Náa Dú Áá Bẹ̀ì

1-2. (a) Éé ní ea náa vaá èé láá agala boo kọ náa dú áá bẹ̀ì tṍó e gé kpeesĩ́ ló tã̀àgã̀ ẽ? (b) Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

TṌÓ e di kèbá kà agẹbá tã̀àgã̀, à ólò tõoí ló belí kọ à dú áá bẹ̀ì vaá à ólò belí kọ è dágì gbẹá mm̀ bìla kọ̀l. Sõò, náa dú áá bẹ̀ì. Bẹẹ Tẹ̀ ea palàge vùlèi mon gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá vaá à zigà kọ àé nveenìè bá neèi. Jìhóvà kọ́ọ̀: “Nda é nveè bá nè ni.”​—Àìz. 41:10.

² Mm̀ nakà togó bel gè nòí, èé ló bel boo bé e Jìhóvà ólò nvèè bá nèi naa (1) tení dú ló gè tulèi, (2) tení dú ló gè ẹ̀b nú ea kilíí ló, (3) tení dú ló gè kpènài, nè (4) tení dú ló gè nvèèi nyíé gbàà. Jìhóvà náa kọ é agala boo kọọ̀ kọ̀láá bé e tã̀àgã̀ e gé kpeesĩ́ ló agabá naa, àé ẹbvìè nú ea kilíí ló. Náa é sãanài bá ló gbẹẹ́ kẽ. Vóà naa, náa dú áá bẹ̀ì.

JÌHÓVÀ ÓLÒ TULÈI

3-4. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò tulèi é? (Psalm 48:14)

³ Bugi Psalm 48:14. Jìhóvà ólò tulèi boo béè kọ à nyímá kọọ̀ áá bẹ̀ì née é láá kpènà bẹẹ bá. Mósĩ́ deè ní ea ólò tulè gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo deè nieí é? Enè sĩ́deè ea ólò naamá vó dú tení dú ló Kpá Káí. (Ps. 119:105) Tení dú ló Kpá Káí Jìhóvà ólò nvèè bá nèi kọ é láá nè lé béèlàfùl ea é náa kọ é ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe kátogóí nè dì deèsĩ́.a Dì belí nu dòòmà bá, à nóòmài kọ é gá ká súng gbẹá gbàà, é ló kà-kà bel mm̀ kọ̀láá kà nú e gé náa, vaá vùlè dõona gbò. (Ps. 37:8; Híb. 13:18; 1 Pít. 1:22) Tṍó e íè gbò lé kpãaí, àé nveè bá nèi kọ é dú lé tẹ̀ nè kà, lé dóm àbèè lé va, nè lé kóò.

⁴ Gbá ló vó, mm̀ Kpá Káí, Jìhóvà kọ́ gbò tã̀àgã̀ e dõona gbò beè tení bá, nè bé e nu beè tọá vá ló naa. (1 Kọ́r. 10:13; Jém̀z 5:17) Tṍó e bugì nòòtẽ́ ea kil ló gbòí lọl mm̀ Kpá Káí vaá è tú gbò nú e nóò lọ̀l vá ló siimá tóm, àé dọ bélè nèi mm̀ bàà sĩ́deè. Túá kà, àé náa kọ é nyimá kọọ̀ tṍó e gé téní bá tã̀àgã̀ náa dú áá bẹ̀ì, à íe dõona gbò e ba beè tení nágé bá íb tã̀àgã̀á vaá Jìhóvà à nvèè bá nè va. (1 Pít. 5:9) Ní ea égè bàà, àé náa kọ é nyimá nú ea é nveè bá nèi kọ é láá ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ e kpeèsĩ́ ló.​—Róm̀ 15:4.

5. Bà mée ní e Jìhóvà ólò nèèmài tùle é?

⁵ Jìhóvà ólò tú pá vígà nèèmài tùle.b Dì belí nu dòòmà bá, gbò e bà ólò kùdẽe ló sẹ́kiùt ólò kãa bẹẹ gbò bõ̀ònatõ̀ò vaá sièi kpóó ló. Gbò lòbèl e bà ólò nè ólò agẹlẹ ló bẹẹ zìgà vaá naa kọ é kilsĩ́ gè di mm̀ gbaa ló. (Tóm 15:40–16:5) Gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ólò sí tóm agẹlẹ bá kọbé bà láá nvèè bá nè buù bẹ̀ì. (1 Pít. 5:​2, 3) Gbò tẹ̀ nè kà ólò noomà ba gbò nvín kọ bàá vùlè Jìhóvà, bà ólò nvèè nàgé bá nè va kọ bàá láá nè lé béèlàfùl vaá labví lé láb. (Pró. 22:6) Gbò vígà pábia e togó va tulà nu ólò nvèè bá nè gbò vígà pábia e bà di mm̀ ba deè ãa tení dú ló ba lé nu dòòmà bá nè gbò bel sìà kpóó ló e bà ló nè va.​—Táítọ̀s 2:​3-5.

6. Éé ní eé láá naa kọbé è íe tulè ea aa bá Jìhóvà ẹ?

⁶ Jìhóvà a néi kọ̀láá kà nú e íè bíi ló tení dú ló gbò tùle ea gé néi. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ ló dénè nú e Jìhóvà ni náa nèi ẽ́? Kpá Próvẹẹ̀b 3:​5, 6 kọ́ọ̀: “Dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà lọl mm̀ dénè o nyíe, vaá ó gá dẹ̀ẹ̀a boo o dã̀ból ló nu.” Tṍó e náà vó, “àé náa kọọ̀ [bẹẹ] èèlè á lèlà,” níá tõó dọ̀ kọ àé nveè bá nèi kọ é kpòòlà lóó lọl ló kọ̀láá kà nú ea é nveèi tã̀àgã̀ ló, vaá naa kọ é dé kpéè ló dùm. Nyíéi ẹ́ẹ kọ Jìhóvà nyímái ló leevè vaá à palàge vùlèi, naa ní ea néi kọ̀láá kà nú e íè bíi ló!​—Ps. 32:8.

JÌHÓVÀ ÓLÒ Ẹ̀B NÚ EA KILÍÍ LÓ

7. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò ẹ̀b nú ea kilíí ló é? (Fílpaì 4:19)

⁷ Bugi Fílipaì 4:19. Gbá ló gè tulèi, Jìhóvà ólò tãanè dee bá bẹẹ pììgà kọbé è láá ié gyã́á, kọ̀là ló, tọ gè tõó m, nè dõona kà gbò nú e íè bíi ló. (Máát. 6:33; 2 Tẹ̀s. 3:12) Náa kal ló béè kọọ̀ sìgà tṍó è ólò ié tã̀àgã̀ bùlà kilma ló gbò nú e íè bíi ló, Jìhóvà síèi kpóó ló kọọ̀ é gá bọọgẹ̀ ié tã̀àgã̀ bùlà kilma ló gbò nuí. (Ẹ̀b study note boo Máátìù 6:​25, ea di mm̀ New World Translation Of The Holy Scriptures.) Ló éé? Boo béè kọọ̀ bẹẹ Tẹ̀ náa é sãanà bá ló tọ́ọ̀ nen ea fã́e mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó e bíi dì vá ló. (Máát. 6:8; Híb. 13:5) Èé láá palàge dẹlẹ́ẹ nyíé boo tṍó ea kọ́ọ̀ àé ẹbvìè nú ea kilíí ló.

8. Éé ní e Jìhóvà beè naa nè Dévìd e?

⁸ Bugi togó boo bé e Jìhóvà beè nvèè bá nè Dévìd naa. Tṍó e Dévìd géè teelá boo béè gè kpènà a dùm lọl bá méné Sọ́ọ̀l, Jìhóvà beè ẹ̀b nú ea kil ló pá a gbò nè ẹ̀ẹ̀. Tṍó e Dévìd géè kẽ̀èa boo bé e Jìhóvà ni ẹb nú ea kilíé ló naa, a beè emí kọọ̀ “Lọl tṍó em beè di pá nvín tẹlẹ kátogóí em ni ánaí, m̀ gáà mòn tọ́ọ̀ neǹ lé lab dògò e Bàrì sãanàe bá ló gbẹẹ́ kẽ, àbèè kọọ̀ pá a nvín bangi gyã́á dè.” (Ps. 37:25) Àé láá dú kọ olo o mon nagé bé e Jìhóvà gé ẹb nú ea kil ló pá a gyóòlo e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nèe naa.

9. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò ẹ̀b nú ea kil ló pá a gbò tṍó e búùló kyọ̀àsĩ́ nu náaa vá ló deè nieí é? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁹ Jìhóvà ólò nvèè nàgé bá nè pá a gbò tṍó e búùló kyọ̀àsĩ́ nu nááá. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e kíì gyã́á beè dọ mm̀ túá gbò gbááá, gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst e bà aa kele-kele ketõ̀ò beè lẹ̀ẹ̀là nu má pá vígà e bíi beè di ló. (Tóm 11:​27-30; Róm̀ 15:​25, 26) Deè nieí, gbò níí Bàrì ólò nvèè nàgé bá nè pá vígà e bíi di ló. Tṍó e búùló kyọ̀àsĩ́ nu nááá, Jìhóvà ólò tú pá a gbò nvèèmà bá nè pá vígà e nu kyọa ló naa ní e bà é íe gyã́á, múú, kọ̀là ló, nè biè. Pá vígà e bà ólò tìb tọ ólò sí tóm ló gbò tọ nè gbò Kíndòm Họ́ọ̀l ea kyọasĩ́. Vaá gbò gyóòlo Jìhóvà ólò nvèè nyíé gbàà vaá ló bel sìà kpóó ló nè pá vígà e nu kyọa lóá.c

10-11. Éé ní eo nóò lọl ló nú ea beè naaá ló Borys e?

¹⁰ Jìhóvà ólò dõo nagé nu taalẹ bá nè gbò e bà náa gé fã́e. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, à bọ́ló kọ é kilsĩ́ gè gbĩ́ gbò nèà deè eé láá nvèèmà bá nè gbò e bà náa gé zọ́i fã̀ Jìhóvà. (Gàl. 6:10) Tṍó e náà vó, àé nveè bá nè va kọ bàá gbĩ́ gè nó nú ea kil ló Jìhóvà. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló nen ea di togó ene kà tọọ̀ kpá ea di Ukraine, e a bée kọlà Borys. Náa kal ló béè kọọ̀ Borys gáà beè du enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà, a beè olòó tú lé bá sẹ̀ẹ̀mà gbò nvín tọọ̀ kpá e bà dú gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà vaá nvèè ka ló nú e bà ziga ló. Tṍó e bé gím beè beá gbẹá Ukraine, Borys beè beeláfùl ge teelá kil dõona kà dó vaá pá vígà beè nvèè bá nèe gbẹá kĩá. Tṍó e tṍó téní, Borys beè gbóó sí kẽè Sẹ̀lẹ̀nù Ge Kẽ̀èa Boo Ú Kráìst. Tṍó e Borys kẽea boo nú ea beè naaá, à kọ́ọ̀: “Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà beè palàge nvèè bá nèm vaá ẹ̀b nú ea kilím ló. M̀ ṍà Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà zaa.”

¹¹ Beele é láá no nagé bẹẹ Tẹ̀ e a íe sàn nyíe tení dú ló gè nvèè bá nè gbò e bíi di ló, bã̀àna gbò e bà náa ólò fã̀ Jìhóvà. (Lúùk 6:​31, 36) È agàlà boo kọọ̀ bé e vulè gbò nen naa, é náa kọ bàá dù gé fã̀ Jìhóvà. (1 Pít. 2:12) Kọbèè bà dú gé fã̀ Jìhóvà àbèè kọ bà náa fã́e, nyíéi é ẹ́ẹ boo béè kọọ̀ Kpá Káí kọ́ọ̀: “Nen ea dõo nu ólò palàge ié ẹ́ẹ́ nyíe”.​—Tóm 20:35.

JÌHÓVÀ ÓLÒ KPÈNÀI

12. Mókà kpènà ní e Jìhóvà zigà kọ àé neè pá a gbò e? (Psalm 91:​1, 2, 14)

¹² Bugi Psalm 91:​1, 2, 14. Deè nieí, Jìhóvà zigà kọ àé kpenàèi lọl bá gbò nú ea é láá kyọ̀ bẹẹ gbaa ló kilmàèé ló. Jìhóvà náa é zigà kọọ̀ Sétàn á kyọ̀ õ̀òa fã̀. (Jọ́ọ̀n 17:15) Tṍó e “gbele kpóó ló tã̀àgã̀” é daaà togó, èé láá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é nveè bá nèi naa ní e bẹẹ zìgà é agaló vaá à duulài.​—Kùùà 7:​9, 14.

13. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò kpènà buù bẹ̀ì e?

¹³ Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò kpenà buù bẹ̀ì e? Tení dú ló Kpá Káí, Jìhóvà a nveè bá nèi kọ é nyimá ló nú ea dú lé nè pọ́lọ́. (Híb. 5:14) Tṍó e tõò boo gbò nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí, àé kpenà bẹẹ gbaa ló kilma ló Jìhóvà vaá naa kọ é láá nè lé béèlàfùl ea é náa kọ é ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe. (Ps. 91:4) Gbá ló vó, Jìhóvà ólò kpènài tení dú ló a bõ̀ònatõ̀ò. (Àìz. 32:​1, 2) Tṍó e zọọ̀ gbò e bà vulè Jìhóvà vaá tõó boo gbò a nòòkúu naaá nu, bà é síèi kpóó ló vaá nvèè bá nèi kọ é láá kìn ge naa nú ea dú pọ́lọ́.​—Pró. 13:20.

14. (a) Éé ní ea náa vaá Bàrì náa ólò kpènài lọl bá dénè bẹẹ tã̀àgã̀ ẽ? (b) Éé ní e kpá Psalm 9:10 náa kọ é agala boo é? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁴ Tṍó ea kil nvéeá, Jìhóvà ólò kpènà pá a gbò lọl bá gbò nú ea é láá nvèè va kom ló sìgà tṍó. Sõò, náa ólò naa vó dénè tṍó. Boo béè kọọ̀ Kpá Káí kọ́ọ̀, “gbò nú e nen náa beè ẹ̀bmà dẽe” ólò bú ló dọ boo nen. (Ẹ̀klì. 9:11) Nagé, Jìhóvà a sọtọ́ deè kọọ̀ bàá biigè ló vaá fẹ́ sìgà pá a gyóòlo, kọbé à dọa bàlà kẽ kọọ̀ Sétàn dú neǹ kyáá bel. (Jóòb 2:​4-6; Máát. 23:34) Dì belí bé ea beè naaá ló gbò gyóòlo Bàrì tṍó ea kil nvéeá naa, àé láá naaá nágé ló beele deè nieí. Náa kal ló béè kọọ̀ Jìhóvà náa é lọl dénè bẹẹ tã̀àgã̀ kátogóí, è agàlà boo kọ náa é sọbá gbò e bà vulèe gbẹẹ́ kẽ.d​—Ps. 9:10.

JÌHÓVÀ ÓLÒ NVÈÈI NYÍÉ GBÀÀ

15. Mósĩ́ deè ní e gè gbaaá ló pá vígà, ge tã̀àgã ló Bàrì, nè ge nó Kpá Káí ólò nvèèi nyíé gbàà ẹ? (2 Kọ́rìnt 1:​3, 4)

¹⁵ Bugi 2 Kọ́rìnt 1:​3, 4. Sìgà tṍó è ólò bã̀àgã̀, ié tã̀àgã̀ bùlà, vaá lóói ólò ọọ. Àé láá dú kọọ̀ ò gé téní bá tàvàlà dìtõ̀ò, naa ní ea tõó ní ló belí kọ à dú áá ọ̀ọ̀. É kọ à íe nen ea dã́ ból ló bé e nu tọ́a ní ló naa? Eei, Jìhóvà dã́ ból ló. Gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá ólò tọá ló Jìhóvà, vaá “à ólò nvèè bá nèi mm̀ kọ̀láá kà bẹẹ tã̀àgã̀.” Mósĩ́ deè e? Tṍó e kọ́ọ̀ kọ̀láá kà nú ea dìí bùlà nè Jìhóvà mm̀ tã̀àgã ló, à ólò nèi “fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló e gbò nen náa é láá dã̀a.” (Fíl. 4:​6, 7) È ólò ié nágé nvèè nyíé gbàà tṍó e bugì gbò moǹ bel Jìhóvà ea di mm̀ Kpá Káí. Tení dú ló Kpá Káí, Jìhóvà kọ́ bé ea vulèi naa, noomài kọ é nyimá nu, vaá nèi ból dẽesĩ́. È ólò ié nágé nvèè nyíé gbàà tṍó e síì nònù, vaá gbẹá nònù è ólò nó gbò nú ea é síèi kpóó ló lọl mm̀ Kpá Káí.

16. Éé ní eo nóò lọl ló nú e Nathan nè Priscilla beè tení bá ẹ́?

¹⁶ Nú ea beè naaá ló Nathan nè Priscilla, e bà ólò tõó United State náa kọ é dã́ ból ló bé e Jìhóvà ólò nvèèi nyíé gbàà vaá sièi kpóó ló naa. Sìgà gbáá ea kil nvéeá, ba beè beeláfùl ge kil kĩée e bíì gbò kọ̀ kpẹ̀a bọọ. Nathan kọ́ọ̀ “E beè agala boo kọọ̀ Jìhóvà é tã́ànè dee bá bẹẹ pììgà. Náa kal ló béè kọọ̀ tṍó e bà íná kĩá ba beè kpeesĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò vaá kpá ló a va beè zọ̀. Dóm nè vaá beè gbóó òòa kẽ kil be, vaá tṍó e bà íná be bà náa beè ié nagé tọ́ọ̀ kà kpègè. Nathan kpáá kọọ̀, “Nú ea náa vaá Jìhóvà gáà tãanèi dee bá belí bé e géè ẹ̀bmà dẽe naa beè bọọḿ ló. Kàsĩ́ m beè gbóó dààmà togó gè bugi togó kọọ̀, be à sẹlẹ à íe pọ́lọ́ em beè sì.” Tṍó e tṍó téní, Nathan nè Priscilla beè gbóó nyimá kọọ̀ Jìhóvà gáà sãanàè va bá ló gbẹẹ́ kẽ. Nathan beè kpáá kọọ̀, “Tṍó e géè tení bá tàvàlà dìtõ̀òa, Kpá Káí beè belí bẹẹ lé kóò ea géè nèi tùle vaá sièi kpóó ló. Ge ká bùlà gbẹẹ́ boo bé e Jìhóvà géè nvèè bá nèi naa èlmà gbò tã̀àgã̀ e beè di kèbáá, beè naa kọ é agala boo kọọ̀ Jìhóvà é kilsĩ́ gè nvèè bá nèi dì deèsĩ́.”

17. Mósĩ́ deè ní e vígà pábia e a bée kọlà Helga beè ié nvèè nyíé gbàà ẹ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁷ Pá vígà é láá siè nài gé kpóó ló. Éé ní ea náa vaá è kọ́ vó é? Bugi togó boo nú ea beè naaá ló Helga ea ólò tõó Hungary. A beè tení bá kele-kele íb tã̀àgã̀ ea beè naa kọ á tõoé ló belí kọ á géè ló tọ́ọ̀ nu mm̀ gã́bug gbáá. Sõò tṍó ea bugi togó boo gbò nú ea beè tení báá, a beè mòn bé e Jìhóvà beè tú pá vígà nvèèmàe nyíé gbàà naa. À kọ́ọ̀: “Jìhóvà ólò nvèè bá nèm tṍó ea mon kọọ̀ tóm em gé sí, ge ẹ̀b nú ea kil ló nà nvín e kpá lóe gé zọ, nè dõona kà gbò tã̀àgã̀ em gé téní bá náa kọ lóóm á ọọ. Mm̀ 30 gbáá ea kil nvéeá, náa íe dee e Jìhóvà náa ólò mm-mè a zìgànù ge nvèèm nyíé gbàà. Gã́bug tṍó à ólò sièm kpóó ló tení dú ló gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló bel ṍà zaa nè bel sìà kpóó ló ea aa gã́ dõona gbò. Bà ólò emí kpá lẹ̀ẹ̀la tóm tenmá boo fóòn má-m kà lèlà tṍó em íè bíi ló.”

18. Mósĩ́ deè ní eé láá nvèè nyíé gbàà dõona gbò e?

¹⁸ È íè nèà deè ge nó bẹẹ Bàrì tení dú ló gè nvèè nyíé gbàà dõona gbò. Mósĩ́ deè ní eé láá naa vó é? Èé palàge ié ĩ̀ìmà vaá pãané va tṍ ló, ló gbò bel ea é dĩiné va ló, vaá tú gbò nú e íè nvèèmà bá nè va. (Pró. 3:27) Èé piigà ge nvèè nyíé gbàà dénè gbò e bà gé téní bá tã̀àgã̀, bíi ló gbò e bà náa gé fã Jìhóvà. Tṍó e gbò e gbáà dia kè gyṍó gé bãagã̀, tṍó e kpá ló va zọ, nè tṍó e bà íe tã̀àgã̀ bùlà, è ólò kãá va, gbàn va tṍ ló, vaá siè va kpóó ló tení dú ló gbò bel ea di mm̀ Kpá Káí. Tṍó e nóò Jìhóvà “Bàrì ea ólò nvèè bá nèi dénè tṍó,” née é nveè bá nè áá gbò e bà ólò zọ̀i fã̀ Bàrì, sõò èé nvèè nàgé bá nè gbò e bà náa ólò zọ̀i fã̀ Jìhóvà kọbé à náa kọ bàá ié tàn ge zọ̀i fã̀e.​—Máát. 5:16.

JÌHÓVÀ É NVEÈ BÁ NÈI DÉNÈ TṌÓ

19. Éé ní é Jìhóvà ni náa nèi ẽ́, vaá mósĩ́ deè ní eé láá nóe ẽ́?

¹⁹ Jìhóvà ólò palàge ẹ̀b nú ea kil ló gbò e bà vulèe. Náa ólò sọ̀i bá gbẹẹ́ kẽ tṍó e di kèbá tàvàlà dìtõ̀ò. Dì belí bé e tẹ̀ nè kà ólò palàge ẹ̀b nú ea kil ló ba nvín naaá, níà bé e Jìhóvà ólò ẹ̀b nú ea kil ló gbò e bà gé fã́e mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naa ẽ́. Jìhóvà ólò tulèi, nèi gbò nú e íè bíi ló, kpènài vaá naa kọ lóói á dĩ̀ìnà. È nóò bẹẹ Tẹ̀ ea di káála tṍó e nveè bá vaá siè kpóó ló dõona gbò e bà di kèbá tã̀àgã̀. Mm̀ bàlà boo e dìí, tàvàlà dìtõ̀ò nè tã̀àgã̀ é láá eláí sĩ́, sõò Jìhóvà náa é sãanài bá ló gbẹẹ́ kẽ. Jìhóvà kọ́ọ̀: “Pọ̀ á gá sií ni, boo béè kọọ̀ nda dì ní ló.” (Àìz. 41:10) Nakà zìgànùí náa kọ é agala boo kọọ̀ náa dú áá bẹ̀ì boo béè kọ Jìhóvà dìí ló.