“Ko Na Korakora Ma N Ninikoria”
“Ko na korakora ma n ninikoria . . . E memena Iehova ae Atuam i roum.”—IOTUA 1:7-9, BG.
KO NA KANGA NI KAEKA?
N aaro raa ake a kaotiota iai te ninikoria Enoka ma Noa?
A kanga aine tabeman rimoa n riki bwa banna ni katoto ibukin te onimaki ao te ninikoria?
Baikara aia katoto ibukin ninikoriaia rooro n rikirake ake e anaaki nanom iai?
1, 2. (a) Tera ae kainnanoaki n tabetai n uaiakinan te kawai ae eti ni maiura? (b) Tera ae ti nang rinanona?
TE NINIKORIA boni kaitaraan raoi te maaku, te bwarannano ao te mamaara. Ti kona n iangoa te aomata ae ninikoria bwa e korakora, e aki mamaaku ao e nanomatoa naba. Ma n tabetai, e kainnanoaki te ninikoria ae irianaki ma te akoi ibukini uaiakinan te kawai ae eti ni maiura.
2 Bon akea maakuia ni kataakia aika kakaiaki, aomata tabeman ake a koreaki rongorongoia n te Baibara. A kaotiota te ninikoria tabeman riki ni baika aki toki n riiriki irouia ana toro Iehova ni kabane. Tera reireiara mani katoto aika n te Baibara ibukin te ninikoria? Ti na kanga n ninikoria?
TAAN UARONGORONGO AIKA NINIKORIA N TE AONNABA AE BUAKAKA
3. Tera are e taetae ni burabetinna Enoka ibukia aomata aika buakaka?
3 E kainnanoa te ninikoria te aomata ane e kan riki bwa te tia kakoaua ibukin Iehova, i buakoia aomata aika buakaka i aon te aba imwain te Ieka n ana tai Noa. Ma e ninikoria n tataekina te taetae ni burabeti Enoka ae “te kaitiroro imwin Atam” ae kangai: “Noria! E roko Iehova ma ana anera aika tabu aika mwaitikurikuri, ni motiki taekaia aomata ni kabane, ao ni kabureia ake a aki karinea te Atua ibukin aia mwakuri aika bubuaka ake a karaoi, ao ibukin aia taetae taani bure aika rangi ni kamatauninga nakoina.” (Iuta 14, 15) E taetae Enoka n aron ae kaanga a a tia n riki baikai, ibukina bwa e na boni koro bukin te taetae ni burabeti anne. Ao a kamaunaaki aomata aika buakaka n te Ieka ae taabangaki!
4. Baikara aaro ake e aki tabe iai Noa ngke e “nakonako ma te Atua”?
4 E riki te Ieka n 2370 B.C.E. ae 650 te ririki imwin te tai are e mwakuri ni burabeti iai Enoka. N taai akanne ao e a bungiaki Noa, e katei utu, ao e kabaa te ake ma natina mwaane. A karin rabwataia n aomata anera ake a bubuaka, a iein ma aine aika raraoi taraaia ao a a riki bwa tamaia Nebirim. Irarikin anne, e a rikirake te buakaka i aon te aba ao e a buta aonnaba n te tiritiri. (Karikani Bwaai 6:1-5, 9, 11, BG) E “nakonako Noa ma te Atua” ae koaua n aki ongei aaro akanne, ao e ninikoria n uarongorongo n aron “te tia uarongorongoa taekan te raoiroi.” (Wareka 2 Betero 2:4, 5.) Ti kainnanoa te ninikoria naba anne ni kabaneani boong aikai.
A KAOTIOTA TE ONIMAKI AO TE NINIKORIA
5. E kanga Mote ni kaotiota te onimaki ao te ninikoria?
5 Bon te banna ni katoto ae moan te raoiroi Mote ibukin te onimaki ao te ninikoria. (I-Ebera 11:24-27) E mwiokoia te Atua bwa e na kaotinakoia I-Iteraera mai Aikubita ao ni kairiia nakon te rereua man 1513-1473 B.C.E. E namakinna Mote bwa e aki taubobonga ibukin te mwioko aei, ma e boni butimwaeia naba. (Te Otinako 6:12) E okioki ma tarina are Aaron n tei i matan aia Barao kaain Aikubita ae rangi n iowawa, ao e ninikoria n taekini Baika Kamamate aika Tebwina ake a a kamangoraki iai antia kaain Aikubita ao e kamaiuia Ana aomata. (Te Otinako mwakoro 7-12) E kaotiota te onimaki ao te ninikoria Mote man ana ibuobuoki te Atua ae teimatoa ao ai arora naba ni boong aikai.—Te Tua-Kaua 33:27.
6. Ti na kanga ni kona n uarongorongo ma te ninikoria ngkana a kau titiraki kain te tautaeka nakoira?
6 Ti kainnanoa te ninikoria n aron are e kaotiotia Mote bwa e taku Iesu: “Ane kam na katikaki nako mataia kowana ao ueea ibukiu, bwa kam na kaotioti nakoia, ao nakoia akana tiaki I-Iutaia. Ma ngkana a kateingkami i mataia, ao tai raraomaeakina aromi n taetae ao baike kam na taekin, bwa kam na anganaki ami taeka n te tai naba anne. Bwa kam aki taetae n tii ngkami ma e taetae taamnein Tamami iroumi.” (Mataio 10:18-20) Ngkana a kabatiai aia titiraki taan tautaeka, e na buokira taamnein Iehova bwa ti na kona n uarongorongo ma te karinerine, te onimaki ao te ninikoria.—Wareka Ruka 12:11, 12.
7. Bukin tera bwa e ninikoria Iotua ao n totokanikai?
7 E kateimatoaaki ana onimaki ao ninikorian te tia ruamwini Mote are Iotua ni katoaa ana tai n ukeuke n ana Tua te Atua. E a tauraoi Iteraera n rin n te Aba ni Berita n 1473 B.C.E. E tua ae kangai te Atua: “Ko na korakora ma n ninikoria.” E na mwakuri ma te wanawana Iotua ao n totokanikai, ngkana e kaboraoa maiuna ma te Tua. E tuangaki ae kangai: “Tai maku, ao e na tai bara naba nanom: ba E memena Iehova ae Atuam i roum ike ko na nako iai.” (Iotua 1:7-9 BG) Ai kakorakorakira Iotua n taeka akanne! E memena te Atua irouna ibukina bwa a tia n tokanikai n taua te Aba ni Berita n te maan ae onoua te ririki n 1467 B.C.E.
AINE AKE A NANOMATOA N TEI IBUKIN TE ATUA
8. Tera te katoto ibukin te onimaki ao te ninikoria ae ti karekea mairoun Raba?
8 A mwaiti aine aika ninikoria ake a a tia n riki bwa taan taromauria Iehova aika nanomatoa i nanon tienture aika bati. N te katoto, e ninikoria ni kaotiota ana onimaki te kabekaau are Raba mai Ieriko, ngke e karabaia uoman tibwaai ake e kanakoia Iotua, ao e kaburei kawaia ana tia kakaae uean te kaawa anne. E kamaiuaki neiei ma kaain ana auti n rokoia I-Iteraera n taua Ieriko. E kitana arona ni bubure Raba ao e a kakaonimaki n taromauria Iehova, ike e a riki iai bwa ana bakatibu te Mesia. (Iotua 2:1-6; 6:22, 23; Mataio 1:1, 5) Ai kakabwaiaakira neiei ibukin ana onimaki ao ninikoriana!
9. A kanga ni kaotiota te ninikoria Tebora, Baraka ao Iaera?
9 Imwini maten Iotua tao n 1450 B.C.E., ao a a motiki taekaia aomata taani moti i aon Iteraera. E karawawataia I-Iteraera Ueani Kanaan ae Iabin i nanon 20 te ririki, ike e a kaira iai te burabeti n aine ae Tebora te Atua ni kaungaa te tia Moti ae Baraka bwa e na buaka. E botiia mwaane aika 10,000 teuaei n te Maunga are Tabora, ao n tauraoi ni buaka ma Titera are mataniwin ana taanga ni buaka Iabin, ao n rin n te mwarua ae Kiton ma ana taanga ao ana kaa ni buaka aika 900 mwaitiia. Ngke a mwaati n rinnako n te mwarua I-Iteraera, ao e a rina naba n ieka ao n neinei te tabo anne iroun te Atua ike a a bae iai wiran aia kaa ni buaka kaaini Kanaan. A tokanikai ana aomata Baraka ao “a bane ana taanga Titera ni bwaka ni win te kabaang.” E nako ni kamanoa Titera n ana umwanrianna Iaera ao e tiringnga neiei ngke e matu. E koro bukin ana taetae ni burabeti Tebora nakon Baraka are e na reke te tokanikai i “nanoni bain te aine” ae Iaera. E “raoi aon te aba angaun te ririki” i aon Iteraera man aia mwakuri n ninikoria Tebora, Baraka ao Iaera. (Taani Motiki-Taeka 4:1-9, 14-22; 5:20, 21, 31, BG) A bati mwaane ao aine aika karinea te Atua ake a a tia ni kaotiota te aeka n onimaki ao n ninikoria anne.
A KONA NI KAREKEA TE NINIKORIA ARA TAEKA
10. E aera ngkai e kona n taekinaki bwa e karekea te ninikoria ara taeka?
10 E kona n reke ninikoriaia raora n taromauria Iehova man ara taeka. N te ka-11 n tienture B.C.E., ao e tua ae kangai te Uea are Tawita nakon natina: “Ko na nanomatoa ma n ninikoria. Tai maku ma n nanououa i aon am makuri, ba e mena iroum Iawe ae Atuau. E na aki kaki taekam, ma e na raoniko ni karokoa bobongan te Temboro.” (1 Rongorongo 28:20, BK) E ninikoria ni karaoi ana mwakuri Toromon ao e katea ana tembora Iehova ae rangi n tamaroa i Ierutarem.
11. Tera mwin ninikorian ataeinnainen I-Iteraera n taetae nakon te mwaane temanna?
11 N te katebwina n tienture B.C.E. ao e noraki kakabwaiaan te aomata ae rebera, n ninikorian te ataeinnaine ae te I-Iteraera n taetae. E reke neiei irouia taan iowawa man riki bwa ana toro mataniwin aia taanga kaain Aturia ae rebera are Naaman. Imwin ataakini mwakuri ni kakai ake e karaoi Iehova rinanon Eritai iroun neiei, e a tuanga buun Naaman bwa e kona ni katokaki aorakini kainnabana iroun ana burabeti te Atua ngkana e nako Iteraera. E bon nako Iteraera Naaman ao e katokaki aorakina n te aro ni kakai ike e a riki iai bwa te tia taromauria Iehova. (2 Uea 5:1-3, 10-17) Ngkana te roro n rikirake ngkoe ae ko tangira te Atua n aron te ataeinnaine anne, e kona n anganiko naba te ninikoria n uarongorongo nakoia taan reirei, raom n reirei ao tabeman riki.
12. Tera aron rotakia ana aomata te Uea are Etekia n ana taeka?
12 A kona ni karekea te ninikoria taeka aika rineaki raoi n taekinaki n taai aika a karuanikai. Ngke a mwaati I-Aturia ni kaaitaraia kaain Ierutarem n te kawanua n tienture B.C.E., ao e tua ae kangai te Uea ae Etekia: “Kam na nanomatoa ma n ninikoria. Tai maku ao tai biu iroun uean Atiria ma te koraki akana irouna, ba ti korakora riki nakoia. Korakorana ngaia bon ti ana aomata, ao korakorara ngaira boni Iawe ae Atuara ae e buokira ma ni buaka i bukira.” Tera aroia aomata ngke a ongo taeka akanne? Eng, “a maiu nanoia te koraki n ana taeka aia uea are Etekia”! (2 Rongorongo 32:7, 8, BK) A kona taeka akanne ni kakorakoraa ninikoriara ma Kristian riki tabeman ngkana a kaaitaraira taani bwainikirinira.
13. Tera te katoto ibukin te ninikoria ae ti karekea mairoun Obaria are ana touati te Uea ae Aaba?
13 N tabetai, e kaotaki te ninikoria man te bae ti aki taekinna. N te katebwina n tienture B.C.E. ao e ninikoria Obaria are ana touati te Uea ae Aaba ni karabaia ana burabeti Iehova aika tebubua mwaitiia, ni “kaka nimangaun ni banganimatang nako” bwa a aonga n aki tiringaki iroun te Ueannaine ae buakaka are Ietebera. (1 Uea 18:4, BG) A bati ana toro Iehova ni boong aikai aika kakaonimaki ake titeboo aroia ma Obaria are e mamaaka te Atua, ake a ninikoria ni kamanoia raoia n onimaki ni karabai rongorongoia nakoia taani bwainikirinia.
ETITA BON TE UEANNAINE AE NINIKORIA
14, 15. E kanga te Ueannaine ae Etita ni kaotiota te onimaki ao te ninikoria, ao tera uaana?
14 E korakora kaotiotan te onimaki ao te ninikoria iroun te Ueannaine ae Etita, ngke e a bouruakinaki tiringaia I-Iutaia ni kabane iroun Aman are iowawa n te Embwaea ni Bootia n te kanimaua n tienture B.C.E. Maroaka are a tang, a aki mamatam ao a tataro ma nanoia ni kabane! (Etita 4:1-3) E rangi n rawawata iai te Ueannaine are Etita. E kanakoa katoton te tua ai mwaanena are Moretekai nakoina ibukin te kaetieti are a na tiringaki aomata aika bati, ao ni kairoroia bwa e riai ni kawara te uea n onnonia bwa e na nanoangaia raona n I-Iutaia. Ma ngkana iai ae kawara te uea n akea kariaiakana, e na boni kamateaki.—Etita 4:4-11.
15 E ngae n anne, e tuanga Etita Moretekai ni kangai: ‘Ngkana ko boni kainabwabu, e na reke maiuia man te tabo teuana. Antai ae ataiko bwa tao ko a roko n te aro n uea?’ E kaumakaki Moretekai iroun Etita bwa e na botiia I-Iutaia i Tutian ao a na aki mamatam ibukina. E taku: “Ti na aki mamatam n te aro naba aei; ao N na rin n te aro anne nakon te uea, n te aro ae tiaki ai aron te tua: ao ngkana tao N na mate, ao N na mate.” (Etita 4:12-17, BG) E ninikoria ni karaoa aei Etita ao e kaotaki n te boki are e ingoanaki n arana, bwa bon te Atua ae kamaiuia ana aomata. N ara bong aikai, a kaotiota naba te ninikoria ni kataakia Kristian aika kabiraki ma raoia ake a katabui maiuia, ao e memena n aia itera ‘te tia Ongo tataro’ n taai nako.—Wareka Taian Areru 65:2, BG; 118:6.
“KANINIKORIAINGKAMI”
16. Tera ana katoto Iesu ibukia ara roro n rikirake?
16 N te tai teuana n te moan tienture ngke 12 ana ririki Iesu, ao e a noraki i nanon te tembora n “tekateka i buakoia taan reirei ma n ongora irouia ao n titirakinia.” Irarikin anne, “a bane ni mimi naake a ongora irouna n ana kaeka ao ni buburan ana atatai.” (Ruka 2:41-50) E ngae ngke e uarereke Iesu ma ibukin ana onimaki ao ninikoriana, e a aki maaku n titirakinia taan reirei ake a ikawai riki n te tebora. A na buokaki rooro n rikirake n te ekaretia ni Kristian n ururingan ana katoto Iesu, bwa a na kamanenai raoi aia tai ao n “tauraoi n taai nako ni kaekaia aomata nako ake a titiraki bwa tera bukin [aia] kantaninga.”—1 Betero 3:15.
17. E aera ngke e kaumakia taan rimwina Iesu bwa a na ‘kaninikoriaia,’ ao e aera ngkai ti riai naba ni kaotiota te ninikoria?
17 E kaumakia tabemwaang Iesu bwa a na ‘kaninikoriaia.’ E kangai nakoia taan rimwina: “Noria! E a kan roko te aoa are ni koauana e a bon roko, are kam nangi maenako iai n tatabemaningkami nako nakon oin ami auti ao kam nang katukai n tii ngai. Ma tiaki tii ngai, bwa raou te Tama. I taekini baikai nakoimi bwa e aonga n reke te raoi iroumi rinanou. Kam rawawata ngkai i buakoia kaain te aonnaba, ma kaninikoriaingkami! I a tia n tokanikai i aoia kaain te aonnaba.” (Ioane 16:32, 33) Ti kaaitara ma te riribai n te aonnaba n aroia naba taan rimwin Iesu rimoa, ma ti aki riai ni kakairi irouia kaain te aonnaba. N iaiangoan ninikorian Natin te Atua, ti a kaninikoriaaki n teimatoa n aki kabarekaaki ni bwain aon te aba. E tokanikai Iesu i aon te aba ao ti kona naba ngaira n tokanikai.—Ioane 17:16; Iakobo 1:27.
18, 19. Tera te bwai ni kakoaua ibukin te onimaki ao te ninikoria ae kaotiotia Bauro?
18 E nanomwaaka te abotoro Bauro ni kataakina aika bati. N te taina, ao e kuri ni mate irouia I-Iutaia ake i Ierutarem ngke arona bwa a aki kamanoa tautian Rom. N tairikin te bong anne ao “e tei te Uea i rarikina ao e taku: ‘Ko na ninikoria! Bwa ngkai ko a tia ni kakororaoa kaotiotan taekau i Ierutarem, ao ko riai naba ni kaotioti ibukiu i Rom.’” (Mwakuri 23:11) E boni karaoa anne Bauro.
19 Bon akea maakun Bauro ni boaia “abotoro ake aongkoa moan te raoiroi aroia,” ake a kataia ni kabuakaka te ekaretia i Korinto. (2 I-Korinto 11:5; 12:11) E kaokoro ma ngaiia bwa e kaotiota nakoana n abotoro, ngke e kamatawarikaki, e kaaitarai oreana aika a bati, e kaaitarai mwanangana aika karuanikai, kabuanibwai riki tabeua, te baki, te aki mamatu raoi n te tairiki, ao ai tabeaiangana ibukia raona n onimaki. (Wareka 2 I-Korinto 11:23-28.) Ai raoiroira rongorongon ana onimaki ao ninikoriana, bwa boni bwaai ni kakoaua ibukin anganakina te korakora iroun te Atua!
20, 21. (a) Taekina te katoto ae kaotaki iai kainnanoan te teimatoa n ninikoria. (b) N aaro raa ake ti kainnanoa iai kaotiotan te ninikoria, ao tera ae ti kona ni kakoauaa raoi iai?
20 A na aki rinanon te bwainikirinaki ae korakora Kristian ni kabane. E ngae n anne, a na boni kainnanoa te nanomatoa, bwa a aonga n tokanikai i aoni kangaangan te maiu aei. Aio kabwarabwaraana: E kaaina teuana te kaeng te roro n rikirake temanna i Brazil. Imwin reireina n te Baibara, ao e a ataia bwa e riai ni bita maiuna, ma n angiin te tai e na bae n tiringaki te aomata ae kitana te kaeng. E a tataro ao e kabonganai kiibu ni kaotii nakon aia bwaoti n te kaeng ao ni kabwarabwaraa bukini kani kitanakia. E a kainaomataaki te roronga aei n akea katuuaaeana irouia, ao e a riki bwa te tia uarongorongoa te Tautaeka n Uea.
21 E kainnanoaki te ninikoria n tataekinan te rongorongo ae raoiroi. A kainnanoa te aroaro aei rooro n rikirake aika Kristian, ngkana a na teimatoa ni kakaonimaki ma te nano ae eti n taabo n reirei. E kainnanoaki te ninikoria ni bubutii te motirawa man te mwakuri ibukin irakin reirei ni kabane n tain te bwabwaro, ao a a bati riki katoto aika kona n taekinaki. E na bon ongoraei Iehova ara ‘tataro aika nako man te onimaki,’ n aki ongei kangaanga aika ti aitara ma ngaai. (Iakobo 5:15) Ao ti kakoauaa raoi bwa e kona n anganira taamneina ae raoiroi, bwa ti aonga ni “korakora ma n ninikoria”!
[Taamnei n iteraniba 19]
E ninikoria n uarongorongo Enoka n te aonnaba ae buakaka
[Taamnei n iteraniba 20]
E ninikoria ao e korakora Iaera