ibuakora a kakoaua bwa ‘a koreaki araia i karawa.’ (Ruka 10:20) Nanomwaakaia e kakorakora irouia te kaantaninga ae e aki kona ni karika te maneang, ao e matoatoa naba aia kaantaninga taan tai aika kakaonimaki, aika a iangoa te maiu i aon te aonnaba.—I-Rom 5:4, 5.
Nanomwaaka n te Mwakuri n Tai
19. Baikara aanga tabeua ibukin waakinan te mwakuri ni minita ni Kristian aika nakoraoi ake a a tia ni kabonganaki?
19 E tuai n ataaki bwa maanra riki ara tai are e na kariaia Iehova ibukin karaoan te mwakuri n tai ni kaikonaki aei. Ma e ngae n anne, ti riai n uringnga bwa bon iai aanga tabeua ake a kabonganaki irouia taan tai ibukin karaoan aia mwakuri. N aron anne, ti kona ni kakoaua bwa e na uaana arora ni kakaonimaki ni kabonganai aanga ibukin tataekinan te rongorongo ake a a tia ni kataaki ma n noraki nakoraoia. E tuangia raona ni Kristian Bauro ae kangai: “I butingkami, ba kam na kakairi i rou.” (1 I-Korinto 4:16) Ngke e kaitiboo Bauro ma unimwaanen Ebeto n te tabo are Mireto, e kauringia bwa e aki kerikaki man reiakinaia “i mataia aomata, ao n auti nako.” (Mwakuri 20:20, 21) Raoraon Bauro ae Timoteo e a tia ni kataneiaki n aron te abotoro anne n tataekina te rongorongo, ao e kona ni manga reireinia kaaini Korinto iai. (1 I-Korinto 4:17) Te Atua e kakabwaia ana aanga Bauro n reireinia aomata, ao e na boni kakabwaia naba nanomwaakara n tataekina te euangkerio i mataia aomata ao man te auti teuana nakon te auti teuana, ngkana a manga okiraki aomata, ngkana a waakinaki reirei n te Baibara, ao n taabo nako ike a kona ni kuneaki iai aomata.—Mwakuri 17:17.
20. E kanga Iesu ni kaotia bwa e nang waaki te mwakuri n tai n taamnei ae e a taonako uaana, ao e a kanga ni kakoauaki anne i nanon ririki aika tibwa nako aikai?
20 Ngke e a tia ni kaotioti nakon te aine ae te I-Tamaria ae ua kaan ma kaawan Tukara n te ririki 30 C.E., Iesu e maroroakina te mwakuri n tai n taamnei. E tuangia taan rimwina: “Kaeka matami, ao tarai tawana; ba a mainaina n tawa ngkai nakon te taiaki. Ane tai ao e anganaki boon ana makuri, ao e boti uaa nakon te maiu are aki toki; ba a na uaia ni kakatonga ane ununiki ma ane tai.” (Ioane 4:34-36) Tao e a tia n nora uaan ana maroro ma ainen Tamaria arei Iesu, bwa a mwaiti aomata ake a onimakinna ngke a manga ongora n ana kaotioti neierei imwina. (Ioane 4:39) I nanon ririki ake a tibwa nako, a mwaiti aaba ake a a tia ni manga kamaunai tua ake a totokoa aia mwakuri Ana Tia Kakoaua Iehova ngkoa, ke a angania kinaakia i aan te tua, ao mwakuri aikai a kauka te mwakuri n taabo aika boou, ake a riai naba n taiaki. Ao ngkanne mai mwiin anne e a korakora ngkai te mwakuri n tai n taamnei ae e tabe ni waakinaki. Ni koauana, ni katobibia te aonnaba ngkai, a tabe ni mrara kakabwaia aika taonako, ngkai ti a kimwareirei n arora n nanomwaaka n ira te mwakuri n tai n taamnei.
21. Bukin tera ngkai iai bukina ae ti riai n nanomwaaka iai n aroia taan tai aika kimwareirei?
21 A riai ni kabaitiia ni mwakuri taan tai, ngkana a a tawa uaa ao a a tauraoi n taiaki. A riai ni mwakuri n akea te baenikai. Ni boong aikai, ti riai naba ni kakorakoraira ni mwakuri ma ni kaumakira, ibukina bwa ti a maiu ngkai i nanon “tain te toki.” (Taniera 12:4) Eng, ti na bae ni kaaitara ma kataakira, ma e a korakora riki ngkai taiakiia aomata ake a na riki bwa taan taromauria Iehova, nakon te mwakuri n tai n taai aika nako. Bon te tai ni kimwareirei te tai aei. (Itaia 9:3) Kioina ngkai taani mwakuri aika kimwareirei ngaira, ao ti bia nanomwaaka ni kakaraoa te mwakuri n tai!
[Kabwarabwara ae nano]
a Boretiaki ma ni kabutaki irouia Ana Tia Kakoaua Iehova.
Ko na Kanga ni Kaekaa?
• E a kanga Uean te tai n tia ni kaeka te bubutii ibukin kamwaitakiia taani mwakuri iai?
• E ngae ngkai ti ‘ribaki irouia aomata,’ ma tera aroarora ae ti na teimatoa ni kaotiotia?
• Bukin tera ngkai ti kimwareirei e ngae ngkai ti bwainikirinaki?
• Bukin tera ngkai ti riai n nanomwaaka ni kakaraoa te mwakuri n tai ma ni kaumakira iai?
[Taamnei n iteraniba 29]
Akana a buoka te mwakuri n tai n taamnei a boutokoaki irouia anera