Awuwiwle po Nukọnyiyi Egbezangbe Tọn Yetọn Po — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Awuwiwle po Nukọnyiyi Egbezangbe Tọn Yetọn Po

WHENUHO egbezangbe Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn bẹjẹeji to nuhe hugan owhe kanweko dopo die wayi. To bẹjẹeji owhe 1870 lẹ tọn mẹ, nudi pipli pẹvi Biblu pinplọn tọn de bẹjẹeji to Allegheny, Pennsylvania, États-Unis, he yin apadewhe Pittsburgh tọn todin. Charles Taze Russell wẹ yin nukọntọ pipli lọ tọn. To juillet 1879, zinjẹgbonu tintan linlinnamẹwe La Tour de Garde de Sion, et Messager de la présence de Christ [Glẹnsigbe] tọn wá aimẹ. To 1880 agun susu lẹ ko gbayipe sọn pipli Biblu pinplọn tọn dopo enẹ mẹ yì ayimatẹn he sẹpọ lẹ mẹ. To 1881 La Zion’s Watch Tower Tract Society yin didoai, bọ to 1884 e yin hinhẹnzun azọ́nwatẹn sọgbe hẹ osẹ́n, bọ Russell yin azinponọ. Oyín Ogbẹ́ lọ tọn yin didiọ to godo mẹ do Watch Tower Bible and Tract Society. Mẹsusu ko to yẹwhehodọ sọn whédegbè jẹ whédegbè bo to owe Biblu tọn lẹ zedonukọnnamẹ. Omẹ kande-ao wẹ to ehe basi to whenu-gigọ́ mẹ to 1888—todin madozẹnzẹn sọha yetọn tọn lẹdo aihọn pé yin nudi 700 000.

To 1909 azọ́n lọ ko lẹzun akọjọpli tọn, bọ tatọ́-tẹnnọ Ogbẹ́ tọn yin tẹnsẹna yì nọtẹn etọn dintọn mẹ to Brooklyn, New York. Yẹwhehodidọ heyin kinkan lẹ yin bibladopọ do linlinwe lẹ mẹ, bọ to 1913 ehelẹ tin to ogbè ẹnẹ mẹ to linlinwe fọtọ́n susu mẹ to États-Unis, Canada, po Europe po. Owe lẹ, alọnuwe apòmẹ tọn lẹ, po alọnuwe pẹvi livi donu kanweko lẹ po ko yin mimá.

To 1912 azọ́n bẹjẹeji do “Photo-Drame de la Création” ji. Yẹdide adógo tọn lẹ po yẹdide sinimọto tọn he bẹ hodidọ hẹn lẹ po, yin yiyizan nado do yẹdide lẹ hia sọn didá aigba tọn kakajẹ vivọnu Gandudu Owhe Fọtọ́n Klisti tọn whenu. Yẹdide didohia lọ bẹjẹeji to 1914, bọ gbẹtọ 35 000 nọ pọ́n ẹn egbesọegbesọ. Tintan wẹ e yin to yẹdide sinimọto tọn he bẹ hodidọ hẹn lẹ mẹ.

OWHE 1914 TỌN

Ojlẹ awusinyẹn tọn de to sisẹpọ. To 1876 Biblu plọntọ lọ Charles Taze Russell kàn hosọ lọ “Ojlẹ Kosi lẹ Tọn: Whetẹnu Wẹ Yé Wá Vivọnu?” do owe Scrutateur de la Bible [Glẹnsigbe] mẹ, ehe yin zinzinjẹgbonu to Brooklyn, New York, he dọ to weda 27 mẹ to zinjẹgbonu octobre tọn mẹ dọ, “Ojlẹ ṣinawe lọ lẹ na wá vivọnu to 1914 A.D.” Ojlẹ Kosi lẹ tọn wẹ yin ojlẹ lọ he yin alọdlẹndo to lẹdogbedevomẹ Biblu tọn devo mẹ taidi “ojlẹ dide akọta lẹ tọn.” (Luku 21:24, NW) E mayin nuhe yin nukundo nado jọ to 1914 lẹpo wẹ jọ gba, ṣigba e dohiagona vivọnu Ojlẹ Kosi lẹ tọn bosọ yin owhe ayidego vonọtaun tọn de. Whenuho-kantọ po zẹẹmẹ-basitọ susu lẹ po wẹ yigbe dọ 1914 yin ojlẹ agọlilẹ tọn de to whenuho gbẹtọvi lẹ tọn mẹ. Hoyidọ he bọdego helẹ basi dohia ehe tọn:

“1913 wẹ yin owhe godo tọn he tindo ‘jijọho’ mlẹnmlẹn to whenuho mẹ, yèdọ owhe he jẹnukọnna bẹjẹeji Wẹkẹ-Whàn I tọn.”—Hodidọ linlinwekantọ de tọn to linlinwe Times-Herald, Washington, D.C., 13 mars 1949 tọn mẹ.

“Po jideji po, ojlẹ owhe-75 tọn he bẹsọn 1914 kakajẹ 1989, he bẹ wẹkẹ-whàn awe lẹ po awhàn nuglọ tọn devo lẹ po hẹn, to yinyin mimọ gbọn whenuho-kantọ lẹ dali taidi ojlẹ dopo akàn, he gbọnvo mlẹnmlẹn lọ, yèdọ ojlẹ de he mẹ suhugan adà aihọn lọ tọn to awhànfun te, to alọ desọn awhàn mẹ kavi to awuwlena awhàn te.”—The New York Times, 7 mai 1995 tọn.

“Na taun tọn aihọn lọ pete wẹ yin gbigbakija gbọn Wẹkẹ-Whàn I lọ dali podọ mí ma ko yọ́n nuhewutu wẹ kakajẹ din gba. Jẹnukọnna whenẹnu, gbẹtọ lẹ lẹndọ vivomẹninọ nujọnu tọn ko sẹpọ. Jijọho po awuvivo po tin. Enẹgodo onú lẹpo gbakija. Sọn whenẹnu gbọ́n wẹ mí ko tin to ninọmẹ bẹwlu tọn mẹ . . . Gbẹtọ he ko yin hùhù to owhe kanweko ehe mẹ lẹ hugan dehe yin hùhù to whenuho mẹ lẹpo.”—Dr. Walker Percy, American Medical News, 21 novembre 1977 tọn.

Hugan owhe 50 to 1914 godo, togán Allemagne tọn Konrad Adenauer wlan dọmọ: “Hihọ́ po vivomẹninọ po ko busẹ sọn gbẹzan gbẹtọvi lẹ tọn mẹ sọn 1914 gbọ́n.”—The West Parker, Cleveland, Ohio, 20 janvier 1966 tọn.

Azinponọ tintan Ogbẹ́ tọn, C. T. Russell, kú to 1916 bọ Joseph F. Rutherford jẹ otẹn etọn mẹ to owhe he bọdego mẹ. Diọdo susu lẹ wá aimẹ. Linlinnamẹwe de heyin L’Âge d’Or, he yin awetọ na Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn, yin didetọ́n. (E nọ yin yiylọ todin dọ Réveillez-vous!, bọ sọha he hugan 20 000 000 nọ yin mimá to ogbè he hugan 80 lẹ mẹ.) Kunnudide họndekọn-jẹ-họndekọn tọn yin nùzindeji titengbe. Nado do vogbingbọn hia to yedelẹ po sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ po ṣẹnṣẹn, Klistiani ehelẹ kẹalọyi oyín lọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to 1931. Oyín ehe yin zize sinai do Isaia 43:10-12 ji.

Ladio yin yiyizan to aliho he gbloada de mẹ to owhe 1920 po 1930 tọn lẹ po gblamẹ. To 1933 Ogbẹ́ nọ yí azọ́nwhé ladio tọn 403 lẹ zan nado lá nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ. To godo mẹ, yizan ladio tọn yin tẹndiọna gbọn jideji dlapọn whédegbè-jẹ-whédegbè Kunnudetọ lẹ tọn dali po glamafonu pẹvipẹvi lẹ po gọna hoyidokanji Biblu tọn lẹ. Plọnmẹ Biblu whégbè tọn lẹ yin bibẹjẹeji hẹ mẹdepope he do ojlo hia to nugbo Biblu tọn mẹ.

AWHÀNGBIGBA WHẸDATẸN TỌN LẸ

To 1930 po 1940 lẹ po gblamẹ, Kunnudetọ susu lẹ wẹ yin wiwle na azọ́n ehe wiwà wutu, bọ avùn whẹdatẹn tọn lẹ yin hihò nado sọgan tindo mẹdekannujẹ hodidọ, wezinzin, piplidopọ, po sinsẹ̀n-bibasi tọn po. To États-Unis, whẹ̀-vọ́-ylọ sọn whẹdatẹn pẹvipẹvi lẹ mẹ dekọtọn do whẹsunamẹ whẹdatẹn tọn 43 mẹ na Kunnudetọ lẹ to Whẹdatẹn Daho Hugan États-Unis tọn mẹ. Mọdopolọ, whẹdida whẹsunamẹ tọn lẹ ko yin mimọyi sọn whẹdatẹn daho lẹ to aigba devo lẹ ji. Gando whẹsunamẹ whẹdatẹn tọn ehelẹ go, Weyọnẹntọ C. S. Braden, dọ gando Kunnudetọ lẹ go to owe etọn Ceux-là aussi ont la foi (Glẹnsigbe) mẹ dọmọ: “Yé ko wà devizọn vonọtaun de na démocratie gbọn avùnhiho na jlọjẹ tovi tọn yetọn lẹ dali, na to avùnhiho yetọn mẹ yé ko wà onú susu nado na jlọjẹ enẹlẹ hlan pipli pẹvi lẹpo to Amelika.”

TITO-TO-WHINNU AZỌ́NPLỌNMẸ VONỌTAUN TỌN

J. F. Rutherford kú to 1942 bọ N. H. Knorr jẹ otẹn etọn mẹ taidi azinponọ. Tito-to-whinnu azọ́nplọnmẹ tọn he mẹlẹpo kẹalọyi de bẹjẹeji. To 1943 wehọmẹ azọ́nplọnmẹ tọn vonọtaun de na mẹdehlan lẹ, heyin yiylọdọ Wehọmẹ Biblu Pinplọn Watchtower Giliadi tọn, yin didoai. Bẹsọn ojlẹ enẹ mẹ sọyi, mẹhe yí gbedewema sọn wehọ ehe mẹ lẹ ko yin didohlan aigba lẹ ji lẹdo aihọn pé. Agun yọyọ lẹ ko yin didoai to otò he mẹ depope ma tin te dai lẹ, podọ alahọ he ko yin didoai lẹdo pé lẹ ko hugan 100. Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, azọ́nplọnmẹ vonọtaun lẹ ko yin didoai nado plọn mẹho agun tọn lẹ, azọ́nwatọ mẹdezejotọ he tin to alahọ mẹ lẹ, po mẹhe to mahẹ whenu-gigọ́ tọn tindo (taidi gbehosọnalitọ lẹ) to azọ́n kunnudide tọn mẹ lẹ po. Wunmẹ wehọmẹ titengbe delẹ tọn na lizọnyizọnwatọ lẹ ko yin awuwlena to ahọ́nkan mẹpinplọn tọn lọ mẹ to Patterson, New York.

N. H. Knorr kú to 1977. Dopo to diọdo titobasinanu tọn he mẹ e tindo mahẹ te jẹnukọnna okú etọn wẹ yin hinhẹn gblodeji Hagbẹ Anademẹtọ lọ tọn, he tin to tatọ́-tẹnnọ aihọn tọn mẹ to Brooklyn. To 1976 azọngban anadenanu tọn lẹ yin mimá bo yin didena wedegbẹ́ voovo lẹ he bẹ Hagbẹ Anademẹtọ lọ tọn lẹ hẹn, yèdọ mẹhe yemẹpo ko tindo numimọ owhe ao susu tọn lẹ taidi lizọnyizọnwatọ lẹ.

AZỌ́NWANU WEZINZIN TỌN LẸ SUDEJI

Whenuho Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ ko yin hinhẹngọ́ po nujijọ ayidego tọn lẹ po. Sọn pipli pẹvi Biblu pinplọn tọn de ji to Pennsylvania to 1870, Kunnudetọ lẹ ko jideji biọ agun 90 000 delẹ mẹ lẹdo aihọn pé to owhe 2000 mẹ. To bẹjẹeji, owe lẹpo wẹ nọ yin zinzinjẹgbonu gbọn azọ́nwhé ajọwiwa tọn lẹ dali; to enẹgodo, to 1920, Kunnudetọ lẹ wleawuna owe delẹ to azọ́nwatẹn wezinzin tọn he yin hiháya de mẹ. Ṣigba bẹsọn 1927 sọyi, suhugan owe lẹ tọn wẹ nọ yin awuwlena to azọ́nwatẹn wezinzin tọn he tin to petlezìn aga ṣinatọ̀nnọ lọ mẹ to Brooklyn, New York, heyin Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. lọsu titi tọn. Ehe ko yin hinhẹngblo deji todin po azọ́nwatẹn wezinzin tọn devo lẹ po gọna ohọ̀ wekantẹn tọn daho de. Ohọ̀ devo lẹ tin sẹpọ Brooklyn nado yin fininọ na lizọnyizọnwatọ he ze yedelẹ jo nado nọ wazọ́n to azọ́nwanu wezinzin tọn lọ ji lẹ. To yidogọ mẹ na ehe, ogle de po wezintẹn de po sọ tin to pọmẹ sẹpọ Wallkill, to gletòho-waji New York tọn. E nọ penukundo zinzinjẹgbonu linlinnamẹwe Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po Réveillez-vous! lẹ tọn po go bosọ nọ wleawu núdùdù delẹ tọn na devizọnwatọ he to azọ́nwa to ofi voovo lẹ. Azọ́nwatọ mẹdezejotọ dopodopo nọ mọ apòmẹ-kuẹ pẹvide yí to sunmẹsunmẹ nado penukundo akuẹzinzan flinflin lẹ go.

PLIDOPỌ AKỌJỌPLI TỌN LẸ

To 1893 plidopọ titengbe tintan lọ yin bibasi to Chicago, Illinois, États-Unis. Gbẹtọ 360 wẹ wá, podọ mẹyọyọ 70 wẹ yin bibaptizi. Plidopọ akọjọpli tọn daho hugan heyin bibasi gbọngodo lọ yin bibasi to Tòdaho New York tọn mẹ to 1958. Yankee Stadium po Polo Grounds he tin to whenẹnu po wẹ yin yiyizan. Agayiyi pete mẹplidopọ lẹ tọn yin 253 922; sọha mẹyọyọ he yin bibaptizi lẹ tọn yin 7 136. Sọn whenẹnu gbọ́n plidopọ akọjọpli tọn debọdo-dego voovo lẹ ko nọ yin bibasi to otò susu lẹ mẹ. To pọmẹ, plidopọ debọdo-dego mọnkọtọn lẹ sọgan bẹ plidopọ fọtọ́n lẹ hẹn to aigba lẹ ji lẹdo globu lọ pé.

[Nudọnamẹ tangan lẹ to weda 8]

Devizọn vonọtaun de na mẹdekannujẹ tovi lẹ tọn

[Yẹdide to weda 6]

“Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn,” sọn vọkan 6 000 to ogbè dopo mẹ jẹ nuhe hugan 22 000 000 to ogbè hugan 132 lẹ mẹ

[Yẹdide to weda 7]

Ojlẹ agọlilẹ tọn de to whenuho gbẹtọvi lẹ tọn mẹ

[Yẹdide to weda blebu ji to weda 10]