Kanbiọ Sọn Wehiatọ Lẹ dè
Susu Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn nọ payi hùnwhẹ whemẹwhemẹ alọwle tọn lẹ go. Jijizan yin hùnwhẹ whemẹwhemẹ whenuena yè yin jiji tọn. Enẹwutu naegbọn yè nọ basi hùnwhẹ whemẹwhemẹ alọwle tọn ṣigba ma nọ basi hùnwhẹ whemẹwhemẹ jijizan tọn lẹ?
Nado dọ hójọhó, nuhudo matin na Klistiani de nado basi hùnwhẹ awe lọ lẹ gba. Ṣogan, enẹ ma zẹẹmẹdo dọ awe lẹ yin nudopolọ to nujọnu-yinyin mẹ kavi dọ Klistiani lẹ dona pọ́n tintan lọ (hùnwhẹ whemẹwhemẹ alọwle tọn lẹ) hlan dile yé nọ pọ́n hùnwhẹ jijizan tọn lẹ hlan do gba.
Dile e yin ayidego do, e sọgan yin didọ dọ awe lẹ yin hùnwhẹ whemẹwhemẹ tọn lẹ na “hùnwhẹ whemẹwhemẹ tọn” de yin ‘azán de he dohiagona nujijọ delẹ vivọ́ hẹnwa aimẹ to whemẹwhemẹ.’ E sọgan yin hùnwhẹ nujijọ depope tọn—azán he gbè hiẹ tindo owù-nujijọ mọto tọn, mọ osun wle owhè, yì linsin hẹ whẹndo towe, po mọmọ po sọyi. E họnwun dọ Klistiani lẹ ma nọ diọ “hùnwhẹ” lẹpo zun azán vonọtaun de kavi nọ wà agọ́ de nado basi hùnwhẹ oflin etọn tọn gba. Mẹde dona lẹnnupọn do wunmẹ nujijọ de tọn ji bo basi nudide nuhe sọgbe lọ tọn.
Di apajlẹ, Jiwheyẹwhe na nudọnamẹ tlọlọ Islaelivi lẹ nado nọ basi hùnwhẹ whemẹwhemẹ azán he gbè angẹli etọn juwayi gbọn owhé Islaelivi lẹ tọn ji to Egipti po kọdetọn gbejizọnlin pọmẹ omẹ etọn lẹ tọn po to 1513 J.W.M. (Eksọdusi 12:14) To whenuena Juvi lẹ, gọna Jesu, to godo mẹ basi oflin hùnwhẹ nujijọ enẹ tọn, e yin to tonusise mẹ hlan anademẹ Jiwheyẹwhe tọn, podọ yé ma wàmọ po agọ́ kavi nunina lẹ ninamẹ po gba. Juvi lẹ sọ nọ pọ́n hùnwhẹ whemẹwhemẹ vivọklandowiwe tẹmpli lọ tọn hlan taidi onú vonọtaun de. Dile etlẹ yindọ oflin hùnwhẹ nujijọ ehe tọn bibasi mayin gbedena to Biblu mẹ do, Johanu 10:22, 23 na ayinamẹ dọ Jesu ma jẹagọdo bibasi etọn gba. To tadona mẹ, Klistiani lẹ nọ tindo opli vonọtaun de to hùnwhẹ whemẹwhemẹ okú Jesu tọn whenu. Na nugbo tọn, ehe nọ yin bibasi to tonusise mẹ na gbedide họnwun heyin mimọ to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ.—Luku 22:19, 20.
Etẹwẹ dogbọn hùnwhẹ whemẹwhemẹ alọwle tọn lẹ dali? E gbayipe to aigba delẹ ji na asu po asi po nado payi hùnwhẹ whemẹwhemẹ kọndopọ alọwle tọn yetọn mẹ bibiọ go, yèdọ tito de he Jiwheyẹwhe zedai. (Gẹnẹsisi 2:18-24; Matiu 19:4-6) Na jide tọn, Biblu ma do alọwle hia to ninọmẹ agọ̀ mẹ gba. Jesu yì hùnwhẹ alọwle tọn de tẹnmẹ bosọ yidogọna ayajẹ nujijọ lọ tọn.—Johanu 2:1-11.
Gbọnmọ dali e ma na yin jonọbamẹnu de gba dọ asu po asi po de to hùnwhẹ whemẹwhemẹ alọwle yetọn tọn gbè sọgan nọ yí sọwhiwhe do lẹnnupọn do ayajẹ-yinyin nujijọ enẹ tọn ji podọ do gbemima yetọn nado wazọ́n na kọdetọn dagbe taidi asu po asi po ji. Vlavo yé payi nujijọ ayajẹ tọn ehe go to nuglọ, taidi asu po asi po poun, kavi yé tindo hẹnnumẹ vude lẹ kavi họntọn pẹkipẹki lẹ hẹ yé yin nudide yetọn. Nujijọ lọ ma dona lẹzun whẹjijọ de poun na ayidedai pọmẹ tọn daho de gba. To nuwiwa ehe tẹnmẹ Klistiani lẹ na jlo nado yin anadena gbọn nunọwhinnusẹ́n lẹ he gando gbẹzan yetọn lẹ go egbesọegbesọ dali. Enẹwutu eyin mẹde basi oflin hùnwhẹ whemẹwhemẹ alọwle de tọn kavi lala yin whẹho mẹdetiti tọn.—Lomunu lẹ 13:13, 14.
Nalete, etẹwẹ dogbọn ayidonugo vonọtaun nina jijizan dali? Be mí tindo dohia depope sọn Biblu mẹ gando hùnwhẹ whemẹwhemẹ tọn mọnkọtọn de go ya?
Eyọn, to fliflimẹ owhe kanweko ehe tọn, Biblu Plọntọ lẹ, dile Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin yinyọnẹn do to whenẹnu, nọ payi jijizan lẹ go. Susu yetọn tindo owe pẹvi de he nọ yin yiylọ dọ Daily Heavenly Manna. Ehelẹ bẹ wefọ Biblu tọn hẹn na azán dopodopo, podọ Klistiani susu lẹ nọ ze fọto pẹvi de heyin hatọ Biblu Plọntọ de tọn do weda lẹ he sọgbe hẹ jijizan hatọ Biblu Plọntọ lẹ tọn ji. Podọ ga, Atọ̀họ̀ Nuhihọ́ Lọ Tọn [Glẹnsigbe] 15 février 1909 tọn, dọ dọ to plidopọ agbegbe de ji to Jacksonville, Florida, États-Unis d’Amérique, Mẹmẹsunnu Russell, azinponọ Ogbẹ́ tọn to whenẹnu, yin pinplan wá oplò ji. Etẹwutu? Ewọ yin nina nunina nupaṣamẹ jijizan tọn de heyin apotin yovozẹn, po agọ̀n po tọn lẹ. Enẹ na mí nukunnumọjẹnumẹ kleun nuhe ojlẹ he ko wayi lẹ tọn yin. Nado ze whẹho lẹ do ninọmẹ ojlẹ enẹ tọn mẹ, flindọ to ojlẹ enẹ mẹ, Biblu Plọntọ lẹ sọ nọ basi oflin 25 décembre tọn taidi hùnwhẹ whemẹwhemẹ jiji Jesu tọn, kavi jijizan. Yèdọ nuwiwa aṣa tọn wẹ e yin nado nọ dù núdùdù vonọtaun to whèjai Noẹli tọn to tatọ-tẹnnọ Brooklyn.
Na nugbo tọn, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko whẹ́n to gbigbọmẹ to adà susu lẹ mẹ sọn whenẹnu gbọ́n. To owhe 1920 tọn lẹ mẹ jideji hinhọ́n nugbo lọ tọn gọalọna yé nado mọ nuhe bọdego ehelẹ:
Jesu mayin jiji to 25 décembre, yèdọ azán de heyin kinkọndopọ hẹ sinsẹ̀n kosi lẹ tọn de gba. Biblu deanana mí nado basi oflin okú-zan Jesu tọn, e mayin hùnwhẹ whemẹwhemẹ jiji ewọ tọn kavi mẹdevo depope tọn gba. Mọwiwà na sọgbe hẹ Yẹwhehodọtọ 7:1 podọ nugbo lọ dọ vivọnu gbẹzan nugbonọ de tọn yin nujọnu hugan azán he gbè e yin jiji. Biblu ma tindo kandai devizọnwatọ nugbonọ depope he basi hùnwhẹ jijizan etọn tọn gba. E basi kandai hùnwhẹ jijizan kosi lẹ tọn, bo kọ̀n nujijọ ehelẹ dopọ hẹ nuyiwa kanyinylan tọn lẹ. Mì gbọ mí ni pọ́n fie dodonu hùnwhẹ whemẹwhemẹ jijizan tọn enẹlẹ bẹsọn.
Tintan lọ wẹ jijizan Falo tọn to azán Josẹfu tọn gbè. (Gẹnẹsisi 40:20-23) Gando ehe go, hosọ lọ do jijizan lẹ ji to Encyclopædia of Religion and Ethics Hastings tọn mẹ bẹjẹeji dọmọ: “Aṣa hùnwhẹ oflin jijizan tọn bibasi yin kinkọndopọ, to wunmẹ etọn mẹ, hẹ ojlẹ hihia, podọ, to nuhe e bẹhẹn mẹ, hẹ nunọwhinnusẹ́n hoho sinsẹ̀n tọn delẹ.” To godo mẹ, otanwe aihọn tọn lọ yihodọ sọn whenuho Egipti tọn kantọ Mẹdaho J. Gardner Wilkinson dè dọmọ: “Egiptinu lẹpo nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n azán lọ, podọ etlẹ yin ganhiho he mẹ e yin jiji te; podọ e yọnbasi dọ, taidi to Pẹlsia, omẹ dopodopo nọ payi jijizan etọn go po aglinjijẹ daho po, bo nọ do kuavọ na họntọn etọn lẹ po aihundida ayidedai ogbẹ́ tọn lẹpo po, gọna núdùdù dojo vonọtaun wunmẹwunmẹ lẹ.”
Hùnwhẹ jijizan bibasi tọn devo heyin nudego to Biblu mẹ wẹ Hẹlodi tọn, to ehe whenu Johanu Baptizitọ yin ota gbòna te. (Matiu 14:6-10) The International Standard Bible Encyclopedia (vọkan 1979 tọn) wleawuna zẹẹmẹ ehe dọmọ: “Glẹki fliflimẹ tọn lẹ nọ basi hùnwhẹ jijizan yẹwhe lẹ tọn po sunnu diyin lẹ tọn po. Genéthlia G[lẹ]ki tọn lẹ nọ dohiagona hùnwhẹ ehelẹ, to whenuena e yindọ genésia zẹẹmẹdo hùnwhẹ oflin jijizan omẹ nukundeji he ko kú de tọn bibasi. To 2 Macc[abees] 6:7 mẹ mí mọ alọdlẹndonu hlan genéthlia sunmẹsunmẹ Antiochus IV tọn, to ehe whenu Juvi lẹ nọ yin hinhẹn po huhlọn po nado ‘tindo mahẹ to avọ́sinsan lẹ mẹ.’ . . . To whenuena Hẹlodi basi hùnwhẹ jijizan etọn tọn ewọ to nuyiwa to kọndopọmẹ hẹ aṣa Glẹki lẹ tọn; kunnudenu depope matin na hùnwhẹ jijizan tọn bibasi to Islaeli jẹnukọnna ojlẹ Glẹki tọn gba.”
E yin alọkẹyi dọ, Klistiani nugbo lẹ to egbehe ma nọ yin ahunmẹduna zẹjlẹgo dogbọn bẹjẹeji po kọndopọ yọnbasi nuyiwa kavi aṣa sinsẹ̀n hohowhenu tọn lẹpo po dali gba, ṣigba mọjanwẹ yé ma nọ yin whinwhan nado gbẹkọ alọdlẹndonu tlọlọ he tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ go gba. Ehe bẹhẹn dọ hùnwhẹ jijizan bibasi tọn he tin to kandai Biblu tọn mẹ lẹ yin kosi lẹ tọn bosọ yin kinkọndopọ hẹ nujijọ kanyinylan tọn lẹ. Enẹwutu, Owe-wiwe lẹ ze hùnwhẹ jijizan bibasi tọn lẹ do otẹn he jẹagọ de mẹ, yèdọ nugbo de he Klistiani ahundoponọ lẹ ma nọ yí nukunpẹvi do pọ́n.
Enẹwutu, dile etlẹ yin whẹho mẹdetiti tọn mlẹnmlẹn do eyin Klistiani de dè nado payi hùnwhẹ whemẹwhemẹ alọwle yetọn tọn go, whẹwhinwhẹ́n he sọgbe lẹ tin na nuhewutu Klistiani he whèwhín lẹ do nọ joagọ sọn hùnwhẹ whemẹwhemẹ jijizan tọn lẹ bibasi kọ̀n.