Éé Ní Ea Náa Vaá À Dú Bíi Kọ É Bĩiná Dùùlà Bá Deè Tṍ Lọl Bá Dõona Gbò E?

1. Mósĩ́ deè ní eé láá nè lé béèlàfùl vaá naa kọ gbò nú e noò á ié togó é? (Próvẹẹ̀b 13:10; 15:22)

DÉNÈ bẹ̀ì gbĩ́ gè nè lé béèlàfùl vaá è gbĩ́ì kọ nú e noò á ié togó. Kpá Káí kọ́ gbò nú eé náa kọbé è láá nè lé béèlàfùl, nè bé eé láá naa vaá gbò nú e noò íe togó.​—Bugi Próvẹẹ̀b 13:10; 15:22.

2. Éé ní e Jìhóvà zigà nèi ẽ́?

² Áá Jìhóvà ní ea é láá nèi nyìmànù nè dùùlà bá deè tṍ ea dú lé lọ̀l vaá à lee é. Jìhóvà zigà kọ àé nveenìè bá neèi tṍó ea kọ́ọ̀: “Nda é duulà ni bá deè tṍ vaá sẹlẹ́ ni dẽe boo.” (Ps. 32:8) Tã́á belá zógè kọọ̀ níì áá gè nèi dùùlà bá deè tṍ ní e Jìhóvà ólò naa ẽ́ nì​—sõò à palàge iéi lèèmá m, vaá à ólò nvèè bá nèi kọbé è láá tú a dùùlà bá deè tṍ siimá tóm.

3. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó bel gè nòí ẽ́?

³ Mm̀ nakà togó bel ge nòí, èé tú Kpá Káí aamá ténì kà bíbví: (1) Mókà gbò kpãa ní ea dú bíi kọ ḿ ié kọbé m̀ láá ié bélè lọl ló lé dùùlà bá deè tṍ ẽ́? (2) Mée ní ea é láá nèm lé dùùlà bá deè tṍ ẽ́? (3) Mósĩ́ deè ní em é láá zogè kọ m̀ di kpènà ló gè tú dùùlà bá deè tṍ ẽ́? (4) Éé ní ea náa vaá ním é kọ́ nè dõona gbò kọ bàá nè béèlàfùl nèm ẽ́?

MÓKÀ GBÒ KPÃA NÍ EA DÚ BÍI KỌ Ḿ IÉ É?

4. Mókà kpãa ní ea dú bíi kọ é ié kọbé è láá ié bélè lọl ló lé dùùlà bá deè tṍ ẽ́?

⁴ Kọbé è láá ié bélè lọl ló lé dùùlà bá deè tṍ, à dú bíi kọ é kìlmà kpá ló kẽ vaá nyimá ló gbò nú e née é láá naa. À dú bíi kọọ̀ é nyimá kọ è íè bíi ló nvèè bá ea aa bá dõona gbò, kọbé è láá nè lé béèlàfùl kilma ló nú e née nyímà gã́bug nú ea kil ló. À dú nágé bíi kọọ̀ é nyimá kọ née nyímà dénè nu. Be née kilmà kpá ló kẽ vaá nyimá ló gbò nú e née é láá naa, Jìhóvà náa é nveè bá nèi. Vaá tṍó e bugì Kpá Káí, née é mon kọ à dú bíi kọọ̀ é tú dùùlà bá deè tṍ ea di m siimá tóm. (Máí. 6:8; 1 Pít. 5:5) Sõò be è kilmà kpá ló kẽ vaá nyimá ló gbò nú e née é láá naa, àé válii ló gè tú dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí siimá tóm, vaá àé dọ bélè nèi.

5. Gbò éé ní ea gáẹ̀ beè láá naa kọ Dévìd á dàlà kpá ló boo é?

⁵ Bugi togó boo nú eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Méné Dévìd. Gbò nú ea beè naa gáẹ̀ láá naa kọ á dàlà kpá ló boo. Besĩ́ à kalá dú méné, gbò nen beè nyimáe ló kọ à ólò láá palàge kpá sọ́l. Kàsĩ́, ba beè kọ á olòó kpá sọ́l nè méné. (1 Sám. 16:​18, 19) Tṍó e ba ni tṍe nóo ból naamá méné lọ̀l, Jìhóvà beè nèe a nyómá káí naa ní ea palàge ié kpóó. (1 Sám. 16:​11-13) Pá a gbò beè lèèlàẹ kọ à fẹ́ Gòláíàt nè dõona kà pá ba gbò ọ́b. (1 Sám. 17:​37, 50; 18:7) Be Dévìd beè dú neǹ dàlà kpá ló boo, à gáẹ̀ beè bugi togó kọ náa dú bíi kọ á túè dùùlà bá deè tṍ ea aa bá dõona gbò boo béè gbò nú ea ni náànìè. Sõò Dévìd náa beè naa vó.

6. Éé ní ea náa vaá è nyimá kọọ̀ Dévìd beè olòó tú dùùlà bá deè tṍ ea aa bá dõona gbò e? (Ẹ̀b nàgé ea di boo kóó kpáí.)

⁶ Tṍó e ba ni tú Dévìd naamá méné lọ̀l, a beè bã̀àà kóò gbò e bà é láá nèe lé dùùlà bá deè tṍ. (1 Kró. 27:​32-34) Kàsĩ́, besĩ́ Dévìd à kalá dú méné, a beè olòó gbàntṍ ló lé dùùlà bá deè tṍ. Níì áá dùùlà bá deè tṍ ea aa bá gbò gbálà ní ea beè olòó tùe nì, a beè tu nagé dùùlà bá deè tṍ ea aa bá Àbigẹẹ̀l. Àbigẹẹ̀l beè iá Nábàl ea beè dú neǹ dàlà kpá ló boo, e náa ólò fã̀ dẽè nen àbèè ge õá nen zaa. Dévìd beè kìlmà kpá ló kẽ tú dùùlà bá deè tṍ Ábigẹẹ̀l, vó beè naa kọ á gá naa nú ea dú pọ́lọ́.​—1 Sám. 25:​2, 3, 21-25, 32-34.

7. Éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Dévìd e? (Ẹ̀klìzíástìs 4:13) (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁷ Èé láá nó nu lọl ló Dévìd. Dì belí nu dòòmà bá, be è íè kalì ge siimá tóm àbèè pọ̀b dọ̀ ea é náa kọ é di togó dõona gbò, náa bọ́ló kọ é ẹ̀b kọọ̀ è nyímà dénè nu vaá née íè bíi ló dùùlà bá deè tṍ ea aa bá dõona gbò. Èé nó Dévìd vaá di kpènà ló gè tú lé dùùlà bá deè tṍ ea aa bá dõona gbò e náa dẹẹa boo íb nen ea ne. (Bugi Ẹ̀klìzíástìs 4:13.) Ge naa vó é láá naa kọ é gá naa nú ea é nveèi tã̀àgã̀ ló, àbèè ge nvèè tã̀àgã̀ ló dõona gbò.

MÉE NÍ EA É LÁÁ NÈM LÉ DÙÙLÀ BÁ DEÈ TṌ Ẽ́?

8. Éé ní ea beè naa kọ Jónatàn á láá nè lé dùùlà bá deè tṍ Dévìd e?

⁸ Bugi togó boo dõona kà nú eé láá nó lọl ló lé nu dòòmà bá Dévìd. A beè tú dùùlà bá deè tṍ lọl bá gbò e bà dã́ ból ló dìtõ̀ò e a di bá, vaá íe lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó ea géè gbĩ́ gè nyimá be àé láá zọẹ̀ Méné Sọ́ọ̀l naaá fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló, a beè tú dùùlà bá deè tṍ ea aa bá Jónatàn ea dú nvín Sọ́ọ̀l. Éé ní ea beè naa kọ Jónatàn á láá nèe lé dùùlà bá deè tṍ ẽ́? A beè dú boo béè kọ Jónatàn beè ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà, vaá a beè palàge nyimá ló íb nen e Sọ́ọ̀l dú. (1 Sám. 20:​9-13) Éé ní e níí nóòmài ẽ́?

9. Mée ní ea bọ́ló kọ é bĩiná dùùlà bá deè tṍ lọl bá ẹ́? Baatẽ́. (Próvẹẹ̀b 13:20)

⁹ Tṍó e íè bíi ló dùùlà bá deè tṍ, à dú bíi kọ é bĩiná nvèè bá lọl bá nen ea íe lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà vaá nyimá nágé gã́bug nú ea kil ló nú e gbĩ́ gè naaá.a (Bugi Próvẹẹ̀b 13:20.) Dì belí nu dòòmà bá, beè vígà págbálà ea di mm̀ a deè ãa gé gbĩ́ nen ea é ílí, mée ní ea é láá nèe lé dùùlà bá deè tṍ ẽ́? A kóò ea gáà ilí va é láá nèe lé dùùlà bá deè tṍ be à dẹẹa boo nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí. Sõò vígà págbálàa é láá ié lé dùùlà bá deè tṍ ea é siá tóm leevè lọl bá dóm nè va e togó va ni tulà nu, e bà ólò tú gè fã̀ Bàrì kolmá nu vaá ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe mm̀ ba ílà dóm nè va.

10. Éé ní eé gbóó ló bel boo é?

¹⁰ E ló bel boo bàà kà kpãa ea dú bíi kọ é íe, nè íb nen ea é láá nèi lé dùùlà bá deè tṍ. Naanii èé gbóó ló bel boo nú ea náa vaá èé dí kpènà ló gè tú dùùlà bá deè tṍ, nè nú ea náa vaá née é kọ́ nè dõona gbò kọ bàá nè béèlàfùl nèi.

MÓSĨ́ DEÈ NÍ EM É LÁÁ ZOGÈ KỌ M̀ DI KPÈNÀ LÓ GÈ TÚ DÙÙLÀ BÁ DEÈ TṌ Ẽ́?

11-12. (a) Éé ní e bè née é naa ẽ́? (b) Éé ní e Méné Rèhòbóàm beè naa tṍó e a géè nè agẹbá béèlàfùl e?

¹¹ Sìgà tṍó, nen é láá sẹlẹ ló belí kọ à íèè bíi ló dùùlà bá deè tṍ, sõò àé láá dú kọọ̀ à gé gbĩ́ nen ea é nveè sãa kúm béèlàfùl ea beè nè lọ̀l. Nen ea dì belí vó á gé kpènà ló gè tú dùùlà bá deè tṍ e bà née siimá tóm. À dú bíi kọ nen ea dì belí vó á nó nu lọl ló nú ea beè naaá ló Méné Rèhòbóàm.

¹² Tṍó e Méné Sólomòn ni ú, ba beè tú a nvín Rèhòbóàm naamá méné boo Ízrẹẹ̀l. Tṍó e Rèhòbóàm dú méné, nu géè kilsĩ́ leevè, sõò gbò e a géè bẹl boo beè ẹ̀b kọọ̀ a tẹ̀ Sólomòn beè naa kọ bàá siè agẹ tóm. Vó beè naa kọ bàá sí ló Rèhòbóàm gé bànie kọ á naa kọ nu á valìè va ló. Rèhòbóàm beè kọ bàá neèe sìgà tṍó kọbé à láá bugìè togó boo béèlàfùl ea é neè. Túá ból, a beè naa leevè ge bĩiná dùùlà bá deè tṍ lọl bá gbò kànen e ba beè nvèè bá nè Sólomòn tṍó ea géè bẹ̀l. (1 Kíǹg 12:​2-7) Sõò a beè kìn dùùlà bá deè tṍ e gbò kànená née. Éé ní ea beè naa kọ á naa vó é? É kọ àé dú kọọ̀ Rèhòbóàm beè nè béèlàfùl kilma ló nú ea é náa lọ̀l, vaá à géè gbĩ́ gbò e bà é nveèe sãa kúm? Be à dì naa vó, a beè tú dùùlà bá deè tṍ ea gbááá ló béèlàfùl ea beè nèa lọl bá gbò nvín ãa gbálà e ba beè gbá bọọ aa kẽ. (1 Kíǹg 12:​8-14) Vó beè naa kọ Rèhòbóàm á nè ààlaà gbòa dẹ̀ẹ̀a boo nú e pá a kóò beè kọ́ nèeá. Nú ea beè sìlà aa m dú kọọ̀ dóá beè pòòà, vaá Rèhòbóàm beè kpeesĩ́ ló gã́bug tã̀àgã̀ lọl tṍóá ààmà.​—1 Kíǹg 12:​16-19.

13. Mósĩ́ deè ní eé láá nyimá be è di kpènà ló gè tú dùùlà bá deè tṍ e bà néi siimá tóm ẽ́?

¹³ Éé ní eé láá nó lọl ló nú ea beè naaá ló Rèhòbóàm ẽ? Tṍó e bĩ́ìnà dùùlà bá deè tṍ lọl bá dõona gbò, èé dí kpènà ló gè tú dùùlà bá deè tṍ e bà néi siimá tóm. Mósĩ́ deè ní eé láá nyimá be è di kpènà ló gè tú dùùlà bá deè tṍ e bà néi siimá tóm ẽ́? Èé láá bĩiná bẹẹ bá kọọ̀, ‘É kọ m̀ ólò bĩiná dùùlà bá deè tṍ lọl bá dõona gbò, vaá ním é tú siimá tóm boo béè kọ náa gbááá ló nú em gbĩ́ì ge dã̀?’ Bugi togó boo nakà nu dòòmà báí.

14. Éé ní ea dú bíi kọ é kẽea boo tṍó e bà néi dùùlà bá deè tṍ ẽ́? Nè nu dòòle ló. (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁴ Dòòmà dẽe ló kọọ̀, ene kà vígà págbálà íe nèà deè ge sí tóm e bà é kpẽ́ gã́bug kpègè nèe. Besĩ́ à kalá sí tómá, à bĩ́íná dùùlà bá deè tṍ lọl bá neǹ kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Vígà págbálàa kọ́ nè neǹ kànená kọọ̀ tómá é náa kọ á gá ièè gã́bug tṍó ea é diimàè ló pá a tọ. Neǹ kànená à gbóó nèe dùùlà bá deè tṍ ea dẹẹa boo nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ọ̀ à palàge dú bíi kọ á nvèè bá nè pá a tọ kọ bàá fã̀ Bàrì leevè. (Ẹ́fẹ. 6:4; 1 Tím. 5:8) Be à gá náa vaá dùùlà bá deè tṍ e neǹ kànená née náa léémá vígà págbálàa vaá à gbóó olòó bĩiná dùùlà bá deè tṍ ea kil ló lọl bá dõona gbò e bà di mm̀ ba bõ̀ònatõ̀ò dọ̀ọ̀mà tṍó ea mon nen ea kọ́ nèe kọ á sí tómá, é kọ vígà págbálàa géè gbĩ́ dùùlà bá deè tṍ, sẹ̀ à géè gbĩ́ nen ea é nveè sãa kúm béèlàfùl ea beè nè lọ̀l ẹ? À dú bíi kọ é kẽea boo kọọ̀ bẹẹ nyíe é láá kẹlẹ́i. (Jèr. 17:9) Sìgà tṍó, dùùlà bá deè tṍ e íè bíi ló é láá dú ní e náa é léémái gè dã̀.

É KỌ́ M̀ É KỌ́ NÈ DÕONA GBÒ KỌ BÀÁ NÈ BÉÈLÀFÙL NÈM?

15. Éé ní eé íe ọ̀ẹ̀ dẽe kọbé née náà ẽ, vaá ló éé?

¹⁵ Jìhóvà ẹbmà dẽe kọ buù bẹ̀ì é nè béèlàfùl boo bẹẹ lóó. (Gàl. 6:​4, 5) Dì belí bé e ni nó naa, nen ea nyímá nu ólò gbĩ́ dùùlà bá deè tṍ lọl mm̀ Kpá Káí, nè lọl bá gbò e togó va ni tulà nu e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Sõò, à dú bíi kọ é ié ọ̀ẹ̀ dẽe kọbé née kọ́ọ̀ nè dõona gbò kọ bàá nè béèlàfùl nèi. Sìgà nen ólò láá bĩiná nen e a ólò palàge fã̀ dẽe kọọ̀, “Beè olo ní eo beè di kèbá dìtõ̀òí ẽ́, éé ní eo gáẹ̀ beè naa ẽ́?” Boo tṍó e sìgà nen ólò láá naa nú e dõona nèn ea beè di kèbá íb dìtõ̀ò e a di báá beè naa, è bè náa zẹ́ẹ́ bugi togó boo dìtõ̀ò ea di bá leevè.

16. Éé ní ea beè naaá gbẹá bõ̀ònatõ̀ò ea beè di Kọ́riǹt kilma ló nom e bà váámá gyọ́ọ nè gbò ńbàlì e bà náàmà bá ẹ́, vaá mée ní ea bọ́ló kọ á beeláfùl be àé ba ẹ́? (1 Kọ́riǹt 8:7; 10:​25, 26)

¹⁶ Bugi togó boo béèlàfùl ea beè dú bíi kọ gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ea beè di Kọ́riǹt á nè kilma ló gè bà nom e ba beè vaamá gyọ́ọ nè gbò ńbàlì e bà náàmà bá. Pọ́ọ̀l beè emí kpá má va kọọ̀: ‘È nyímà kọ nú e bà náàmà bá náa tõó dọ̀ kà-kà Bàrì. È nyímá kọọ̀ kóló tẽ̀ènè kà Bàrì ní ea dì e.’ (1 Kọ́r. 8:4) Boo béè nú e Pọ́ọ̀l beè emíá, sìgà gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀òa beè beeláfùl kọ bà é láá baẹ̀ nom e bà óó kè ki, kọbèè à gá náa vaá ba beè vaamá gyọ́ọ nè gbò ńbàlì e bà náàmà bá. Dõona gbò beè beeláfùl kọ bà náa é baẹ̀ gbò nomá boo béè kọ ba kpóó bug náa sọ́ va tọ́ deè kọ bàá bà. (Bugi 1 Kọ́riǹt 8:7; 10:​25, 26.) A beè dú bíi kọ buù nen á nè béèlàfù kilma ló nú ea é náa. Pọ́ọ̀l náa beè kọ́ nè gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Kọ́riǹt kọ bàá nè béèlàfùl boo nú e dõona gbò é náa, àbèè ge kọ́ nè va kọ bàá naa nú e dõona gbò náa. Boo béè kọ buù ọ̀và ‘é élá kèsĩ́ Bàrì nè kpẹ̀a bé e ba beè sí ba tóm naa.’​—Róm̀ 14:​10-12.

17. Éé ní ea é naaá be è dõogẽ naa íb nú e dõona nèn beè naa ẽ́? Nè nu dòòmà bá. (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁷ Mósĩ́ deè ní e íb nu ea bélí vó é láá naaá deè nieí é? Bugi togó boo nú ea kil ló gè tú sã́gã́-sã́gã́ ea dú ló mii nvea ló. Buù nen ea gé nyoone nvéè Kráìst é ne béèlàfùl be àé zigà kọ bàá tú sã́gã́-sã́gã́ ea dú ló mii boomàèe àbèè kọ náa é zigà kọ bàá naa vó.b Àé láá tàvàlàí ló gè palàge dã́ ból ló dénè nú ea kil ló leevè, sõò gbò béèlàfùl ea bélí vóí dú nú ea bọ́ló kọ buù nen ea gé nyoone nvéè Kráìst á nè. (Róm̀ 14:4) Be è dõogẽ naa íb nú e dõona nèn beè naa, àé ọọvẹ ló bẹẹ kpóó bug. Èé láá bumá bẹẹ kpóó bug naa ní ea é síá tóm leevè tení dú ló gè nè béèlàfùl boo bẹẹ lóó. (Híb. 5:14) Vóà naa, mó tṍó ní eé láá bĩiná dùùlà bá deè tṍ lọl bá nen ea gé nyoone nvéè Kráìst e togóe ni tulà nu ẽ́? Èé láá naa vó tṍó e beele ni gbĩ́tẽ́ ló nú ea kil ló lọ̀l, vaá née láà palàge dã́ ból ló bé e gbò nòòkúu ea di Kpá Káí é síá tóm nyòòmà dìtõ̀ò e di báá naa.

OLÒÓ BĨINÁ DÙÙLÀ BÁ DEÈ TṌ LỌL BÁ DÕONA GBÒ

18. Éé ní e Jìhóvà ni náa nèi ẽ́?

¹⁸ Jìhóvà zógè kọ à dẹlẹ̀ẹ̀i nyíé boo tení dú ló gè sọ̀tọ́ deè kọ é nè béèlàfùl boo bẹẹ lóó. À néi Kpá Káí, à nè nài gé gbò kóò e bà nyímá nu e bà é láá bugi togó boo gbò nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí. Níà gbò sĩ́deè e Jìhóvà dì ea gé ẹb nú ea kilíí ló dì belí tẹ̀ ea vulèi é. (Pró. 3:​21-23) Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọ nyíéi ẹ́ẹ ló gbò nú e Jìhóvà ni náa nèi ẽ́?

19. Mósĩ́ deè ní eé láá kilsĩ́ gè naa kọ nyíè Jìhóvà á ẹẹ ẹ́?

¹⁹ Bugi togó boo níí: Nyíè gbò tẹ̀ nè kà ólò ẹẹ tṍó e bà mon kọ ba gbò nvín gé sim kilsĩ́, vaá dú gbò gyóòlo Jìhóvà e bà nyímá nu vaá di kpènà ló gè nvèè bá nè dõona gbò. Níà bé ea dì nàgé naa ló Jìhóvà ẹ. Nyíée ólò ẹẹ tṍó e a mon kọ è gé sim kilsĩ́ mm̀ ge fã̀e, bĩina dùùlà bá deè tṍ lọl bá dõona gbò, vaá nè gbò béèlàfùl ea nveèe ka ló.