Kilsĩ́ Gè Nó Nu Lọl Ló Gbò Túá Kpãà Nòòmànù Ea Di Mm̀ Kpá Káí

1. Mósĩ́ deè ní e gbò túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí beè tọá ní ló tṍó eo dààmà togó gè nó Kpá Káí é?

GBÒ túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí a nyááná bẹẹ dùm. Dì belí nu dòòmà bá, e beè nó kọọ̀ béè Bàrì kọlà Jìhóvà. Vó beè naa kọ é bã̀ààe kóò. (Àìz. 42:8) Ge nó kà-kà bel ea kil ló gbò e ba ni ú a náa kọ é gá ié ná tã̀àgã̀ bùlà kọ gbò e beè vùlè e ba beè ù gé mon tã̀àgã̀. (Ẹ̀klì. 9:10) Vaá tṍó e nóò nú ea kil ló Páradaìs e Bàrì zìgà nèi, pọ̀ náa síí nái ló dì deèsĩ́. È gbóò agala boo kọ née é tõó ná dùm mm̀ kóló 70 àbèè 80 gbáá belí bé ea dì naa kátogóí, sõò èé láá tõó dùm dọ̀ dè-dè.​—Ps. 37:29; 90:10.

2. Mósĩ́ deè ní e nú ea di mm̀ 2 Pítà 1:​12, 13 zógè kọ gbò nyòòne nvéè Kráìst e togó va ni tulà nu é láá ié bélè lọl ló gbò túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí é?

² Née é zigà kọ gbò túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí á táí nyíe. Neǹ tóm Pítà beè emí ní ea égè bàà kà a kpá lèèla tóm má gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba ni ‘élá agala mm̀ kà-kà bel.’ (Bugi 2 Pítà 1:​12, 13.) Sõò tṍó ea beè emí kpá lẹ̀ẹ̀la tómá má va, a beè ié sìgà gbò e ba beè di mm̀ bõ̀ònatõ̀òa e bà géè noomà kyáá nòòmànù. (2 Pít. 2:​1-3) Vóà naa, Pítà géè siè va kpóó ló kọ bàá kpènà ba bá lọl ló gbò kyáá nòòmànùa. Kọbé à láá naa vó, a beè tú sìgà gbò nú e ba beè nò kẽeé vá nyíe. Gbò nú e ba beè nòà beè nvèè bá nè va kọ bàá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà.

3. Éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ dénè gbò gyóòlo Jìhóvà á kilsĩ́ gè bugi togó boo gbò túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí é? Nè nu dòòle ló

³ Kọbèè à gá náa vaá e tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà, èé láá ié nágé bélè lọl ló gbò túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí. Bugi togó boo nakà nu dòòle lóí: Nen ea ólò láá palàge gè bùl nu nè nen ea gé nó gè bùl nu é láá tú tẽ̀ènè íb nu bùlmà gyã́á, sõò boo béè kọ nen ea ólò láá palàge bul nuá íe kalì, àé láá nyimá tẽ́ gè tú gbò nuá bùlmà kele-kele gyã́á naa ní ea é kpe. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, gbò e ba ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà é láá nó gã́bug nu lọl ló ene kà dọ̀ Kpá Káí èlmà gbò e bà ã́àa dààmà togó gè nó Kpá Káí. Bẹẹ dìtõ̀ò nè gbò nèà deè e ni íe mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà e láá nyaaá lọl tṍó e beè dììa múúá tẹlẹ̀ kátogóí. Tṍó e bugì togó boo gbò nú e ni nó lọl mm̀ Kpá Káí, èé láá mòn ãa sĩ́deè eé láá tú gbò nú e beè nòa siimá tóm kèbá dìtõ̀ò e di bá kátogóí. Naanii èé ló bel boo nú e gbò e ba ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà é láá nó lọl ló taa kà túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí.

JÌHÓVÀ NÍ EA BEÈ DÈM DÉNÈ NU Ẽ́

4. Ge nyimá kọ Jìhóvà ní ea beè ea beè dèmii ẽ́ tọ́aí ló naa vàẹ?

⁴ Jìhóvà “ní ea beè dèm dénè nu ẽ́.” (Híb. 3:​4, nw.) È nyímà kọ Neǹ Dèmnù ea íe kpóó lọ̀l vaá à lee ní ea beè dèm boo kunukẽ́í nè dénè nú ea di dùm ea di boo é. Ẹlẹ ní ea beè dèmii ẽ́. Vóà naa, à nyímá kọ̀láá kà nú ea kilíí ló. Bọọ èlmà vó, à ólò ẹ̀b nú ea kilíí ló. À nyímá nú ea é léeí ló. Ge nyimá kọ Jìhóvà ní ea beè dèmii ẽ́ a náa kọ é tõó dùm ea é dọ bélè nèi.

5. Mókà ka-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí ní ea é láá nvèè bá nèi kọ é kìlmà kpá ló kẽ ẽ́? (Àìzáíà 45:​9-12)

⁵ Ge nyimá kọ Jìhóvà ní ea beè dèm dénè nu ẽ́ é láá nvèè bá nèi kọ é kìlmà kpá ló kẽ. Dì belí nu dòòmà bá, boo béè kọ Jóòb beè bọọgẹ̀ ká bùlà gbẹẹ́ boo a bá nè dõona gbò, Jìhóvà beè kẽeé nyíe kọ ẹlẹ ní ea dúè Neǹ Dèmnù Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee é. (Jóòb 38:​1-4) Vó beè naa kọ Jóòb á mòn kọọ̀ kọ̀láá kà nú e Jìhóvà náa ólò lèlà. Tṍó e tṍó téní, neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíà beè emí kọ gbò nen á gá ẹ̀b kọ bà nyímàè nu èl nen ea beè dèm va​—Bugi Àìzáíà 45:​9-12.

6. Mó tṍó ní ea palàge dú bíi kọ é bugi togó boo bé e Jìhóvà nyímá nu vaá ié kpóó naa ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁶ Nen ea ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà é láá dààmà togó gè dẹ̀ẹ̀a boo bé ea bugi togó naa, tãa vó ea dẹẹa boo Jìhóvà. (Jóòb 37:​23, 24) Sõò mókà bélè ní e nen é láá ié lọl ló gè bugi togó boo bé e Jìhóvà nyímá nu vaá ié kpóó naa ẽ́? (Àìz. 40:22; 55:​8, 9) Ge nyimá kọ Jìhóvà nyímá nu vaá ié kpóó èlii é nveè bá nèe kọ á kìlmà kpá ló kẽ.

7. Éé ní e Rahela beè naa kọbé à láá nvèè sãa kúm gbò nyààa ea bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀òí ẽ́?

⁷ Rahela ea ólò tõó Slovenia, beè mòn kọọ̀ ge kẽea boo kọ Jìhóvà ní ea dú Neǹ Dèmnù ẽ a náa kọ á láá nveenìè sãa kúm gbò nyààa ea bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀òí. À kọ́ọ̀: “Sìgà tṍó, náa beè valím ló gè nvèè sãa kúm béèlàfùl e Gbò Ge Tulè Tóm ne. Dì belí nu dòòmà bá, náa kal ló béè kọ m beè ẹ̀b ní ea égè #8 Ãa Kpẹ̀a Ea Aa Bá Gbò Ge Tulè Tóm Níí 2023, a beè bọọ ḿ ló tṍó em monì vígà págbálà e gyáa dìé kègã́ ea gé nè lòbèl. Vó beè naa kọ ḿ bàn Jìhóvà kọ á nvèè bá nèm kọ ḿ nvèè sãa kúm nyààa ea bã́ kẽí.” Rahela beè mòn kọ tã́gíní bé e Jìhóvà ní ea beè dèm káála nè kunukẽ̀e, à palàge nyimá kà lé sĩ́deè ge tulè a bõ̀ònatõ̀ò boo bá ea bọ́ló. Be à tavàlà ní ló gè nvèè sãa kúm nyààa ea bã́ ló bẹẹ dã̀ból ló nu àbèè bé e ólò naa nu naa, ò bugi togó boo bé e Jìhóvà ea beè dèmii nyímá nu vaá ié kpóó naa​—Róm̀ 11:​33-36.

NÚ EA NÁA VAÁ BÀRÌ À SỌ̀TỌ́ DEÈ MÒN TÃ̀ÀGÃ̀

8. Mókà bélè ní eo ni íe lọl ló gè nyimá nú ea náa vaá Bàrì à sọ̀tọ́ deè kọ mòn tã̀àgã̀ á dì e?

⁸ Éé ní ea náa vaá Bàrì à sọ̀tọ́ deè mòn tã̀àgã̀ ẽ? Sìgà gbò e bà náa nyímá ààlaà bíbvá ólò nvèè súng ló Bàrì àbèè ge bugi togó kọọ̀ Bàrì á gé! (Pró. 19:3) Sõò olo nyímà kọọ̀ ge kọ née gbõomà ní ea náa kọ é mòn tã̀àgã̀ vaá ùe, vaá bẹẹ tã̀àgã̀ náa aa bá Jìhóvà. Ò nyímà nágé kọọ̀ ge kọ Jìhóvà íe ĩ̀ìmà kìlmàí ló a náa kọ gã́bug gãà gbò nen á ié nèà deè ge nó nú ea kilíé ló, vaá mòn bé e Jìhóvà é beè nvèè kùbmà ló mòn tã̀àgã̀ naa. (2 Pít. 3:​9, 15) Gbò kà-kà bel eo ni nóí a nveè ni nyíé gbàà vaá naa kọ ó kpáá palàge dũ̀ùà bã kpàn Jìhóvà.

9. Kèbá mókà gbò dìtõ̀ò ní ea dú bíi kọ é bugi togó boo nú ea náa vaá Jìhóvà à sọ̀tọ́ deè kọ é mòn tã̀àgã̀ ẽ?

⁹ À dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà vaá elá bànà tṍó e Jìhóvà é nveè kùbmà ló mòn tã̀àgã̀. Sõò tṍó e nen e beè vùlè ú, àbèè tṍó e gé mon tã̀àgã̀, nyíéi é láá bììlà naa ní èé bugi togó kọọ̀ Jìhóvà pee tṍó ló gè nvèè kùbmà ló mòn tã̀àgã̀. (Háb. 1:​2, 3) Tṍó ea meà naa vó, àé dú bíi kọ é bugi togó boo nú ea náa vaá Jìhóvà à sọ̀tọ́ deè kọ pá a gyóòlo á mòn tã̀àgã̀.a (Ps. 34:19) Èé láá bugi nagé togó boo tóm̀ bùlà e Jìhóvà íe kilma ló gè nvèè kùbmà ló mòn tã̀àgã̀ dọ̀ọ̀mà dè-dè.

10. Éé ní ea beè nvèè nyíé gbàà Anne tṍó e a kà ú é?

¹⁰ Ge nyimá nú ea náa vaá è mòn tã̀àgã̀ é láá nvèè bá nèi kọ é ĩ̀ìmà. Anne, ea ólò tõó Mayotte ea dú kpò kunukẽ̀ e múú bééá tení ló ea di India kọ́ọ̀: “Sìgà gbáá ea kil nvéeá, nyíém beè palàge bììlà tṍó e ńdáà kà ú. Sõò m beè olòó kẽea boo kọọ̀ níì Jìhóvà ní ea náa kọ é mòn tã̀àgã̀ e nì. À palàge tànie gè nvèè kùbmà ló mòn tã̀àgã̀ vaá kẽee gbò e beè vùlè e ba ni ú lọl kemà ú. Ge bugi togó boo gbò kà-kà bel em beè nó lọl mm̀ Kpá Káí beè naa kọ ḿ ié dĩ̀ìnè ló bùlà, náa kal ló béè kọ nyíém géè bììlà.”

11. Éé ní ea náa vaá Jìhóvà à sọ̀tọ́ deè kọ mòn tã̀àgã̀ á dì e, vaá mósĩ́ deè ní e níí é síèi kpóó ló kọ é kilsĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a ẹ́?

¹¹ Ge nyimá nú ea náa vaá Jìhóvà à sọ̀tọ́ deè kọ mòn tã̀àgã̀ á dì é láá sièi kpóó ló kọ é kilsĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a. Neǹ tóm Pítà baatẽ́ ko ene kà bug ea náa vaá Jìhóvà gáà kyọ̀sĩ́ bàlà booí dú boo béè kọ à gbĩ́ kọọ̀ gbò nen á ọgá ló ba pọ́lọ́ vaá ié dùùà. A beè kọ nagé nú ea dú bíi kọ é náa tṍó ea kọ́ọ̀: “Bugii togó boo íb nen ea bọ́ló kọ ó dui nyòòmà ge tõóníí dùm ea di káí nè ge labvii gbò láb ea zógè kọọ̀ ò gé fãi Barì.” (2 Pít. 3:​11, nw.) Ge kọ́ kpẹ̀a di gbàà gbò nú eé láá naa ‘ea zógè kọọ̀ è gé fã Barì.’ È vulè gbò nen belí bẹẹ Tẹ̀ Jìhóvà, vaá è gbĩ́ì kọ bàá bã mm̀ Boǹ Méné Bàrì. Ge kọ Jìhóvà íe ĩ̀ìmà a náa kọọ̀ gbò e bà di kĩée eo dì á ié nèà deè ge fã̀e. Ẹ̀b bé e gè zọ̀ Jìhóvà siá tóm, vaá nvèè bá nè gã́bug nen kọ bàá nó nu ea kilíé ló besĩ́ kùbmà kálá bã ló nakà pọ́lọ́ bàlà booí dú kà pọ̀bkà nèà deè e íè naaà!​—1 Kọ́r. 3:9.

È DI MM̀ “GBÒ DEE E TṌÓ É GÉ TÀ”

12. Mókà bélè ní e íè lọl ló gè nyimá kọ è di mm̀ “gbò dee e tṍó é gé tà” ẹ?

¹² Kpá Káí kọ́ bé e gbò nen é lábví láb naa mm̀ “gbò dee e tṍó é gé tà.” (2 Tím. 3:​1-5) È palàge mòn kọọ̀ gbò nú e Kpá Káí kọ́í gé nááá. Ge mòn bé e gbò nen gé kpáá palàge labví pọ́lọ́ láb naa, náa kọọ̀ é agala boo kọ èé láá dẹlẹ nyíé boo nú e Kpá Káí kọ́.​—2 Tím. 3:​13-15.

13. Dẹ̀ẹ̀a boo bel dòòle ló e Jíízọ̀s beè lò ea di mm̀ kpá Lúùk 12:​15-21, mókà gbò bíb ní eé láá bĩiná bẹẹ bá ẹ́?

¹³ Ge nyimá kọ è di mm̀ gbò dee e tṍó é gé tà, é nveè bá nèi kọ é tú bẹẹ tṍó siimá tóm leevè. Nvèè kpíí ló nú eé láá nó lọl ló bel dòòle ló e Jíízọ̀s beè lò ea di mm̀ kpá Lúùk 12:​15-21. (Bugi.) Éé ní ea náa vaá dọ̀ Kpá Káíá à kolí neǹ ménéá kolíe “Neǹ ból” é? Náa beè kolíe vó boo béè kọ à íe gã́bug gyọ́, sõò boo béè kọ a beè tú nú e náa bọọgẹ̀ dú bíi naamá túá kà nú mm̀ a dùm. A beè “gbó gyọ́” nèà a bá, sõò náa beè tú gè fã̀ Bàrì kolmá nu. À dú pọ́lọ́ kọ gbálàa náa beè tú tṍó ea beè ié siimá tóm leevè, boo béè kọ náa beè ié ná gã́bug dee gè tõ̀òma dùm. Kàsĩ́ Bàrì beè kọ́ nè gbálàa kọọ̀: “Ò é ú bílá deeí.” Bé e kùbmà pọ́lọ́ bàlà booí gé dũuà iná kuló naa, èé láá bĩiná bẹẹ bá kọọ̀: ‘Éé ní e gbò nú em noò sẹ̀ẹ̀a sĩ́ zógè kilma ló bé em gé tú nà tṍó siimá tóm naa ẽ́? Mókà nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ ní em síè kpóó ló pá nà nvín kọ bàá noo sẹ̀ẹ̀a sĩ́ ẽ́? É kọ m̀ ólò tú dénè nà tṍó, kpègè, nè kói, naamá áá nú ea é dọ bélè nèm, sẹ̀ m̀ ólò tú naamá gbò nú ea é náa kọ ḿ ié lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà ẹ?’

14. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea beè naaá ló Miki, éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ é bugi togó boo gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí ea zógè kọ è di mm̀ gbò dee e tṍó é gé tà ẹ?

¹⁴ Bé e ẹb nu naa é láá nyaaá tṍó e bugì togó boo gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí ea zógè kọ è di mm̀ gbò dee e tṍó é gé tà. Níà nú ea beè naaá ló ene kà vígà pábia e a bée kọlà Miki e. À kọ́ọ̀: “Tṍó em ni aa Sẹ̀kóndrí Skúùl, a beè tànim gè bã ló tóm ea é ném deè kọ ḿ láá sí pọ̀b tọọ̀ kpá vaá nó nu ea kil ló gbò nom. A beè tànim gè du nagé neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a, vaá kil kĩée e bíì gbò kọ̀ kpẹ̀a bọọ. Sìgà pá ńdáà kóò e togó va tulà nu beè kọ́ nèm kọ ḿ tú ọ̀ẹ̀ dẽe bùgmà togó be m̀ é láá sí pọ̀b tọọ̀ kpá, du neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a vaá kìl nàgé kĩée e bíì gbò kọ̀ kpẹ̀a bọọ. Ba beè kẽe ḿ nyíe kọọ̀ nakà pọ́lọ́ bàlà booí é beè gé iná kùbmà, vaá kọ nagé nèm kọ ḿ é beè ié nèà deè ge tú kọ̀láá dee noomá nu ea kil ló gbò nom gbẹá mm̀ ãa bàlà boo. M beè gbóó beeláfùl ge nó tóm ea é dọ bélè nèm, e náa é túm gã́bug tṍó bá. Vó beè naa kọ ḿ ié tóm ea náa kọ ḿ láá dú neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a, vaá tṍó e tṍó téní m beè gbóó kil kĩée e bíi bọọ ea di Ecuador gé kọ́ kpẹ̀a.” Kátogóí, Miki nè a dóm a dú gbò kùdẽe ló sẹ́kiùt gbẹá dóá.

15. Éé ní ea náa vaá née é aa ló gè kọ́ kpẹ̀a nè gbò e bà náa pãanéi tṍ ló é? Nè nu dòòmà bá. (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁵ Lóói á gá ọọ tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a vaá gbò nen náa pãanéi tṍ ló, boo béè kọ bà é beè láá nyaaá. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló Jém̀z ea dú vígà Jíízọ̀s. A beè mòn tṍó e Jíízọ̀s bọọ, dú Mèsáíà, vaá noomà nu èl kọ̀láá nen ea beè di boo kunukẽ̀í. Sõò mm̀ gã́bug gbáá e Jíízọ̀s beè tõ̀òma boo kunukẽ̀íá, Jém̀z náa beè nyoonée nvéè. Tṍó e Jíízọ̀s kẽeà aa kemà ú ní e Jém̀z dú nen ea gé nyoone nvéè Kráìst ea ié bẹ̀à sã́ bùlà ẹ!b (Jọ́ọ̀n 7:5; Gàl. 2:9) Vóà naa, náa dú bíi kọ lóó ni á ọọ ló gè kọ́ kpẹ̀a nè pá o dúà ló nè gbò e bà náa ólò pãané ni tṍ ló tṍó eo gé kọ́ kpẹ̀a. Kẽ̀èa boo kọ è di mm̀ gbò dee e tṍó é gé tà, vaá sìtóm kọ̀ kpẹ̀aí a gbálá. Nú eo kọ́ọ̀ nè va kátogóí é beè láá nvèè bá nè va tṍó e tṍó é téní, àbèè tṍó e pọ̀b kpo tã̀àgã̀ ni daaà togó.c

ZOGÈ KỌ NYÍÉ NI Ẹ́Ẹ LÓ GBÒ NÚ E JÌHÓVÀ GÉ NÓÒMÀI

16. Mókà bélè ní eo ni íe lọl ló gbò nú e Jìhóvà gé nóòmài ẽ́? (Ẹ̀b nàgé ńkpó ea kọ́ọ̀ “Tú Gbò Nuí Nvèèmà Bá Nè Dõona Gbò.”)

¹⁶ Ba beè noo sìgà nú e ólò nò naa ní ea é nveè bá nè gbò e bà ã́àa dààmà togó gè nó Kpá Káí. Dì belí nu dòòmà bá, ba beè noo lòbèl kèsĩ́ gbò nen e bà ólò nè gbẹá nònù, gbò kpá nè vídiò ea di boo jw.org, nè gbò kpá e ólò nè tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a naa ní ea é palàge dọ̀ bélè nè gbò e bà náa ólò sí nònù. Sõò beele ólò ié nágé bélè lọl ló. Gbò nú e nóòí ólò naa kọ é kpáá palàge vùlè Jìhóvà, vaá dẹlẹ nyíé boo gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí. À ólò nvèè nàgé bá nèi kọ é láá palàge noomà Kpá Káí dõona gbò leevè.​—Ps. 19:7.

17. Kèbá mókà dìtõ̀ò ní ea dú bíi kọ é bugi togó boo gbò túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí é?

¹⁷ Nyíè dènè bẹ̀ì e ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà ólò palàge ẹẹ tṍó e bà tẹ́lẹ̀ ẹ́ẹ́ deé boo bẹẹ dã̀ból ló nu. Vaá nyíéi ólò ẹẹ nagé ló gbò túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí. Tṍó ea tavàlàí ló gè nvèè sãa kúm gbò tùle e gbò e bà gé túlèi gé néi, àé dú bíi kọ é kẽea boo kọọ̀ Jìhóvà ea dú bẹẹ Neǹ Dèmnù Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee, vaá palàge nyimá nu ní ea gé túlè bõ̀ònatõ̀òí ẽ́. Tṍó e beele àbèè gbò e vulè gé kpeesĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò, àé dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà vaá bugi togó boo nú ea náa vaá Jìhóvà à sọ̀tọ́ deè kọ é mòn tã̀àgã̀. Vaá tṍó e gé ne béèlàfùl ea kil ló gbò nú eé tú bẹẹ tṍó nè kpègè naamá, àé dú bíi kọ é kẽea boo kọ è di mm̀ gbò dee e tṍó é gé tà. Vóà naa, naanii èé sọtọ́ deè kọ gbo nú e Jìhóvà gé nóòmài á naa kọ é nyimá nu, vaá nvèè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.