August

Áá gbò e bà íe kà lé gbaa ló kilma ló Jíízọ̀s ní e bàé íe bélè lọl ló a vààa gyọ́ọ ẹ́. Jíízọ̀s beè kọọ̀ à diè “kpènà ló gè [uè] boo” pá a kóò. (Jọ́ọ̀n 15:13) Gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo e ba beè ù besĩ́ì Jíízọ̀s à kálá dú boo kunukẽ̀í, é beè ié bíi ló gè nó nú ea kilíé ló vaá vùlèe. Gbò e bà dì naa vó é beè kẽ̀èà, sõò gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí é íe bíi ló gè ié kà lé gbaa ló kilma ló Jíízọ̀s kọbé bà láá ié dùm e bè náa tá. (Jọ́ọ̀n 17:3; Tóm 24:15; Híb. 11:​8-12, 24-26, 31) Nyíéi ẹ́ẹ gè zọ̀ Jíízọ̀s siá tóm mm̀ ge vee lé kpẹ̀aí vaá noòmà kà kà bel ea kil ló Boǹ Méné Bàrì. Tṍó e Jíízọ̀s beè di boo kunukẽ̀í, a beè noòmà nuù gbò nen. Dì belí nen ea di togó bõ̀ònatõ̀ò Bàrì, Jíízọ̀s dì ea gé túlè sìtóm kọ̀ kpẹ̀a nè ge noòmà nuù gbò nen, lọl tã́gíní tṍó ea beè kil káála. À mon vaá nvèè ka ló o pììgà ge nvèè bá nè gã́bug nen kọ bàá nyimá ló ẹlẹ bií ló a Tẹ̀. Kàsĩ́, tení dú ló áá nvèè bá ea aa bá Jìhóvà nè Jíízọ̀s ní ea é láá naa kọ é sí nakà tómí ẽ́.​—Jọ́ọ̀n 15:4. w20.04 22 ¶7-8

Gbò sò bée ea kọlà “méné boo gù” nè “méné boo kpọ̀lọ̀-kpọ̀lọ̀” dú gbò bée e ba beè nè gbò kpóó bẹbẹ̀l ea beè di deè boo gù nè deè boo kpọ̀lọ̀-kpọ̀lọ̀ ló dó Ízràẹ̀l. (Dán. 10:14) Dó Ízràẹ̀l beè dú gbò níí Bàrì dọ̀ọ̀mà deè Péntikọ̀st 33 C.E. Sõò lọl tṍóá ààmà, Jìhóvà beè tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ní e bà dúè pá ńlẹ́ẹ̀ gbò e. Vó à naa, gã́bug kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ kpá Dányẹ̀l 11 togó gé lóá nágé bel nyòòmà gbò nyòòne nvéè Kráìst, níì áá dó Ízràẹ̀l nì. (Tóm 2:​1-4; Róm̀ 9:​6-8; Gàl. 6:​15, 16) Kele-kele kpóó bẹbẹ̀l ea beè dú méné boo gù nè méné boo kpọ̀lọ̀-kpọ̀lọ̀í ólò nyaaá aa tṍó dọ tṍó. Náa kal ló béè vó, à íe nú ea bélá ea di ló buù ọ̀và. Túá kà, gbò ménéí beè bẹl boo dó kiẽ́e gã́bug gbò níí Bàrì dì àbèè kọọ̀ bà bíìgè va ló. Ní ea égè bàà kà, bé e bà bíìgè ló gbò níí Bàrì naa zógè kọ bà ọ́bví Jìhóvà, ea dú kà kà Bàrìa. Ní ea égè taà kà, pálàa kà ménéí ólò gbá béá boo kpóó bẹbẹ̀l. w20.05 3 ¶3-4

Jìhóvà ólò naa kọ̀láá kà nu ea dú bii gè náa kọ a tóm̀ bùlà á mm-má. Jìhóvà é láá naa kọọ̀ pá a gyóòlo e bà náa gbõoma á láá dú nu e ẹlẹ gbĩ́ kọ bàá dù mm̀ ge mm-mè a tóm̀ bùlà. (Àìz. 64:8) Mm̀ na gbò sĩ́deèí, ní e Jìhóvà ólò naa kọọ̀ a bùlà á naaá ẽ́. Tọ́ọ̀ nu náa é láá kpègie lọl ló gè mm-mè a tóm̀ bùlà. (Àìz. 46:​10, 11) Èé láá bọ̀ọ̀vẹ̀ bẹẹ lèèma e íè kilma ló bẹẹ Tẹ̀ tení dú ló gè bugi togó boo gbò nú ea ni nveè bá nèi kọ é láá naa. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e bugì togó boo bé e gbò dèmnù Jìhóvà dú dũ̀ùnè naa, àé náa kọ é siiáẹ pọ̀ ló vaá fã̀e dẽe ló gbò nú ea ni náa. (Ps. 8:​3, 4) Vaá tṍó e bugì togó boo gbò nú e Jìhóvà ni náa kọ é láá naa mm̀ ge mm-mè a tóm̀ bùlà, èé gbóó palàge fã̀e dẽe. Béè Jìhóvà palàge dú dũ̀ùnè! À bãàa mm̀ kọ̀láá kà nú e bẹẹ Tẹ̀ dú, nú ea ni náa, nè nú ea é beè naa.​—Ps. 89:​7, 8. w20.06 9-10 ¶6-7

Oxygen dú enè íb fọ́ọ́lọ́ ea ólò naa kọọ̀ gbò nen nè sìgà di dùm nu á láá kilsĩ́ gè tõó dùm. Buù gbááí, gbò nú ea di dùm ólò dùùlà gã́bug lé-lé fọ́ọ́lọ́ e bà kólíe oxygení nvea m. Áá kà gbò nú ea di dùmí ólò sẹẹgẹ sẹ́i ea kọlà carbon dioxide loa m. Sõò, gbò dèmnù ea di dùmí náa ólò láá dùùlà dénè fọ́ọ́lọ́ ea kọlà oxygen lọ̀l, vaá carbon dioxide e “sẹẹgẹ̀” loa m-míi náa ólò bọọ́ tõ̀ò sigá ló sĩ́ dee. Éé ní ea náa kọ níí á valí é? Boo béè kọọ̀ Jìhóvà beè dèm nàgé dõòna kà gbò nu​—gbò pọ̀b kà té nè gbò ńkem​—ea ólò dùùlà carbon dioxide vaá sẹẹgẹ oxygen lọa m. Boo béè kọọ̀ níá náa kọ é ié séi gè dùùlà vaá sẹẹgẹ, èé láá gbóó zìgà gbò bel ea di mm̀ nú ea dì nè deé nieí. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọọ̀ nyíéi palàge ẹẹ ló boo kunukẽ̀í nè gbò lé-lé nú ea di boo é? (Ps. 115:16) Enè sĩ́deè dú gè bugi togó boo gbò nú e Jìhóvà ni náa. Níá é náa kọ é olòó õá Jìhóvà zaa buù dee ló gbò lé-lé nú ea néi. Vaá èé zógè kọọ̀ boo kunukẽ̀í léémái tení dú ló gè õ̀ònà ló kiẽ́e e tõò dẹ̀ẹ̀a boo bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa. w20.05 22 ¶5, 7

Jìhóvà beè tú nyìmànù, ĩ̀ìmà, nè lé bèèla siimá bá ló belí. À zógè nàgé a kpóó mm̀ kele-kele sĩ́deè e née gé láá bugi. Bọọ èlmà tõ̀ò, a vulè dọ́ bàlà kẽ mm̀ kọ̀láá kà nú e ẹlẹ ni náa. (1 Jọ́ọ̀n 4:8) Jìhóvà dì ea gé sí tóm lee mm̀ ge naa kọ a bée á di káí. Sétàn dì ea gé kilsĩ́ gè tenmà dém ló béè Bàrì deè nieí. À náa kọọ̀ gbò nen á ié bàà-bàà bùlà ea kil ló bé e Bàrì ié kpóó, nyimá nu, vaá ié vulè naa. Dì belí nu dòòmà bá, Sétàn a piìga boo gè naa kọ gbò nen á zìgà kọọ̀ Jìhóvà náa beè dèm nu. Vaá be à gá náa vaá gbò nen à zìgà kọọ̀ Bàrì dì, Sétàn gbĩ́ gè naa kọ bàá zìgà kọọ̀ Bàrì nè gbò a nòòkúu bọọ̀gẹ̀ tàvàlà ge tõó boo vaá náa dú lé. À nóòmà nàgé gbò nen kọọ̀ Jìhóvà íe agẹ nyíe vaá à dú Bàrì ea ólò tú gbò nen tẹlẹ dáà sã́ bẹẹ nu. Tṍó e bà ziga ló gbò kyáá belí, bà ólò gbóó tú dõòna kà láb tọ, ea dú gè kìn lé bẹbẹ̀l Jìhóvà. Sétàn é kilsĩ́ gè olòó gbĩ́ gè kẹlẹ nagé olo, dọ̀ọ̀mà tṍó ea é dú gè kyọ̀ẹ sĩ́ lọ̀l. É kọ àé íe togó báẹ? w20.06 5 ¶13-15

Pá vígà págbálà nè pábia e bà di gã́bug bõ̀ònatõ̀ò dì e bà gé piigà ge nó gè ló ãa dém bel. Àé láá tàvàlà vá ló gè kọ́ gbò nú ea dì vá bùlà. Sõò, be née káà bùlà gbẹẹ́ boo áá sĩ́deè e bà lóómá ãa dém belí, èé mon bé e bà vulè Jìhóvà vaá íe tàn ge fã̀e naa. Be è mon gbò lé-lé kpãaí, àé náa kọ é palàge nvèè ka ló vaá fã̀ dẽè pá vígàí. Née é kọ́ọ̀: “Nóo dúm̄ bíí ló!” boo béè kọọ̀ bà náa láá ló beélè dém bel leevè. (1 Kọ́r. 12:21) È ṍà Jìhóvà zaa kọ à ne tóm buù bẹ̀ì ge sí mm̀ a bõ̀ònatõ̀ò. Be è dúù págbálà àbèè pábia, e ílí àbèè e íá, è gáà ili àbèè ge ia, e ána àbèè kọ è di dí ãa, àbèè kọ è gé láá ló enè íb dém bel leevè àbèè kọ née láà palàge lò, Jìhóvà nveè ka ló dénè bẹ̀ì vaá è ólò nvèè ka ló ene. (Róm̀ 12:​4, 5; Kọ́l. 3:10) Naanii mè é kilsĩ́ gè olòó vùlè va vaá nvèè va ka ló. w20.08 31 ¶20-22

Neǹ tóm Pọ́ọ̀l náa beè òòà aa ló gè kọ́ kpẹ̀a nè pá Átẹ̀nz, kọbèè bà géè fã̀ gbò ńbálì e bà náàmà bá, kuná gã̀, vaá ziga ló nòòmà nù gbò e bà náa ólò fã̀ Bàrì; àbèè ge sọ̀tọ́ deè kọ ba bel gbẹ́a á ọọvẹ̀ẹ̀ẹ ló. Náa kal ló béè kọọ̀ Pọ́ọ̀l beè dú nen ea gé nyoone nvéè Kráìst, à géè zẹ́ẹ́ “gbẹ́e vaá biigèe ló vaá nvèèmàe lẹ́.” (1 Tím. 1:13) Dì belí bé e Jíízọ̀s beè mòn kọ Pọ́ọ̀l é láá nyoonèè nvéè ẹlẹ naaá, níà bé e Pọ́ọ̀l beè ẹ̀b kọ pá Átẹ̀nz é láá nyoone nvéè Kráìst naa ẽ́. Vaá a beè naaá gbõ̀ònà bé ea géè ẹ̀bmà dẽe naa. (Tóm 9:​13-15) Mm̀ túá gbò gbááá, gbò e bà aa kele-kele dó beè nyoone nvéè Kráìst. Tṍó e Pọ́ọ̀l beè emí kpá má pá vígà e bà di bon e pá Gríìs ólò tõo, ea di Kọ́rìnt, a beè kọọ̀ sìgà gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀òa beè zẹ́ẹ́ dú gbò zib, àbèè gbò e ba beè tõó mm̀ dùm e bè náa õoà. Tṍóá a beè kpáá kọọ̀: “Sìgà bọ̀ì beè dii naanii vó. Sõò Bàrì beè gboó logíi õ̀ònà.” (1 Kọ́r. 6:​9-11) É kọọ̀ ò gáẹ̀ beè zìgà kọ íb gbò ea meà naa vó, é láá nyaaná ba dùm vaá dú gbò e bàé nyoone nvéè Kráìst? w20.04 12 ¶15-16

Gbò kànen á gá vàlẹ̀ bá beelá bel ló nen ea bĩ́íná bélè e gè fã̀ Jìhóvà dọ. Tãa vó e bà kọ́ va bel, gbò kànen é íè ge piìga boo gè dã́ ból ló nú ea náa vaá bà ló íb gbò belá àbèè ge labví íb gbò lábvá. Áá tṍó e bà náa vó ní ea é láá naa kọ bàá nyimá dọ̀ Kpá Káí gè nvèèmà bá nèe ẽ́. Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Èláíjà beè teelá aa bá Vaà Méné ea kọlà Jézibẹ̀l. (1 Kíǹ. 19:​1-3) A beè ié bùlà kọọ̀ dénè a tóm dúè zọ̀là pọ́ì, vaá gbĩ́ gè ù. (1 Kíǹ. 19:10) Tãa vó e Jìhóvà kọ́ bel Èláíjà, a beè naa kọ á àgala boo kọọ̀ níì áá ẹ̀ẹ̀ nì, vaá á dẹlẹ nyíé boo kpóó ea aalìè bá ẹlẹ, boo béè kọọ̀ à íe gã́bug tóm ea é si sí. Jìhóvà beè palàge pãane tṍ ló bé e nu tọ́á ló Èláíjà naa vaá gbóó nèe ãa tóm. (1 Kíǹ. 19:​11-16, 18) Éé ní e níí nóòmài ẽ́? Dénè bẹ̀ì, èlmà tõ̀ò gbò kànen, é íè ge tú lé bá faamá gbò gyóòlo Jìhóvà. Kọbèè nen kọ́ọ̀ nyíée biilàẹ̀ àbèè kọọ̀ à tõonìèé ló belí kọọ̀ Jìhóvà náa é iàẹ̀ ló a pọ́lọ́ neèe, gbò kànen é pãanée tṍ ló tṍó ea gé kọ́ bé e nu tọ́aẹ́ ló naa. Tṍóá, bàé gbóó pììga boo gè nvèè bá nèe kọ á nyimá kọọ̀ Jìhóvà vulèe. w20.06 22 ¶13-14

Jìhóvà beè dèmii mm̀ sĩ́deè eé láá zọ̀ pá bẹẹ tọ nè pá bẹẹ kóò ié zààvà. (Ps. 133:1) Jíízọ̀s beè ié lé-lé kóò. (Jọ́ọ̀n 15:15) Kpá Káí baatẽ́ bélè eé láá ié lọl ló gè ié gbò lé kóò. (Pró. 18:24) Vaá à kọ́ nèi kọọ̀ náa dú lé gè kpòòlà lóó lọl gbàà gbò nen. (Pró. 18:1) Gã́bug nen íe bùlà kọọ̀ ge ié gã́bug kóò gè zọ̀ loá sọ́l boo íntanèt ní ea dú sĩ́deè ea é náa kọ á gá duè áá ọ̀và ẹ. Sõò, à dú bíi kọ é ié ọ̀ẹ̀ dẽe tṍó e gé zọ gbò nen loá sọ́l boo íntanèt. Gbò nò kpá a mon kọọ̀ gbò e bà ólò tú gã́bug tṍó dììma boo íntanèt e bà gé ẹbgi fùtó nè gbò bel e dõòna gbò lẹẹlà tẹlẹ boo íntanèt, dee deè nvée ólò bọọgẹ̀ íe tã̀àgã̀ bùlà vaá dì áá ọ̀và. Ló éé? Ene kà nú ea náa dú gè kọọ̀ ba lé fùtó, níí ba kóò, nè kà lé kiẽ́e e ba beè láá iná ní e gbò nen ólò lẹ̀ẹ̀là tẹlẹ boo íntanèt e. Nen ea ẹb gbò fùtóí é gbóó láá tuumá kọọ̀ ńlẹ́ẹ̀ dùm náa dọẹ̀ bélè​—vaá á géè ló tọ́ọ̀ ló. w20.07 5-6 ¶12-13

Kpá Tọ Kùdẽe Ló níí October 1, 1988 kọ́ọ̀: “Gbò kànen á nvèè kpíí ló kọọ̀ Kráìst ólò tení dú ló nyómá káí, vaá naa kọọ̀ enè neǹ kànen zẹ̀ẹ̀ gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á kẽ̀èa boo nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí, ea é láá nvèè bá nè va kọ bàá nyimá lèlà nu gè naa. (Tóm 15:​7-15) Nyómá káí ólò nvèè bá nè dénè gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, níì áá enè nen nì.” Neǹ kànen ea nveè ka ló dõòna kà neǹ kànen náa ólò gbĩ́ gè gyà sĩ́ ló bel dénè tṍó e gbò kànen íe bìla ló bel. Náa ólò kọọ̀ áá ẹlẹ é gbáẹ̀ dénè bel lòe, vaá náa ólò tuumá kọ áá ńlẹ́ẹ̀ bel ní ea lelà kọ̀láá tṍó ẽ́. Tãa vó, à ólò tú kìlmà kpá ló kẽ kọọmá a bùlà. À ólò palàge pãane tṍ ló bel e dõòna gbò ló. Bọọ èlmà tõ̀ò, à ólò ié tàn ge tú gbò nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí nvèèmà bá nè dõòna gbò vaá di kpènà ló gè nyoone nvéè tùle ea aa bá “nen tóm e a nyimá nu vaá bọ́ ló dẹ̀lẹ̀ nyíe boo.” (Máát. 24:​45-47) Tṍó e gbò kànen zógè kọ bà vulèè vaá nveenìè ka ló ene mm̀ ba bila ló bel, nyómá káí Bàrì ólò dì vá ló vaá nvèè bá nè va kọ bàá láá nè béèlàfùl ea é síè kpóó ló bõ̀ònatõ̀ò​—Jém̀z 3:​17, 18. w20.08 27 ¶5-6

Gbò ọ́b Pọ́ọ̀l beè palàge ié kpóó èlie. Gã́bug tṍó, ba beè bòmie vaá siíe tẹlẹ kpọ́gọ́lọ́. Nagé, gbò e bà gáẹ̀ láá dú pá kóò Pọ́ọ̀l ní e ba beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe ẽ́. Sìgà gbò e ba beè di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò beè naa uúé boo. (2 Kọ́r. 12:11; Fíl. 3:18) Sõò, Pọ́ọ̀l beè bé dénè gbò e bà géè naa uúé boo èl bá. Mósĩ́ deè e? A beè kilsĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a gbẹá kèbá nàà uú boo. A beè kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló pá vígà bã̀àna tṍó e bà náa uúé boo. Bọọ èlmà tõ̀ò, a beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Bàrì dọ̀ọ̀mà tṍó ea ú. (2 Tím. 4:8) A beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, boo béè kọọ̀ náa beè dẹ̀ẹ̀a boo a bá, sõò a beè dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà. É kọọ̀ ò gé kpee sĩ́ ló nvèèmà lẹ́? È ólò pììga boo gè bé pọ́lọ́ èl bá tení dú ló gè nvèè bá nè gbò nen kọ bàá nó nú ea kil ló Jìhóvà nè Kpá Káí. Òó láá naa vó tení dú ló gè tú Kpá Káí aamá bíb nè gbò nen, tení dú ló gè fã̀ dẽe nè ge naa lé gbò e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà ni, kọbèè pá o gbò ọ́b.​—Máát. 5:44; 1 Pít. 3:​15-17. w20.07 17-18 ¶14-15

É kọọ̀ èé láá kọọ̀ Jìhóvà dú neǹ kìlmà kpá ló kẽ? Ẽei, èé láá kọ́ naa vó, belí bé e Dévìd kọ́ naá gbàn deèá. (Ps. 18:35) Be à sẹlẹ Dévìd géè bugi togó ea kil ló deé e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Sámuẹ̀l beè dù gé tẹlẹ̀ẹ̀ nóo ból gbẹá tọọ̀ tẹ̀ naamá méné ea é beè bẹl Ízràẹ̀l. Dévìd ní ea beè egè aatáà kà nvín págbálà ẹ; sõò, Jìhóvà beè sàẹ kọ á nyaaá ló Méné Sọ́ọ̀l. (1 Sám. 16:​1, 10-13) Dévìd beè ziga ló bel e neǹ ọ́lì sọ́l beè kọ́ kilma ló Jìhóvà, ea kọ́ọ̀: “À ólò kìlmà kpá ló kẽ vaá ẹ̀b gbò nú ea di mm̀ káála nè boo kunukẽ̀í, à ólò dàlà neǹ tãa lọl gbàà dúu ele èla. À ólò tú neǹ nání bá lọl boo . . . vaá naa kọ bàá zọ̀ gbò sã́áná méné iiá tẽ́ kẽ.” (Ps. 113:​6-8) Jìhóvà zógè kọọ̀ ẹlẹ kilmàè kpá ló kẽ tení dú ló bé ea zọ gbò nen e bà náa gbõoma e bà gé fã́e naaá nu naa. Níì áá gè kọọ̀ à ólò tú bẹẹ fã̀ nì, sõò à tú nái gé naamá pá a kóò. (Ps. 25:14) Kọbé è láá bã̀ààe kóò, Jìhóvà gya sĩ́ tú a Sã́áná vaamá gyọ́ọ boo bẹẹ pọ́lọ́. Ẹ̀b íb bé e sàn nyíe nè tóè sàn ea íe kìlmàí ló bọọ naaà! w20.08 8 ¶1-3

Jìhóvà a noo dee nè tṍó ea é nveemà kùbma ló nakà pọ́lọ́ bàlà booí. (Máát. 24:36) Jìhóvà náa é dõogẽ labví láb e bè a tṍó gáà egá. À palàge tànie gè kẽee gbò nen lọl kemà ú, sõò à íe ĩ̀ìmà. (Jóòb 14:​14, 15) À gé élá bànà kà lèlà tṍó ea beè noo gè kẽeé va lọl kemà ú. (Jọ́ọ̀n 5:28) À bọ́ló kọ é õá Jìhòvà zaa ló a ĩ̀ìmà. Nyimá kọọ̀, boo béè kọọ̀ Jìhóvà íe ĩ̀ìmà, gã́bug nen, bií nágé ló beele a íe nèà deè ge “ọgá ló [bẹẹ] pọ́lọ́.” Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ gã́bug nen á ié dùm e bè náa tá. Vóà naa, naanii mè é nveè ka ló a gè ié ĩ̀ìmà. Mósĩ́ deè e? Tení dú ló gè tú agẹ bá gbĩimá “gbò e Bàrì beè sà kọ bà é ié dùm e bè naa tá” nè ge nvèè bá nè va kọ bàá vùlè Jìhòvà vaá fã̀e. (Tóm 13:48) Tṍóá, bàé gbóó ié bélè lọl ló ĩ̀ìmà e Jìhóvà íe, belí nágé beele. w20.08 18 ¶17

È gbĩ́ì kọọ̀ nen e ólò noòmà Kpá Káí á nó nu ea kil ló Jìhóvà. Sõò gbò nú ea nó íè ge bã̀é nyíe kọbé à taníe gè tú gbò nú ea nóá siimá tóm. Jíízọ̀s beè noòmà gã́bug nuù gbò nen vaá a beè leemá va gè nó nu lọ̀líe bá. Sõò gbò nen beè bììàẹ́ nvée boo béè kọọ̀ a beè tọá vá ló nyíe. (Lúùk 24:​15, 27, 32) À dú bíi ló nen eo ólò noòmà Kpá Káí kọ á ẹ̀b Jìhóvà naamá kàà Nen, nen e ẹlẹ é láá ié lé gbaa ló kìlmàé ló, nè ge nyimá kọọ̀ Jìhóvà é láá duè a Tẹ̀, a Bàrì, nè a Kóò. (Ps. 25:5) Tṍó eo gé nói Kpá Káí, naa kọọ̀ á mòn gbò lé-lé kpãa e Bàrì íe. (Ẹ́xọ. 34:​5, 6; 1 Pít. 5:​6, 7) Kèbá kọ̀láá kà togó bel eo gé lói sọ́l boo, ká bùlà gbẹẹ́ boo íb Nen e Jìhóvà dú. Nvèè bá nè nen eo ólò noòmà Kpá Káí kọ á dã́tẽ́ ló gbò lé-lé kpãà Jìhóvà​—dì belí a kpãà vulè, lé láb, gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló nè tóè sàn. Jíízọ̀s beè kọọ̀ “log . . . e a bọọ èl dénè” dú gè ‘vùlè Jìhóvà ea dú o Bàrì.’ (Máát. 22:​37, 38) Pììga boo gè naa kọọ̀ nen eo ólò noòmà Kpá Káí á palàge vùlè Jìhóvà. w20.10 10 ¶12

Jíízọ̀s beè nvèè ka ló gbò bia. (Jọ́ọ̀n 4:27) Jíízọ̀s beè palàge nvèè ka ló gbò bia e bà náa bùlà a Tẹ̀. À palàge dọa bàlà kẽ kọọ̀ a beè kolí vá pá a vígà pábia vaá kolíva bée gbá ló gbò gbálà e ẹlẹ beè tú naamá pá ńlẹ́ẹ̀ tọ e bà gé gbá fã̀ Bàrì. (Máát. 12:50) Jíízọ̀s beè dú ba lé kóò. A beè bã̀àà kóò Mérì nè Mátà, e pálàa ọ̀và gáà beè ia dóm. (Lúùk 10:​38-42) Jíízọ̀s beè naa kọọ̀ lóó va á dĩ̀ìnà tení dú ló gbò a bel nè a láb. Dì belí nu dòòmà bá, lóó Mérì beè dĩ̀ìnà tṍó ea ĩ́ìtẽ́ ló Jíízọ̀s dì belí a neǹ nyòòne nvée. Vaá tṍó e nyíè Mátà biilà boo béè kọọ̀ Mérì náa nveè bá neèe, a beè taaá ló kọ́ gbò nú ea tãagẽ́e nè Jíízọ̀s. Gbẹá kĩé, Jíízọ̀s beè nvèè bá nè pálàa kà pábiaí kọ bàá mòn bélè ea di ló gè fã̀ Bàrì. Vaá a beè palàge ẹ̀b nú ea kil ló gbò biaí nè ba vígà págbálà, ea kọlà Lázarọ̀s, tení dú ló gè olòó bìlà kyẽè sívá ló. (Jọ́ọ̀n 12:​1-3) Vó ní ea beè naa vaá tṍó e kpá ló Lázarọ̀s palàge zọ̀, Mérì nè Mátà beè nyimá kọ bàé láá banìè nvèè bá lọl bá Jíízọ̀s e.​—Jọ́ọ̀n 11:3. w20.09 20 ¶3; 21 ¶6

Gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ Bàrì é gé “dàlà togó lẹ̀ẹ̀là bel” naa ní e bàé valìè bá diè pọ́ì aalìè kèbá bẹbẹ̀l pá Róm̀ ea géè biigè va lóá. Beele ẹbmà dẽè deé e Boǹ Méné Bàrì é lọl kọ̀láá kà pọ́lọ́ lab dògò vaá gbóó domà ãa bàlà boo e gbò lé lab dògò ní e bàé dí m ẽ́. (2 Pít. 3:13) Kọ̀láá bé ea dì naa, à dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà vaá elá bànà tṍó e Jìhóvà sa gè naamá níí. Jìhóvà beè tú gã́bug tṍó nè Núà kọ á kaamá faà vaá “vee kọ gbò nen á naa nu e a lelà.” (2 Pít. 2:5; 1 Pít. 3:20) Jìhóvà beè kilsĩ́ gè pãane tṍ ló gbò bíb e Ébràhàm géè bĩináe ea kil ló a béèlàfùl ge kyọ̀sĩ́ gbò pọ́lọ́ e ba beè di pọ̀b boǹ Sọ́dòm nè Gòmórà. (Jén. 18:​20-33) Mm̀ gã́bug gbò gbáá, Jìhóvà beè ié kele íb ĩ̀ìmà kilma ló dó Ízràẹ̀l e bà náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booá. (Nìh. 9:​30, 31) Deè nieí, beele é láá palàge mòn nàgé kọọ̀ Jìhóvà dú neǹ íè ĩ̀ìmà boo béè kọọ̀ à ne gã́bug tṍó kọ̀láá gbò e ẹlẹ gbĩ́ kọ bàá duè pá a kóò kọ bàá “ọgá ló ba pọ́lọ́.” (2 Pít. 3:9; Jọ́ọ̀n 6:44; 1 Tím. 2:​3, 4) Nu dòòmà bá Jìhóvà náa kọ é ié lé bug ea é náa kọ é ié ĩ̀ìmà boo tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a vaá noòmà nù. w20.09 10 ¶8-9

Tṍó e Jìhóvà é kẽee gbò nen lọl kemà ú, àé náa kọ ba bug nè íb nen e ba beè dù á tõo belí bé ea beè dì naa. Zẹ́ẹ́ bugi togó boo nú e níí tõó dọ̀. Bé e Jìhóvà vulè ni naa, náa kọ á tú bé eo beè olòó bugi togó, ló bel, vaá naa nu naa sẹ̀ẹ̀a bùlà. Vóà naa, àé válié ló gè kẽeé ni sẹlẹ kà lèlà bé eo beè dì naa besĩ́ ò kalá ù. Méné Dévìd beè palàge nyimá bé e Jìhóvà nyímá ló buù bẹ̀ì naa. (Ps. 139:​1-4) À ólò tọáí ló naa vàẹ tṍó e dã́à ból ló bé e Jìhóvà palàge nyimáí ló naa ẽ́? Née é íe tã̀àgã̀ bùlà, tṍó e bugì togó boo bé e Jìhóvà nyímáí ló naa. Ló éé? Kẽ̀èà boo kọọ̀ Jìhóvà palàge ẹ̀b nú ea kilíí ló. À nveè ka ló buù kà bẹẹ láb ea túi naamá kele ló dõòna gbò. À ólò palàge nvèè kpíí ló kọ̀láá kà nú e gé téní bá mm̀ dùm ea náa kọ é dú íb nen e dúù. Ẹ̀b bé e nakà belí dĩinéi ló naaà! Ó gá ié bùlà kọọ̀ áá bẹ̀ì dì. Jìhóvà dìí kpàn kọ̀láá dee vaá di kpènà ló gè nvèè bá nèi.​—2 Kró. 16:9. w20.08 17 ¶13-14

À ólò leemá Jìhóvà ge bumá pá a gbò. A beè gbĩ́ kọ bàá nyimàèe ló, vulèè e, vaá tõó dùm dọ̀ dè-dè dì belí gbò pá nvín e ẹlẹ vulè. Dénè níí náa gáẹ̀ láá naaá be ẹlẹ náa beè bumá va. (Jọ́ọ̀n 17:3) Jìhóvà beè bumá pá a gbò tení dú ló a bõ̀ònatõ̀ò ea beè di mm̀ túá gbò gbááá. (Kọ́l. 1:​9, 10) Nyómá káí​—ea dú “Nen Nvèè Bá” e Jíízọ̀s beè zìgà nè vaá​—beè palàge nvèè bá nè va. (Jọ́ọ̀n 14:16) A beè naa kọọ̀ gbò nyòòne nvéeá á kpáá palàge dã́ ból ló Kpá Káí, vaá kẽ̀èa boo dénè nú e Jíízọ̀s beè kọ̀ vaá naa, e tṍó e tṍó téní a beè dú gè emí mm̀ kpá Máátìù, Máàk, Lúùk, nè Jọ́ọ̀na. Nakà dã̀ ból ló nu beè siè kpóó ló zìgà gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá vaá naa kọ bàá palàge vùlè Bàrì, a Sã́áná, nè ge vùlè ene. Jìhóvà beè kọ́ gbẹẹ́ kẽ kọọ̀ “mm̀ gbò dee deè nvéè dee,” gbò nen é konà dú boo a gù, naamá gè gbaaá dẽè gbò e bà gé fã́e. (Àìz. 2:​2, 3) È monì kọọ̀ nakà kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí gé ḿḿ-má. w20.10 24 ¶14-15

Éé ní ea é láá naa kọọ̀ nen á kìn ge tú lé dùùlà bá deè tṍ e kóò ea vulèe née ẽ́? Gááva. À ólò leemá gbò dàlà kpá ló boo gè tú “nu e a é zọ ló nu e a gé tanva gè dã̀ túá.” Bà náa ólò “pãane tṍ ló kà kà bel.” (2 Tím. 4:​3, 4) Bà ólò bugi togó kọọ̀ bà náa íèè bíi ló dùùlà bá deè tṍ boo béè kọọ̀ bà ólò tuumá kọọ̀ baala nyímàè nu àbèè ge bọọlìè elìè dõòna gbò. Sõò, neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè emí kọọ̀: “Be à íe nen e a bulà kọ à íe nu e ẹlẹ dúè, boo tṍó e bè ẹ̀ẹ̀ níì tọ́ọ̀ nu nì, na kà nen gé kẹlẹ a bá.” (Gàl. 6:3) Méné Sólomòn beè palàge baatẽ́ níí. A beè emí kọọ̀: “Nvín ea dú tãa sõò à nyímá nu palàge lee èl neǹ méné ea ni dú kànen mm̀ dee vaá dú neǹ ból, e bè náa íe na gã́bug tàvẹ̀nù gè dãamá ã̀àne.” (Ẹ̀klì. 4:13) Bugi togó boo bé e neǹ tóm Pítà beè labví láb naa tṍó e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ẹ bel gbẹá gbàà gbò. (Gàl. 2:​11-14) Pítà gáẹ̀ beè láá biile nyíe ló bá e Pọ́ọ̀l lóómá belá nè boo béè kọọ̀ Pọ́ọ̀l beè ló belá gbẹá gbàà gbò nen. Sõò Pítà beè dú neǹ nyìmànù. A beè tú dùùlà bá deè tṍá vaá náa beè kilsĩ́ gè biile nyíe ló Pọ́ọ̀l vaá olòó bugi togó boo nu ea beè naaá. Tãa béè vó, tṍó e tṍó téní ea gé ló bel ea kil ló Pọ́ọ̀l nè dõòna gbò, a beè kọọ̀ “bẹẹ vígà Pọ́ọ̀l.”​—2 Pít. 3:15. w20.11 21 ¶9, 11-12

Éé ní ea é láá palàge nvèè bá nè gbò e ólò noòmà Kpá Káí kọ bàá sìm kilsĩ́ mm̀ ge fã̀ Bàrì e? Ge olòó sí bẹẹ gbò nònù. Gbò nú e bà dã́ gbẹá nònù é nveè bá naa kọ ba nyìmànù á kpáá dọ ló, àé agẹlẹ ló ba zìgà, vaá nvèè bá nè va kọ bàá kpáá palàge vùlè Bàrì. (Tóm 15:​30-32) Nagé, vígà ea gé nóòmà Kpá Káíá é láá kọ́ nè nen ea ólò noòmà Kpá Káíá bé e ńlẹ́ẹ̀ vulè kilma ló Jìhóvà beè naa kọ á láá gbanìè tṍ ló gbò a log naa. (2 Kọ́r. 7:1; Fíl. 4:13) Vaá tṍó e gbò e ólò noòmà Kpá Káí nyímá ló gbò vígà e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, bà ólò gbóó nó gè gbàn tṍ ló log Kráìst ea kọ́ bàá vùlè Bàrì nè nen lọl ló ba lé nu dòòmà bá. (Jọ́ọ̀n 13:35; 1 Tím. 4:12) Bàé nó nu lọl ló pá vígà e ba beè kpee sĩ́ ló tã̀àgã̀ ea bélí nágé íb ńbaala, kọbé bà láá nyaaná bá ló sìgà nu mm̀ ba dùm naa ní e bàé láá nyoone nvéè Kráìst. (Dìt. 30:11) Buù nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá nvèè bá mm̀ kele-kele sĩ́deè ge naa kọọ̀ gbò e ólò noòmà Kpá Káí á sìm kilsĩ́ mm̀ ge fã̀ Bàrì.​—Máát. 5:16. w20.11 5 ¶10-12

Àé láá dú gè kọọ̀ à géè ló bel kilma ló tṍó ea beè bé nom̀ kọ̀l gbẹá kiẽ́e e gbò nom ólò tõo ea di Ẹ́fẹsọ̀s. (2 Kọ́r. 1:8; 4:10; 11:23) Àbèè kọọ̀ à géè ló bel kilma ló gbò nàà uú boo e bà dú Júù e bà lábví láb belí gbò “nom kọ̀l.” (Tóm 19:​26-34; 1 Kọ́r. 16:9) Kọ̀láá ní ea di gbàà, Pọ́ọ̀l beè tení bá kà agẹbá gẹẹ-gẹẹ ló. Sõò a beè kilsĩ́ gè ból dẽe sĩ́ lé dì deè sĩ́. (1 Kọ́r. 15:​30, 31; 2 Kọ́r. 4:​16-18) È di mm̀ tṍó ea dú gẹẹ-gẹẹ ló. Pọ́lọ́ nu á nááá gí ló sìgà pá bẹẹ gbò vígà. Sìgà ọ̀và di kiẽ́e e bé ólò bọọgẹ̀ beá vaá bà náa íe kpènà. Mm̀ sìgà dó, gbò níí Jìhóvà náa íe dì pọ́ì ge kọ́ kpẹ̀a, sõò bà kilsĩ́ gè fã̀e náa kal ló béè kọọ̀ níá é láá naa kọ bàá sií va nvee kpọ́gọ́lọ́ àbèè ge fẹ́ va. Sõò dénè pá vígàí dì e bà gé kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà vaá dú kà lé nu dòòmà bá nèà beele. Pọ̀ náa síí va boo béè kọọ̀ bà nyímá kọọ̀ be bà úè kátogóí, Jìhóvà zigà kọọ̀ dì dee sĩ́ àé neè va nú ea palàge dú lé. w20.12 9 ¶3-4

É kọọ̀ à íe tṍó e lóó ni beè ọọ boo béè kọọ̀ ò gé kọ́ kpẹ̀a kiẽ́e e náa léémá gbò nen gè dã́ lé kpẹ̀aí, àbèè kọọ̀ gbò nen á gé? Tṍó e di kè bá íb dìtõ̀òá, éé ní eé láá naa kọbé è íe zààva àbèè ge bọ̀ọ̀vẹ̀ bẹẹ zààvà ẹ? À dú bíi kọ é ẹ̀b bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a boo bá ea bọ́ló. Éé ní e níá bãàa m-mé? Ká bùlà gbẹẹ́ boo gè vee nú ea kil ló béè Bàrì nè a Boǹ Méné. Jíízọ̀s beè kọọ̀ pọ́ì ńkem̀ gbò nen ní e bàé nyoonìèe nvée ẽ́. (Máát. 7:​13, 14) Tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a, è íè nèà deè ge zọ̀ Jìhóvà, Jíízọ̀s, nè gbò nyómá tóm siá tóm. (Máát. 28:​19, 20; Kùùà 14:​6, 7) Jìhóvà gé gbĩ́ gbò e bà íe tàn ge fã̀e. (Jọ́ọ̀n 6:44) Boo béè vó, beè nen náa pãanéi tṍ ló tṍó e kọ́ọ̀ kpẹ̀a nèe, be à sẹlẹ àé pãanéi tṍ ló dõòna dè. Ene kà vígà pábia ea kọlà Deborah kọ́ọ̀: “Sétàn tú ọ́ọ́-ọọ̀ ló naamá kà pọ̀b kà nuù bé ea gé béémái.” Sõò Jìhóvà palàge ié kpóó èlmà Sétàn nè gbò a nuù bé. w20.12 26 ¶18-19; 27 ¶21

Gbele tõ̀ò gbò níí Kráìst ólò tú gã́bug tṍó siimá ba pííla kọbé bà láá ẹ̀b nú ea kil ló ba bá nè pá ba tọ. Kọbèè vó, gbò vígàí ólò nvèè sãa kúm bõ̀ònatõ̀ò Bàrì mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tení dú ló nu e bà láá naa. Dì belí nu dòòmà bá, sìgà ọ̀và a láá nvèè bá nè gbò e nu kyọa ló, dõòna gbò a nveè bá ló tóm gè tìb tọ, vaá kọ̀láá nen íe nèà deè ge tú ba lọ̀là-lọ̀là nvèèmà sãa kúm tóm kọ̀ kpẹ̀aí beeá ló bàlà booí. Bà ólò naa vóí boo béè kọọ̀ bà vulè Bàrì nè gbò nen. Èé láá zogè kọ è vulèè pá vígà mm̀ bõ̀ònatõ̀ò buù sè tení dú ló gè olòó sí nònù nè ge aalá bíb gbẹá nònù. Née ólò lọẹ gè sí nònù, náa kal ló béè kọọ̀ lóói ólò ọọ́ sìgà tṍó. Kọbèè pọ̀ sííi, è ólò aalá bel. Vaá náa kal ló béè kọọ̀ dénè bẹ̀ì íègi tã̀àgã̀ e gé téní bá, è ólò siè kpóó ló dõòna gbò besĩ́ è kálá bã̀ nònù àbèè tṍó e ni zaalà. (Híb. 10:​24, 25) Nyíéi palàge ẹẹ ló gbò tóm e pá vígàí gé sí! w21.01 10 ¶11

À ólò tàvala ló gbò dàlà kpá ló boo gè lèèlà dõòna gbò, vaá à ólò leemá va kọ bàá leelàẹ̀ áá baala. À ólò leemá va gè tú ba lóó doolé ló dõòna gbò vaá íe nyómá ànà-ànà. Tãa vó e bà búmá dõòna gbò vaá nè va dọ̀ tóm, à ólò leemá vá kọ áá baala é náanìè nú boo ba lóó, boo béè kọ bà túúmá kọọ̀ dõòna gbò náa é láá naa leevè. Neǹ dàlà kpá ló boo ólò bẹ́ nyíe tṍó e dõòna nèn náa nu elìe. Be à gá náa è nyimá kọọ̀ è íè dùm dàlà kpá ló boo, èé tú agẹ bá bànmà Jìhóvà kọ á ‘nyaaná bẹẹ dùm’ kọbé nakà pọ́lọ́ dùmí náa sííi kúm m. (Róm̀ 12:2) È palàge zaava ló lé nú dòòmà bá Jìhóvà! (Ps. 18:35) È monì bé ea kilmà kpá ló kẽ mm̀ sĩ́deè bé ea zọ pá a gbò gyóòlo naaá nu naa, vaá beele gbĩ́ì ge nó a nu dòòmà bá. Gbá ló vó, è gbĩ́ì ge nó gbò lé nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló gbò e ba beè fã̀ Bàrì mm̀ kìlmà kpá ló kẽ. Naanii mè é kilsĩ́ gè tú ka nè lèèlà ea kuu Jìhóvà nèe.​—Kùùà 4:11. w20.08 13 ¶19-20

Ílà dóm nè va dú dõ̀ònù ea gbõoma ea aa bá Bàrì, sõò gbò nen náa gbõoma. (1 Jọ́ọ̀n 1:8) Níà nú ea náa vaá Kpá Káí à ãane gbò e baa ni ílà kọọ̀ bàé tení bá gbò nu ànà-ànà ea kólíe “tã̀àgà” ẽ. Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ gbò dóm e bà gé nyoone nvéè Kráìst á nvèè bá naa kọ pá ba tọ á ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà, bàá vùlè va vaá ẹ̀b nú ea kil ló ba bíi. (1 Tím. 5:8) Sõò, à bọ́ló kọọ̀ gbò bia e baa ni íá dóm á noo tṍó buù dee nyòòmà ge bugi Moǹ Bel Bàrì, bugi togó boo nú e bà bugi, vaá tã̀àgã ló Jìhóvà lọa nyíe. Ge naa vó é láá tàvàlà. Gbò va ólò bọọgẹ̀ di mm̀ kíìli-kíìli, sõò à palàge dú bíi kọ bàá noo tṍó nyòòmà gbò nuí. Ló éé? À dú boo béè kọọ̀ Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ buù bẹ̀ì é kilsĩ́ gè ié kà lé gbaa ló kilmàè ló ẹlẹ. (Tóm 17:27) À dú kà kà kọọ̀ va é ié bíi ló gè siá kpóó ló kọbé à láá tõó kẽè lẹ̀ẹ̀là bel a dóm e náa gbõoma. Sõò, àé válié ló gè tõó kẽè a dóm be à zigà ge naa vó vaá dã́ ból ló nú ea náa vaá Kpá Káí à kọọ̀ á tõó kẽè a dóm. w21.02 9 ¶3, 6-7

Ẹ̀bmà bélí sã́ e bà ólò tú kpọ́gọ́lọ́ nvee dáa. Tṍó e baa ni tú kpọ́gọ́lọ́á lọl dáà sã́ vaá sã́ a tá ló, à ólò gbóó kpáá aga ló. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, tṍó e ĩimà kèbá tã̀àgã̀, bẹẹ zìgà ólò kpáá aga ló. Níà nú ea náa vaá Jém̀z beè emí kọọ̀: “Naanii kọ boólo ge ĩ̀ìmà á sí a tóm tẹlẹ kùbmà, kọ bé ò láá gbõomai m kọ̀láá sĩ́ deè vaá dénè nu egaí ló.” (Jém̀z 1:4) Tṍó e nyímà kọọ̀ ẹ̀bmà ólò naa kọ bẹẹ zìgà á kpáá aga ló, àé náa kọọ̀ é láá ié ẹ́ẹ́ nyíe kèbá tã̀àgã̀. Mm̀ a kpá lẹ̀ẹ̀la tóm, Jém̀z beè kọ́ sìgà gbò nú ea é náa kọ é gá láá ié ná ẹ́ẹ́ nyíe. Ene kà nú ea é láá naa kọ é gá ié ẹ́ẹ́ nyíeí dú tṍó e bè née nyímà nu gè naa. Tṍó e gé téní bá tã̀àgã̀, à bọ́ló kọ é gbĩ́ nvèè bá lọl ba Jìhóvà kọbé è láá nè béèlafùl ea é léémáe, ea é nvèè bá nè pá vígà, vaá nvèè bá nèi kọ é láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíe boo nè Jìhóvà. (Jèr. 10:23) È íè bíi ló nyìmànù kọbé è nyímá ló nú eé náa nè nú eé kọ́ nè gbò e bà gé náa uúí boo. Lóói é láá ọọ tṍó e née nyímà ló nu gè naa, vaá níí é láá naa kọ é gá ié ná ẹ́ẹ́ nyíe. w21.02 28 ¶7-9

Jìhóvà néi kà lé nu dòòmà bá. A vulè agabá naa ní e náa é aa ló gè vùlèi be è bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kìlmàé ló. (Róm̀ 8:​38, 39) Moǹ bel Gríìk e bà tab naamá “agẹ bá” kólíi bùlà nyòòmà nen ea gé palàge pììgà ge vùlè dõòna gbò. Sìgà tṍó, náa ólò valí kọ é vùlè pá vígà. Tṍó e dõòna gbò náa nuù súng nèi, Kpá Káí síèi kpóó ló kọọ̀ “túi vulà súú dẽe ló tumai ene m ge ẹ̀b pọ́lọ́ e ene síi tẹlẹí kẽ. Nyómá Káí beè nèi fẹ́ẹ́ fẹẹ̀ ló e a bọ́bvíí naamá tẽ̀ènè kà. Piigai monii kọ ò síìlìì gbaa lóí biilií kẽ.” (Ẹ́fẹ. 4:​1-3) Née é ká dẽe gbẹẹ́ boo pọ́lọ́ pá vígà. Èé piigà ge ẹ̀b pá vígà dì belí bé e Jìhóvà ẹb va naa. (1 Sám. 16:7; Ps. 130:3) Náa ólò bọọgẹ̀ valí kọ é vùlè pá vígà, bọọ èlmà tõ̀ò, tṍó e nyímà ba gbò lọ̀. Mm̀ kà kà, níí beè dú ene kà nu ànà-ànà e gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè kpee sĩ́ ló, dì belí Uódìà nè Séntèkì. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè siè va kpóó ló “kọ bà á dãá ene dì belí bàà vígà pá bia m Dõò.”​—Fíl. 4:​2, 3. w21.01 22-23 ¶10-11

Gbò e bà ni dú kànen mm̀ dee ólò nvèè ka ló gbò nvín ãa e bà gé zọ́ va sí tóm nè Jìhóvà mm̀ “bá nè bá”! (Zèf. 3:9) Bé eo túù kói nè bẹ̀à sã́ bùlà siimá tóm e bà né ni naa ólò leemá va. Gbò nú eo náà, ólò ẹẹlẹ̀ va nyíe. Gbò nvín ãa gbálà, á gá táí nyíe kọọ̀ Jìhóvà vulèi vaá dẹlẹ́i nyíé boo. Jìhóvà beè kọ́ gbẹẹ́ sĩ́ kọọ̀ mm̀ gbò deé e tṍó é gé tà, gbò nvín ãa gbálà é tú ba lóó nè. (Ps. 110:​1-3) À nyímá kọọ̀ ò vulèèe vaá ò gbĩ́ gè fãèe inmá kiẽ́e eo kpóó sim tùlà. Vóà naa, ié ĩ̀ìmà kilma ló o bá nè dõòna gbò. Tṍó eo síì pọ́lọ́, tú dùùlà bá deè tṍ e bà né ni, vaá ò ẹb naamá dùùlà bá deè tṍ ea aa bá Jìhóvà. (Híb. 12:6) Palàge pììga boo gè sí kọ̀láá kà tóm e bà né ni. Bọọ èlmà tõ̀ò, naa kọọ̀ o Tẹ̀ ea di káála á kààgà ní boo mm̀ kọ̀láá kà nú eo gé náa.​—Pró. 27:11. w21.03 7 ¶17-18

Gã́bug nu e monmà dẽe nè ní e bè née monmà dẽe é láá ọọvẹ́i ló. Sìgà gbò nuí ólò dú boo béè bẹẹ náa gbõoma, nu e bè née láà naa, nè zọ̀ ló. Àé láá du nágé boo béè kọọ̀ née íè dọ̀ tóm ea taníi gè ié mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà àbèè kọọ̀ è gé kọ́ kpẹ̀a kiẽ́e e gbò nen náa gbĩ́ gè dã́ lé kpẹ̀aí. À ólò valíí ló gè láá tú pọ́lọ́ bá ẹ̀bmà bẹẹ náa gbõoma nè gbò nú e bè née láà naa. Níí ólò gbóó láá naa kọ é bugi togó kọọ̀, boo béè bẹẹ pọ́lọ́, Jìhóvà náa é zigà kọ é bã mm̀ ãa bàlà booá. Íb nakà bug togó dú pọ́lọ́. Kpá Káí tẹ́lẹ bàlà kọọ̀ “dénè nen beè sí pọ́lọ́” daalá lọl ló áá Jíízọ̀s. (Róm̀ 3:23) Sõò Jìhóvà náa ólò ká dẽe gbẹẹ́ boo bẹẹ pọ́lọ́ àbèè ge ẹ̀bmà dẽe kọ é gbõoma. Tãa vó, à dú Tẹ̀ ea vulèi vaá gbĩ́ gè nvèè bá nèi. À ié nagé ĩ̀ìmà. À nyímá kọọ̀ à ólò tàvala ló gã́bug bẹ̀ì ge naa nú ea lelà nè ge ẹ̀b bẹẹ bá mm̀ sĩ́deè ea bọ́ló, vaá à di kpènà ló gè nvèè bá nèi.​—Róm̀ 7:​18, 19. w20.12 22 ¶1-3

Dénè bẹ̀ì gé palàge pììgà ge láá fã̀ Jìhóvà naa ní eé bã mm̀ ãa bàlà booá vaá di kè kẽè lé bẹbẹ̀l Jìhóvà. Buù deeí, è ólò pììgà ge tení boo èèlè e nen é téní boo vaá ié dùma. Sõò dì belí bé e Jíízọ̀s beè kọ́ naa, èèlèa náa taalà vaá sìgà tṍó à ólò tàvàlà ge tení boo. (Máát. 7:​13, 14) Boo béè kọọ̀ née gbõomà, àé láá valí gè dagí kyã̀à aa boo èèlèí. (Gàl. 6:1) Be à gá náa vaá è gbĩ́ gè gbẹá boo èèlè e bè náa taalà e nen é téní boo vaá ié dùma, èé dí kpènà ló gè nyaaná bá ló bẹẹ láb, bug togó, nè dùm. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè sièi kpóó ló kọọ̀, “sii tóm ló bọọ èèlè.” Náa ólò valíí ló gè kọ é dò bẹẹ bug togó nè tọa ló vaá nyimá dénè nú ea kil ló. Ló éé? Boo béè kọọ̀ bẹẹ nyíe dú kẹ̀lẹ̀-kẹ̀lẹ̀ vaá vó ólò naa kọ á tàvàlà ge nyimá kiẽ́e ea é túlèi kìlmà. (Jèr. 17:9) À ólò valí gè kẹlẹ bẹẹ bá. (Jém̀z 1:22) Boo béè vó, èé íè ge tú Moǹ Bel Bàrì ẹ̀bmà bẹẹ bá. Moǹ Bel Bàrì ólò tú íb nen e dúù tẹlẹ bàlà kẽ, à ólò naa kọ é “nyimá ló tàn nè bùlà” ea dìí nyíe.​—Híb. 4:​12, 13. w20.11 18 ¶1-3

Tṍó e kilmà kpá ló kẽ vaá naa nú mm̀ kuna-kuna bá, àé náa kọọ̀ nyíéi á palàge ẹẹ. Éé náa kọ á dì naa vó é? Tṍó e nyímà kọọ̀ à íé sìgà gbò nú e bè née gé láá naa, à ólò naa kọ é zààva ló vaá nyíéi ẹ́ẹ́ ló nvèè bá e dõòna gbò néi. Dì belí nu dòòmà bá, bugi togó boo deé e Jíízọ̀s beè bó òb nen e kom̀ kulè beè di lóá. Áá enè nen ní ea beè òòa kẽ gé õá Jíízọ̀s zaa ló gbele agẹ bá kom ea bó lọ̀líé ló é​—ea dú nú e gbálàí náa gáẹ̀ beè láá naá boo a lóó. Gbálà ea íe dùm kìlmà kpá ló kẽ vaá naa nú mm̀ kuna-kuna báí beè zààva ló nvèè bá ea íe, vaá õá Bàrì zaa. (Lúùk 17:​11-19) Gbò e bà kilmà kpá ló kẽ vaá naa nú mm̀ kuna-kuna bá ólò láá zọ̀ dõòna gbò naaá nu vaá bã̀àa va kóò. Ló éé? Bà ólò nyimá kọọ̀ dõòna gbò íegi lé-lé kpãa vaá dẹlẹ́ va nyíé boo. Nyíè gbò e bà kilmà kpá ló kẽ vaá naa nú mm̀ kuna-kuna bá ólò ẹẹ tṍó e dõòna gbò láá sí tóm e bà né va leevè, vaá à ólò valí vá ló gè lèèlà vaá nvèè ka ló dõòna gbò. w20.08 12 ¶17-18