WETA AO
To Whenuena Hagbẹ Whẹndo Tọn de to Azọ̀njẹ
1, 2. Nawẹ Satani yí nugbajẹmẹji po azọ̀n po zan nado tẹnpọn nado hẹn tenọgli Job tọn gble gbọn?
DAWE lọ Job na jide tọn dona yin hihia do mẹhe duvivi gbẹzan whẹndo ayajẹnọ de tọn lẹ mẹ. Biblu ylọ ẹ dọ “mẹkiklo pete to ovi whèzẹtẹn tọn lẹpo mẹ.” E tindo visunnu ṣinawe po viyọnnu atọ̀n po, yèdọ lẹndopọ ovi ao tọn to pọmẹ. E sọ tindo adọkunnu lẹ nado penukundo whẹndo etọn go ganji. Ehe sọ yin onú titengbe hugan wẹ yindọ, e yin nukọntọ to nuwiwa gbigbọmẹ tọn lẹ mẹ bosọ yin ahunmẹduna dogbọn teninọ ovi etọn lẹ to Jehovah nukọn dali. Ehe lẹpo dekọtọn do kanṣiṣa whẹndo tọn pẹkipẹki de po ayajẹ tọn lẹ po mẹ.—Job 1:1-5.
2 Ninọmẹ Job tọn yin didoayi e go gbọn Satani, kẹntọgán Jehovah Jiwheyẹwhe tọn dali. Satani, mẹhe nọ to aliho lẹpo din nado hẹn tenọgli devizọnwatọ Jiwheyẹwhe lẹ tọn gble, jẹ Job ji gbọn ayajẹ whẹndo etọn tọn vivasudo dali. Enẹgodo, e “yí nutitẹ̀ fifiẹ lẹ do hò Job, sọn afọgbẹn afọ etọn tọn jẹ ahọ̀ndòmẹ etọn.” Gbọnmọ dali Satani tindo pọndohlan lọ nado yí nujijọ mẹhusudo tọn po azọ̀njijẹ po zan nado hẹn tenọgli Job tọn gble.—Job 2:6, 7.
3. Etẹwẹ yin ohia azọ̀njijẹ Job tọn lẹ?
3 Biblu ma na yínkọ azọ̀n he sayana Job gba. Etomọṣo, e dọ ohia awuvẹ he e tindo lẹ tọn na mí. Owé lẹ ṣinyọ́n agbasalan etọn ji, podọ ayú etọn lẹ húhán bosọ jofló. Gbọfufu Job tọn gọna owán, podọ agbasa etọn lẹ to owan ylankan lùn. Awufiẹsa gbà ṣinyọ́n ẹn pete. (Job 7:5; 19:17; 30:17, 30) To awufiẹsa sinsinyẹn mẹ Job sinai to afín mẹ bosọ yí ozẹ́nkla de do to agbasa etọn klu. (Job 2:8) Na nugbo tọn e wà lẹblanu na pinpọn taun!
4. Numimọ tẹwẹ whẹndo lẹpo nọ tindo sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ?
4 Nawẹ hiẹ na yinuwa gbọn eyin hiẹ yin yasana po azọ̀n sinsinyẹn mọnkọtọn de po? To egbehe, Satani ma nọ hò devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ po awutu po dile e basi do na Job gba. Ṣogan, to pọndohlan mẹ na mape gbẹtọvi lẹ tọn, kọgbidinamẹnu gbẹzan egbesọegbesọ tọn, po doyiyi lẹdo he mẹ mí nọ nọ tọn po, nuhe yè dona donukun poun sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ wẹ yindọ, hagbẹ whẹndo tọn lẹ na jẹazọ̀n janwẹ. Mahopọnna afọdide nukunpedomẹgo sọta azọ̀njijẹ tọn lẹ he mí sọgan ze, mímẹpo wẹ tin to nuyiwadomẹji azọ̀njijẹ tọn glọ, dile etlẹ yindọ omẹ vude wẹ na jiya jẹ obá he mẹ Job jiya jẹ. To whenuena azọ̀n gbabiọ whédo mítọn mẹ, e sọgan yin avùnnukundiọsọmẹnu de nugbonugbo. Enẹwutu mì gbọ mí ni pọ́n lehe Biblu gọalọna mí nado pehẹ kẹntọ whepoponu tọn gbẹtọvi lẹ tọn ehe do.—Yẹwhehodọtọ 9:11; 2 Timoti 3:16.
ETẸWẸ HIẸ LẸN DOGBỌN DALI ETỌN?
5. Nawẹ hagbẹ whẹndo tọn lẹ nọ saba yinuwa do to whẹho azọ̀njijẹ na ojlẹ gli de tọn lẹ mẹ gbọn?
5 Alọhẹndotena aṣa nuyiwa he sọgbe gbẹ̀mẹ tọn, mahopọnna nuhe sọgan zọn, nọ saba vẹawu, podọ ehe na titengbe tọn yin nugbo eyin alọhẹndotenamẹ lọ yin hinhẹnwa gbọn azọ̀njijẹ he gbọṣi aimẹ de dali. Azọ̀njijẹ ojlẹ gli de tọn lọsu tlẹ nọ biọ vọjlado lẹ, alọkẹyi lẹ, po avọ́sinsan lẹ po. Hagbẹ whẹndo tọn he tin to agbasalilo mẹ lẹ vlavo dona nọ abọẹ nado na dotẹnmẹ awutunọ lọ nado gbọjẹ. Vlavo yé dona gbẹkọ nuwiwa delẹ go. Ṣogan, to suhugan whẹndo lẹ tọn mẹ ovi flinflin lẹ lọsu tlẹ nọ tindo numọtolanmẹ awuvẹmẹ tọn na nọvi kavi mẹjitọ he to azọ̀n jẹ lọ, dile etlẹ yindọ to ojlẹ delẹ mẹ yè dona flinnu yé nado yin mẹtọnhopọntọ. (Kọlọsinu lẹ 3:12) To whẹho azọ̀njijẹ ojlẹ gli de tọn mẹ, whẹndo lọ nọ saba tin to awuwle mẹ nado wà nuhe nuhudo tin na. Gbọnvona enẹ, hagbẹ whẹndo tọn dopodopo na tindo todido pọndohlan dopolọ tọn eyin ewọ lọsu jẹazọ̀n.—Matiu 7:12.
6. Nuyiwa tẹlẹ wẹ nọ yin mimọ to whedelẹnu eyin hagbẹ whẹndo tọn de yin hihọliai po azọ̀n sinsinyẹn, jẹ̀magbọ de po?
6 Nalete, etẹwẹ lo, eyin azọ̀njijẹ lọ sinyẹn taun bọ alọhẹndotenamẹ lọ lẹ sinyẹn taun bosọ dẹn-to-aimẹ to-aimẹ? Taidi apajlẹ, etẹwẹ lo eyin mẹde to whẹndo lọ mẹ jẹ awukuzọ̀n gbọn mẹde mẹ bibapò dali, bo yin hinhẹn lẹzun awukunọ gbọn azọ̀n Plibọ tọn dali, kavi yin hinhẹn lẹzun madogánnọ pete gbọn azọ̀njijẹ devo lẹ dali ka lo? Kavi etẹwẹ eyin hagbẹ whẹndo tọn de yin yasana po apọnzọ̀n de po, taidi alẹ ka lo? Numọtolanmẹ paa tintan wẹ yin lẹblanu—yèdọ awubla dọ mẹyiwanna de to yaji zẹjlẹgo. Ṣigba, lẹblanu sọgan yin hihodo gbọn nuyiwa devo lẹ dali. Dile hagbẹ whẹndo tọn lẹ nọ mọ yede to ninọmẹ nugandomẹgo zẹjlẹgo tọn de mẹ bọ mẹdekannujẹ yetọn lẹ nọ yin hinhẹn do jlẹkaji gbọn azọ̀njijẹ omẹ dopo tọn dali, yé sọgan wá tindo numọtolanmẹ homẹgble tọn. E sọgan paṣa yé dọmọ: “Naegbọn ehe dona jọ do go e?”
7. Nawẹ asi Job tọn yinuwa hlan azọ̀njijẹ etọn gbọn, podọ etẹ go wẹ e sọawuhia dọ e wọnji?
7 E taidi dọ onú dopolọ de na ko biọ ayiha asi Job tọn tọn mẹ. Flin dọ, ewọ ko tindo numimọ hẹnbu ovi etọn lẹ tọn po whédo yetọn lẹ po. Dile nujijọ nugbajẹmẹji he sẹhunyiaga enẹlẹ to jijọ, ewọ matin ayihaawe tindo numọtolanmẹ ayimajai tọn yinukọn dogọ. To agọgbọnẹnmẹ, to whenuena e mọ asu etọn he ko tindo huhlọn po nugopipe po to ojlẹ de mẹ wayi yin yasana po azọ̀n awufiẹsa, mẹhẹn lùnwàn tọn de po, e sọawuhia taidi mẹhe wọnji ninọmẹ titengbe he ṣinyọnyẹ nugbajẹmẹji lọ lẹpo ji go—yèdọ haṣinṣan he ewọ po asu etọn po ko tindo hẹ Jiwheyẹwhe. Biblu dọmọ: “Whenẹnu wẹ asi [Job tọn] dọ hlan ẹn dọmọ, Be hiẹ gbẹsọ hẹn walọ pipé towe go gligli? Gbẹ Jiwheyẹwhe dai, bo kú!”—Job 2:9.
8. To whenuena hagbẹ whẹndo tọn de to azọ̀n sinsinyẹn de jẹ, wefọ tẹwẹ na gọalọna hagbẹ whẹndo tọn he po lẹ nado hẹn pọndohlan he sọgbe de go?
8 Mẹsusu nọ tindo numọtolanmẹ flumẹjijẹ tọn, bo tlẹ nọ gblehomẹ lọsu, to whenuena gbẹzan yetọn yin didiọ ajiji gbọn azọ̀njijẹ mẹdevo de tọn dali. Etomọṣo, Klistiani he lẹnnupọn do ninọmẹ lọ ji dona doayi e go to agọgbọnẹnmẹ dọ ehe na ẹn dotẹnmẹ de nado do owanyi nujọnu tọn etọn hia. Owanyi nugbo “nọ jiya dẹn, [bo] sọ jọmẹ . . . [bo] ma nọ din onú etọn titi . . . E nọ doakọnna onú lẹpo, e nọ yi onú lẹpo se, e nọ dotó onú lẹpo bosọ nọ sinyẹnlin na onú lẹpo.” (1 Kọlintinu lẹ 13:4-7) Enẹwutu, kakati nado gbọna numọtolanmẹ agọ̀ lẹ ni dù to mẹji, dandannu de wẹ e yin dọ mí ni wà ehe go mí pe lẹpo nado dù to yé ji.—Howhinwhẹn lẹ 3:21.
9. Mẹhẹndeji tẹlẹ wẹ sọgan gọalọna whẹndo de to gbigbọ po numọtolanmẹ po liho to whenuena hagbẹ de to azọ̀n sinsinyẹn jẹ?
9 Etẹwẹ sọgan yin wiwà nado basi hihọ́ na dagbemẹninọ gbigbọmẹ tọn po numọtolanmẹ tọn heyin whẹndo de tọn po to whenuena dopo to hagbẹ etọn lẹ mẹ to azọ̀n jẹ sinsinyẹn? Nugbo wẹ dọ, azọ̀n dopodopo wẹ nọ biọ nukunpedomẹgo po amasin vonọtaun etọn po, podọ e ma na sọgbe to owe ehe mẹ nado na ayinamẹ aliho nukunpedomẹgo dotowhé kavi whégbè tọn depope gba. Etomọṣo, to gbigbọ liho, Jehovah nọ “ze yé he yin didẹ́ do odò lẹ daga.” (Psalm 145:14) Ahọlu Davidi wlan dọmọ: “Donanọ wẹ yé he to madogánnọ lẹ tọn lẹnpọn: Oklunọ na whlẹn ẹn to nukunbibia whenu. Oklunọ na sọ ẹ whlá, bosọ hẹn ẹn do ogbẹ̀; . . . Oklunọ na hẹn e go to azọ̀nzàn etọn ji.” (Psalm 41:1-3) Jehovah nọ hẹn devizọnwatọ etọn lẹ do ogbẹ̀ to gbigbọmẹ, eyin yè tlẹ whle yé pọ́n to numọtolanmẹ liho zẹ dogbo yetọn titi lẹ go. (2 Kọlintinu lẹ 4:7) Susu hagbẹ whẹndo tọn he pannukọn azọ̀njijẹ sinsinyẹn lẹ to whédo yetọn mẹ ko vọ́ hogbe psalmkantọ tọn lẹ dọ dọmọ: “Yè bianukunna mi gbahugbahu:Oklunọ è, nagbẹ̀ mi kẹdẹdi ohó towe.”—Psalm 119:107.
GBIGBỌ AZỌ̀NHẸNGBỌ TỌN DE
10, 11. (a) Etẹwẹ yin onú titengbe eyin whẹndo de na doakọnna azọ̀njijẹ de po kọdetọn dagbe po? (b) Nawẹ yọnnu de doakọnna azọ̀njijẹ asu etọn tọn gbọn?
10 Howhinwhẹn Biblu tọn de dọmọ: “Gbigbọ gbẹtọ tọn na doakọnna madogán etọn; ṣigba gbigbọ he hòalán mẹnu wẹ sọgan ze e daga?” (Howhinwhẹn lẹ 18:14) Síjijọ to ayiha mẹ sọgan sayana gbigbọ whẹndo de tọn gọna “gbigbọ gbẹtọ tọn.” Ṣogan, “ayiha zìnzìn glegle wẹ ogbẹ̀ agbasa tọn.” (Howhinwhẹn lẹ 14:30) Eyin vlavo whẹndo de po kọdetọn dagbe po pehẹ azọ̀njijẹ sinsinyẹn de wẹo kavi lala sinai do obá he yiaga hugan mẹ do walọ, kavi gbigbọ, hagbẹ whẹndo lọ tọn lẹ ji.—Yijlẹdo Howhinwhẹn lẹ 17:22 go.
11 Yọnnu Klistiani de dona doakọnnanu to mimọ asu etọn hiholiai gbọn awukuzọ̀n de dali to owhe ṣidopo poun to alọwle yetọn godo. “Ogbè asu ṣie tọn yin nuyiwa deji to aliho he ma yọ́n depope mẹ, podọ e lẹzun nuhe ma yọnbasi nado dọho po e po,” wẹ e flin. “Awuvẹ apọnmẹ tọn heyin tintẹnpọn nado mọnukunnujẹ nuhe e to vivẹnudo nado dọ mẹ sinyẹn taun.” Lẹnnupọn, ga, do awufiẹsa po flumẹjijẹ he asu lọ na ko tindo numimọ etọn ji. Etẹwẹ asu po asi po lọ lẹ wà? Dile etlẹ yindọ fie yé nọ nọ dẹn do agun Klistiani tọn taun, mẹmẹyọnnu lọ wà ehe go e pe lẹpo nado gbọṣi dolilo gbigbọ tọn mẹ gbọn hinhẹn ede tin to gbesisọ mẹ po nudọnamẹ agọe tọn titobasinanu lọ tọn lẹpo po dali gọna núdùdù gbigbọmẹ tọn mimọyi zọnmii to linlinnamẹwe Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po Réveillez-vous! po mẹ. Ehe na ẹn huhlọn gbigbọmẹ tọn lọ nado penukundo asu yiwanna etọn go kakajẹ okú etọn whenu owhe ẹnẹ to enẹgodo.
12. Dile e yin mimọ do to whẹho Job tọn mẹ, alọgọ tẹwẹ awutunọ lẹ nọ basi to whedelẹnu?
12 To whẹho Job tọn mẹ ewọ, he yin yasana lọ, wẹ mẹhe gbọṣi ninọmẹ he lodo mẹ. “Mí na mọ dagbe yí to alọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, bọ mí ma nasọ mọ oylan yí wẹ?” wẹ e kanse asi etọn. (Job 2:10) Abajọ devi Jakobu do slẹ Job taidi apajlẹ ayidonugo tọn de heyin whiwhẹ po mawazẹjlẹgo po tọn! To Jakobu 5:11 mẹ mí hia dọmọ: “Mì ko se homẹfa Jobu tọn, bosọ mọ opodo Oklunọ tọn; dọ awuvẹmẹtọ wẹ Oklunọ, lẹblanu etọn sọ bọ.” Mọdopolọ to egbehe, to whẹho susu lẹ mẹ walọyizan adọgbigbo tọn heyin hagbẹ whẹndo tọn he to azọ̀njẹ de tọn ko gọalọna mẹdevo lẹ to whédo lọ mẹ nado hẹn pọndohlan kọdetọn dagbenọ de go.
13. Nuyijlẹdonugo tẹwẹ ma dona yin bibasi gbọn whẹndo he to numimọ azọ̀njijẹ sinsinyẹn tọn tindo lẹ dali?
13 Suhugan mẹhe ko dona yinuwa hẹ azọ̀njijẹ lẹ tọn to whẹndo mẹ yigbe dọ to tintan whenu e mayin nubajonọmẹ na hagbẹ whẹndo tọn lẹ nado tindo ojlẹ awusinyẹnnamẹ tọn to pipehẹ nujọnu lọ whenu gba. Yé sọ zinnudeji dọ aliho he mẹ mẹde nọ wá pọ́n ninọmẹ lọ dohlan te yin onú titengbe taun. Diọdo lẹ po vọjlado lẹ po to aṣa nuwiwa tọn whédo lọ tọn mẹ sọgan vẹawu to tintan whenu. Ṣigba eyin omẹ lọ dovivẹnu nugbonugbo, e sọgan diọada sọgbe hẹ ninọmẹ yọyọ lọ. To mọbibasi mẹ, onú titengbe wẹ e yin dọ mí ni ma yí ninọmẹ mítọn lẹ jlẹdo mẹdevo lẹ tọn go he ma tindo azọ̀njijẹ to whẹndo yetọn mẹ, po lẹnpọn lọ po dọ ogbẹ̀ yetọn bọawu hugan podọ dọ ‘onú he ma sọgbe wẹ e yin blo!’ Na nugbo tọn, mẹdepope ma yọ́n agbàn pinpẹn he mẹdevo lẹ tindo nado dida lẹ gba. Klistiani lẹpo nọ mọ kọfanamẹ yí to hogbe Jesu tọn lẹ mẹ dọmọ: “Mì wá dee, mì he to tuklajẹ, bọ yè doagbàn pinpẹn na lẹ, yẹn nasọ na gbọjẹ mì.”—Matiu 11:28.
TITO ONÚ TITENGBE LẸ TỌN BIBASI
14. Nawẹ onú ze do otẹn tintan mẹ he jẹ lẹ sọgan yin tito-to-whinnu basina gbọn?
14 To whenuena yè pannukọn awutu sinsinyẹn de, whẹndo de na wà dagbe nado flin hogbe gbọdo lẹ dọmọ: “Susugege tòhódọtọ lẹ tọn mẹ, yé nọ hẹn yé hẹnai.” (Howhinwhẹn lẹ 15:22) Be hagbẹ whẹndo lọ tọn lẹ sọgan plidopọ nado dọho do ninọmẹ heyin hinhẹnwa gbọn awutu lọ dali ya? E na yin nuhe sọgbe taun nado wà mọ po odẹ̀ po bosọ lẹhlan Ohó Jiwheyẹwhe Tọn lẹ na anademẹ. (Psalm 25:4) Etẹwẹ dona yin nulẹnpọn deji to ninọmẹ mọnkọtọn de mẹ? Eyọn, dide nukunpedomẹgo dotowhé tọn, akuẹzinzan, po whẹndo tọn lẹ po tin he dona yin bibasi. Mẹnu wẹ na wleawuna nukunpedomẹgo titengbe lọ? Nawẹ whẹndo lọ sọgan kọngbedopọ nado nọgodona nukunpedomẹgo enẹ gbọn? Nawẹ tito heyin bibasi lẹ na gando dopodopo hagbẹ whẹndo lọ tọn lẹ go gbọn? Nawẹ nuhudo gbigbọmẹ tọn po nuhudo nukunpedomẹgo tintan lọ tọn po na yin nukunpedego gbọn?
15. Godonọnamẹ tẹwẹ Jehovah nọ wleawu etọn na whẹndo he to numimọ azọ̀njijẹ sinsinyẹn tọn tindo lẹ?
15 Odẹ̀hihò vẹkuvẹku na anademẹ Jehovah tọn, ayiha mẹ linlẹnpọn sisosiso do Ohó etọn ji, podọ hihodo aliho heyin didohia gbọn Biblu dali po adọgbigbo po nọ saba dekọtọn do dona he yiaga hugan nuhe mí donukun lẹ mẹ. Azọ̀n hagbẹ whẹndo tọn madogánnọ de sọgan gọn ma nọ saba dè huhlọn pò gba. Ṣigba ginganjẹ Jehovah go nọ planmẹ jẹ kọdetọn he yọ́n hugan kọ̀n to ninọmẹ depope mẹ. (Psalm 55:22) Psalmkantọ lọ wlan dọmọ: “Oklunọ E, dagbewanyi towe hẹn mi dote. To gege tùmajai ṣie lẹ tọn mẹ to yẹn homẹ homẹmimiọn towe lẹ hẹn homẹ ṣie hùn.”—Psalm 94:18, 19; sọ pọ́n Psalm 63:6-8 ga.
ALỌGỌNA OVI LẸ
16, 17. Nuagokun tẹlẹ wẹ sọgan yin didonù e go to whenuena yè to hodọdopọ hẹ ovi flinflin lẹ do azọ̀njijẹ nọvi yetọn de tọn ji?
16 Azọ̀njijẹ sinsinyẹn sọgan hẹn nuhahun wá na ovi lẹ to whẹndo lọ mẹ. Onú titengbe wẹ e yin dọ mẹjitọ lẹ ni gọalọna ovi lẹ nado mọnukunnujẹ nuhudo he ko fọndote lẹ mẹ po nuhe yé sọgan wà nado gọalọ po. Eyin mẹhe to azọ̀njẹ lọ yin ovi de, nọvi etọn lẹ dona yin alọgọna nado mọnukunnujẹemẹ dọ ayidonugo vonọtaun po nukunpedomẹgo he awutunọ lọ to mimọyi po ma zẹẹmẹdo dọ owanyi he yè tindo na ovi he pò lẹ yido hugan mọ gba. Kakati nado gbọna homẹgble po nudindọn po ni fọndote, mẹjitọ lẹ sọgan gọalọna ovi he pò lẹ nado wleawuna kọndopọ pẹkipẹki hẹ ode awetọ yetọn bo tindo owanyi nujọnu tọn de dile yé kọngbedopọ to nukunpedo ninọmẹ heyin hinhẹnwa gbọn azọ̀n lọ dali go.
17 Ovi jọja lẹ na nọ saba yigbe po awuwle fó hugan po eyin mẹjitọ lẹ hò numọtolanmẹ yetọn lẹ pọ́n kakati nado to zẹẹmẹ gaa kavi zẹẹmẹ he gẹdẹ lẹ basi dogbọn ninọmẹ nukunpedomẹgo lọ tọn lẹ dali. Enẹwutu yé sọgan yin nina linlẹn delẹ gando nuhe hagbẹ whẹndo tọn he to azọ̀njẹ lọ to pipehẹ. Eyin ovi he tin to agbasalilo mẹ lẹ mọ lehe azọ̀n lọ glọnalina azọ̀ntọ lọ sọn wiwà susu onú lọ lẹ tọn he go yé lọsu gbẹkọ, yé sọgan tindo “owanyi mẹmẹsunnu tọn” dogọ podọ nado yin “awuvẹmẹtọ, bosọ yin dagbewatọ.”—1 Pita 3:8, NW .
18. Nawẹ ovi mẹho lẹ sọgan yin alọgọna do nado mọnukunnujẹ nuhahun heyin hinhẹnwa gbọn azọ̀njijẹ de dali mẹ gbọn, podọ nawẹ ehe sọgan yin alenu na yé gbọn?
18 Ovi mẹho lẹ dona yin alọgọna nado doayi e go dọ ninọmẹ sinsinyẹn de tin podọ e biọ avọ́sinsan lẹ sọn mẹlẹpo si to whẹndo lọ mẹ. Po ahọsumẹ doto tọn lẹ po gọna amasinkuẹ lẹ, e sọgan gọn ma yọnbasi na mẹjitọ lẹ nado zankuẹ do ovi he pò lẹ ji dile yé na jlo nado basi do gba. Be ovi lọ lẹ na gblehomẹ do ehe go bo tindo numọtolanmẹ dọ yé yin mẹhe go yè gbẹkọ wẹ ya? Kavi be yé na mọnukunnujẹ ninọmẹ lọ mẹ bo tindo ojlo nado basi avọ́sinsan he nuhudo tin na lẹ ya? Suhugan etọn sinai do aliho he mẹ whẹho lọ yin hodọdeji te po gbigbọ he yin awuwlena to whẹndo lọ mẹ po ji. Na nugbo tọn, to whẹndo susu lẹ mẹ azọ̀njijẹ hagbẹ whẹndo de tọn ko gọalọ to ovi lẹ pinplọn mẹ nado hodo ayinamẹ Paulu tọn dọmọ: “Mì yí avùn kavi ogoyi ovọ́ do wà nudepope blo, ṣigba to ayiha whiwhẹ mẹ dopodopo mìtọn ni nọ lẹn mẹdevo lẹ tọn hú ede tọn. Na mẹde pọ́n onú he yin etọn kẹdẹ go blo, ṣigba na omẹ popo ni nọ pọ́n onú he yin mẹdevo tọn go ga.”—Filippinu lẹ 2:3, 4.
LEHE YÈ DONA PỌ́N NUKUNPEDOMẸGO DOTOWHÉ TỌN HLAN GBỌN
19, 20. (a) Azọ́ngbàn tẹlẹ wẹ tatọ whẹndo tọn lẹ nọ dida to whenuena hagbẹ whẹndo tọn de to azọ̀njẹ? (b) Dile etlẹ yindọ e ma yin nuplọnmẹwe amasin tọn de, to aliho tẹ mẹ wẹ Biblu wleawuna anademẹ to nukunpedo azọ̀njijẹ go te?
19 Klistiani he tin to jlẹkaji lẹ ma nọ diọnukunsọ nukunpedomẹgo dotowhé tọn gba eyin e ma gbẹ ko jẹagọdo osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn. To whenuena hagbẹ whẹndo tọn de to azọ̀njẹ, yé nọ tin to jejeji nado din alọgọ nado hẹn pọngbọ wá na yajiji mẹhe to awufiẹsa mẹ lọ tọn. Ṣogan, nuhe diọnukunsọ linlẹn amasin zinzan dotowhé tọn sọgan tin he dona yin didapọ́n ganji. To yidogọ mẹ, to owhe agọe tọn lẹ mẹ azọ̀n po tukladomẹnu yọyọ lẹ po ko to awusọhia madonukun, podọ na susu ehelẹ tọn, aliho nukunpedomẹgo amasin zinzan tọn paa heyin alọkẹyi de tọn ma tin gba. Dodinnanu azọ̀n tọn he sọgbe tlẹ nọ vẹawu nado mọyi to whedelẹnu. To whelọnu lo, etẹwẹ, Klistiani de dona wà?
20 Dile etlẹ yindọ Biblu kantọ dopo yin doto de podọ apọsteli Paulu na ayinamẹ amasin tọn he gọna alọgọ de hlan họntọn etọn Timoti, Owe wiwe lẹ yin anademẹ walọ dagbe tọn po gbigbọmẹ tọn po, e mayin nuplọnmẹwe amasin tọn de gba. (Kọlọsinu lẹ 4:14; 1 Timoti 5:23) Gbọnmọ, to whẹho nukunpedomẹgo dotowhé tọn mẹ, tatọ whẹndo Klistiani tọn lẹ dona basi dide jlẹkaji tọn yetọn lẹ. Vlavo yé sọgan tindo numọtolanmẹ dọ yé tindo nuhudo nado din hugan linlẹn azọ́n yọnẹntọ he hugan dopo tọn de. (Yijlẹdo Howhinwhẹn lẹ 18:17 go.) Po nujikudo po yé na jlo alọgọ he tin-to-aimẹ he yọ́n hugan na awutunọ hagbẹ whẹndo tọn yetọn, podọ susu nọ din ehe to doto nukunpedomẹgo whẹwhẹ lẹ ṣẹnṣẹn. Ayiha mẹdelẹ tọn nọ jai po aliho nukunpedomẹgo devo lẹ tọn po. Ehe ga yin dide mẹdetiti tọn de. Ṣogan, to whenuena yè to nukunpedo nuhahun agbasalilo tọn lẹ go, Klistiani lẹ ma nọ doalọte nado gbọna ‘ohó Jiwheyẹwhe tọn ni yin hinhọ́n de na afọ yetọn podọ hinhọ́n de hlan omọ́liho yetọn gba.’ (Psalm 119:105) Yé nọ zindonukọn nado hodo anademẹ heyin zizedonukọnnamẹ to Biblu mẹ. (Isaia 55:8, 9) Gbọnmọ, yé nọ dapana lẹnunnuyọnẹn aliho dodinna azọ̀n tọn he tindo pọndohlan afinyọnnọnuwiwa tọn, podọ yé nọ dapana nukunpedomẹgo amasin zinzan tọn he gbà nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ.—Psalm 36:9; Owalọ lẹ 15:28, 29; Osọhia 21:8.
21, 22. Nawẹ yọnnu Asie tọn de lẹnnupọn do nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn ji do, podọ nawẹ dide he e basi sọawuhia nado yin nugbo to whẹho etọn mẹ gbọn?
21 Gbadopọnna whẹho yọnnu jọja Asie tọn de. Ojlẹ vude to whenuena e jẹ nuplọn dogbọn Biblu dali ji godo taidi kọdetọn nupinplọn hẹ dopo to Kunnudetọ Jehovah Tọn lẹ ehovah Tọn lẹ mẹ tọn de, e ji viyọnnu yẹyẹ azánmapedo de he tindo zínpinpẹn 1,470 gm tọn de poun. Ayiha yọnnu lọ tọn gbado to whenuena doto dọ na ẹn dọ viyẹyẹ lọ na powhẹ́n taun podọ e ma na penugo nado zinzọnlin gbede. E na ẹn ayinamẹ nado ze e do fie yè nọ penukundo madogánnọ lẹ go te. Asu etọn ma tindo nujikudo dogbọn whẹho lọ dali gba. Mẹnu wẹ ewọ sọgan lẹhlan?
22 E dọmọ: “Yẹn flindọ yẹn plọn sọn Biblu mẹ dọ ‘visunnu lẹ yin ogú de sọn Jehovah dè; sinsẹ́n adọ̀mẹ tọn sọ yin ale de.’ ” (Psalm 127:3) E basi dide nado kẹalọyi “ogú” ehe wá whégbè podọ nado penukundo e go. Ninọmẹ onú lẹ tọn sinyẹn to tintan whenu, ṣigba po alọgọ họntọn Klistiani lẹ tọn po to agun Kunnudetọ Jehovah Tọn lẹ ehovah Tọn lẹ tọn he tin to okọ́ lọ mẹ, yọnnu lọ penugo nado dida azọ́ngbàn lọ do mọmọ podọ nado wleawu godonọnamẹ he ovi lọ tindo nuhudo etọn. To owhe wiawe godo, ovi lọ nọ yì opli to Plitẹnhọ Ahọluduta Tọn mẹ bosọ nọ duvivi haṣinṣan tọn hẹ jọja he tin to finẹ lẹ. Onọ̀ lọ basi zẹẹmẹ dọmọ: “Yẹn dopẹ taun dọ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ whàn mi nado wà nuhe sọgbe. Biblu gọalọna mi nado hẹn ayihadawhẹnamẹnu wiwe de go to Jehovah Jiwheyẹwhe nukọn podọ ma nado ko dọ eyin-yẹn-ko yọnẹn na pipotọ gbẹzan ṣie lẹpo tọn.”
23. Kọfanamẹ tẹwẹ Biblu na awutunọ lẹ podọ na mẹhe nọ penukundo yé go lẹ?
23 Azọ̀n ma na nọ hẹ mí kakadoi gba. Yẹwhegan Isaia dlẹnalọdo nukọn hlan ojlẹ lọ whenuena “finẹnu de ma to na dọmọ, yẹn to azọ̀njẹ.” (Isaia 33:24) Opagbe enẹ na yin hinhẹndi to aihọn yọyọ he to dindọnsẹpọ po awuyiya po lọ mẹ. Enẹwutu, kakajẹ whenẹnu, mí dona nọgbẹ̀ hẹ azọ̀njijẹ po okú po. Po ayajẹ po, Ohó Jiwheyẹwhe Tọn na mí anademẹ po alọgọ po. Nunọwhinnusẹ́n dodonu tọn he Biblu wleawuna yin tẹgbẹ tọn, podọ yé yiaga hugan linlẹn gbẹtọvi mapenọ lẹ tọn he nọ yawu diọ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ lẹ tọn. Gbọnmọ dali, gbẹtọ nuyọnẹntọ na yigbe hẹ psalmkantọ lọ mẹhe wlan dọmọ: “Osẹ́n Oklunọ tọn pé, e nọ hẹn awuya ayiha. Aṣẹdai Oklunọ tọn wẹ nugbo: bo nọ diọ mayọndenọ zun nuyọnẹntọ. . . . Nugbo wẹ whẹdida Oklunọ tọn, podọ dodo wẹ yé omẹ pó. . . . to sisọ yé whlá mẹ wẹ ale sùsù te.”—Psalm 19:7, 9, 11.
NAWẸ NUNỌWHINNUSẸ́N BIBLU TỌN HELẸ SỌGAN GỌALỌNA . . . WHẸNDO DE NADO PENUKUNDO AZỌ̀NJIJẸ SINSINYẸN DE PO DỌNWLU-DỌNFÀN HE E NỌ HẸN WÁ LẸ PO GO GBỌN?
Owanyi nọ jiya dẹn bosọ nọ doakọnna onú lẹpo.—1 Kọlintinu lẹ 13:4-7.
Onú titengbe wẹ e yin nado wleawuna gbigbọ dagbe de.—Howhinwhẹn lẹ 18:14.
E yọ́n nado din ayinamẹ jẹnukọnna dide titengbe lẹ bibasi.—Howhinwhẹn lẹ 15:22.
Jehovah nọ nọgodona mí to whenuena gbẹninọ vẹawu.—Psalm 55:22.
Ohó Jehovah Tọn yin anademẹ de to ninọmẹ lẹpo mẹ.—Psalm 119:105.