Kataia N Taraia Aomata Tabemwaang N Aron Taraakia Iroun Iehova

“E aki tara te aba Iehova n ai aron te aomata ngkana e tara te aba.”​—1 TAMUERA 16:7.

1, 2. Tera aron kaokoron taraakin Eriaba iroun Iehova ma aron taraakina iroun Tamuera, ao tera reireiara ae reke mai iai?

N TE ka 11 n tienture, ao e kanakoa te burabeti are Tamuera Iehova bwa e na karaoa mwiokoana ae aki-ataaki taekana irouia aomata. E tuanga te burabeti aei bwa e na nakon ana auti Iete, ao ni kabira natina temanna mai buakoia natina mwaane, bwa e na uea i aon Iteraera. Ngke e nora Eriaba are ana karimoa Iete teuare Tamuera, ao e kakoauaa i nanona bwa e a reke irouna te aomata are e a tia n rineia te Atua. Ma e taku Iehova: “Ko na tai tara matana, ke rietatan abakina; ba I rawa nako ina: ba E aki tara te aba Iehova n ai aron te aomata ngkana e tara te aba; ba e tarataraa tinanikun te aba te aomata, ma E tarataraa te nano Iehova.” (1 Tamuera 16:6, 7) E a tia ni kabwaka Tamuera ni kamataua raoi taraakin Eriaba n aron taraakina iroun Iehova.a

² Ai bebete ra reken kairuaia aomata n aroia n taraia aomata tabemwaang irouia! N te itera teuana, ti kona ni mwamwanaaki n taraan tinanikuia aomata aika taraa n anainano, ma a bubuaka nanoia. Ma n te itera are teuana, e kona ni maraki nanora n taraakin aroaroia aomata tabeman, e ngae ngke a bon raoiroi nanoia.

3, 4. (a) Ngkana e riki te kangaanga i marenaia Kristian aika uoman, tera ae e riai n iangoia temanna irouia bwa e na karaoia? (b) Baikara titiraki aika ti riai n titirakinira iai, ngkana iai te kauntaeka ae kakaiaki ae riki i marenara ma raora ni Kristian?

³ A kona n rina n riki kangaanga, ngkana ti waekoa ni motika taekaia tabemwaang, n ikotaki naba ma te koraki ake ti tataneiai ma ngaiia i nanon ririki aika bati. Tao iai te kauntaeka ae kakaiaki ae riki i marenam ma te Kristian temanna are e a tia n riki ngkoa bwa raoraom ni kaan. Ko kani manga raoiakina am itoman ma ngaia? Tera ae e na buokiko ni kakororaoa nanon aei?

⁴ Bukin tera bwa ko aki karaua raoi n tirobaea tarim ke mwaanem ni Kristian n te aro ae raoiroi? Ao karaoa aei rinanon iangoan ana taeka Iesu aikai: “Akea ae e kona n nakoiu ngkana e aki katikia te Tama are e kanakoai.” (Ioane 6:44, BK) Manga titirakiniko ni kangai: ‘Bukin tera bwa e katika te aomata aei Iehova nakon Natina? Baikara aroaro aika tatangiraki aika iai irouna? I a tia n aki nori ke ni kaakeai bongan aroaro aikai? Bukin tera bwa ti iraorao n te moan tai? Tera ae e atika nanou nakon te aomata aei?’ E kona ni kangaanga n te moan tai iangoan aroarona aika raraoi, ao riki ngkana ko a tia ni kakawakin namakin aika bubuaka i nanom n te tai ae maan teutana. Ma aio te anga ae kakawaki ibukin raoiakinan te itoman ngkoa are i marenami. Ni kabwarabwaran aron karaoan aei, ti na tarai moa raoiroin aroaroia mwaane aika uoman ake a a tia naba n tii tataraaki buakakaia. Naakai bon te burabeti are Iona ao te abotoro are Betero.

Taraan Iona n te Aro ae Eti

5. Tera te mwioko are e anganaki Iona, ao tera arona nako iai?

⁵ E beku Iona bwa te burabeti n te tautaeka n Iteraera are mai meang, n ana bong te Uea are Ieroboam II, are natin Ioati. (2 Uea 14:23-​25) N te bong teuana, ao e tuangaki Iona iroun Iehova bwa e na kitana Iteraera ao ni mwananga nako Ninewe, are atun kaawan te Embwaea n Aturia ae korakora. Tera mwiokoana? E na kauringia kaain te kaawa ae korakora aei taekan kamaunakiia. (Iona 1:1, 2) Ma e biri nako Iona, n onean mwin are e na karaoa are e tuangaki iroun te Atua! E toka i aon te kaibuke are e na borauakina Taretiti, ae te tabo ae rangi n raroa ma Ninewe.​—Iona 1:3.

6. Bukin tera bwa e rineaki Iona iroun Iehova bwa e na nako Ninewe?

⁶ Tera ae e rio n am iango, ngkana ko iangoa Iona? Ko iangoia bwa te burabeti ngaia ae aki-ongeaba? Aki-tirobaeana raoi, e na kona n anga te reke ae ngaia bon te burabeti ae aki-ongeaba. Ma e rineaki Iona iroun te Atua ibukina bwa te burabeti ngaia ae aki-ongeaba? Tiaki ngaia anne! Iai aroaron Iona aika tatangiraki ake e a tia ni kaotiotii. Iangoa rongorongon arona ni burabeti.

7. Tera aroia aomata n ana tai ni mwakuri Iona ibukin Iehova i Iteraera, ao e a kanga ataakin aei n rota aron taraakina iroum?

⁷ E a tia ni kakaonimaki Iona ni mwakuri i Iteraera, ae te tabo ae a rawa ni kan ongora iai aomata n te rongorongo. Te burabeti are Amota are e maeka naba n ana tai ni maiu Iona, e kabwarabwaraa taekaia I-Iteraera n te tai anne bwa aomata aika nano-ni-bwai ma n tangira te kakukurei.b A riki bwaai aika bubuaka n te aba anne, ma a bakaea te aki kani muti naba teutana iai I-Iteraera. (Amota 3:13-​15; 4:4; 6:4-6) Ma e ngae n anne, e kakaonimaki ni karaoa mwiokoana Iona n tataekina te rongorongo nakoia. Ko boni bae n ataia ngkana ngkoe te tia tataekina te rongorongo ae raoiroi, bwa e kangaanga te taetae nakoia aomata aika a taku bwa akea te bwai ae a kainnanoia ke aika a aki bwerengaki iai. E ngae ngkai ti a atai mamaaran nako Iona, ma ti bia aki katinanikui aroarona ni kakaonimaki ao n nanomwaaka, ake e kaotiotii ngke e tataekina te rongorongo nakoia I-Iteraera aika aki-onimaki.

8. Baikara kangaanga ake e na kaaitara ma ngaai te burabeti ae kaain Iteraera, ni menana i Ninewe?

⁸ Te mwioko ni kaineti ma te nako Ninewe, e nanona naba te mwakuri ae e a kangaanga riki karaoana. E rianna Iona n te raroa ae 800 te kiromita ibukin kaean te kaawa arei, ae te mwananga ae kangaanga ao e kaania teuana te namwakaina maanna. Ngkana e roko iai, ao e riai te burabeti aei n uarongorongo nakoia I-Aturia, ake a kinaaki ibukin aroaroia aika kakamaaku. A rangi n iowawa n aroia ni kammarakiia aomata n aia buaka, ao a rangi ni kamoamoa iai. Maroaka are e atongaki Ninewe bwa “te kawa ae kakatutu raraa!”​—Naum 3:1, 7.

9. Baikara aroaro ake e kaotiotii Iona, ngke a a kurimaraa maiuia kaimoa ni buakan taari ae korakora?

⁹ Ibukin rawan Iona n ongeaba n ana tua Iehova, ao e tokara te kaibuke are e na karokoa n te tabo ae e rangi n raroa iai ma mwiokoana. Ma e aki bwara nanon Iehova iroun te burabeti aei ao e aki karekea temanna bwa e na rua mwina. Ma e buoka Iona bwa e na ataa kakawakin mwiokoana. E kabuakaa taari te Atua. E rangaranga n aki akaka te kaibuke are e toka i aona Iona, ibukin untabana ma taian nao. A nangi bua maiuia aomata aika akea aia bure, tii ibukin Iona! (Iona 1:4) Ma tera aron Iona iai? Kioina ngke e aki tangiria bwa a na mate kaimoan te kaibuke aika akea aia bure, tii ibukina, ao e tuangiia ni kangai: “Kam na tabekai, ma n teweai nako tari; ao ane e na riki n rau iai marawa nako imi.” (Iona 1:12) Bon akea ana kaantaninga Iona bwa e na kamaiua Iehova mai taari, ngke e a teweaki nako man te kaibuke irouia kaimoa. (Iona 1:15) Ma e kataua buan maiuna ibukin boon ana bure, bwa a aonga n aki bua maiuia kaimoa. E aki oti ikai aroarona n ninikoria, n nanorinano, ao n tangira?

10. Tera are riki imwin kaokan mwiokoan Iona iroun Iehova?

¹⁰ N tokina, e kamaiuaki Iona iroun Iehova. E koaua bwa aroaron Iona ake e a tibwa karaoi akekei, e karika aki-tauna ni manga riki bwa te tia mwiokoaki iroun te Atua? Tiaki ngaia anne, bwa e nanoanga Iehova ao e tatangira ni manga kaoka mwiokoan te burabeti aei, are te nako n tataekina te rongorongo nakoia kaain Ninewe. Ngke e roko i Ninewe Iona, ao e ninikoria n tuangia kaaina ae e a rangi ni korakora buakakaia i matan te Atua, ao e nang kamaunaki aia kaawa i nanon 40 riki te bong man te tai are e taetae iai. (Iona 1:2; 3:4) Imwin ongoraaia kaain Ninewe n ana rongorongo ae matoatoa aei, ao a raraoma iai, ao ai ngaia are e a aki kamaunaki aia kaawa.

11. Tera ae e kaotia bwa e reke reireian Iona ae kakawaki?

¹¹ Ma e bon aki naba eti ana iango Iona. E oti man te katoto ae manena are e anganaki, bwa e taotaona nanona Iehova ni buoka Iona bwa e aonga n ataia ae Iehova e aki tii taraa tinanikun te aomata. Ma e tarataraa naba te nano. (Iona 4:5-​11) E oti bwa e reke reireian Iona man aei, n arona ni kaotii rongorongo aikai ni kabane n te rongorongo are e koreia. E a kakoauaki arona n nanorinano, ngke e ingainga nanona ni kaotaraea kabwakana n te aro ae kamaamaa. E boni kainnanoaki naba te ninikoria ibukin kaotan oin am kairua!

12. (a) Ti kanga n ataia bwa e boutokaa ana taratara Iehova Iesu, ni kaineti ma taraakia aomata? (b) Te aeka n taratara raa ae ti a kaungaaki bwa ti na kateimatoaa ni kaineti ma aomata ake ti tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia? (Nora te bwaoki ae mena n te iteraniba 14.)

¹² Tao 800 tabun te ririki imwin anne, ao e taekina te rongorongo ae kaunganano Iesu Kristo ibukin te bwai are e riki n ana tai ni maiu Iona. E taku: “Ba aron Iona ngke e mena i nanoni biroton te ika tenibong te ngaina ao tenibong te bong; ao ai aron naba Natin te Aomata ba E na mena i aan tano tenibong te ngaina ao tenibong te bong.” (Mataio 12:40) E na ataia Iona imwin kautakina bwa e kabotaua menana Iesu i nanon te ruanimate ma ana tai ni mena te burabeti aei i nanon biroton te ika. Tiaki te koaua bwa ti kukurei ni beku iroun te Atua ae e aki kona ni bwara nanona ngkana a karaoi kairua ana toro? E korea ae kangai te tia areru: “Aron nanoangaaia naati iroun tamaia, ao ai aron naba nanoangaaia akana maka Iehova i Rouna. Ba E atai arora ni karaoaki; E uringira ba taano ngaira.” (Taian Areru 103:13, 14) Ni koauana, “taano” aikai, aika a nanonaki iai aomata aika aki-kororaoi ni boong aikai, a kona ni katiaa te mwioko ae korakora n ana ibuobuoki taamnein te Atua!

Taraan Betero n te Aro ae Eti

13. Baikara aroaron Betero ake a kona n rio n am iango, ma bukin tera bwa e rineia Iesu bwa ana abotoro?

¹³ Ti na nora ngkai te kauoua ni katoto, are bon taekan te abotoro Betero. Ngkana ko a titirakinaki bwa ko na kabwarabwaraa taekan Betero, ko na waekoa n iangoia bwa te aomata ngaia ae e baitii ni karaoi bwaai n aki moa iango, ke te aomata ngaia ae kainikatonga? E kaotiotii aroaro naba akanne Betero n taai tabetai. Ma e kona n rineaki Betero iroun Iesu bwa temanna naba ana abotoro mai buakoia ake 12, ngkana arona bwa te mwaane ngaia ae e kaakaraoi bwaai n aki moa iango ke ni kakainikatonga? (Ruka 6:12-​14) E aki kona! E aki tarai kabwakan Betero aikai Iesu ma e ataia bwa iai aroarona riki aika raraoi.

14. (a) Tao tera ae e kona ni kabwarabwaraa bukina ngkai e aki toki n tataetae Betero? (b) Bukin tera bwa ti riai ni kakaitau ngkai e aki toki Betero n tabeki titiraki?

¹⁴ N taai tabetai e riki Betero bwa te tia tataetae ibukia abotoro. A kona n iangoia tabeman bwa aei kaotan ae akea te nanorinano irouna. Ma e boni koaua anne? A taku tabeman bwa tao e a ikawai riki Betero nakoia raona n abotoro, ao tao e ikawai naba nakon Iesu. Ngkana e koaua anne, ao e kona n ibuobuoki ni kabwarabwaraa bwa bukin tera ngke e aki toki Betero ni biririmoa n taetae. (Mataio 16:22) Ma iai naba bukina teuana ae ti na iangoia. Betero bon te mwaane ngaia ae taatangiri bwaai n taamnei. Tangiran te atatai irouna, e a kairia bwa e na tabeki titiraki. A a tia naba n reke kakabwaiara man ana titiraki aikai. A mwaiti rongorongo aika rangi ni kakawaki ake e taekin Iesu ni kaineti ma ana titiraki Betero, ao a a tia ni kawakinaki raoi n te Baibara. N te katoto, e taekina “te touati ae kakaonimaki” Iesu bwa kaekaan ana titiraki Betero are e tabekia. (Ruka 12:41-​44) Ao iangoa ana titiraki Betero aei: “Noria, ti kitani bwaai ni kabane, ao ti iririko; ao tera ara bwai?” Aei are e a kairira nakon ana berita ni kaungaunga Iesu ae kangai: “Ane kitana batana, ke tarina, ke mwanena, ke tamana, ke tinana, ke natina, ke abana, i bukin arau, ao e na anganaki tebubua, ao e na reke i rouna te maiu are aki toki.”​—Mataio 15:15; 18:21, 22; 19:27-​29.

15. Bukin tera bwa e kona n taekinaki bwa e kakaonimaki ni koaua Betero?

¹⁵ Iai naba aroaron Betero teuana ae rangi n raoiroi, ae te kakaonimaki. Ngke e a kitanaki Iesu irouia taan rimwina aika mwaiti ibukina bwa a aki ota n teuana mai buakon baike a reiakinaki iai, ao boni Betero are e a manga taetae naba ibukia abotoro ake 12 n taku: “Te Uea, ti na nako n antai? e mena i Roum taekan te maiu are aki toki.” (Ioane 6:66-​68) Ai raoiroi ra taeka akanne aika a a kakukureia nanon Iesu! Imwina, ngke e roko te bureitiman bwa e na atika te Uea, ao angiia mai buakoia ana abotoro a birinako. Ma e taua raroana Betero n iriia te koraki n aomata, ao n rin n ana katawanang te ibonga ae rietata. E aki kibiubiu Betero ma e ninikoria n roko ikekei. Ngke e tabe n titirakinaki Iesu, ao e mena Betero i rarikia I-Iutaia ake a kaabueia n te ai ae uramwaaka. E kinaa temanna mai buakoia ana toro te ibonga ae rietata, ao e bukinna bwa e a tia n airiiri ma Iesu. E koaua bwa e kakeaa ana Uea Betero, ma ti aki riai ni mwanuokina ae ana kakaonimaki ma tabeaiangana ibukin Iesu, e karokoa n te tabo are karuanikai arei, ae te tabo ae a a bon aki kona n roko iai angiia abotoro.​—Ioane 18:15-​27.

16. Tera manenana ibukira ngkai ti a tia n iangoa raoiroin aroaron Iona ma Betero?

¹⁶ A mwaiti riki aroaron Betero aika raraoi nakon kabwakana. E koaua naba anne ni kaineti ma Iona. Ngkai ti a tia ni kaatuua riki taraakin raoiroin Iona ma Betero nakon are ti kaakaraoia ngkoa, ao ti riai naba ni kataneiaira bwa ti na taratarai riki raoiroia tarira ma mwanera n te onimaki, aika maiu ni boong aikai. Karaoan anne, e na kanakoraoa riki ara itoman ma ngaiia. Bukin tera bwa ti riai riki n taratarai raoiroia tarira ma mwanera?

Maiuakina te Reirei aei ni Boong Aikai

17, 18. (a) Bukin tera bwa e kona n riki te nakobuaka i marenaia Kristian? (b) Tera ana reirei te Baibara ae kona ni buokira ni kanakoraoa ara kangaanga ma raora n onimaki?

¹⁷ A katiteuanaki ni beku iroun Iehova ni boong aikai, mwaane ma aine ao ataei aika kakaokoro nako kaubwaia, rabakauia, ao aia reeti. (Te Kaotioti 7:9, 10) Ai bati ra te kakaokoro n aroaroia kaain te ekaretia ni Kristian! E na boni bae n riki te nakobuaka n taai tabetai, kioina ngkai ti beku iroun te Atua ma raora aika kakaokoro nako aroaroia.​—I-Rom 12:10; I-Biribi 2:3.

¹⁸ Ti aki kabotoi ara taratara i aon kabwakaia tarira ma mwanera, e ngae ngke ti bon nonori. Ti kataia riki ni katotonga Iehova are e aneneaki taekana iroun te tia areru ni kangai: “Iehova, ngkana tao Ko mutiakini buure, ao ai antai ae na tei, te Uea?” (Taian Areru 130:3) Ti “ukeri baika a buoka te raoiroi, ao baika ti na uaia ni kamatoaki iai,” n onean mwin are ti na kabotoi ara iango i aon aroaro ake a na karika raurenakora. (I-Rom 14:19, BK) Ti nanomwaaka n taraia aomata n aron taraakiia iroun Iehova, n tarariaoi nako kabwakaia ma ni kaatuui riki aroaroia aika raraoi. Ngkana ti karaoa aei, ao e na buokira bwa ti ‘na uaia n taotaon nanora ngkana tao iai te bobuaka i marenara.’​—I-Korote 3:13.

19. Kabwarabwarai aanga tabeua aika manena ake e kona ni karaoi te Kristian ibukin kaetan itabarara aika kakaiaki.

¹⁹ Ao tera ae e na riki ngkana iai te nakobuaka ae e teimatoa n titiku bwa manekan nanora? (Taian Areru 4:4) E a tia n riiriki aei i marenam ma raom n onimaki? Bukin tera bwa ko aki kataia ni kanakoraoia? (Karikani Bwaai 32:13-​15) Te moanibwai, kawara Iehova n te tataro ni butiia ana kairiri. Imwina, kaatuua iangoan raoiroin te aomata anne, ao kawaria ma “te nimamanei are bwain te rabakau.” (Iakobo 3:13) Tuangnga ae ko kani karekea te raoi. Uringa te reirei ae kairaki koreana n te taamnei ae kangai: “E riai te aomata nako ba e na ingainga nanona ni kan ongora, ao e na iremwe n taetae, ao e na iremwe naba ni un.” (Iakobo 1:19, BK) E a kaman katauraoaki te reirei ae ti na “iremwe naba ni un,” ibukina bwa e ataaki bwa tao n te taina a na maraki nanora n aia taeka raora tabeman. Ngkana e riki anne, ao butiia Iehova ibukin buokan kateimatoaan te taotaonakinnano. (I-Karatia 5:22, 23) Kariaia bwa e na kaota nanona tarim ibukin te bwai ae e a tia n riki, ao kakauongo raoi. Tai kamangaoa ana kakarabakau, e ngae ngkana ko aki nano ni bwaai ni kabane ake e taekin. E kona ni kairua ana iango, ma ko na riai ni butimwaea are e iangoia n te tai anne. Kataia n ota n aron taraakin te kangaanga irouna. Anne are e kona ni kairiko bwa ko na ataa aron taraakim iroun tarim.​—Taeka N Rabakau 18:17.

20. Ngkana ko tabe ni kaeta te nakobuaka teuana, baikara bwaai tabeua aika a na buoka karekean te ioki?

²⁰ Ngkana e a roko am tai n taetae, ao taetae raoi ma te akoi. (I-Korote 4:6) Tuanga tarim bwa baikara bwaai aika ko taatangiri n aroarona. Kabwarai am bure ibukin bwaai aika ko a tia ni karaoi aika a karika te nakobuaka. Ngkana e reke ae riai man arom n nanorinano, ao kaitaua Iehova iai. Ngkana e aki reke ae riai, ao teimatoa ni bubutii ana kairiri Iehova, ma ni kataia naba ni kakaai riki aanga tabeua ibukin karekean te raoi.​—I-Rom 12:18.

21. E a kanga maroroakinan aei, ni buokiko bwa ko na katitebooa arom n taraia aomata tabemwaang ma aron taraakiia iroun Iehova?

²¹ E tangiriia ana toro ni kabane Iehova. E kukurei ni kabonganaira ni kabane ibukin karaoan nanona, n aki ongei kabwakara. Ngkai ti a ataa aron taraakia tabeman irouna, ao e a moanna n rikirake tangiraia tarira ma mwanera iai. E kona ni manga kakorakoraki tangiraia raora ni Kristian, ngkana e a tia ni kerikaki tangiraia iroura. Ai te kakabwaia tera ngaira ngkana ti kabanei korakorara ni kaatuui taraakin raoiroin aroaroia tabemwaang, n aron naba taraakiia iroun Iehova!

[Kabwarabwara ae nano]

Ko na Kanga ni Kaeka?

• Tera aron Iehova n tarai kabwakaia ana aomata aika kakaonimaki?

• Baikara aroaron Iona ma Betero aika raraoi?

• Tera aron taraakin tarim ni Kristian ae ko kani kateimatoaa i nanom?

[Te Bwaoki n te iteraniba 14]

Iangoa Aron Taraakia Tabemwaang Iroun te Atua

Ngkai ko karaua raoi n iangoa rongorongon Iona man te Baibara, ko noria bwa e riai kaboouan taraakia aomata ake ko aki toki n tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia? A kona n taraa n ae aongkoa akea te bwai ae a kainnanoia ke n aki kani-bwerengaki, n aroia I-Iteraera rimoa, ke a kona ni kaitaraa ana rongorongo te Atua. Ma e ngae n anne, tera aron taraakiia iroun Iehova ae te Atua? Tabeman naba ake a tau nakoa aika bubura ngkai, a kona ni manga kawara Iehova n te bong teuana, n aron uean Ninewe rimoa are e raraoma imwin ana uarongorongo Iona.​—Iona 3:6, 7.

[Taamnei n iteraniba 11]

Ko taraia tabemwaang n aron taraakiia iroun Iehova?

[Taamnei n iteraniba 12]

E taekina raoiroin aroaron Iona Iesu