Jijọho Matin Na Wẹnsagun Lalo Tọn Lẹ!
“Yè na sán ylanwatọ lẹ sẹ̀ . . . Ṣigba homẹmiọnnọ lẹ na dugu aigba tọn; yé na hẹnhomẹhùn yede to jijọho susu mẹ.” —PSALM 37:9, 11.
1. Naegbọn mí dona donukun nado mọ wẹnsagun, nugbo po lalo tọn lẹ po, to ‘ojlẹ opodo tọn mẹ’?
WẸNSAGUN lẹ—lalo kavi nugbo? Wunmẹ awe lẹpo wẹ tin to ojlẹ Biblu tọn lẹ mẹ. Ṣigba etẹwẹ dogbọn azán mítọn gbè dali? To Daniẹli 12:9, 10 mẹ, mí hia dọ wẹnsagun olọn mẹ tọn de dọ na yẹwhegan Jiwheyẹwhe tọn dọmọ: “Ohó lẹ lọ yin núsúnúdo bosọ yin yíyí ohiadonu do tlẹ́ jẹ ojlẹ opodo lọ tọn. Mẹsusu na lẹ̀ yede we, bosọ hẹn yede zùn wewe, bosọ yin kiklọwe; ṣigba mẹylankan lẹ na yí ylankan do to wiwà; ṣigba mẹplọntọ he yin nuyọnẹntọ lẹ na tunwun.” Mí to gbẹnọ todin to “ojlẹ opodo tọn” enẹ mẹ. Be mí mọ vogbingbọn taun de to “mẹylankan lẹ” po “nuyọnẹntọ lẹ” po ṣẹnṣẹn ya? Na nugbo tọn mí wà mọ!
2. Nawẹ Isaia 57:20, 21 to yinyin hinhẹndi to egbehe gbọn?
2 To weta 57, wefọ 20 po 21 po mẹ, mí hia ohó wẹnsagun Jiwheyẹwhe tọn lọ yèdọ Isaia tọn dọmọ: “Mẹylankan lẹ taidi ohù wuwlu, whenuena e ma sọgan gbọjẹ, ehe osin etọn to ogbọ̀n po dihó po tún jẹgbonu. Jijọho ma tin, wẹ Jiwheyẹwhe ṣie dọ hlan mẹylankan lẹ.” Lehe hogbe ehelẹ sọgbe bo basi zẹẹmẹ aihọn ehe tọn dile e to dindọnsẹpọ owhe kanweko 21tọ do sọ! Mẹdelẹ tlẹ kanse dọ, ‘Be mí na biọ owhe kanweko enẹ mẹ gbede ya?’ Etẹwẹ wẹnsagun wuntuntun tọn lẹ tindo nado dọ na mí?
3. (a) Vogbingbọn tẹwẹ yin mimọ to 1 Johanu 5:19 mẹ? (b) Nawẹ ‘mẹhe tindo wuntuntun lẹ’ yin zẹẹmẹ basina to Osọhia weta 7 mẹ gbọn?
3 Apọsteli Johanu tindo wuntuntun gbọdo sọn olọn mẹ wá lọ. To 1 Johanu 5:19 mẹ, e dọmọ: “Míwlẹ sọ yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe dè mí jọ sọn, aihọn lẹpo sọ mlọnai to omẹ ylankan lọ mẹ.” To vogbingbọnmẹ na aihọn ehe wẹ Islaelivi gbigbọmẹ tọn 144 000, yèdọ pipotọ he tindo owhe susu to ota lẹ gbẹ́ pò to mí dè. Mẹhe kọnawudopọ po ehelẹ po to egbehe wẹ “gbẹtọ susugege . . . sọn akọta lẹpo mẹ, sọn ohẹnnu lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ, podọ sọn ogbè lẹpo mẹ,” he sọha yetọn ko hugan livi atọ́n todin, he tindo wuntuntun ga. “Ehelẹ wẹ yé he tọ́n sọn nukunbibia daho mẹ.” Podọ naegbọn yé dona mọaleyi sọmọ? Na yé lọsu ko “yàn aṣọ́vọ̀ yetọn bosọ hẹn yé zun wewe to ohun lẹngbọvu lọ tọn mẹ” wutu wẹ, gbọn yise yiyizan to avọ́sinsan ofligọ Jesu tọn mẹ dali. Taidi wẹnsagun hinhọ́n tọn lẹ, yé lọsu ‘to Jiwheyẹwhe sẹ̀n to okle po ozán po.’—Osọhia 7:4, 9, 14, 15.
Mẹhe Ylọ Yede Dọ Wẹnsagun Jijọho Tọn Lẹ
4. (a) Naegbọn mẹhe ylọ yedelẹ dọ wẹnsagun jijọho tọn lẹ to aihọn Satani tọn mẹ nado gboawupo dandan? (b) Nawẹ Efesunu lẹ 4:18, 19 yọn-na-yizan to egbehe gbọn?
4 To whelọnu lo, etẹwẹ, dogbọn mẹhe ylọ yede dọ wẹnsagun jijọho tọn lẹ to aihọn titonu Satani tọn mẹ dali? To Isaia weta 33, wefọ 7 mẹ, mí hia dọmọ: “Doayi e go, adántọ yetọn lẹ na dawhá to gbonu: mẹdagun jijọho tọn lẹ nasọ viavi vivẹ́.” Lehe ehe yin nugbo na mẹhe jẹflumẹ he to wezunhọ̀n pe sọn ogán nukọntọ aihọn tọn de dè jẹ devo de, bo to tintẹnpọn nado hẹn jijọho wá do sọ! Lehe e yin ovọ́ do sọ! Naegbọn e do yin mọ? Na yé to ahidihẹ ohia azọ̀n aihọn tọn kakati nado lẹayidonugo hlan dodonu nuhe nọ hẹn yé wá lẹ tọn. Tintan whẹ́, yé tin to wunvimẹ na tintin Satani tọn, mẹhe apọsteli Paulu basi zẹẹmẹ etọn taidi “yẹwhe owhenu he tọn.” (2 Kọlintinu lẹ 4:4) Satani ko do okún ylanwiwa tọn do gbẹtọvi lẹ ṣẹnṣẹn, po kọdetọn lọ po dọ mẹsusu lẹ, gọna togán susu lẹ, sọgbe hẹ zẹẹmẹ Efesunu lẹ 4:18, 19 tọn todin he dọmọ: “Wuntuntun yé he tọn dozinvlu, he yè hẹn zun akọdevo sọn ogbẹ̀ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, na mayọnẹn he tin to yé homẹ tọn wutu, na sinsinyẹn ayiha yetọn tọn wutu: yé mẹhe ayiha yetọn jẹgló, bọ yé sọ yí yede na wantuntun, nado nọ yí nukunkẹn do wazọ́n mawé tọn, po wọnkuku po.”
5. (a) Naegbọn nuyizan jijọho bibasi gbẹtọvi tọn lẹ do gboawupo? (b) Wẹndomẹ homẹmiọnnamẹ tọn tẹwẹ Psalm 37 bẹhẹn?
5 Nuyizan gbẹtọvi mapenọ lẹ tọn depope ma sọgan de nukunkẹn, ṣejannabi, po wangbẹna he gbayipe to egbehe lẹ po sẹ̀ sọn ahún gbẹtọvi lẹ tọn mẹ gba. Mẹdatọ mítọn kẹdẹ, yèdọ Nupojipetọ lọ Oklunọ Jehovah, wẹ sọgan basi enẹ! Humọ, sọha kleun homẹmiọnnọ lẹ tọn kẹdẹ to gbẹtọvi lẹ mẹ wẹ jlo nado kẹalọyi anademẹ etọn. Vogbingbọn he tin to kọdetọn ehelẹ po mẹylankan aihọn tọn lẹ po mẹ yin didohia to Psalm 37:9-11 mẹ dọmọ: “Yè na sán ylanwatọ lẹ sẹ̀: ṣigba yé he nọtepọn Oklunọ lẹ wẹ na dugu aigba tọn. Na whenu pẹde, mẹylankan lẹ ma na tin ba . . . Ṣigba homẹmiọnnọ lẹ na dugu aigba tọn; yé na hẹnhomẹhùn yéde to jijọho susu mẹ.”
6, 7. Kandai sinsẹ̀n aihọn tọn tẹlẹ wẹ dohia dọ yé ko gboawupo nado yinuwa taidi wẹnsagun jijọho tọn lẹ?
6 To whelọnu lo, be wẹnsagun jijọho tọn lẹ sọgan yin mimọ, to sinsẹ̀n aihọn awutunọ ehe tọn lẹ mẹ ya? Eyọn, etẹwẹ yin kandai sinsẹ̀n tọn jẹ ojlẹ egbezangbe tọn mẹ? Whenuho dohia dọ sinsẹ̀n ko tindo mahẹ to e mẹ, mọwẹ, tlẹ ko yin asisa hùnsọndai susu lẹ tọn to gblagbla owhe kanweko lẹ tọn mẹ. Di apajlẹ, linlinwe Christian Century osẹ 30 août, 1995 tọn to linlin nina do hunyanhunyan to Yougoslavie dai tọn lọ ji, dọmọ: “To Serbie he tin to anademẹ Bosnie tọn glọ, yẹwhenọ lẹ sinai do oján nukọn tọn to opli tonudọtọ lẹ tọn he yé ma jẹ na ji, podọ bosọ tin to hukan awhànfuntọ lẹ tọn ji, fie pipli awhànfuntọ lẹ tọn po awhànfunnu lẹ po tlẹ nọ yin didona jẹnukọnna awhànfunfun te.”
7 Azọ́n owhe kanweko mẹdehlan Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ tọn to Aflika ma ko hẹn kọdetọn dagbe depope wá gba, dile e yin didohia ganji do to Rwanda, yèdọ aigba de fie 80 to kanweko ji yin yinyọnẹn nado yin Katholiki te. Linlinwe The New York Times 7 juillet 1995 tọn, na linlin dọmọ: “Golias, linlinnamẹwe Katholiki tọn paa de, heyin zinzinjẹgbonu to Lyons [France], basi tito nado dohiagona yẹwhenọ Rwandanu 27 dogọ lẹ po yẹwhenọ-yọnnu pámẹnọtọ ẹnẹ po mẹhe yé dọ nado hù kavi na tuli mẹhùhù to Rwanda to owhe he wayi mẹ.” Jlọjẹ Aflikanu lẹ tọn, ogbẹ́ he nọ penukundo jlọjẹ gbẹtọvi lẹ tọn go to Londres, tindo nudọnamẹ ehe: “Yèdọ ma tlẹ hò abọẹninọ etọn pọ́n, ṣọṣi lẹ dona dogbe hlan nuwiwa alọdodemẹ tọn he delẹ to yẹwhenọ etọn lẹ, sinsẹ̀ngan lẹ po yẹwhenọ-yọnnu pámẹnọtọ lẹ po basi to akọ̀ vivasudo mẹ.” Ehe di ninọmẹ lọ to Islaeli to whenuena wẹnsagun nugbo Jehovah tọn Jẹlemia, basi zẹẹmẹ “winyan” Islaeli tọn, to kọndopọmẹ po togán etọn lẹ po, yẹwhenọ etọn lẹ, po yẹwhegan etọn lẹ po, e yidogọ dọmọ: “To avọ̀tó towe lẹ mẹ wẹ yè mọ ohùn gbigbọ ayiha wamọnọ homẹvọnọ lẹ tọn tọn te.”—Jẹlemia 2:26, 34.
8. Naegbọn e do sọgan yin didọ dọ wẹnsagun jijọho tọn wẹ Jẹlemia yin?
8 Jẹlemia ko nọ saba yin yiylọ dọ yẹwhegan nugbajẹmẹji tọn, ṣigba e sọgan sọ yin yiylọ dọ wẹnsagun jijọho Jiwheyẹwhe tọn. E dlẹnalọdo jijọho pludopludo dile Isaia ko basi do jẹnukọnna ẹn. Jehovah yí Jẹlemia zan nado lá whẹdida do Jelusalẹm ji, bo dọmọ: “Na homẹgble adi ṣie tọn de po homẹwlu ṣie tọn po wẹ tòdaho he ko yin hlan mi sọn azán he gbè yé ko do e yèdọ jẹ azán he gbè; na yẹn nido sẹtẹnna ẹn sọn nukunmẹ ṣie nukọn: na oylan ovi Islaeli tọn lẹ tọn lẹpo tọn wutu po ovi Juda tọn lẹ tọn po, he yé ko wà nado hẹnhomẹgble mi hlan adi, yewlẹ, ahọlu yetọn lẹ, ahọvi yetọn lẹ, yẹwhenọ yetọn lẹ, po yẹwhegan yetọn lẹ po, po omẹ Juda tọn lẹ po, po tomẹnu Jelusalẹm tọn lẹ po.” (Jẹlemia 32:31, 32) Ehe nọtena whẹdida Jehovah tọn do togán lẹ po sinsẹ̀ngan Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ po ji to egbehe. Na jijọho nugbo nido gbayipe, oylan po danuwiwa po hẹnwatọ ehelẹ dona yin didesẹ! Na nugbo tọn yé ma yin wẹnsagun jijọho tọn gba.
Plidopọ Akọta lẹ Tọn Na Hẹn Jijọho Wá Ya?
9. Nawẹ Plidopọ Akọta lẹ tọn sọalọakọn nado yin wẹnsagun jijọho tọn gbọn?
9 Be Plidopọ Akọta lẹ tọn ma sọgan lẹzun wẹnsagun nugbo jijọho tọn de wẹ ya? To popolẹpo mẹ, bẹjẹeji kandai gbemima etọn tọn, he yin dide basi do e ji to juin 1945, yèdọ azán 41 lẹ poun whẹpo bọmbu nuzanusẹvaun tọn do và Hiroshima sudo, dọ linlẹn etọn lẹ: “nado whlẹn whẹndo sọgodo tọn sọn awufiẹsa awhàn tọn si.” Hagbẹ sọgodo tọn 50 Plidopọ Akọta lẹ tọn wẹ “dona kọ̀n huhlọn [yetọn] lẹ dopọ nado hẹn jijọho po gingán po lẹdo aihọn pe go.” To egbehe titobasinanu Plidopọ Akọta lẹ tọn tindo hagbẹ akọta 185 lẹ tọn, bọ yemẹpo kọngbedopọ bo basi klandowiwe hlan yanwle dopolọ.
10, 11. (a) Nawẹ sinsẹ̀ngán lẹ do godonọnamẹ yetọn hia na Plidopọ Akọta lẹ tọn gbọn? (b) To aliho tẹmẹ wẹ papa lẹ basi zẹẹmẹ “Wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe Tọn” to aliho agọ̀ mẹ gbọn?
10 To gblagbla owhe lẹ tọn mẹ, titobasinanu Plidopọ Akọta lẹ tọn ko yin pipà po ogbè lele po, titengbe gbọn nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ dali. To 11 avril 1963, Papa Jean XXIII doalọ wekanhlanmẹ etọn mẹ he hosọ etọn yin “Pacem in Terris” (“Jijọho to Aigba ji”) to ehe mẹ e dọmọ: “Ojlo vẹkuvẹku mítọn wẹ e yin dọ titobasinanu Plidopọ Akọta lẹ tọn—to dodonu etọn po nutindo etọn lẹpo mẹ—na penugo nado penukundo kiklo-yinyin po gigonọ-yinyin azọngban etọn tọn po go.” To nukọnmẹ, to juin 1965, nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ, zánnù nado nọtena madoawe gbẹtọvi he to aihọn mẹ lẹ tọn, bo wà hùnwhẹ jijiwhe 20tọ Plidopọ Akọta lẹ tọn to San Francisco. Mọdopolọ to 1965, Papa Paul VI to dlapọn de hlan Plidopọ Akọta lẹ tọn whenu basi zẹẹmẹ etọn taidi “todido godo tọn na pọninọ po jijọho po.” To 1986, Papa Jean Paul II kọngbedopọ nado nọgodona Owhe Jijọho Lẹdo Aihọn Pé Plidopọ Akọta lẹ tọn.
11 Whladopo dogọ, to dlapọn etọn whenu to octobre 1995, papa lọ lá dọmọ: “To egbehe mí to hùnwhẹ Wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe Tọn tọn basi.” Ṣigba be wẹnsagun wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn wẹ e yin nugbonugbo ya? To hodidọ do nuhahun aihọn tọn lẹ ji mẹ, e zindonukọn nado dọmọ: “Dile mí pannukọn avùnnukundiọsọmẹ sinsinyẹn ehelẹ, nawẹ mí sọgan gboawupo nado yọ́n azọngban Titobasinanu Plidopọ Akọta lẹ tọn do?” Plidopọ Akọta lẹ tọn, kakati nado yin Ahọluduta Jiwheyẹwhe Tọn, wẹ yin nudide papa tọn.
Whẹwhinwhẹ́n ‘Avi Vivẹ́ Vivi’ Tọn Lẹ
12, 13. (a) Nawẹ Plidopọ Akọta lẹ tọn yinuwa to aliho he yin zẹẹmẹ etọn basi to Jẹlemia 6:14 mẹ gbọn? (b) Naegbọn gandudu Plidopọ Akọta lẹ tọn do tin to zẹẹmẹ heyin bibasi to Isaia 33:7 mẹ?
12 Hùnwhẹ 50tọ didoai Plidopọ Akọta lẹ tọn bibasi ko gboawupo nado dè todido nujọnu “jijọho to aigba ji” tọn depope hia. Whẹwhinwhẹ́n dopo yin didohia gbọn linlinkantọ de dali to linlinwe The Toronto Star Canada tọn mẹ, mẹhe wlan dọmọ: “Plidopọ Akọta lẹ tọn yin kinnikinni he ma tindo adú de, he nọ lì to whenuena e yin pinpannukọn gbọn walọ kanyinylan gbẹtọvi lẹ tọn dali, ṣigba dona nọtepọn hagbẹ etọn lẹ nado yí adú lẹ do aglàn etọn mẹ whẹpo e nado sọgan hàndú mẹ.” Hugan whlasusu wẹ adùhẹnmẹ enẹ ma nọ tindo huhlọn sọmọ podọ nọ wá gbọwhenu tlala nado yinuwa. Wẹnsagun jijọho tọn lẹ to titonu aihọn dinwhenu tọn mẹ, podọ na titengbe tọn mẹhe tin to Mẹylọhodotọklisti mẹ lẹ, ko yinuwa sọgbe hẹ hogbe Jẹlemia 6:14 tọn lẹ: “Yé ko hẹnazọ̀ngbọna kikẹ̀ viyọnnu omẹ ṣie lẹ tọn lẹ dohlà, bo didọmọ, jijọho, jijọho; whenuena jijọho de ma tin.”
13 Mẹhe jẹ otẹn wekantọ daho Plidopọ Akọta lẹ tọn mẹ lọ ko wazọ́n sinsinyẹn, podọ matin ayihaawe po ahún dopo po, nado hẹn Plidopọ Akọta lẹ tọn tindo kọdetọn dagbe. Ṣigba nudindọn sinsinyẹn pludopludo to hagbẹ 185 he tindo yanwle he gbọnvo susu lẹ ṣẹnṣẹn dogbọn lehe yè na dè awhànfunfun pò, nuwiwa whẹsadokọnamẹ tọn, po nukunpedo akuẹzinzan go po ko hẹnalọdotena pọndohlan kọdetọn dagbe tintindo tọn. To linlin whemẹwhemẹ tọn etọn na 1995 mẹ, wekantọ daho whenẹnu tọn lọ wlan dogbọn alọhẹndotena “nugbajẹmẹji awhàn nuzanusẹvaun wẹkẹ” tọn dali taidi nuhe to aliho hùn na “akọta lẹ nado wazọ́n to pọmẹ dohlan nukọnyiyi akuẹzinzan po lẹdo tọn po na gbẹtọvi lẹpo.” Ṣigba e yidogọ dọmọ: “E blawu dọ, kandai nujijọ aihọn tọn lẹ na owhe vude he wayi lẹ ko yin nuhe gbọnvo pete na nukundido dagbe tọn enẹlẹ.” Na nugbo tọn, mẹhe to linlẹn nado lẹzun wẹnsagun jijọho tọn ehelẹ to ‘avivi vivẹ́.’
14. (a) Naegbọn e do sọgan yin didọ dọ Plidopọ Akọta lẹ tọn ko duahọ to akuẹzinzan po walọyizan po liho? (b) Nawẹ Jẹlemia 8:15 to yinyin hinhẹndi gbọn?
14 Hosọ de to The Orange County Register Californie tọn mẹ hia dọmọ: “Plidopọ Akọta lẹ tọn to Akuẹ Zinzan Liho, to Walọdagbe Liho Yin Ahọ́tọnọ.” Linlinwe lọ dọ dọ to 1945 po 1990 po gblamẹ, hugan awhàn 80 lẹ wẹ tin, he yí hugan ogbẹ̀ livi 30 gbẹtọ lẹ tọn. E yihodọ sọn zinjẹgbonu wekantọ de tọn na octobre 1995 heyin Reader’s Digest mẹ mẹhe “basi zẹẹmẹ nuyiwa awhànfunfun Plidopọ Akọta lẹ tọn taidi dehe yin hiadogona gbọn ‘awhàngán he ma penugo lẹ dali, awhànfuntọ jimaplọn lẹ, gbekọndopọ hẹ gufọntọ lẹ, awugbopo nado hẹnalọdotena danuwiwa lẹ podọ to ojlẹ delẹ mẹ tlẹ nọ yidogọna awufiẹsa lẹ ga.’ Humọ, ‘obá he mẹ nuhẹngú, oklọ, po huhlọn ṣiṣizan po ko jẹ sẹhundaga.’ ” To adà he hosọ etọn yin “Plidopọ Akọta lẹ tọn to Owhe 50tọ mẹ,” linlinwe lọ The New York Times hẹn hosọ lọ “Nukunmapedonugo ganji po Nuhẹngu po Hẹn Linlẹn Plidopọ Akọta lẹ tọn Jẹvọ́.” Linlinwe The Times Londres, Angleterre tọn, bẹ hosọ de hẹn po hogbe lọ lẹ po “Awugbopo Owhe Kandeao Tọn—Plidopọ Akọta lẹ tọn tindo nuhudo tito-to-whinnu he sọgbe tọn nado jẹ yanwle etọn lẹ kọ̀n.” Na nugbo tọn, e taidi lehe mí hia to Jẹlemia weta 8, wefọ 15 mẹ do dọmọ: “Mí donukun jijọho, ṣigba dagbe de ma wá; podọ na ojlẹ azọ̀nhẹngbọ tọn de, bo dayi e go, avosisa!” Podọ budonamẹ nuyiwa nuzanusẹvaun tọn gbẹpo to avòsana gbẹtọvi lẹ. E họnwun dọ, Plidopọ Akọta lẹ tọn mayin wẹnsagun jijọho tọn he gbẹtọvi lẹ tindo nuhudo etọn gba.
15. Nawẹ Babilọni hohowhenu tọn po ovivi etọn lẹ to sinsẹ̀n liho po sọawuhia nado yin nuvasudotọ po nulunọ po gbọn?
15 Etẹwẹ na yin kọdetọn ehe lẹpo tọn? Hogbe dọdai Jehovah tọn lẹ họnwun gblegede. Tintan whẹ́, etẹwẹ to te pọ́n sinsẹ̀n lalo aihọn tọn lẹ he nọ saba yí whlasusu do jihọntọn vivẹ́ po Plidopọ Akọta lẹ tọn po? Ovivi asisa boṣiọ sinsẹ̀n tọn wẹ yé yin, yèdọ Babilọni hohowhenu tọn. Po gbesisọ po, yé yin zẹẹmẹ basina to Osọhia 17:5 mẹ taidi “Babilọni Daho, onọ̀ yọnnu ayọdetọ lẹ tọn, po osùnú aihọn tọn lẹ po.” Jẹlemia basi zẹẹmẹ vasudo titobasinanu yẹnuwatọ ehe tọn. Taidi ayọdetọ de, yé ko doyẹklọ tonudọtọ aihọn tọn lẹ, bo pagigona Plidopọ Akọta lẹ tọn podọ to awuwlena haṣinṣan he ma sọgbe hẹ osẹn lẹ po hagbẹ huhlọn tonudidọ tọn etọn lẹ po. Yé ko yin mahẹ tindotọ titengbe de to awhàn whenuho tọn lẹ mẹ. Linlinnatọ dopo po alọdlẹndonu po dọ gando awhàn sinsẹ̀n tọn to Inde go dọmọ: “Karl Marx dlẹnalọdo sinsẹ̀n taidi amasin adínọ na gbẹtọgun lẹ. Ṣigba hogbe enẹ ma sọgan ko yin nugbo pete gba na amasin adínọ nọ hẹnmẹ gbọjọ, e nọ hẹn gbẹtọ kúṣiọ. Kakatimọ, sinsẹ̀n hugan huhlọn amasin adínọ cocaïne de tọn. E to danuwiwa daho lẹ detọnjẹgbonu podọ huhlọn nuvasudo sinsinyẹn de wẹ e yin.” Wekantọ enẹ lọsu ma sọgbe pete gba. Sinsẹ̀n lalo tọn yin nuvasudotọ po alẹdatọ po dopọ.
16. Naegbọn gbẹtọ ahunjijlọnọ lẹ sọgan họ̀n sọn Babilọni Daho lọ mẹ todin? (Sọ pọ́n Osọhia 18:4, 5 ga.)
16 To whelọnu lo, etẹwẹ gbẹtọ ahunjijlọnọ lẹ dona wà? Wẹnsagun Jiwheyẹwhe tọn Jẹlemia na mí gblọndo lọ dọmọ: “Họnyi sọn gblagbla Babilọni tọn mẹ, bo whlẹn omẹ dopodopo ogbẹ̀ etọn. . . . Na ojlẹ ahọsuyi Oklunọ tọn tọn wẹ.” Ayajẹnọ wẹ mí yin dọ livi lẹ ko họnyi sọn osla Babilọni Daho lọ tọn lẹ mẹ, yèdọ ahọluigba aihọn sinsẹ̀n lalo tọn. Be hiẹ yin dopo to omẹ ehelẹ mẹ ya? To whelọnu lo hiẹ sọgan tindo nukunnumọjẹnumẹ ganji lehe Babilọni Daho lọ ko yinuwa do akọta aigba tọn lẹ go do sọ: “Akọta lẹ ko nù sọn ovẹn ewọ tọn mẹ. Enẹwutu wẹ akọta lẹ yín nulunọ.”—Jẹlemia 51:6, 7.
17. Whẹdida tẹwẹ na yin hinhẹnṣẹ to madẹnmẹ do Babilọni Daho lọ ji, podọ etẹwẹ na bọdo nuyiwa enẹ go?
17 To madẹnmẹ, hagbẹ “nulunọ” Plidopọ Akọta lẹ tọn na yin yiyizan gbọn Jehovah dali nado lẹ́ pannukọn sinsẹ̀n lalo, dile e yin zẹẹmẹ etọn basi to Osọhia 17:16 mẹ do dọmọ: “Ehelẹ wẹ na gbẹwanna ayọdetọ lọ, bo na basi i matinhuwhẹhomẹtọnọ, bosọ hẹn ẹn jẹmẹ́, yé na dù olàn etọn, bo nasọ yí miyọ́n do fiọ ẹ gbidigbidi.” Ehe na dohiagona bẹjẹeji nukunbibia daho lọ tọn ehe yin alọdlẹndo to Matiu 24:21 mẹ podọ he na wá vivọnu to Amagẹdọni, awhàn azán daho Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ tọn gbè. Taidi Babilọni hohowhenu tọn, Babilọni Daho lọ na mọ whẹdida he yin lilá to Jẹlemia 51:13, 25 mẹ yí dọmọ: “Ṣo hiẹ nọ nọ̀ osin susu lẹ ji, susunọ to adọkunnu lẹ mẹ, yè hẹn opodo towe wá, ojlẹ nukunkẹn towe tọn. Doayi e go, yẹn tin agọ̀ do ogo we, hiẹ osó viva tọn, wẹ Oklunọ dọ, he và aigba lẹpo: podọ yẹn na dlẹn alọ tọ́n do ojí we, bo bli we jẹte sọn osé lẹ mẹ, bosọ hẹn we zùn osó fifiọ de.” Akọta he gblezọn, he nọ na tuli awhàn lẹ na hodo sinsẹ̀n lalo biọ vasudo mẹ dile azán ahọsuyi Jehovah tọn na gbajẹgbonu do yé lọsu lẹ ji ga.
18. Whetẹnu podọ nawẹ Isaia 48:22 na gbẹ́ mọ hẹndi yí gbọn?
18 To 1 Tẹsalonikanu lẹ 5:3 mẹ, e dọ dogbọn mẹylankan lọ dali dọmọ: “Na whenuena yé to didọmọ: ‘Jijọho po gingán po;’ whenẹnu wẹ dindọn ajiji wá ota yetọn, kẹdẹdi ajlù to yọnnu he mọhò ji; yé ma sọ to na gán.” Omẹ ehelẹ go wẹ Isaia dọho gando dọmọ: “Doayi e go! . . mẹdagun jijọho tọn lẹ nasọ viavi vivẹ́.” (Isaia 33:7) Na nugbo tọn, dile mí hia to Isaia 48:22 mẹ do, “jijọho ma tin na omẹ ylankan lẹ, wẹ Oklunọ dọ.” Ṣigba sọgodo tẹwẹ to tenọpọ́n wẹnsagun nugbo jijọho Jiwheyẹwhe tọn lẹ? Hosọ mítọn he bọdego na dọ.
Kanbiọ Dogbapọn Tọn Lẹ
◻ Po hogbe sinsinyẹn tẹlẹ po wẹ yẹwhegan Jiwheyẹwhe tọn lẹ do dè wẹnsagun lalo tọn lẹ gbà?
◻ Naegbọn nuyizan gbẹtọvi tọn lẹ do gboawupo to vivẹnudido mẹ nado hẹn jijọho dẹn-to-aimẹ wá?
◻ Nawẹ wẹnsagun jijọho tọn nugbo lẹ gbọnvo na godonọnamẹtọ Plidopọ Akọta lẹ tọn gbọn?
◻ Etẹwẹ homẹmimiọnnọ lẹ dona wà nado mọ homẹhunhun to opagbe jijọho tọn he Jehovah do mẹ?
[Yẹdide to weda 23]
Isaia, Jẹlemia, po Daniẹli po yémẹpo dọ dọdai awugbopo vivẹnudido gbẹtọvi tata lẹ tọn nado hẹn jijọho wá
[Yẹdide to weda 24]
“Aihọn lẹpo sọ mlọnai to omẹ ylankan lọ mẹ.”—Apọsteli Johanu
[Yẹdide to weda 25]
“Wuntuntun yé he tọn dozinvlu.”—Apọsteli Paulu