E Maiu Ana Taeka Iehova

Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae Taeka N Rabakau

“E ATONG teninga te taeka n rabakau” Uean i Iteraera rimoa ae Toromon. (1 Uea 4:32) Ti kona ni wareka ana taeka n rabakau ngkai? Eng. E bwanin korean bokin te Baibara ae Taeka N Rabakau, ae angiin kanoana ana taeka n rabakau Toromon, tao n 717 B.C.E. Ma tii uoua kabaneani mwakoro aika a koreaki iroun Akura are natin Iake ao te uea are Remuera. Ma e kakoauaki irouia tabeman bwa Remuera bon aran Toromon teuana.

Iai uoua kaantaninga aika aana korean te boki ae Taeka N Rabakau, bwa e “reke iai te wanawana ma te atatai.” (Taeka N Rabakau 1:2, BK) A buokira taeka aikai bwa ti na wanawana, ao wanawanara e kanakoraoa otara bwa ti aonga n rabakau ni kabongana ara atatai ni kaetii kangaanga aika riki. Ti karekei naba ma iai reirei ni kaetieti ke n reiakina te maiu ae riai. Mutiakinan taeka n rabakau aikai e kona n rota nanora n te aro ae riai, ni karekea te kukurei nakoira, ao ni kanakoraoa aroni maiura.​—Ebera 4:12.

‘KAREKEA TE WANAWANA AO TAUI REIREI NI KAETIETI’

(Taeka N Rabakau 1:1–9:18)

E taku Toromon: “E takarua te wanawana i nanon te kawai.” (Taeka N Rabakau 1:20, BK) Bukin tera ngkai ti riai n ongora nakoni bwanana ae nene ma n ota? N te mwakoro 2, e taekinaki iai kakabwaia aika mwaiti aika boto i aon karekean te wanawana. Te mwakoro 3 e maroroakinaki iai ukoukoran te iraorao ae kaan ma Iehova. E taku Toromon: “Te bwai ae moan te raoiroi te rabakau; ma ngaia ae karekea te rabakau: ao karekea naba te ataibwai i rarikini konam ni kabane. Taua te reirei; tai kanakoa.”​—Taeka N Rabakau 4:7, 13.

Tera ae na buokira n rarawa nakon te wene ni bure ae waakinaki n te aonnaba? E kaeka ni kangai Taeka N Rabakau mwakoro nimaua: Kabonganaa te rabakau n iango ao kinai ana mwakuri n anainano te aba. Iangoa mwin te wene ni bure ae kakaiaki rawawatana. E kauringira te mwakoro ae imwina, taekan mwaan ao kaantaninga aika a na karuanikaia ara iraorao ma Iehova. N te mwakoro 7 e kaotaki iai aron ana mwakuri te tia wene ni bure. Te mwakoro 8 e kabwarabwaraa n te aro ae kamaiu, aron raoiroin ao manenan te wanawana. Te mwakoro 9 e anga te kaungaunga i aon taeka n rabakau ake a rinanoaki ni mwakoro ake mai mwaina, ao e kabongana iai te kabotau ae kamaiu ae kairira bwa ti na ukoukora iai te wanawana.

A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:

1:7; 9:10​—E na kanga n riki maakan Iehova bwa “moan rikin te ataibwai” ao “moan rikin te rabakau”? E aki kona n reke te ataibwai ngkana akea maakakin Iehova iroum, ngkai bon te tia Karikibwai ao te tia Korea te Baibara ngaia. (I-Rom 1:20; 2 Timoteo 3:16, 17) Boni ngaia Nibwan te atatai ni koaua. Mangaia are reken te atatai e boto i aon maakakin Iehova ae irekereke ma te karinerine. Moan reken te rabakau maakan te Atua, mangaia are ngkana akea te rabakau ao akea naba te atatai. Irarikin anne naba, te aomata ae aki maaka Iehova e aki kona ni kabonganaa ana atatai are irouna ni karinea iai te tia Karikiriki.

5:3, BK​—Bukin tera ngkai e aranaki te aine ae kakabooaki bwa “te aine ianena”? E kabwarabwaraki n Taeka N Rabakau 2:16, 17 (BK) bwa “te aine ianena,” e “urua ana berita nakon Atuana.” E aranaki te aomata anne bwa te ianena ngkana e taromaurii atua aika kewe ke n rineia bwa e na katinanikua te Tua Rinanon Mote ao n irekereke naba ma te kakabooaki.​—Ieremia 2:25; 3:13.

7:1, 2​—Tera ae nanonaki n “au taeka” ao “au tua”? N reitaki ma ana reirei te Baibara, ao e nanonaki iai tuua n te utu ke mooti mairouia kaaro ibukin kanakoraoan te utu irouia kaaia. A riai ataei n ongeaba nakon baika tuangaki irouia aia karo ao ai uana naba ma reirei man te Baibara.

8:30​—Antai te “tia makuri ae rabakau”? Te “tia makuri ae rabakau” bon taekan ana Karimoa te Atua ae Iesu Kristo ngke e mena i karawa imwain rokona n te aonnaba. N te tai ae maan imwain bungiakina nako aon te aba, e ‘karikia te Atua bwa ana moani bwai ae karikaki irouna.’ (Taeka N Rabakau 8:22) E mwakuri korakora irarikin Tamana n aron “te tia makuri ae rabakau” n aia tai ni karikibwai.​—I-Korote 1:15-17.

9:17​—Baikara “raan aika iraeaki,” ao bukin tera ngkai a “karewe”? Kioina ngkai e katitebooa te wene n taanga ae kakukurei irouia taanga ma nimakin te ran man te mwanibwa te Baibara, te ran ae iraeaki ngkanne bon te wene ni bure ae karabaaki. (Taeka N Rabakau 5:15-17) Iangoan ae e aki ataaki ana wene ni bure te aomata irouia tabeman, ao ai aron karewen aeka n raan aikai.

Reireiara:

1:10-​14. Ti riai ni kawakinira mani kamwaneakira irouia taani bure aika taku bwa a na karekea kaubwaira.

3:3. Ti riai n ataa kakawakin te nanoanga ma te koaua ao ni kaotiotii i nanoni maiura, kaanga ai aron te mwae ae rangi ni kakawaki ae ti bwainna. Ti riai naba ni karini aroaro aikai i nanora, ma ni karikii bwa anuani maiura.

4:18. E ririkirake te atatai ae irekereke ma te onimaki. Ngkana ti na tiku n te ota, ti riai n teimatoa ni kaotiota te nanorinano ao te nimamannei.

5:8. Ti riai ni kararoaira ma aroaro aika kammaira aika buti rinanoni katangitang, bwaai ni kakakibotu, te Internet, ke booki ao maekatin.

5:21. E kona te aomata ae tangira Iehova ni kabuaa ana itoman ni koaua ibukin rinanoakin te kukurei ae moan te kimototo? E bon aki! Te buoka ae te kabanea ni korakora ibukini kateimatoan te aroaro ni maiu ae itiaki iroura, bon ataakin ae e nori arora Iehova, ao e na motika taekara iai.

6:1-5. Ai manenara reirei man kiibu aikai aika katereterea aki-raoiroin te riki bwa ‘te tia bonota mwin raora’ ni kabwara taarau, ke butimwaean uota aika rawawata ibukia tabeman, aika irekereke ma te kataumwane! Ngkana ti tuoa raoi ara mwakuri aei ao ti taraa ni baba iai, ti riai n aki baenikai n ‘onnonia raora’ ma ni karaoa ara kabanea ni kona ni kaetii.

6:16-19. Bwaai aika itiua aika kaotaki ikai a irekereke ma angiin buure aika kaakaraoaki. Ti riai ni bane n ribai.

6:20-24. Kaikawaan te aomata i nanon ana reirei te Baibara ma ngke e uarereke e kona ni kamanoa man kamwaneana n te wene ni bure. Ai ngaia are a aki riai n taningaroti kaaro n angania natiia te aeka ni kataneiai aei.

7:4. Ti riai ni karikirakea tangiran te wanawana ao te atatai.

TAEKA N RABAKAU TABEUA IBUKIN KAIRIRARA

(Taeka N Rabakau 10:1–29:27)

Nikiran ana taeka n rabakau Toromon bon taeka aika nano i aoni bwaai aika kakaokoro. Angiina bon taeka ni kabotau, ake tabeua aika kabotaunariaki iai baika okoro ke baika kuri n titeboo. Ma a bane n anga te reirei ae korakora ni kaineti ma te aroaro ni maiu, te taetae ni kawai, ao kaantaninga aika riai.

E kaotaki manenan maakan Iehova ae e irekereke ma karineana n te mwakoro 10 nakon 24. A a manga koroi katotongan taeka n rabakau n te mwakoro 25 nakon 29 “ana aomata Etekia are uean Iuta.” (Taeka N Rabakau 25:1) A anga reirei aika kakawaki taeka n rabakau i aon mwiokoan Iehova ibukini maiura, ao reirei tabeua riki.

A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:

10:6, BK​—E kanga n “raba te tiritiri n ana taeka teuare e buakaka”? Tao e riki aei n te aro are wikarewena e karabaa nanona ni kan karaoa te iowawa nakoia tabemwaang. Ke e kona n nanonaki iai bwa a kainababu aomata aika buakaka kioina ngkai a riribaaki irouia aomata.

10:10​—E na kanga ni karika te rawawata “ane katoua matana”? E aki tii “mamana te aba” “te aomata ae akea manena,” ma e kataia naba ni karabaa nanona ma teina n arona ni ‘karuberubei matana.’ (Taeka N Rabakau 6:12, 13) E kona n riki mwamwanakina aei bwa nibwan rawawatana ae korakora.

10:29​—Tera “aroaron Iehova”? E taekinaki ikai aron Iehova n tabeakinia aomata, ao tiaki te aroaro ni maiu ae ti riai ni kakairi iai. Aroaron Iehova nakoia aomata, e nanona kamanoaia akana raoiroi, ma te kabuanibwai nakoia akana buakaka.

11:31​—Bukin tera ngkai a na bati riki kaniwangaia aika buakaka nakoia aika raoiroi? Te kanuanga ae nanonaki ikai, bon te tuaa ke te reirei ni kaetieti ae a na karekea n tatabemania nako. E na karekea te reirei ni kaetieti te aomata ae raoiroi ngkana e kaairua. Te aomata ae buakaka e bure ni bon nanona ao e rawa n rairaki nakon karaoan ae riai. Ma ngaia are e tau ni karekea te tuaa ae korakora.

12:23​—E na kanga te aomata ni “karaba te ataibwai”? E aki nanonaki ni karabaan te ataibwai iroun temanna bwa e na kakeai bongaia. Ma e nanona kabonganaan te ataibwai n te aro ae riai ao tiaki n te kamoamoa.

18:19, BK​—E kangaa ni ‘kangaanga riki kawaran tarim ae ko kaunna nakon kawaran te kaawa ae e nonoaki’? Te aomata ae teimatoa n rawa ni kabwara ana bure raona, ai aron te kaawa ae nonoaki ae otabwaniniaki irouia kairiribai. Te kangaanga i marenana ma ane bure nakoina e kona ni waekoa n riki ni korakora ao n aki kona ni kaetaki.

Reireiara:

10:11-14. E riai moa ni kaonaki ara iango n te atatai ae eti, a na kairaki nanora n te tangira, ao ara taetae ni kawai e riai n aanaki n te wanawana, ngkana a na kaungaaki nanoia aomata ni baika ti taekin.

10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. Ti riai n iango moa imwain te bwai ae ti na taekinna ao n aki bwarantiko.

11:1; 16:11; 20:10, 23. E tangirira Iehova bwa ti na aki babakanikawai n ara karikirake.

11:4. Bon te nanobaba uaiakinan karekean te kaubwai ngkana karaoan anne e kairira bwa ti na kaakea bongan te ukeuke n reirei n te Baibara, te roroko ni bobotaki, te tatataro, ao te mwakuri ni minita.

13:4, BK. E aki tau n tii ngaia ‘baruan’ te nakoa ke te mwioko n te ekaretia ke te maiu n te waaki ae boou i aon te aba. Ti riai ni mwakuri korakora bwa ti aonga n tau n anganaki baikai.

13:24; 29:15, 21. E aki kamona ao e aki naba tarariaoa ana kaairua natina, te karo ae tatangira. Ma e koutii nako aroaro aika buakaka mai nanon natina te tama ke te tina, imwain ae e riki n rangi ni matoatoa iai.

14:10. Kioina ngkai ti aki kona ni kabwarabwaraa ara namakin ni kabane, ao a aki kona naba n ota iai taan tarataraira ni katoatai, ngkanne iai tian te kabebetenano ae a kona n anganira tabeman. N taai tabetai bon tii Iehova ae ti kona n onimakinna bwa e na buokira n nanomwaaka n ara kangaanga ae ti taonaki iai.

15:7. N aron te tia ununiki ae aki uniki ana koraa ni kabane n te tabo ae tii teuana, ti aki riai naba n taekin bwaai ni kabane ake ti atai nakon temanna n tii teuana te tai. E wanawana te aomata ae kamaea te ataibwai teutana imwin teutana n aron ae e kainnanoaki.

15:15; 18:14. Kateimatoaan te kaantaninga ae riai i nanora e na buokira ni karekea te kimwareirei, e ngae ngke ti a rotaki ni kangaanga.

17:24. Ti aki riai ni katotonga “te nanobaba” are e tiotio nako ana iango n aki kaatuua iangoan baika kakawaki, ma n onean mwin anne, ti riai ni ukoukora te atatai bwa ti aonga ni kaotiota te wanawana ni maiura.

23:6-8. Ti riai n rarawa nakon te baka ni kewe n akoakoia aomata.

27:21. Arora ni butimwaea kamoamoakira e kona ni kaotaraira bwa tera aroarora ni koaua. E kaotiotaki te nanorinano ngkana e kairira kamoamoakira ni kaotia bwa ti ataia ae ti anganaki bwaai ni kabane mairoun Iehova, ao ngkana e kaungaira bwa ti na teimatoa n toro irouna. E kaotaki n rikiraken namakinan te kan rietata bwa akea te nanorinano.

27:23-27. E kaotaki n taeka n rabakau kakawakin reken te raunnano n te maiu ae bebete are e reke imwin te botumwaka ni mwakuri. A riai ni katuruturua riki nakoira bwa ti riai ni mwiokoa te Atua ibukini maiura.a

28:5. Ti kona n “atai bwaai ni kabane” aika kainnanoaki ibukin te toro irouna ngkana ti “ukoukora Iehova” rinanon te tataro ao te ukeuke n reirei n ana Taeka.

‘RONGORONGO AIKA KAKAWAKI’

(Taeka N Rabakau 30:1–31:31, NW)

E motikaki bokin te Baibara ae Taeka N Rabakau n ‘rongorongo aika kakawaki’ aika uoua. (Taeka N Rabakau 30:1; 31:1, NW) E kabonganai kabotau aika uoua Akura aika kamwakura ara iango, ni kaotia iai bwa e kangaanga rauakin te aomata ae e korakora irouna te kanibwaibwai, ao e katereterea bwa a raba ana waaki n anainano teuare kan kabwaka te ataeinnaine.b E kauringiira naba bwa ti na rarawa nakon te kainikatonga ao te taetae ni kawai ma te un.

Iai naba n te rongorongo ae kakawaki are e karekea Remuera mairoun tinana, reirei aika raraoi ibukin kabonganan te wain ao te kamanging, ao ibukin motikan taekaia aomata n te raoiroi. E motikaki kabwarabwaran te buu-te-aine ae raoiroi n taeka aikai: “Anganna uaani baina; ao ke a kamoamoa neiei ana makuri.”​—Taeka N Rabakau 31:31.

Karekea te wanawana, butimwaea te reirei ni kaetieti, reiakina maakan te Atua, ao onimakina Iehova. Ai kakawakira reirei ake a reke man taeka n rabakau aika kairaki koreaia iroun te Atua aikai! Ma ngaia are ti bia maiuakini ma ni karekea ma iai te kukurei ae boto i aon ‘maakakin Iehova.’​—Taian Areru 112:1.

[Kabwarabwara ae nano]

[Taamnei n iteraniba 8]

Iehova bon Nibwan te atatai ni koaua ni kabane

[Taamnei n iteraniba 10]

Tera ae nanonaki ni ‘kamae nakoan te atatai’?