“E A Tia Ni Kaboingkami Te Atua Ba Ana Bai N Te Bo Ae E Kakawaki”
“E a tia ni kaboingkami te Atua ba ana bai n te bo ae e kakawaki. . . . Kam na neboa te Atua.”—1 I-KORINTO 6:20, BK.
1, 2. (a) Tera te aroaro ae riai ibukia tooro aika kaain Iteraera ni kaineti ma te Tua rinanon Mote? (b) Tera ae e kona n rineia te toro bwa e na karaoia, ngkana e tangira ana toka?
“TAUTORONAKIA aomata, bon te mwakuri ae taabangaki kaakaraoana ao ni kariaiakaki n taai ake rimoa,” e taekinaki aei n te Holman Illustrated Bible Dictionary. E reitia man taku: “E boto reken kaubwaia aaba aika Aikubita, Kuriiti, ao Rom, man tautoronakia aomata. N te moan tienture are imwin rokon Kristo, temanna mai buakoia teniman i aon Itare bon te toro, ao n aaba ake tabeua riki, temanna mai buakoia niman.”
2 E ngae ngke a tautoronaki aomata i aon Iteraera ngkoa, ma e baireaki n te Tua Rinanon Mote bwa a bon riai naba ni kamanoaki. N aron aei, e katauaki i aan te Tua bwa e kona n riki te I-Iteraera bwa te toro n te maan ae e na aki raka i aon onoua te ririki. N ana kaitiua n ririki, e a kariaiakaki n “nako n inaomata ao akea naba boona.” A aki inanonano ao a atataiaomata tuua ake a kaineti ma te aroaro ae riai nakoia tooro, ao ibukin anne e a katauraoaki naba te kaetieti aei n te Tua Rinanon Mote: “Ngkana tao e bon atonga raoi ae kangai, I tangira au toka, ma buu, ma natiu; N na aki nako n inaomata: ao e na kairia ana toka nako matan te Atua, ao e na kairia naba nakon te mataroa ke nako rarikin te mataroa; ao e na ewara taningana n te ubai; ao e na toro i rouna n aki toki.”—Te Otinako 21:2-6; Nakoaia Ibonga 25:42, 43; Te Tua-Kaua 15:12-18.
3. (a) Te aeka n tautoronaki raa, are a butimwaia Kristian ake n te moan tienture? (b) Tera ae kairira bwa ti na beku iroun te Atua?
3 Te babaire ibukin te nano ni kan toro e a riki bwa te banna ibukin te aeka n tautoronaki are a riai naba Kristian n rinanona. N aron aei, a boni kaotiia taani korea te Baibara aika Bauro, Iakobo, Betero, ao Iuta, bwa tooro ngaiia iroun te Atua ao Kristo. (Tito 1:1; Iakobo 1:1; 2 Betero 1:1; Iuta 1) A kauringaki Kristian ake I-Tetaronike iroun Bauro bwa a a tia n “rairaki mani bouananti nakon te Atua, n toro iroun te Atua ae maiu ae koaua.” (1 I-Tetaronike 1:9) Tera ae kairia Kristian aikai bwa a na ingainga nanoia ni kan toro iroun te Atua? Tera ae e kakorakoraa nanon te toro are kaain Iteraera bwa e na kaakea inaaomatana? Tiaki ibukin tangiran ana toka? E boto naba nanoia Kristian ni kan tautoronaki n tangiran te Atua. N te tai are e reke iai iroura ataakin ao tangiran te Atua ae koaua ao ae maiu, ti a kairaki ngkanne bwa ti na beku irouna ma ‘nanora ao rabwatara ni kabane.’ (Te Tua-Kaua 10:12, 13) Ma tera ngkanne ae irekereke ma rikira n toro iroun te Atua ao Kristo? Tera aron rotakin maiura iai ni katoa bong?
“Karaoi Bwaai ni Kabane Ibukin Neboan te Atua”
4. Ti na kanga n riki bwa ana toro te Atua ao Kristo?
4 E a tia ni kabwarabwaraki te toro bwa “te aomata ae tauaki taekana iroun te aomata temanna ke aomata tabeman, ao e riai n ongeaba.” Ti riki bwa ana aomata Iehova ngkana ti katabui maiura nakoina ao ni bwabetitoaki. E kabwarabwara Bauro bwa, “Ana bai te Atua ngkami, ao tiaki oin ami bai rabatami. E a tia ni kaboingkami te Atua ba ana bai n te bo ae e kakawaki.” (1 I-Korinto 6:19, 20, BK) Te boo are ti kabooaki iai, bon ana karea ni kaboomwi Iesu Kristo, are e boto mai iai kariaiakara n riki bwa ana toro te Atua, bwa tao Kristian ngaira aika kabiraki ke tao raoia te koraki aikai ake iai irouia kaantaningan te maiu i aon te aba. (I-Ebeto 1:7; 2:13; Te Kaotioti 5:9) Mangaia are, man te tai are ti bwabetitoaki iai, ti a riki bwa “ana bwai naba te Uea [“Iehova,” NW] ngaira.” (I-Rom 14:8) Kioina ngkai ti a tia ni kabooaki n raraan Iesu Kristo ae moan te kakawaki, ti a riki ngkanne bwa ana toro ao ti kabaeaki bwa ti na ongeaba nakon ana tua.—1 Betero 1:18, 19.
5. Tera mwiokoara ae moan te kakawaki ngkai ana toro Iehova ngaira, ao ti na kanga ni kona ni kakororaoa nanon aei?
5 A riai n ongeaba tooro irouia aia toka. Bon te mwakuri n anganano te kan riki n toro ao ti kaungaki ni kani karaoia ibukin tangiran ara Toka iroura. E taekinaki ae kangai n te 1 Ioane 5: 3 bwa “Bon tangiran te Atua te baei, ae tauan ana tua i roura: ao a aki rawawata ana tua.” Ibukira ngkanne, ara ongeaba e kakoauaa bwa ti tangiria ao n aantaeka irouna. E kaotiotaki aei, ni bwaai ni kabane aika ti kaakaraoi. E taku Bauro: “Ngkana kam amarake, ao ngkana tao kam moi, ao ngkana kam karaoa te bwai teuana, ao kam na karaoi bwaai ni kabane i bukin neboakin te Atua.” (1 I-Korinto 10:31) Ti kani kaotia bwa ti “toro iroun te Uea [“Iehova,” NW],” n aroaroni maiura ni katoa bong, e ngae naba ngkana mwakuri aika uarereke.—I-Rom 12:11.
6. E na kanga arora n toro iroun te Atua n rota aron karaoan ara motinnano? Kabwarabwaraa ma te katoto.
6 N te katoto, ngkana ti karaoi ara motinnano, ti riai ni karaurau n iaiangoa naba nanon ara Toka are i karawa ae Iehova. (Maraki 1:6) A kona ni kataa aron raoiroin ara ongeaba nakon te Atua, motinnano aika kangaanga karaoaia. Te koaua bwa ti kona ni mutiakin riki ana reirei aika irekereke iai, man aki iri oin nanora aika ‘mwamwanaira’ ao ni ‘kakaiaki aorakiia’? (Ieremia 17:9) Bon te Kristian ae akea buuna Nei Melisa, are e tuai n rangi ni maan imwin bwabetitoana, ao e a reke naba nanon te roronga temanna irouna. E taraa n raoiroi maiun teuaei, ao e a tia naba ni moana ana reirei n te Baibara ma Ana tia Kakoaua Iehova. Ma, e maroro temanna te unimwaane n te ekaretia ma Nei Melisa ibukin bwainakin te wanawana ni mutiakina ana tua Iehova, are e riai te mare “ti i nanon te Uea.” (1 I-Korinto 7:39; 2 I-Korinto 6:14) E taku Nei Melisa: “E bon rangi ni kangaanga irakin nanon te reirei aei irou. Ma kioina ngke I a tia ni katabua maiu bwa N na karaoa nanon te Atua, I a motinnanoia ngkanne bwa I riai n ongeaba nakon ana kaetieti ae mataata raoi aei.” E iaiangoi baika a a tia n riki neiei ao e taku: “I bon rangi ni kukurei ngkai I a tia n ira nanon te taeka n reirei aei, bwa e a rina naba n toki ana reirei teuaei i nanon te tai ae waekoa. Ngke arona bwa I ira nanou ni katomaa ana kan iraorao teuarei, are I a tekateka ngkai ma te mwaane ae tiaki kaain te onimaki.”
7, 8. (a) Bukin tera bwa ti na aki rangi ni katabeira ma kakukureiaia aomata? (b) Kabwarabwaraa aron reken te tokanikai i aoni maakakia aomata.
7 Ti aki riai n riki bwa aia toro aomata ngkai ti a riki bwa ana toro te Atua ngaira. (1 I-Korinto 7:23) Ni koauana, akea mai buakora ae e kan riribaaki, ma ti riai n uringnga bwa iai kaetieti ibukia Kristian aika okoro ma waaki n te aonnaba. E titiraki Bauro ni kangai: “I ukoukori kakukureiaia aomata?” E motika ana taeka ni kangai: “Ngkana I a manga kakukureiia aomata, ao tiaki ana toro Kristo ngai.” (I-Karatia 1:10) Ti aki riai ni kariaia aia kairoro tabonrorora ni karikira bwa taani kakukureia aomata. Ma tera ngkanne ae ti kona ni karaoia ngkana ti a kaaitara ma kataaki aika ti taumatoaki iai?
8 Iangoa ana katoto te roro-n-rikirake ae te Kristian, ae Nei Elena i Tibein. A mwaiti raoraon neiei n reirei aika a aki toki n anga raraaia bwa a na karinaki irouia aomata. A ataia raoraon Nei Elena ae kaain Ana tia Kakoaua Iehova neiei, mangaia are e aki kona n anga raraana ke ni butimwaea te karin rara. Ngke e a reke te tai ae angaraoi ibukin Nei Elena bwa e na kabwarabwara ana koaua nakoia kaain ana koraki n te reirei, e anga nanona bwa e na anga ana kabwarabwara iai. E taku neiei: “Ni koauana, e bon rangi n nako nanou ngke N nang karaoia. Ma I katauraoa raoi au maroro, ao a a boni kamimi bwaai ake a riki imwina. A mwaiti aika anaaki nanoia mai buakoia raou n reirei, ao e taku naba te tia reirei bwa e riingaki nanona n te mwakuri are I karaoia. Ma te bwai ae kakawaki riki irou, I rangi ni kukurei ngkai I a tia n tei ibukin aran Iehova ao n tia naba ni kona ni kabwarabwaraa raoi n te aro ae mataata bukin boutokaan te Baibara irou.” (Karikani Bwaai 9:3, 4; Mwakuri 15:28, 29) Eng, ibukina bwa ana toro te Atua ao Kristo ngaira, ti okoro iai ma aomata nako. Mangaia are, ti kona n anai nanoia aomata ngkana ti tauraoi n tei ibukin ara onimaki ma te nano ni karinerine.—1 Betero 3:15.
9. Tera reireiara ae reke mairoun te anera are e kaoti nakon te abotoro Ioane?
9 E kona n reke buokara n teimatoa ni kaotiota te nanorinano, man ururingan ae bon tooro ngaira iroun te Atua. N te tai teuana ao e taonaki n te kimwareirei te abotoro Ioane n te miitara ae kamimi, ibukin Ierutarem are i karawa, n te aro are e a katorobubua ni bobaraki n taromauri i rarikin waen te anera are ana tia uataeka te Atua. E taku te anera nakoina: “Tarataraiko ba ko na aki taromauriai: bon raom n toro ngai, ao raoia n toro tarim ake burabeti, ma ake a tauu ana taeka te boki aei. Ko na taromauria te Atua.” (Te Kaotioti 22:8, 9) Ai tikiraoi ra te katoto are e karaoia te anera aei ibukia ana toro te Atua ni kabane! A kona naba n anganaki tabeman Kristian mwiokoaia aika okoro i nanon te ekaretia. Ma e taku Iesu: “Ngkana iai ae e kani kakanato i buakomi, ao ke e riki ba ami tabonibai. Ane e kan riki ba te moa n aomata i buakomi, ao ke e riki ba ami toro.” (Mataio 20:26, 27, BK) Bon tooro ngaira ni kabane kioina ngkai ti a riki bwa taan rimwin Iesu.
“Ti Karaoa ti ae Riai ba Ti na Karaoia”
10. Aanga katoto tabeua man te Baibara aika kaotaki iai ae e aki bebete n taai nako karaoan nanon te Atua irouia ana toro ake a kakaonimaki.
10 E aki bebete n taai nako, karaoan nanon te Atua irouia aomata aika aki-kororaoi. E rawa n ongeaba te burabeti are Mote ngke e tuangaki iroun Iehova bwa e na kaotinakoia tibun Iteraera man tautoronakia i Aikubita. (Te Otinako 3:10, 11; 4:1, 10) E “tei rake Iona ba e na biri nako Taretiti mai matan Iehova,” ngke e anganaki mwiokoana are e na nako n tataekina motikan taekaia kaain Ninewe nakoia. (Iona 1:2, 3) E ngurengure Baruka, are ana tia koro-rongorongo te burabeti are Ieremia, ibukina bwa e bwara nanona. (Ieremia 45:2, 3) Tera ae ti riai ni karaoia ngkana e kauntaba te bwai ae ti tangiria, ma karaoan nanon te Atua? E kaekaaki te titiraki aei n te kaikonaki are e taekinna Iesu.
11, 12. (a) Taekina ana kaikonaki Iesu are koreaki n Ruka 17:7-10 ni kakimototoa. (b) Tera reireiara ae reke man ana kaikonaki Iesu?
11 E taekina Iesu te toro are e kawakinia ana nanai ni man ana toka n te tawaana ni kabongnga. Ngke e a oki te toro aei ma namakinan te kua imwin karaoan te mwakuri ae matoatoa i nanon 12 te aoa, ao e aki weteia ana toka bwa e na amwarake ma ngaia n ana katairiki ae moan te kangkang. Ma, e taku te toka arei: “Ko na kataea nangin ae N na amarake iai, ao kabaea nukam, ao akoai, ngkai I amarake moa ma ni moi; ao ngkoe ko na amarake ma ni moi rimwi.” E kona n tabeakina kainnanona te toro tii ngkana e a tia n touatina moa ana toka. E motika ana kaikonaki Iesu ni kangai: “Ai aromi naba, ngkana kam kabane baike kam tuangaki, ao kam na kangai, Tooro ngaira aika akea manera; ti karaoa ti ae riai ba ti na karaoia.”—Ruka 17:7-10.
12 E aki taekina te kaikonaki aei Iesu bwa e na kaota iai ae a aki kakawaki iroun Iehova ara mwakuri ibukina. E kateretereaki raoi aei n te Baibara ni kangai: “E aki ribuaka te Atua ni manuoki ami makuri ma ami tangira are kam kaotia nakon arana.” (Ebera 6:10) Ma, aio te boto n reirei man ana kaikonaki Iesu: E aki kona te toro n tabeakina moa kakukureian nanona ke ni kaatuua riki mweeraoina. Ngkana ti katabui maiura nakon te Atua, ao ni motiki nanora bwa ti na riki bwa ana toro, nanona ngkanne bwa ti kariaia ni moanibwaia riki nanona nakon nanora. Ti riai ni karimoaa te bwai ae e kukurei iai te Atua nakoni bwaai aika ti kukurei iai.
13, 14. (a) Tao n ningai te tai ae ti riai ni katinanikua iai karaoan nanora? (b) Bukin tera bwa ti riai ni katokanikaia karaoan nanon te Atua?
13 Tao ti na kainnanoa te kakorakora ae bati, ibukin te katoa tai n reiakina Ana Taeka te Atua ao booki ake a katauraoaki iroun “te toro ae kakaonimaki ae wanawana.” (Mataio 24:45) E kainnanoaki riki karaoan aei ngkana e rangi ni kangaanga iroura te wareware ke ngkana a taekinaki “ana bwai te Atua ake a nano,” n te boki anne. (1 I-Korinto 2:10) Ti bon riai ni karekei naba ara tai n ukeuke n reirei ibon iroura. Tao ti riai n taotaon nanora n te aro are ti kabanea ara tai teutana n tekateka ao ni karaua n rinanon te reirei anne. Ma, ngkana ti aki taotaon nanora n aron aei, ti na kanga ngkanne ni karikirakea tangiran te “amarake ae matoatoa [ae] boni kanaia akana ikawai” iroura?—Ebera 5:14.
14 Ma tera arora n taai ake ti a okiri iai mwengara ao n namakina te kua imwin te mwakuri korakora n te bong teuana? Ti bon riai ni kakorakoraira ni kaei bobotaki ni Kristian. E kona naba ni kauntaba te bwai ae ti tangiria ma tataekinan te rongorongo nakoia ianena. E ataia Bauro bwa iai taai aika ti tataekina iai te rongorongo ae raoiroi ma nanora n ‘aki kani karaoia.’ (1 I-Korinto 9:17) Ma, ti karaoi bwaai aikai ibukina bwa e tuangira Iehova ae ara Toka i karawa ae ti tangiria, bwa ti na karaoi. Ti bon aki toki n namakina te kukurei ao te kabebeteaki imwin tiara ni kakorakoraira n reirei i bon iroura, ni kaei bobotaki, ao n tataekina te rongorongo ae raoiroi.—Taian Areru 1:1, 2; 122:1; 145:10-13.
Tai “Tan Rikaki”
15. Tera aron Iesu ni kaota te katoto ibukin te aro n aantaeka iroun te Atua?
15 E kaotiota te aro n aantaeka Iesu Kristo nakon Tamana are i karawa n te aro ae moan te tamaroa. E taku Iesu nakoia taan rimwina: “I ruo mai karawa, tiaki i bukin te karaoa oin nanou, ma bon i bukin te karaoa nanon Teuare kanakomaiai.” (Ioane 6:38) Ngke e taonaki n te rawawata ae korakora n te oo-n-aroka are Ketetemane ao e tataro ni kangai: “Tamau, ngkana tao e konaki, ao e na nako mai Rou te mangko aei: ma akea au taeka, ma bon ane i Roum.”—Mataio 26:39.
16, 17. (a) Tera ae ti riai n iangoia ibukin baike ti a tia ni kitan? (b) Taekina aron Bauro ngke e tirotiroi kakabwaia n te aonnaba ao n arani bwa “maange.”
16 E tangirira Iesu Kristo bwa ti na teimatoa ni kakaonimaki nakon ara motinnano ae ti na toro iroun te Atua. E taku: “Akea ane katoka baina i aon te barau n tauua, n tan rikaki, ae tau i bukin uean te Atua.” (Ruka 9:62) E aki raoiroi kaatuan ara iango i aon bwaai aika ti a tia ni kitan ngkai ti a riki bwa ana toro te Atua. Ma ti riai n iangoi baika a a tia n reke iroura ngkai ti rinea ae ti na toro iroun te Atua, bwa bwaai aika moani kakawaki. E korea ae kangai Bauro nakoia I-Biribi: “I atongi baikai ni kabane ba te kabuanibwai, ngkai moaniban te raoiroi atakini Kristo Iesu are au Uea, are I kabua au bwai ni kabane i bukina, ao I atongi ba maange, ba E aonga n reke Kristo i rou.”—I-Biribi 3:8.
17 Iangoi bwaai ake e iangoi Bauro bwa maange ake e kaaki ibukin tangiran kakabwaia aika a na reke mairoun te Atua ngkai ana toro ngaia. E aki tii kitana kamwengaraoin te aonnaba, ma e kitana naba te nakoa ni kairiri n aia Aaro I-Iutaia, are e kona n reke irouna n taai aika a na roko. Ngke arona bwa e bon teimatoa Bauro n tiku n te Aro n I-Iutaia, e na kona ngkai n rikirake nakon te nakoa ae titeboo ma are iroun Timeon, are natin ana tia reirei are Kamariera. (Mwakuri 22:3; I-Karatia 1:14) E riki Timeon bwa te mataniwi i aoia Baritaio, ao e taua te nakoa ae rietata e ngae ngke iai raraomana n aia karitei kaain Iuta nakoia kaain Rom n 66-70 C.E. E mate n te tai ni bobuaka aei, tao irouia kaain Iuta aika iowawa ke ana taanga ni buaka Rom.
18. Aanga te katoto n aron reken taiani kakabwaia man kaakaraoan nanon Iehova.
18 A mwaiti Ana tia Kakoaua Iehova aika a tia n toua mwin ana katoto Bauro. E taku Nei Jean: “Tabeua te ririki imwin banen au reirei, ao e a reke au mwakuri ae te tia koroboki nakon te rooia ae tanoata taekana i Ranran. I rangi ni kukurei n au mwakuri aei ao e bubura naba boou iai, ma e tuangai nanou bwa e uarereke au mwakuri ibukin Iehova. Ni motin au iango, I a buutiaina man au mwakuri ao I a moana au bwaiania. Ai kakaitau ra ngai ngke I a tia ni kona ni karaoa aei 20 te ririki n nako! A rangi ni bati riki kakabwaiau i aoni maiu man au beku ibukin te Atua are I kabwanina au tai iai, nakon are N na karekea man au mwakuri n tia koroboki. Bon akea te bwai ae e na kona n reke iai kakukureiam ae moan te korakora riki, irarikin noran Ana Taeka te Atua ni bita maiun te aomata. E rangi ni kakukurei uataboan te mwakuri aei. E rangi ni mwaiti riki ae ti karekea mairoun Iehova, nakon are ti anganna.”
19. Tera ae ti riai ni motinnanora ia, ao bukin tera?
19 A kona ni bitaki aroarora imwin bwakanakon te tai. Ma, e bon teimatoa tangiran te Atua i nanora. Ti teimatoa n toro iroun Iehova, ao e anganira te inaaomata n rinea te aro ae moan te tamaroa ibukira are ti na kabonganai iai ara tai, korakorara, ara tarena, ao kaubwaira riki tabeua. Mangaia are, ara motinnano aika ti karaoi ni kaineti ma aei, e kaotaki iai ara tangira nakon te Atua. E kaotaki naba iai korakoran nanora ni kan anga ngaira ibukina. (Mataio 6:33) N aki ongeia bwa tera aroarora, ti riai n teimatoa n tarataraira bwa ti na angan Iehova ara kabanea n tamaroa. E korea ae kangai Bauro: “Ngkana e mena iai te kan anga, ao e tangiraki iroun te Atua n ai aroni maitin ana bwai te aomata, ao e aki n ai aron akean ana bwai.”—2 I-Korinto 8:12.
‘E Reke Uaami’
20, 21. (a) Tera te uaa ae kaotiotaki irouia ana toro te Atua? (b) Tera aron Iehova ni kakabwaiaia te koraki ake a anganna aia kabanea n tamaroa?
20 E aki karawawata te toro iroun te Atua. Ma, e karekea angara ni birinako man te aro n tautoronaki ae kammaraki are e kona n iraea kukureira. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Kam kainaomataki man te bure, n riki ba ana toro te Atua, ao e reke ami uaa ba kaitiakami, ao tokina ba te maiu are aki toki.” (I-Rom 6:22) Ti kariki uaa aika raraoi ngkana ti toro iroun te Atua n te aro ae itiaki, mangaia are ti kona ni karekei kakabwaiara man te aroaro ae itiaki. Irarikin anne, e kairira naba nakon te maiu are e aki toki n taai aika a na roko.
21 E atataiaomata Iehova nakoia ana toro. Ngkana ti karaoa ara kabanea n tamaroa n ara mwakuri ni minita, e na kauka iai nakoira “mataroan nako karawa” ao n nurakina i aora ‘kakabwaiara, ni karokoa aki-rekeni nena.’ (Maraki 3:10) Ai kakukurei ra te beku n akea tokina ibukin Iehova!
Ko Uringnga?
• Bukin tera ngkai ti riki bwa ana toro te Atua?
• Ti na kanga ni kaotiota te aantaeka ni karaoan nanon te Atua?
• E aera bwa ti riai ni kukurei ni moanibwaia nanon Iehova nakon oin nanora?
• Bukin tera bwa ti aki riai n “tan rikaki”?
[Taamnei n iteraniba 26]
E rawa n ongeaba Mote nakon mwiokoana are e anganaki