Lívro número 45 Romanos

Ohai: Pablo

Moõpa ojehai: Corinto

Arakaʼépa ojehaipa: áño 56 rupi Jesús ou rire

HÉCHOSPE jahechákuri Pablo oñemoĩ mbarete hague kristianokuérare, péro upéi oiko chugui peteĩ apóstol ikyreʼỹva, ha Cristo omondo chupe opredika hag̃ua umi tetã ambuépe. Haʼe ningo fariseovaʼekue ha Romanos kuatiañeʼẽ omoñepyrũ umi 14 lívro ohaivaʼekue ojerovia rire Crístore. Upérõ Pablo omohuʼãma mokõi viáhe puku opredika hag̃ua, ha ojapo aja pe tercer viáhe ohai ko kárta. Ohai mboyve Romanos Pablo ohaíma cinco kuatiañeʼẽ oĩva la Bíbliape: Primera ha Segunda a los Tesalonicenses, Gálatas, ha Primera ha Segunda a los Corintios. Péro oĩ porãve oñemoĩramo Romanos koʼã lívro mboyve, omyesakã porã rupi peteĩchanteha umi hudío ha hudioʼỹva. Koʼãvape Pablo opredikavaʼekue. Ko kuatiañeʼẽ ohechauka mbaʼéichapa Jehová okambia ipuévlondi. Ohechauka avei Evréo Kuatiañeʼẽ omombeʼumahague ojepredikataha umi tetã ambueguápe.

² Isekretário Tercio rupive, Pablo ohai ha omyesakã porãiterei heta párte oñeʼẽva Evréo Kuatiañeʼẽre. Upéicha rupi Romanos haʼe peteĩ lívro iñimportantetereíva oĩva Griégo Kuatiañeʼẽme. Pablo omombeʼukuaa umi provléma orekovaʼekue umi hudío ha griégo oĩva oñondive kongregasiónpe. Iñimportantevépa umi hudío ou rupi Abrahán familiarégui? Haʼekuéra ningo noĩvéima Moisés Léi poguýpe, heʼisépa upéva umi kristiáno ikatupyryvéva nopenaivaʼerãha umi kristiáno ikangyvéva oñandúvare, ojaposéva gueteri pe léi heʼíva? Ko kuatiañeʼẽme Pablo ohechauka porã umi hudío ha hudioʼỹva peteĩchanteha Ñandejára renondépe. Ohechauka ñaime porãha Jehová renondépe, ndahaʼéi jajapohaguére Moisés léi heʼíva, síno jajeroviágui Jesús rehe ha Ñandejára ñandeporiahuvereko rupi. Avei ohechauka Ñandejára oipotaha kristianokuéra oñemoĩ mburuvichakuéra poguýpe.

³ Mbaʼéichapa oñepyrũrakaʼe kongregasión Rómape? Oĩvaʼekue heta hudío upe távape Pompeyo ojagarra guive Jerusalén áño 63-pe Jesús ou mboyve. Hechos 2:10 heʼi hudío Romaygua oĩhague Jerusalénpe Pentecostés arete aja áño 33-pe, ha upépe ohendu hikuái pe marandu porã. Umi tapicha ojeroviavaʼekue Jesús rehe oiméne opytaʼimíraʼe Jerusalénpe oaprende hag̃ua umi apóstolgui, ha upéi oho jey Rómape. Oĩne avei ohóva oñepyrũrõ guare ojepersegi kristianokuérape Jerusalénpe (Hech. 2:​41-47; 8:​1, 4). Upérõ ningo umi hénte oviaha meme, ha upévare oiméne Pablo oikuaa heta kristiáno Romayguápe. Koʼãva apytépe oĩneraʼe heta ohendúva pe marandu porã Grecia térã Ásiape Pablo opredikárõ guare umi rupi.

⁴ Pablo omombeʼu mbaʼéichapa oĩ pe kongregasión Romaygua. Jahecha upépe oĩhague umi hudío ha hudioʼỹva, ha ojeguerohoryha chupekuéra ikyreʼỹ rupi. Pablo heʼi chupekuéra: “Opárupi niko heta imanduʼáva pende jeroviáre”, ha “opavave oikuaa peneñeʼẽrenduha” (Rom. 1:8; 16:19). Suetonio ohaíva lívro síglo 2-pe omombeʼu mburuvicha Claudio ogovernárõ guare (áño 41-54) umi hudíope oñemosẽhague Rómagui. Péro upéi oho jey hikuái upépe; upéva jaikuaa jaleévo Áquila ha Priscila oĩhague Rómape. Koʼãva ningo hudío oikuaavaʼekue Páblope táva Coríntope, ha oñemosẽvaʼekue Rómagui upérõ. Péro oĩ jeýma hikuái upépe Pablo ohaírõ guare Romaygua kongregasiónpe (Hech. 18:2; Rom. 16:3).

⁵ Ikatu jajerovia ko kuatiañeʼẽre. Iñepyrũme heʼi ohaiha ‘Pablo, Jesucristo rembiguái, oñehenoivaʼekue oiko hag̃ua apóstolramo; umi oikóva Rómape, Ñandejára ohayhu ha oiporavovaʼekuépe g̃uarã’ (Rom. 1:​1, 7). Heta dokuménto yma guare ohechauka Romanos haʼeha Ñandejára Ñeʼẽ, ha koʼãva oĩ umi dokuménto itujavéva apytépe Griégo Kuatiañeʼẽ rehegua. Pedro ohaívo ikuatiañeʼẽ omoĩ heta mbaʼe heʼiháicha Romanos. Haʼe ohai ilívro 6 térã 8 áño rupi Romanos ojejapo rire. Upéicharõ oiméne orekóraʼe ko kuatiañeʼẽ ha ikatu ohecha heʼíva ipype. Jahecha Pedro ojeroviaha Pablo ohaihague Romanos. Upéicha avei heʼi Clemente Romaygua, Policarpo Esmirnaygua ha Ignacio Antioquiaygua, oikovaʼekue opakuévo síglo 1 ha oñepyrũvo síglo 2.

⁶ Romanos kuatiañeʼẽ oĩ 8 kárta Pablo ohaivaʼekuéndi Papiro Chester Beatty núm. 2-pe (P⁴⁶). Ko kuatia yma guarére sir Frederic Kenyon heʼi: “Kóva ningo peteĩ dokuménto yma guare ha ipype oĩmba lénto umi kárta Pablo oskrivivaʼekue. Amalisia ojejapopáraʼe síglo 3 oñepyrũvo”.a Ko dokuménto hérava Chester Beatty itujavehína umi manuscrito ifamosoitévagui hérava Sinaítico ha Vaticano núm. 1209, síglo 4-peguare. Koʼãvape oĩ avei Romanos Kuatiañeʼẽ.

⁷ Arakaʼe ha moõpa ojehai Romanos? Heta karai arandu heʼi ojehaihague Gréciape táva Coríntope, oiméne Pablo omohuʼãvo itercér viáhe opredika hag̃ua. Upe heʼíva ipype ohechauka avei ojejapohague Coríntope. Pablo ohai pe kárta Gayo róga guive; ha haʼe oĩ kongregasión Corintoyguápe. Avei oñeʼẽ porã Febe rehe, oĩva kongregasión Cencréaspe, peteĩ puérto Corintoygua. Oiméne Febe voi oraháraʼe pe kuatiañeʼẽ Rómape (Rom. 16:​1, 23; 1 Cor. 1:14). Romanos 15:​23-pe Pablo heʼi: ‘Ág̃a amohuʼãma che rembiapo koʼárupi’ ha versíkulo 24-pe heʼi ohoseha España gotyo opredikave hag̃ua. Upéicharõ oiméne ohaíraʼe ko kuatiañeʼẽ omohuʼãvo itercér viáhe, áño 56 oñepyrũvo.

MBAʼÉICHAPA ÑANEPYTYVÕ

²⁰ Romanos kuatiañeʼẽ ñanepytyvõ jajerovia hag̃ua Ñandejárare heʼívo: ‘Pe Ñandejára rehegua ojehechaʼỹva ikatu ojekuaa jajepyʼamongetárõ umi haʼe ojapovaʼekuére. Ha upéicha rupi, ko Yvy oiko ñepyrũ guive ojehecha haʼeha Ñandejára, ha pe ipokatu arakaʼeve ndopamoʼãiha’. Péro ndeʼíri upéva añónte, omombaʼe avei Jehová rekojoja, iporiahuvereko ha ipyʼaporã. Péva ohechauka porãiterei ojapóvo pe ilustrasión olívo máta rehegua, ojepeʼahápe hakã tee ha oñeinherta olívo kaʼaguy rakã. Ohechávo mbaʼéichapa Jehová oporokastiga péro ipyʼaporã avei Pablo heʼi: “Tuichaite mbaʼe piko umi mbaʼe [Ñandejára] oguerekóva, ha pe iñarandu ha iñakãporãngue! Avave ndaikatúi omyesakãvo mbaʼépa haʼe ojapóta, ha oikuaávo hapekuéra” (1:20; 11:33.)

²¹ Romanos kuatiañeʼẽ ohechauka avei mbaʼéichapa hesakãve ohóvo Ñandejára ojapótava. Kristianokuéra apytépe peteĩchante umi hudío ha hudioʼỹva. Jesucristo rupive Jehová ohechauka ipyʼaporãha tapicha opa tetãmeguándi. ‘Ñandejára ndoiporavói avavépe.’ “Hudioitéko pe haʼéva ipyʼapyete guive; ha pe circuncisión añetéva haʼe avei pe pyʼapypegua, kóva haʼe espíritu sánto rembiapo.” “Hudío ha hudioʼỹva ndojoavýi. [Jehová] niko opavave Jára, ha omeʼẽ heta mbaʼe umi chupe oñemboʼévape.” Enterove ojeguereko heko potĩvaramo ojerovia rupi Jehováre, ndahaʼéi ojapohaguére pe Léi heʼíva (2:​11, 29, JMP; 10:12; 3:28).

²² Umi konsého porãite oñemeʼẽvaʼekue umi kristiáno Romayguápe, iporã avei ñandéve g̃uarã, ñambohováigui heta provléma ko múndo añáme. Ojeʼe kristianokuérape: ‘Peñehaʼãmbaite peiko pyʼaguapýpe opavave ndive’, ndojeroviáiramo jepe Jehováre. “Maymáva oñemoĩvaʼerã mburuvicha poguýpe”, Ñandejára voi omoĩgui chupekuéra. Umi ojapóva mburuvichakuéra heʼíva ndokyhyjeivaʼerã chuguikuéra, umi iñañáva guei okyhyjevaʼerã. Kristianokuéra iñeʼẽrendu ndahaʼéi okyhyjéguinte ojekastigárõ g̃uarã, síno oĩ porãségui Jehovándi. Upévare opaga impuésto, ojapo ojejeruréva chuguikuéra, ha ndodevéi mbaʼeve avavépe, ‘ojoayhu guei’. Japorohayhúrõ jajapo hekoitépe Ñandejára Léi (12:​17-21; 13:​1-10, BNP).

²³ Pablo heʼi joʼa joʼa tekotevẽha japredika ñande rapichápe. Ñande pyʼapýpe niko jajerovia jahupyty hag̃ua tekojoja, ñande jurúpe katu jaʼe jajeroviaha jajesalva hag̃ua. ‘Opa ohenóiva Jehová réra ojesalváta.’ Péro upearã tekotevẽ jaha ha ñamombeʼu pe “marandu porã”. Javyʼaitétapa ñaiméramo umi opredikáva apytépe ha ‘Yvy tuichakue’ ñamosarambi pe marandu porã! (10:​13, 15, 18.) Ñamosarambi hag̃ua ko marandu tekotevẽ jaikuaa porã Ñandejára Ñeʼẽ ojapohaguéicha apóstol Pablo. Haʼe ningo ko pártepente voi (10:​11-21), oiporu heta vése Evréo Kuatiañeʼẽ heʼíva (Isa. 28:16; Joel 2:32; Isa. 52:7; 53:1; Sal. 19:4; Deut. 32:21; Isa. 65:​1, 2). Hendaitépe Pablo ikatu heʼi: ‘Opa mbaʼe ojeʼevaʼekue yma Ñandejára Ñeʼẽme, ojeʼe ñanerekomboʼe hag̃ua. Ikatu hag̃ua teko mbarete ha pyʼapytuʼu jahupytýva umi mbaʼe ojeʼéva rupi, jareko ñahaʼarõva’ (Rom. 15:4).

²⁴ Oñemeʼẽ avei konsého ñanepytyvõva jajogueraha porã hag̃ua kongregasiónpe. Tahaʼe haʼéva ñane retã, rrása, térã umi mbaʼe jajepokuaáva jajapo, enterove ñakambiavaʼerã ñapensa lája, jajapo hag̃ua Jehová ‘rembipota iporãva ha ombohorýva chupe’ (11:​17-22; 12:​1, 2). Iporãitépa umi konsého omeʼẽva Pablo Romanos 12:​3-16-pe. Upépe ohechauka mbaʼéichapa ñanekyreʼỹvaʼerã, jahayhu enterove ermánope, ha nañañemombaʼeguasuivaʼerãha. Opakuévo ko lívro, Pablo heʼi tekotevẽha ñañatende ha jajehekýi umi oporomoingo vaívagui. Ohechauka avei mbaʼéicha ñanembopiroʼy ha ñanembovyʼa umi júnta porã kongregasiónpe (16:​17-19; 15:​7, 32).

²⁵ Kristianokuéra oñatendevaʼerã mbaʼéichapa ojogueraha hapichándi. ‘Ñandejára sãmbyhy ndeʼiséi ojeʼu térã oñemboyʼu. Ñandejára sãmbyhy oĩ ojeikóre tekojojápe, pyʼaguapy ha vyʼápe espíritu sánto rupi’ (14:17). Umi ‘eredéro Cristo ndive’ ohupyty tekojoja, pyʼaguapy ha vyʼa. Chupekuéra ‘oñembotuicháta’ pe Rréino yvagapeguápe. Jahecha avei Romanos omombeʼuha mbaʼéichapa oñekumplíta pe promésa Ñandejára ojapovaʼekue hardín de Edénpe. Upépe heʼi: “[Ñandejára] pyʼaguapy meʼẽha, pyaʼete ohundíta Satanáspe pende pyguýpe” (Rom. 8:​17, BNP; 16:20; Gén. 3:15). Jajeroviágui koʼã mbaʼére, jasegivaʼerã ñandepyʼaguapy, javyʼa ha ñahaʼarõ meme Jehová ojapótava. Jajepytasókena Jesucristo ykére, jaikuaágui ndaiporiha mbaʼeve ikatúva ‘ñandepeʼa pe mborayhu Ñandejára ohechaukavaʼekuégui ñandéve Cristo Jesús rupive’ (Rom. 8:39; 15:13).

[Nóta]