Nawẹ Wiwejininọ Yin Nujọnu Sọ?

PỌNDOHLAN voovo wẹ gbẹtọ lẹ tindo gando wiwejininọ go. Di dohia, to whenuena onọ̀ de dọ na visunnu etọn pẹvi nado yì klọ alọ etọn lẹ bosọ fún nukunmẹ, e sọgan lẹndọ alọvi po nùflo etọn lẹ kiklọ po poun ko pé. Ṣigba Onọ̀ lọ yọ́n nuhe dọ e te ganji. E na plan ẹn lẹkọ yì fie osin lọ tin te, bo na yí adi po osin susu po do klọ alọ po nukunmẹ etọn po ganji—mahopọnna awhágbe lele etọn!

Na nugbo tọn, nujinọtedo wiwejininọ tọn ma yin onú dopolọ lẹdo aihọn pé gba, podọ gbẹtọ lẹ nọ whẹ́n po linlẹn voovo wiwejininọ tọn po. To ojlẹ he wayi lẹ mẹ, lẹdo wehọmẹ tọn he wé bo tin to titoji to otò susu mẹ gọalọna wehọmẹvi lẹ nado wleawuna walọyizan dagbe wiwejininọ tọn. To egbehe, lẹdo wehọmẹ delẹ tọn gọ́ na ogbó po dihó po tlala he hẹn yé nado taidi ogbóji kakati ni yin nọtẹn aihundida tọn de. Podọ etẹwẹ dogbọn klasi lẹ dali? Darren he nọ penukundo titoji-ninọ onú lẹ tọn go to wehọmẹ daho Australie tọn de dọmọ: “Todin mí nọ mọ dihónu lẹ to klasi lẹ mẹ ga.” Wehọmẹvi delẹ nọ pọ́n ayinamẹ lọ dọ “Ṣinyan dihónu lẹ sẹ” kavi “Hẹn onú lẹ do wiweji” hlan taidi dọ yè to yasana yé nkọtọn. Nuhahun lọ wẹ yindọ mẹplọntọ delẹ nọ yí onú lẹ hinhẹn do wiweji zan taidi nuyizan yasanamẹ tọn.

To alọ devo mẹ, mẹhe ko whẹ́n lẹ ma nọ saba tindo apajlẹ dagbe wiwejininọ tọn, etlẹ yin to gbẹzan egbesọegbesọ tọn kavi to lẹdo ajọwiwa tọn mẹ. Di apajlẹ, gbọjẹ-yitẹn susu wẹ nọ kudiho bo ma nọ yọ́n pọ́n. Azọ́nwhé delẹ nọ hẹn lẹdo kudiho. Ṣigba, gbẹtọ lẹ wẹ nọ hẹn nuhẹnflu lọ wá, e mayin nuyizan azọ́nwhé lọ tọn lẹ gba. Dile etlẹ yọnbasi dọ nukunkẹn wẹ asisa tangan nuhahun lẹdo aihọn pé nuhẹnflu po kọdetọn ylankan etọn lẹ po tọn, apadewhe nuhahun lọ tọn nọ wá sọn walọ mawé mẹdetiti tọn lẹ mẹ. Ogán daho Commonwealth Australie tọn dai tọn nọgodona nudide godo tọn ehe to whenuena e dọmọ: “Whẹho he gando agbasalilo gbẹtọ tọn go lẹpo wẹ sinai do wiwejininọ mẹdopodopo tọn ji.”

Ṣogan, mẹdelẹ mọdọ whẹho mẹdetiti tọn de wẹ wiwejininọ yin bo ma dona duahunmẹna mẹdevo depope gba. Be nugbo wẹ ya?

Mí ma dona yí nukunpẹvi do pọ́n wiwejininọ to whenuena e gando núdùdù mítọn go—vlavo mí họ̀ ẹ to ahimẹ, dùnú to núdùdù satẹn de, kavi dùnú to owhé họntọn de tọn gbè. Nujinọtedo he yiaga wiwejininọ tọn yin bibiọ sọn mẹhe nọ wleawuna kavi doalọ nuhe mí nọ dù lẹ go dè. Alọ he kudiho yetọn kavi mítọn sọgan yin asisa awutu susu tọn. Etẹwẹ dogbọn dotowhé lẹ dali—be e mayin nọtẹn fie mí donukun nado mọ wiwejininọ te hugan nọtẹn devo depope wẹ e yin ya? The New England Journal of Medicine na linlin dọ alọ ma klọ doto po doto mẹgopọntọ lẹ po tọn wẹ nọ hẹn awutunọ susu nado bẹ azọ̀n bẹplamẹ tọn he nọ biọ akuẹ dọla liva ao [Amelika] tọn to whemẹ nado yin hinhẹngbọ lẹ. Po jlọjẹ po, mí nọ donukun dọ mẹdevo depope ma na ze agbasalilo mítọn do owù mẹ gbọn walọ wiweji ma nọ etọn tọn dali gba.

Whẹho he sinyẹn de wẹ e yin ga to whenuena mẹde—sọn ojlo mẹ kavi gbọn numakiyana dali—hẹn osin mítọn gble. Podọ be e tindo hihọ́ nado to sadi afọ̀-vọ́ gbọn huto fie yẹ́nví he amasin adínọ ṣizantọ lẹ kavi mẹdevo lẹ ko zan yin dindlan do ya? E yọnbasi dọ kanbiọ he gando nujọnu-yinyin mẹdetiti tọn go lọ sọgan yin: Be mí nọ nọ̀ wiweji to owhé mítọn lẹ gbè ya?

Suellen Hoy, kanse to owe etọn Chasing Dirt mẹ dọmọ: “Be mí gbẹsọ to wiweji dile mí ko nọ nọ̀ do wayi ya?” E gblọn dọmọ: “Vlavo e mayin mọ.” Yọnnu lọ dlẹnalọdo diọdo he to wiwá gando nuhọakuẹ lẹdo tọn go taidi whẹwhinwhẹ́n tangan lọ. Na gbẹtọ lẹ ma nọ yí whenu susu sọmọ zan to whégbè wutu, yé nọ saba suahọ mẹde nado hẹn onú lẹ do wiweji na yé. Enẹwutu, lẹdo he to wiweji de tintindo masọ yin whẹho mẹdetiti tọn de ba. “Yẹn ma nọ hẹn awulẹpa do wiweji gba—awu janwẹ yẹn nọ lẹ̀ poun,” wẹ dawe de dọ. “Eyin owhé ṣie tlẹ kudiho, e whè gbau yẹn lọsu gbẹ́ nọ nọ̀ wiweji.”

Etomọṣo, wiwejininọ zẹ̀ awusọhia gbangba tọn go poun. E bẹ nujinọtedo gbẹzan dagbe de zinzan tọn lẹpo hẹn. E sọ yin ninọmẹ dagbe ayiha po ahun mẹ tọn de po he gando walọ dagbe po sinsẹ̀n-bibasi tọn mítọn po go ga. Mì gbọ mí ni pọ́n lehe ehe yin mọ do.