Nuhahun He Yọnnu lẹ Nọ Pehẹ
“Eyin n’mọ lehe yè nọ yinuwa hẹ yọnnu lẹ do, e nọ vẹna mi dọ n’yin yọnnu.” ZAHRA, OWHE 15 MẸVI, he yin nùdego to linlinwe GEO, zinjẹgbonu Flansegbe tọn mẹ.
HOGBE awhli enẹ tọn lẹ he sọawuhia to adusiwhé do nugbo he blawu taun de hia—lẹdo aihọn pé, yọnnu lẹ, vlavo yé yin awhli kavi ko whẹ́n mẹho nọ jiya danuwiwa po nuyiwahẹmẹ agọ̀ lẹ po tọn. Lẹnnupọndo ninọmẹ he bọdego ehelẹ ji.
● Nuyiwahẹmẹ agọ̀ sọta yọnnu lẹ. To Asie, sunnu wẹ suhugan mẹjitọ lẹ tọn nọ jlo na ji. To 2011, linlin Plidopọ Akọta lẹ tọn (ONU) tọn de dohia dọ to Asie, diblayi viyọnnu livi 134 wẹ ma nọ nọgbẹ̀, na yè nọ dehò yetọn, nọ hù yé kavi nọ dovọ́na yé wutu.
● Wepinplọn. Lẹdo aihọn pé, yọnnu awe to atọ̀n ji ma nọ mọ wepinplọn dodonu tọn yí.
● Zanhẹmẹ gánnugánnu to whẹndo mẹ. Yọnnu liva 2,6 linlán wẹ to gbẹnọ to otò he mẹ osẹ́n ma jẹagọdo zanhẹmẹ gánnugánnu to whẹndo mẹ te lẹ.
● Nukunpedomẹgo dotowhé tọn. To otò he to nukunhun lẹ mẹ, nukunpedomẹgo dotowhé tọn dagbe ma mọyi nọ zọ́n bọ yọnnu he to ohò kavi he to ajipanu lẹ dopo nọ kú to nukunwhiwhe awe lẹpo mẹ.
● Jlọjẹ lọ nado tindo aigba. Dile etlẹ yindọ lẹdo aihọn pé, yọnnu lẹ wẹ nọ do hugan mado-awe jinukun lẹ tọn, to otò susu lẹ mẹ yọnnu lẹ ma tindo jlọjẹ sọgbe hẹ osẹ́n nado tindo aigba kavi dugu etọn.
Naegbọn jlọjẹ tangan enẹlẹ nọ yin hihòyi sọn yọnnu lẹ si? To lẹdo delẹ mẹ, gbẹtọ lẹ nọ tafu yọnnu lẹ na nuyise kavi aṣa sinsẹ̀n yetọn tọn lẹ nọ nọgodona nuyiwahẹmẹ agọ̀ po danuwiwa po sọta yọnnu lẹ kavi tlẹ nọ suwhẹna yé. Linlinwe France tọn de yihodọ sọn nuhe Chandra Rami Chopra, whẹ̀yidọtọ Inde-nu de dọ mẹ dọmọ: “Nuhe osẹ́n sinsẹ̀n lẹpo tọn tindo to kọndopọ mẹ wẹ yindọ: Yé nọ nọgodona nuyiwahẹmẹ agọ̀ sọta yọnnu lẹ.”
Be pọndohlan dopolọ wẹ a tindo ya? Be hiẹ lẹndọ Biblu de yọnnu lẹ pò dile owe sinsẹ̀n tọn susu devo lẹ nọ wà do wẹ ya? Na mẹdelẹ, wefọ Biblu tọn delẹ nọ taidi nuhe do enẹ hia. Ṣigba sọgbe hẹ Biblu, etẹwẹ yin pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn gando yọnnu lẹ go taun? Dile etlẹ yindọ whẹho ehe sọgan hẹn nudindọn wá, dogbapọn sọwhiwhe tọn bibasi do nuhe Biblu dọ ji na gọalọna mí nado mọ gblọndo na kanbiọ enẹ.
[Asisa Nudọnamẹ lẹ Tọn to weda]
© G.M.B. Akash/Panos Pictures