Azọ́nwatọgbẹ́ de Wẹ Mí Yin — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Otàn Gbẹzan Tọn

Azọ́nwatọgbẹ́ de Wẹ Mí Yin

DILE E YIN DIDỌ GBỌN MELBA BARRY DALI

To 2 juillet 1999, asu ṣie po yẹn po tin to plidopọ daho Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de ji, dile mí ko nọ basi do whla fọtọ́n susu to owhe 57 alọwle mítọn tọn mẹ. Lloyd to hodidọ tadona tọn dọ to plidopọ agbegbe tọn ji to Hawaii to vendredi enẹ. To ajiji mẹ, e jai. Mahopọnna vivẹnudido lẹpo nado hẹn ẹn gọwa ogbẹ̀, e kú.a

LEHE mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu Klistiani tọn enẹlẹ po he nọgodona mi bo gọalọna mi nado pehẹ nugbajẹmẹji ehe to Hawaii lẹ họakuẹ sọ! Lloyd ko yinuwado gbẹzan susu yetọn lẹ tọn ji, gọna mẹsusu devo lẹ lẹdo aihọn pé.

To diblayi owhe awe die sọn okú etọn whenu gbọ́n, yẹn ko lẹnnupọndo owhe họakuẹ mítọn lẹ dopọ ji—he susu yin to azọ́ndenamẹ mẹdehlan tògodo tọn mẹ gọna tatọ́-tẹnnọ aihọn tọn heyin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Brooklyn, New York. Yẹn ko sọ lẹnnupọn do gbẹzan fliflimẹ tọn ṣie ji to Sydney, Australie, gọna avùnnukundiọsọmẹnu lẹ he Lloyd po yẹn po pannukọn nado sọgan dà mídelẹ to adà bẹjẹeji Wẹkẹ Whàn II tọn whenu. Tintan, whẹ́, mì gbọ ma dọna mì lehe yẹn lẹzun Kunnudetọ de po lehe yẹn dukosọ hẹ Lloyd yigodo jẹ 1939 do.

Lehe Yẹn Lẹzun Kunnudetọ de Do

James po Henrietta Jones po wẹ mẹjitọ owanyinọ po mẹtọnhopọntọ ṣie lẹ po. Owhe 14 poun wẹ yẹn tindo to whenuena yẹn dotana wehọmẹ to 1932. Aihọn tin to ṣẹnṣẹn Awusinyẹnnamẹ Sinsinyẹn Akuẹzinzan tọn mẹ to whenẹnu. Yẹn jẹ azọ́nwa ji nado gọalọna whẹndo lọ, he bẹ nọviyọnnu ṣie pẹvi awe lẹ hẹn. To owhe vude lẹ gblamẹ, yẹn tindo azọ́n he nọ suahọmẹ ganji de to fie viyọnnu jọja susu to azọ́nwa to oglọ ṣie te.

To madẹnmẹ, to 1935, Mama kẹalọyi owe sinai do Biblu ji de sọn dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ dè bosọ yin dududeji to madẹnmẹ dọ emi ko mọ nugbo lọ. Hagbẹ whẹndo lọ tọn he pò lẹ lẹndọ e hùnalẹ̀ wẹ. Etomọṣo, to gbèdopo, yẹn mọ alọnuwe apomẹ tọn lọ he hosọ etọn yin Où sont les morts? bọ hosọ etọn sọ fọnjlodotena mi. Enẹwutu yẹn hia alọnuwe apomẹ tọn lọ to nuglọ. Enẹ yin ojlẹ diọdo tọn de to gbẹzan ṣie mẹ! To afọdopolọji yẹn jẹ zinzọn hẹ Mama yì opli osẹ-gblamẹ tọn de he nọ yin yiylọdọ Oplọn Jlẹkaji tọn ji. Alọnuwe apomẹ tọn lọ he hosọ etọn yin Étude Modèle—he to godo mẹ wá yin atọ̀n—bẹ kanbiọ po gblọndo lẹ po hẹn gọna wefọ he nọgodona gblọndo lọ lẹ.

Diblayin to ojlẹ enẹ mẹ, to avril 1938, Joseph F. Rutherford, heyin afọzedaitọ de sọn tatọ́-tẹnnọ aihọn tọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn, dla Sydney pọ́n. Hodidọ gbangba tọn etọn wẹ yin tintan he yẹn yì pọ́n. E dona ko yin bibasi to Tòhọ Sydney tọn mẹ, ṣigba nukundiọsọmẹtọ lẹ tindo kọdetọn dagbe to hùzizẹ do yizan nọtẹn lọ tọn mítọn ji. Kakatimọ, hodidọ lọ yin nina to Aigba Aihundatẹn Lanmẹyiya Sydney tọn he klo taun ji. Na nulila dogọ heyin awuwlena gbọn nukundiọsọmẹ lọ dali wutu, nudi gbẹtọ 10 000 wẹ wá, yèdọ sọha mẹpaṣa tọn taun de eyin yè lẹnnupọndeji dọ Kunnudetọ 1 300 poun wẹ tin to Australie to ojlẹ lọ mẹ.

To madẹnmẹ to enẹgodo, yẹn tindo mahẹ to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ na ojlẹ tintan—podọ matin azọ́nplọnmẹ depope. To whenuena pipli mítọn jẹ aigba-denamẹ yẹwhehodidọ tọn mítọn ji, mẹhe to nukọntọ yin lọ dọna mi dọ, “Ohọ̀ towe niyẹn tin to dọ́n.” Winyan hù mi sọmọ bọ whenuena yọnnu lọ wá ohọ̀n ji, yẹn kanse dọ, “Jaale, be hiẹ sọgan dọ ogàn nẹmu he hò na mi ya?” E lẹkọyì họmẹ, pọ́n ogàn, bosọ tọ́n jẹgbonu wá bo dọna mi. Vivọnu dlapọn ṣie tọn niyẹn. Yẹn lẹkọyì mọto lọ kọ̀n.

Ṣigba, yẹn ma gbọjọ gba, podọ to madẹnmẹ yẹn to wẹndagbe Ahọluduta tọn má hẹ mẹdevo lẹ to gbesisọmẹ. (Matiu 24:14) To mars 1939, yẹn basi yẹhiadonu klandowiwe ṣie tọn hlan Jehovah gbọn yinyin bibaptizi dali to sinhẹnnu awulẹpa kọmẹnu mítọn, Dorothy Hutchings tọn mẹ. Na mẹmẹsunnu depope matin-to-aimẹ wutu, to madẹnmẹ to baptẹm ṣie godo, yẹn yin nina azọngban agun tọn lẹ he to paa mẹ nọ yin didena Klistiani sunnu lẹ kẹdẹ.

To paa mẹ mí nọ basi opli mítọn lẹ to owhé mẹdopodopo lẹ tọn gbè, ṣigba mí nọ haya plitẹnhọ de na hodidọ gbangba tọn lẹ to whedelẹnu. Sunnu jọja whanpẹnọ de sọn Bẹtẹli, yèdọ wekantẹn alahọ tọn mítọn, wá agun pẹvi mítọn mẹ nado dọ togunmẹho. Whẹwhinwhẹ́n devo tin ga na wiwá etọn ehe yẹn ma yọnẹn—yèdọ nado yọ́n nususu dogọ gando yẹn go. Mọwẹ, lehe yẹn dukosọ hẹ Lloyd do niyẹn.

Whẹndo Lloyd Tọn Yinyọnẹn

To madẹnmẹ yẹn tindo ojlo nado sẹ̀n Jehovah whenu-gigọ́. Ṣigba, to whenuena yẹn biọ nado basi gbehosọnalitọ (tindo mahẹ to azọ́n yẹwhehodidọ whenu-gigọ́ tọn mẹ), yẹn yin kinkanse eyin yẹn na jlo nado sẹ̀n to Bẹtẹli. Enẹwutu to septembre 1939, yèdọ osun he mẹ Wẹkẹ Whàn II bẹjẹeji, yẹn lẹzun hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn de to Strathfield, to lẹdo Sydney tọn mẹ.

To décembre 1939, yẹn basi gbejizọnlin yì Nouvelle Zélande na plidopọ agbegbe tọn de. To whenuena e yindọ Nouvelle Zélande wẹ Lloyd wá sọn, ewọ lọsu yì ga. Mí basi gbejizọnlin to bato dopolọ mẹ, podọ mí yọ́n mídelẹ ganji. Lloyd basi tito na yẹn ni yọ́n onọ̀ po otọ́ etọn po gọna nọviyọnnu etọn lẹ to plidopọ agbegbe Wellington tọn ji podọ to godo mẹ to owhé yetọn gbè to Christchurch.

Alọhinhẹndotena Azọ́n Mítọn

To samedi 18 janvier 1941, aṣẹpipa Otò he to aṣẹpana yedelẹ tọn lẹ kùn nudi gbẹduhun yuu ṣidopo nkọtọn wá wekantẹn alahọ tọn lọ bo zeafọdo nutindo lọ ji. To whenuena e yindọ ohọ̀ pẹvi he tin to họngbó Bẹtẹli tọn ji mẹ wẹ yẹn to azọ́nwa te, yẹn wẹ yin omẹ tintan he mọ yé. To nudi ganhiho 18 jẹnukọn, Bẹtẹli ko yin didọna gando alọhẹndotena lọ go, enẹwutu diblayin owe po kandai-sẹdotẹn lẹpo po wẹ ko yin bibẹ sọn alahọ lọ mẹ. To osẹ he bọdego mẹ, hagbẹ atọ́n whẹndo Bẹtẹli tọn, gọna Lloyd, yin zizedo gànpamẹ.

Yẹn yọnẹn dọ nuhe mẹmẹsunnu he tin to gànpamẹ lẹ tindo nuhudo etọn hugan wẹ núdùdù gbigbọmẹ tọn. Nado sọgan na tuli Lloyd, yẹn basi nudide nado nọ kàn “wekanhlanmẹ owanyi tọn lẹ” hlan ẹn. Yẹn nọ bẹjẹeji po hogbe he yè nọ donukun sọn wekanhlanmẹ mọnkọtọn de mẹpo, ṣigba to enẹgodo nọ basi vọkan hosọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn blebu lẹ bo nọ doalọemẹ to vivọnu taidi mẹyiwanna etọn. To osun ẹnẹ-daa godo, Lloyd yin didetọ́n.

Alọwle po Sinsẹ̀nzọnwiwa Yinukọn Dogọ Po

To 1940, onọ̀ Lloyd tọn dla Australie pọ́n, bọ Lloyd dọna ẹn dọ mí to nulẹnpọn do alọwle ji. E na ẹn avase sọta ẹ na e taidi dọ opodo titonu lọ tọn ko tin to yakẹ wutu. (Matiu 24:3-14) E sọ dọ linlẹn etọn lẹ na hagbẹ etọn lẹ ga, ṣigba to ojlẹ dopodopo mẹ, yé nọ tẹnpọn nado diọ linlẹn na ẹn ma nado wlealọ. To godo mẹ, to gbèdopo to février 1942, Lloyd plan mi tọ́n ma dọna mẹdepope—to pọmẹ hẹ Kunnudetọ asu po asi po awe he ko whlé ma nado dọ tito lọ na mẹdepope—yì wekantẹn kandai bibasi tọn, bọ mí wlealọ. Awuwledainanu depope matin to Australie to whenẹnu na Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nado basi alọwle lẹ gba.

Dile etlẹ yindọ mí mayin dotẹnmẹ na nado zindonukọn to sinsẹ̀nzọn Bẹtẹli tọn mítọn mẹ taidi asu po asi po de do sọ, mí yin kinkanse eyin mí na jlo nado yì na azọ́n gbehosọnalitọ titengbe tọn. Po homẹhunhun po wẹ mí kẹalọyi azọ́ndenamẹ lọ yì otò de mẹ he yinkọ etọn yin Wagga Wagga. Azọ́n yẹwhehodidọ mítọn tọn gbẹ́ tin to alọhẹndote glọ, podọ mí ma tindo alọgọ akuẹ tọn depope gba, enẹwutu mí dona ze agbàn mítọn dlan Jehovah ji na taun tọn.—Psalm 55:22.

Mí nọ kùn kẹkẹ aisinnu awenọ de yì glètoho lẹ mẹ, bo nọ dukosọ hẹ omẹ dagbe delẹ, bosọ nọ tindo hodọdopọ gaa lẹ hẹ yé. Mẹsusu ma nọ kẹalọyi plọnmẹ Biblu de gba. Ṣigba, mẹhe nọ penukundo nusatẹn de go yọ́n pinpẹn azọ́n he mí to wiwà tọn sọmọ bọ e nọ na atin sinsẹ́n lẹ po omá lẹ po mí to osẹ dopodopo mẹ. To whenuena mí ko zan osun ṣidopo to Wagga Wagga godo, mí yin oylọ basina lẹkọ wá Bẹtẹli.

Whẹndo Bẹtẹli tọn ko tọ́nsọn wekantẹn Strathfield tọn to mai 1942 bo ko vọ́ yin didoai do owhé omẹ voovo lẹ tọn gbè. Yé nọ sẹtẹn sọn whédegbè jẹ whédegbè to osẹ kleun delẹ godo nado dapana yinyin ayidego. To whenuena yẹn po Lloyd po lẹkọyi Bẹtẹli to août, mí kọnawudopọ hẹ yé to dopo to nọtẹn ehelẹ mẹ. Azọ́ndenamẹ mítọn to okle wẹ nado wazọ́n to dopo to wezintẹn odò-glọ tọn he ko yin didoai lẹ kọ̀n. To godo mẹ, to juin 1943, alọhẹndotenamẹ do azọ́n mítọn ji yin didesẹ.

Awuwiwlena Sinsẹ̀nzọn Mẹdehlan Tọn

To avril 1947 mí yin nina alọdowemẹwe he nọ jẹnukọn lẹ nado yì Wehọmẹ Biblu Pinplọn Watchtower Giliadi tọn, he tin to South Lansing, New York, États-Unis. To ojlẹ dopolọ mẹ, mí yin azọ́ndena nado dla agun lẹ pọ́n to Australie nado hẹn yé lodo to gbigbọ-liho. To osun kleun delẹ godo, mí mọ oylọ basinamẹ yí nado yì klasi 11tọ Giliadi tọn. Osẹ atọ̀n wẹ mí tindo nado penukundo whẹho dandan tọn mítọn lẹ go podọ nado sẹ̀ nutindo mítọn lẹ dó. Mí jo whẹndo po họntọn lẹ po do to décembre 1947 bo pànta New York hẹ omẹ 15 devo lẹ he ko yin oylọ basina na klasi dopolọ sọn Australie.

Osun kleun he mí yizan to Wehọmẹ Giliadi tọn lẹ juyi po awuyiya po, bọ mí sọ mọ azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn yí yì Japon. To whenuena e yindọ e biọ ojlẹ de nado wleawuna wema mítọn lẹ nado yì Japon, Lloyd sọ yin azọ́ndena whladopo dogọ taidi nugopọntọ tomẹyitọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de. Agun he mí yin didena nado dlapọn lẹ dlẹnkan sọn tòdaho Los Angeles tọn mẹ yì dogbó Mexique tọn ji. Mí ma tindo mọto de gba, enẹwutu Kunnudetọ lẹ nọ gbọn owanyi dali bẹ mí sọn agun de mẹ jẹ devo mẹ to osẹ dopodopo mẹ. Fie lẹdo he gbloada tlala enẹ bẹhẹn dai lẹ tindo agbegbe atọ̀n he nọ do Glẹnsigbe po atọ̀n he nọ do ogbè Espagnol tọn po todin, bọ agbegbe dopodopo bẹ nudi lẹdo ao hẹn!

To ajiji mẹ, e yin octobre 1949, bọ mí tin to aliho ji jei Japon to bato he nọ bẹ awhànfuntọ lẹ dai de mẹ. Apadewhe bato lọ tọn yin kinklandovo na sunnu bọ awetọ yin na yọnnu lẹ po ovi lẹ po. Azán dopo poun whẹpo mí nido jẹ Yokohama, mí pehẹ jẹhọn ahìzì sinsinyẹn de. Kunnudenu dohia dọ e hẹn aslọ lọ nado busẹ, na whenuena owhè zẹ̀ to wunkẹngbe, heyin 31 octobre, mí sọgan mọ Osó Fuji tọn to whanpẹ etọn lẹpo mẹ. Kuavọdona daho nankọtọn die wá azọ́ndenamẹ yọyọ mítọn mẹ!

Azọ́nwiwa hẹ Japon-nu Lẹ

Dile mí sẹpọ bato-glintẹn lọ, mí mọ gbẹtọ oda-yuunọ kanweko susu lẹ. ‘Gbẹtọ susu awhádotọ nankọtọn lẹ die!’ wẹ mí lẹn dile mí sè awhágbe daho de. Mẹlẹpo wẹ do afọpa he owhlẹ to oglọ́ na lẹ he to núdọ to owhlẹ he yè yí do gbá huto lọ na lẹ ji. To ozán dopo zinzan to Yokohama godo, mí do pínpàn yì azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn mítọn mẹ to Kobe. To finẹ Don Haslett, heyin klasigbẹ́ Giliadi tọn he ko yì Japon to osun kleun de die jẹnukọn, ko haya owhé mẹdehlan tọn de. Ohọ̀ petlezìn-awenọ whanpẹnọ, daho Agewaji Amelika tọn nkọtọn de wẹ—he tin to ovọ́ mlẹnmlẹn!

Nado wleawuna nuhe ji mí na dọ́, mí sán ogbé he dite he lẹdo owhé lọ lẹ bo tẹ́ ẹ do aigba. Mọwẹ gbẹzan mẹdehlan tọn mítọn bẹjẹeji do niyẹn, po nutindo mẹdetiti tọn he mí tindo to agbàn mítọn mẹ lẹ kẹdẹ po. Mí họ̀ adògbẹ́ pẹvi miyọ́nkán tọn de, he nọ yin yiylọdọ hibachi, nado wleawuna yozò podọ nado dà núdùdù to e ji. To zánmẹ dopo, Lloyd mọ mẹdehlan hatọ awe, Percy po Ilma Iszlaub po, bọ yé ko bà-yéde mẹ pò. E penugo nado hẹn yé gọwá ogbẹ̀ gbọn fleṣe lẹ hùnhùn nado dike jẹhọn fifá ni biọ họmẹ dali. Yẹn lọsu bà dee mẹ pò whladopo dile yẹn to núdùdù dà to adògbẹ́ miyọ́nkánnọ lọ ji. E nọ biọ ojlẹ vude nado jẹakọhẹ onú delẹ!

Ogbè lọ pinplọn yin dandannu de, podọ mí nọ plọn ogbè Japon tọn na ganhiho 11 to gbèdopo na osun dopo. To vivọnu osun dopo lọ tọn, mí bẹ lizọnyizọn lọ jẹeji po hodidọ blebu dopo kavi awe heyin kinkàndai lẹ po. To azán tintan ṣie gbè, yẹn dukosọ hẹ yọnnu họntọnjihẹmẹtọ de, heyin Miyo Takagi, he kẹalọyi mi po homẹdagbe po. To gọyìpọn lẹ whenu, Miyo po yẹn po nọ vánkan po alọgọ wezẹhomẹ Japon-gbè po Glẹnsigbe tọn lẹ po kakajẹ whenuena plọnmẹ Biblu dagbe he to nukọnzindo de bẹjẹeji. To 1999, to whenuena mí yì klandowiwe owhé alahọ tọn heyin hinhẹn gblodeji lọ tẹnmẹ to Japon, yẹn mọ Miyo whladopo dogọ, gọna omẹ vivẹ́ devo he yẹn ko plọnnu hẹ lẹ. Owhe kandeao ko juwayi, ṣigba yé gbẹsọ yin wẹndagbe-jlatọ zohunhunnọ Ahọluduta lọ tọn lẹ, bo to nuhe go yé pé lẹpo wà nado to Jehovah sẹ̀n.

To Kobe to 1^er avril 1950, nudi gbẹtọ 180 wẹ wá Oflin okú Klisti tọn bibasi mítọn tẹnmẹ. Na nupaṣamẹ mítọn, gbẹtọ 35 wẹ wá to wunkẹngbe nado tindo mahẹ to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ. Mẹdehlan dopodopo zọnhẹ omẹ yọyọ ehelẹ atọ̀n kavi ẹnẹ to lizọnyizọn lọ mẹ. Whétọ lẹ ma dọho hẹ mi gba—yèdọ jonọ de he sè ogbè Japon tọn vude poun—ṣigba kakatimọ hẹ Japon-nu he wá Oflin he zọnhẹ mi lẹ. Hodọdopọ lọ dlẹnkan taun, ṣigba yẹn ma mọnukunnujẹ nuhe yé to didọ mẹ gba. Homẹ ṣie hùn nado dọ dọ delẹ to omẹ yọyọ ehelẹ mẹ zindonukọn to oyọnẹn mẹ bo ko sọ zindonukọn to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ kakajẹ egbehe.

Azọ́ndenamẹ Pekọnọ Susu Lẹ

Mí zindonukọn to azọ́n mẹdehlan tọn mítọn mẹ to Kobe kakajẹ 1952, to whenuena mí yin azọ́ndena yì Tokyo, to fie nukunpipedo wekantẹn alahọ tọn go yin zize do alọmẹ na Lloyd te. To madẹnmẹ, azọ́ndenamẹ etọn lẹ hẹn ẹn nado dánpe gbọn Japon blebu podọ yì otò devo lẹ mẹ. To godo mẹ, to dopo to dlapọn etọn lẹ wá Tokyo whenu, Nathan H. Knorr sọn tatọ́-tẹnnọ dọna mi dọ: “Na taun tọn, be hiẹ yọ́n fie asu towe jei to gbejizọnlin dlapọn pọ̀nla tọn etọn he na bọdego whenu ya? Australie po Nouvelle Zélande po.” E yidogọ dọmọ: “Hiẹ sọgan yì, ga, eyin hiẹ sọgan sú hunkuẹ dewe tọn.” Homẹhunnu nankọtọn die! To popolẹpo mẹ, owhe ṣinẹnẹ die gbọ́n wẹ mí ko tọ́nsọn whégbè.

Mí do wekanhlanmẹ niyaniya tọn lẹ hlan whẹndo mítọn lẹ. Onọ̀ ṣie gọalọ nado họ̀ tike agahun tọn na mi. Lloyd po yẹn po ko hẹn alọnujan to azọ́ndenamẹ mítọn lẹ mẹ, podọ mí ma tindo akuẹ nado dla whẹndo mítọn lẹ pọ́n gba. Enẹwutu ehe yin gblọndo de hlan odẹ̀ ṣie lẹ. Dile hiẹ sọgan ko yí nukun homẹ tọn do pọ́n do, homẹ Mama tọn hùn taun nado mọ mi. E dọ dọ, “Eyọn, yẹn na bẹ akuẹ pli na mì nado wá whladopo dogọ to owhe atọ̀n godo.” Mí klan po enẹ po to ayiha mẹ, ṣigba e blawu dọ, e kú to juillet he bọdego mẹ. Awukọndopọ jiawu nankọtọn die yẹn to todo nado tindo hẹ ẹ to aihọn yọyọ mẹ!

Kakajẹ 1960 azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn kẹdẹ wẹ yin azọ́ndenamẹ ṣie, ṣigba to whenẹnu yẹn mọ wekanhlanmẹ de yí he dọmọ: “Tito lọ sọn egbé wẹ yindọ hiẹ na nọ penukundo avọ̀ yinyan po lili lẹ po go na whẹndo Bẹtẹli tọn lọ blebu.” To whenẹnu whẹndo mítọn bẹ nudi gbẹtọ 12 nkọtọn poun hẹn, enẹwutu yẹn penugo nado penukundo azọ́n ehe go to pọmẹ hẹ azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn ṣie.

To 1962 owhé heyin gbigbá do alọ Japon tọn ji mítọn yin hihọ́ liai, bọ Owhé Bẹtẹli tọn heyin petlezìn agayiyi ṣidopo tọn de yin tadona to nọtẹn dopolọ mẹ to owhe he bọdego mẹ. Yẹn yin azọ́ndena nado gọalọna mẹmẹsunnu jọja yọyọ Bẹtẹli tọn lẹ, nado hẹn abò yetọn lẹ do wiwé ji podọ nado nọ jla onú lẹ do to godo yetọn. To aṣa-liho, sunnu jọja Japon tọn lẹ ma yin pinplọn nado wà nudepope to whégbè gba. Nùzindonuji nọ yin zizedo wepinplọn aihọn tọn ji, bọ onọ̀ yetọn nọ wà onú lẹpo na yé. Yé plọn to madẹnmẹ dọ yẹn mayin onọ̀ yetọn gba. To madẹnmẹ, susu yetọn zindonukọn nado didá azọ́ndenamẹ yọyọ lẹ, to titobasinanu lọ mẹ.

To azán alúnlùn tọn he hùnmiyọ́n taun dopo gbè, mẹhe to Biblu plọn de disa gbọn Bẹtẹli mítọn, bo mọ mi dile yẹn to awulẹpa lẹ klọ po huhlọn po. E dọmọ, “Jaale dọna mẹdepope heyin nukunpedonugotọ lọ dọ yẹn na jlo nado suahọ na yè ni tindo awhlivu de nado nọ wà azọ́n ehe na we.” Yẹn basi zẹẹmẹ na ẹn dọ dile etlẹ yindọ yẹn yọ́n pinpẹn homẹdagbe etọn tọn, yẹn tindo ojlo hugan nado wà nudepope he yẹn yin nina nado wà to titobasinanu Jehovah tọn mẹ.

Diblayin to ojlẹ enẹ mẹ, Lloyd po yẹn po mọ oylọ basinamẹ de yí nado yì klasi 39tọ Giliadi tọn! Lẹblanulọkẹyi nankọtọn die e yin to 1964, to owhe 46-mẹvi mẹ, nado to wehọmẹ yì whladopo dogọ! Nuplọnmẹ lọ yin awuwlena na taun tọn nado gọalọna mẹhe to sinsẹ̀nzọnwa to wekantẹn alahọ tọn mẹ lẹ nado penukundo azọngban yetọn lẹ go. To nuplọnmẹ osun-ao tọn lọ godo, mí yin azọ́ndena lẹkọyi Japon. To ojlẹ ehe mẹ, mí tindo hugan wẹnlatọ Ahọluduta tọn 3 000 to otò enẹ mẹ.

Jideji lọ yawu sọmọ bọ nuhe hugan Kunnudetọ 14 000 wẹ tin to finẹ to 1972, bọ wekantẹn alahọ tọn petlezìn-atọ́nnọ de yin gbigbá to Numazu, to hùwaji Tokyo tọn. Sọn owhé Bẹtẹli tọn mítọn mẹ, mí nọ mọ Osó Fuji tọn whanpẹnọ lọ hlan. Hugan linlinnamẹwe livi dopo to ogbè Japon tọn mẹ jẹ yinyin zinzinjẹgbonu ji sọn zomọ wezinzin tọn he nọ lilẹ́ yọyọ daho lọ mẹ. Ṣigba diọdo de to tenọpọn mí to madẹnmẹ.

Sẹpọ vivọnu 1974 tọn, Lloyd mọ wekanhlanmẹ de yí sọn tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Brooklyn he basi oylọ na ẹn nado wà sinsẹ̀nzọn to Hagbẹ Anademẹtọ mẹ. To tintan whenu yẹn lẹndọ: ‘Eyọn, opodo pọninọ mítọn tọn niyẹn. To whenuena e yindọ Lloyd tindo todido olọn mẹ tọn bọ yẹn tindo aigba ji tọn, e ya wẹo kavi e dẹn wẹo mí dona klan janwẹ. Vlavo yẹn ma dona hodo Lloyd yì Brooklyn wẹ.’ Ṣigba yẹn basi vọjladona nulẹnpọn ṣie to madẹnmẹ bosọ sẹtẹn hẹ Lloyd sọn ojlo mẹ wá to mars 1975.

Dona lẹ to Tatọ́-Tẹnnọ

To Brooklyn, ahun Lloyd tọn nọ tin to aigba-denamẹ Japon tọn ji taun, podọ e nọ to hodọ gando numimọ he mí tindo to finẹ lẹ go gbọzangbọzan. Ṣigba dotẹnmẹ hundote lẹ tin todin nado hùn do nùvo. Na owhe 24 he gbọngodo to gbẹzan etọn mẹ lẹ, Lloyd yin yiyizan tlala na azọ́n dlapọn pọ̀nla tọn, he bẹ gbejizọnlin lẹdo aihọn pé hẹn. Yẹn yì hẹ ẹ lẹdo aihọn pé whlasusu.

Didla mẹmẹsunnu Klistiani tọn mítọn lẹ pọ́n to otò devo lẹ mẹ gọalọna mi nado mọnukunnujẹ ninọmẹ lẹ he glọ susu yetọn to gbẹnọ bosọ to azọ́nwa te mẹ. Yẹn ma na wọnji nukunmẹ Entellia, heyin viyọnnu owhe-ao-mẹvi de he yẹn dukosọ hẹ to agewaji Aflika tọn go pọ́n gbede. E yiwanna yinkọ Jiwheyẹwhe tọn bosọ nọ zinzọnlin na ganhiho dopo-daa na opli Klistiani tọn lẹ wiwá kẹdẹ. Mahopọnna homẹkẹn sinsinyẹn sọn whẹndo etọn dè, Entellia ko klan ede do wiwe hlan Jehovah. To whenuena mí dla agun etọn pọ́n, miyọ́n-go dopo akàn he ma họ́n ganji de wẹ tin to aga to ota hodọtọ lọ tọn—yin e mayin mọ, zinvlu gọ́ngọ́n mẹ wẹ nọtẹn opli lọ tọn tin te. To zinvlu enẹ lẹpo mẹ, awuvivinu wẹ e yin nado sè hànjiji whanpẹnọ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lọ lẹ po tọn.

Ojlẹ ayidego gbẹzan mítọn lẹ tọn wá aimẹ to décembre 1998 to whenuena Lloyd po yẹn po tin to afọzedaitọ he yì Plidopọ Agbegbe “Aliho Jiwheyẹwhe Tọn Na Gbẹninọ” heyin bibasi to Cuba tẹnmẹ. Lehe mí yin nuyiwadeji do sọ dogbọn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn po ayajẹ he mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lọ lẹ po dohia dali na mimọ mẹdelẹ sọn tatọ́-tẹnnọ Brooklyn tọn nado dla yé pọ́n! Yẹn yọ́n pinpẹn finflin mimọ mẹyinwanna susugege he to awhádo lélé po zohunhun po to Jehovah pipà mẹ lẹ tọn.

Awuvivo hẹ Omẹ Jiwheyẹwhe Tọn Lẹ

Dile etlẹ yindọ Australie-vijiji wẹ yẹn yin, yẹn wá yiwanna mẹhe yẹn mọ to fidepope he titobasinanu Jehovah tọn do mi hlan lẹ. Enẹ yin nugbo to Japon, podọ todin he yẹn ko tin to États-Unis na nuhe hugan owhe 25, yẹn mọ ẹn nado yin nudopolọ tofi. To whenuena yẹn hẹn asu ṣie bu, linlẹn ṣie wẹ, ma nado lẹkọyi Australie, ṣigba nado gbọṣi Bẹtẹli Brooklyn tọn, to fie Jehovah ko deazọnna mi do.

Todin yẹn ko tin to owhe 80 ṣie lẹ mẹ. To owhe 61 lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn godo, yẹn gbẹsọ tindo ojlo nado sẹ̀n Jehovah to fidepope he ewọ mọdọ e sọgbe te. E ko penukundo yẹn go ganji na nugbo tọn. Yẹn yọ́n pinpẹn owhe hugan 57 he whenu yẹn penugo nado má gbẹzan ṣie hẹ gbẹdohẹmẹtọ vivẹ́ de he yiwanna Jehovah tọn. Yẹn deji na dona Jehovah tọn lẹ do mí ji zọnmii, podọ yẹn yọnẹn dọ Ewọ ma na wọnji azọ́n po owanyi mítọn po he mí ko dohia hlan yinkọ etọn gba.—Heblu lẹ 6:10.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

a Pọ́n Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn 1^er octobre 1999, weda 16 po 17 po.

[Yẹdide to weda 25]

Hẹ onọ̀ ṣie to 1956

[Yẹdide to weda 26]

Hẹ Lloyd po pipli wẹnlatọ Japon-nu lẹ tọn de po to fliflimẹ 1950 lẹ tọn

[Yẹdide to weda 26]

Hẹ plọnmẹ Biblu ṣie tintan to Japon, Miyo Takagi, to fliflimẹ 1950 lẹ tọn podọ to 1999

[Yẹdide to weda 28]

Hẹ Lloyd to azọ́n linlinnamẹwe mimá tọn mẹ to Japon