Otàn Gbẹ̀zan Tọn

N’Tẹdo Avọ̀tonu Ju de Tọn Go sọn Owhe Kandegbàn Die

Dile e yin didọ gbọn Leonard Smith dali

To whenue n’biọ owhe aflanmẹ tọn mẹ, wefọ Biblu tọn awe delẹ yinuwado ji e taun. To owhe 70 linlán godo todin, n’gbẹ́ nọ flin whenue n’wá mọnukunnujẹ zẹẹmẹ Zekalia 8:23 tọn mẹ to gigọ́ mẹ. Wefọ ehe dọhodo “omẹ ao” he tẹdo “avọ̀tonu ewọ he yin Ju de tọn” go ji. Omẹ ehelẹ dọna Ju lọ dọmọ: “Míwlẹ na yì hẹ mì, na mí ko sè dọ Jiwheyẹwhe tin to mì dè.”

DAWE Juvi lọ nọtena Klistiani yiamisisadode lẹ, podọ “omẹ ao” lọ lẹ nọtena “lẹngbọ devo lẹ,” kavi “Jehonadabi lẹ” dile yé nọ yin yiylọ do to ojlẹ lọ mẹ.a (Joh. 10:16) To whenue n’mọnukunnujẹ nugbo enẹ mẹ, e wá họnwun na mi dọ hẹndi todido ṣie nado nọgbẹ̀ to aigba ji kakadoi tọn sinai do lehe n’nọgodona pipli mẹyiamisisadode lẹ tọn po nugbonọ-yinyin po do ji.

Oló Jesu tọn he tin to Matiu 25:31-46 mẹ gando “lẹngbọ lẹ” po “gbọgbọẹ lẹ” po go lọsu yinuwado ji e taun. “Lẹngbọ lẹ” nọtena mẹhe mọ whẹdida dagbe yí to ojlẹ opodo tọn mẹ, na yé wà dagbe na mẹmẹsunnu yiamisisadode Klisti tọn he pò to aigba ji lẹ wutu. Taidi Jehonadabi jọja de, n’dọna dee dọ, ‘Leonard, eyin a jlo dọ Klisti ni pọ́n we hlan taidi lẹngbọ de, a dona nọgodona mẹmẹsunnu yiamisisadode etọn lẹ bo kẹalọyi anademẹ yetọn, na Jiwheyẹwhe tin po yé po wutu.’ Nukunnumọjẹnumẹ enẹ to anadena mi sọn owhe kandegbàn linlán die.

‘FIE WẸ OTẸN ṢIE TE?’

Onọ̀ ṣie yí baptẹm to 1925 to plitẹnhọ he tin to Bẹtẹli mẹ. Plitẹnhọ enẹ nọ yin yiylọdọ Gòhọtúntún Londres tọn bo nọ yin yiyizan gbọn mẹmẹsunnu he tin to lẹdo lọ mẹ lẹ dali. N’yin jiji to 15 octobre 1926. To mars 1940, n’yí baptẹm to plidopọ de ji to Dover he tin to huto Angleterre tọn. Dile owhe lẹ to yìyì, owanyi ṣie na nugbo Biblu tọn wá sinyẹn deji. Na Mama yin Klistiani yiamisisadode de wutu, ‘avọ̀tonu Ju’ tintan he tọn go n’tẹdo wẹ onọ̀ ṣie tọn. To ojlẹ lọ mẹ, otọ́ ṣie po mẹdaho ṣie yọnnu po ma nọ sẹ̀n Jehovah. Mí tin to Agun Gillingham tọn mẹ to hùwaji whèzẹtẹn Angleterre tọn, podọ Klistiani yiamisisadode lẹ wẹ sù hugan to agun lọ mẹ. Mama nọ dọyẹwheho po zohunhun po bo ze apajlẹ dagbe de dai.

To septembre 1941 to plidopọ de ji to tòdaho Leicester tọn mẹ, hodidọ de he hosọ etọn yin “Tenọgli” dọhodo whẹho nupojipetọ-yinyin wẹkẹ lọ tọn ji. Hodidọ enẹ wẹ gọalọna mi nado mọnukunnujẹemẹ dọ whẹho nupojipetọ-yinyin tọn he tin to Jehovah po Satani po ṣẹnṣẹn gando mílọsu go. Enẹwutu, mí mọdọ mí dona nọ adà Jehovah tọn mẹ bo hẹn tenọgli mítọn go hlan ẹn taidi Nupojipetọ Wẹkẹ lọ tọn.

Plidopọ enẹ zinnudo sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn ji taun, podọ jọja lẹ yin tulina nado yí sinsẹ̀nzọn lọ do basi yanwle yetọn. Hodidọ lọ he hosọ etọn yin “Otẹn Gbehosọnalitọ lẹ tọn to Titobasinanu lọ mẹ” hẹn mi nado kanse dee dọ ‘Fie wẹ otẹn ṣie te?’ Plidopọ enẹ hẹn mi kudeji dọ taidi Jehonadabi de, azọngban ṣie wẹ nado yí nugopipe ṣie lẹpo do gọalọna pipli mẹyiamisisadode lẹ tọn to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ. To plidopọ enẹ lọ ji to Leicester wẹ n’doalọwemẹ nado lẹzun gbehosọnalitọ whepoponu tọn te.

SINSẸ̀NZỌN GBEHOSỌNALITỌ TỌN TO AWHÀN WHENU

To 1^er décembre 1941, n’yin pipà taidi gbehosọnalitọ titengbe to whenue n’tindo owhe 15. Mama wẹ yin gbehosọnalitọ-gbẹ́ ṣie tintan, ṣigba to nudi owhe dopo godo, e doalọtena sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn na nuhahun agbasalilo tọn lẹ wutu. Enẹgodo, wekantẹn alahọ tọn Londres tọn de azọ́nwatọgbẹ́ devo na mi he nọ yin Ron Parkin, mẹhe yin dopo to hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ Porto Rico tọn lẹ mẹ todin.

Mí yin didohlan Broadstairs po Ramsgate po, yèdọ tòhò delẹ he tin to lẹdo ohù tọn mẹ to agbegbe Kent tọn ji, fie mí haya ohọ̀ te. To ojlẹ lọ mẹ, apòmẹ-kuẹ gbehosọnalitọ titengbe lẹ tọn ma nọ hugan dọla Amelika tọn 8. Enẹwutu, to whenue mí sú họkuẹ godo, akuẹ jọ akuẹ de ma nọ pò na mí ba, podọ mí ma nọ saba yọnẹn eyin mí na mọnú dù. Ṣigba, Jehovah nọ penukundo nuhudo mítọn lẹ go to aliho de kavi devo mẹ.

Mí nọ basi gbejizọnlin susu po kẹkẹ afọ tọn po. Ehe nọ biọ dọ mí ni dogán taun, na gbọnvona agbàn he nọ gọ́ kẹkẹ mítọn lẹ ji, mí sọ dona diahi hẹ jẹhọn sinsinyẹn he nọ wá sọn Ohù Agewaji tọn dali. Humọ, mí sọ dona diahi hẹ agahun he nọ dà bọmbu lẹ gọna awhànfunnu Allemagne-nu lẹ tọn he nọ zlọn gbọn agbegbe Kent tọn ji nado yì gbà Londres. To gbèdopo, n’tlẹ lọ́n sọn kẹkẹ ṣie ji biọ odò de mẹ to whenue bọmbu de zlọn gbọn ota na mi bo yì wú do ogle he to yakẹ de mẹ. Etomọṣo, owhe he mí yizan taidi gbehosọnalitọ titengbe to Kent lẹ gọ́ na ayajẹ taun.

N’LẸZUN “JỌJA BẸTẸLI TỌN” DE

Onọ̀ ṣie nọ saba dọho gando Bẹtẹli go po awuvivi po. E nọ dọmọ: “Onú dagbe hugan he n’jlo na we wẹ yindọ a ni lẹzun jọja Bẹtẹli tọn de.” Enẹwutu, yí nukun homẹ tọn do pọ́n ayajẹ ṣie po lehe e paṣa mi do po to whenue n’mọ oylọ-basinamẹwe de to janvier 1946 nado wá gọalọ to Bẹtẹli Londres tọn na osẹ atọ̀n. To osẹ atọ̀n lọ lẹ godo, Pryce Hughes he yin nugopọntọ alahọ tọn, biọ to asi e nado gbọṣi Bẹtẹli. Azọ́nplọnmẹ he n’mọyi to finẹ gọalọna mi na pipotọ gbẹzan ṣie tọn.

To ojlẹ lọ mẹ, hagbẹ whẹndo Bẹtẹli Londres tọn lẹ tọn yì nudi gbẹtọ 30, he suhugan yetọn yin mẹmẹsunnu jọja tlẹnnọ lẹ, podọ mẹyiamisisadode susu sọ tin to yé mẹ taidi Pryce Hughes, Edgar Clay, po John Barr he wá lẹzun dopo to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ po. Lẹblanulọkẹyi nankọ die nado nọgodona mẹmẹsunnu Klisti tọn lẹ gbọn azọ́nwiwa taidi jọja de to nukunpedomẹgo gbigbọmẹ tọn gbẹtọ taidi “dòtin” enẹlẹ tọn glọ dali!—Gal. 2:9.

To gbèdopo to Bẹtẹli, mẹmẹsunnu de dọna mi dọ mẹmẹyọnnu de to họngbo ji bo jlo na mọ mi. E paṣa mi nado mọdọ onọ̀ ṣie wẹ bọ e hẹn núbibla de do awà mẹ. E dọ dọ emi ma na biọ whégbè, na emi ma jlo na do azọ́n ṣie te, ṣigba e ze núbibla lọ na mi bo lẹkọ. Awù titli de wẹ tin to núbibla lọ mẹ. Nuyiwa owanyinọ etọn flin mi lehe Hanna nọ hẹn tewu sọyi na visunnu etọn Samuẹli to whenue e to sinsẹ̀nzọnwà to gòhọtúntún lọ mẹ do.—1 Sam. 2:18, 19.

WEHỌMẸ GILEADI TỌN —NUMIMỌ AYIDEGO TỌN DE

To 1947, atọ́n to mí mẹhe to sinsẹ̀n to Bẹtẹli to ojlẹ lọ mẹ lẹ mẹ yin oylọ-basina nado yì Wehọmẹ Giliadi tọn to États-Unis, podọ to owhe he bọdego mẹ, mí yì klasi 11tọ wehọmẹ enẹ tọn. To whenue mí jẹ dọ́n, aimẹ fá taun to agewaji New York tọn, fie wehọmẹ lọ tin te. Lehe homẹ hùn mi dọ onọ̀ ṣie ko na mi awù titli enẹ do sọ!

N’ma sọgan wọn osun ṣidopo he n’yizan to Giliadi lẹ gbede. Pọninọ hẹ wehọmẹvigbẹ́ he wá sọn otò voovo 16 mẹ lẹ hẹn pọndohlan ṣie gbloada. Gbọnvona nuplọnmẹ gbigbọmẹ tọn susugege he n’mọyi to wehọmẹ enẹ, n’sọ mọaleyi sọn gbẹdido hẹ Klistiani numimọnọ lẹ mẹ. Di apajlẹ, Lloyd Barry he yin dopo to wehọmẹvigbẹ́ ṣie lẹ mẹ po Albert Schroeder po he yin dopo to nuplọnmẹtọ lọ lẹ mẹ gọna John Booth he yin nugopọntọ Ogle Ahọluduta lọ tọn (fie Wehọmẹ Giliadi tọn lọ tin te to ojlẹ lọ mẹ) wá lẹzun delẹ to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ to godo mẹ. N’yọ́n pinpẹn ayinamẹ owanyinọ he mẹmẹsunnu ehelẹ na mi gọna apajlẹ dagbe nugbonọ-yinyin na Jehovah po titobasinanu etọn po tọn he yé zedai tọn taun.

AZỌ́N NUGOPỌNTỌ LẸDO TỌN PODỌ KỌLILẸWA BẸTẸLI

To Wehọmẹ Giliadi tọn lọ godo, n’yin pipà taidi nugopọntọ lẹdo tọn to agbegbe Ohio tọn ji to États-Unis. Owhe 21 poun wẹ n’tindo to ojlẹ lọ mẹ, ṣigba mẹmẹsunnu lẹ kẹalọyi zohunhun jọja-whenu tọn ṣie po owanyi po. To lẹdo enẹ mẹ, n’plọn nususu sọn mẹmẹsunnu mẹhomẹ numimọnọ lẹ dè.

To osun kleun delẹ godo, n’yin oylọ-basina nado lẹkọwa Bẹtẹli Brooklyn tọn nado mọ azọ́nplọnmẹ yí dogọ. To ojlẹ enẹ mẹ, n’wá yọ́n gbẹtọ taidi dòtin lẹ, yèdọ Milton Henschel, Karl Klein, Nathan Knorr, Thomas Sullivan po Lyman Swingle po. Omẹ ehe lẹpo wẹ ko sẹ̀n pọ́n taidi delẹ to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ. Dona mayọnjlẹ de wẹ e yin na mi nado mọ lehe yé nọ wazọ́n do po lehe yé nọ do jẹhẹnu Klistiani tọn lẹ hia do po. Jidide ṣie do titobasinanu Jehovah tọn go sọ sinyẹn deji taun. Enẹgodo, n’yin didohlan Europe nado zindonukọn to sinsẹ̀nzọn ṣie mẹ to finẹ.

Onọ̀ ṣie kú to février 1950. To ṣiọdidi lọ godo, n’tindo hodọdopọ nujọnu tọn de hẹ otọ́ ṣie po mẹdaho ṣie Dora po. N’kanse yé nuhe yé lẹn gando nugbo lọ go todin he Mama ko kú bọ yẹnlọsu ko tlọ́n whégbè. Yé yọ́n mẹmẹsunnu yiamisisadode mẹhomẹ de he nọ yin Harry Browning bosọ nọ na ẹn sisi, podọ yé yigbe dọ ewọ ni plọn Biblu hẹ yé. To owhe dopo gblamẹ, Papa po Dora po yí baptẹm. Papa wá yin pipà to nukọn mẹ taidi devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn to Agun Gillingham tọn mẹ. To okú Papa tọn godo, Dora dà Roy Moreton, mẹho agun tọn nugbonọ de bo sẹ̀n Jehovah po nugbonọ-yinyin po kakajẹ whenue e kú to 2010.

ALỌGIGỌ TO FRANCE

To wehọmẹ, n’plọn Flansegbe, Allemagne-gbè, po Latin-gbè po; ṣigba to ogbè atọ̀n lọ lẹ mẹ, Flansegbe wẹ nọ dotukla mi hugan. Enẹwutu, e ma bọawuna mi to whenue e yin bibiọ to asi e nado yì gọalọ to Bẹtẹli Paris tọn to France. N’tindo lẹblanulọkẹyi lọ to dọ́n nado wazọ́n dopọ hẹ nugopọntọ alahọ tọn Henri Geiger, mẹmẹsunnu mẹhomẹ yiamisisadode de. Azọ́ndenamẹ lọ ma nọ bọawu to whelẹponu, podọ e họnwun dọ n’ṣinuwa whlasusu, ṣigba n’plọn nususu gando lehe n’dona nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ do go.

Humọ, plidopọ akọjọpli tọn tintan he yin bibasi to awhàn lọ godo to Paris yin titobasina do 1951, podọ n’tin to mẹhe na wleawuna plidopọ lọ lẹ mẹ. Nugopọntọ tomẹyitọ jọja de he nọ yin Léopold Jontès wá Bẹtẹli nado gọalọna mi. To godo mẹ, Léopold wá yin pipà taidi nugopọntọ alahọ tọn. Plidopọ lọ yin bibasi to Palais des sports, sẹpọ tour Eiffel. Afọzedaitọ lẹ wá sọn otò voovo 28 mẹ. To azán godo tọn plidopọ lọ tọn gbè, Kunnudetọ France tọn 6 000 lọ lẹ gọ́ na ayajẹ taun nado mọ plidopọ-watọ 10 456 lẹ!

To whenue n’wá France tlolo, n’ma sè Flansegbe ganji. Nuhe sọ ylan hugan wẹ yindọ whenue n’kudeji dọ Flansegbe he n’jlo na do lọ sọgbe kẹdẹ wẹ n’nọ kẹnù. Ṣigba, mẹhe to ogbè de plọn ma dona nọ dibu nado ṣì ogbè lọ do, na whenẹnu wẹ yè sọgan gọalọna ẹn nado basi nukọnyiyi.

Nado duto nuhahun enẹ ji, n’basi dide nado ze yinkọ dai to wehọmẹ de he nọ plọn Flansegbe jonọ lẹ. N’nọ yì wehọ lọ mẹ to whèjai he n’ma tindo opli lẹ. N’jẹ wanyina Flansegbe ji, podọ dile owhe lẹ to yìyì owanyi enẹ wá sinyẹn deji. Enẹ gọalọ taun, na n’wá penugo nado gọalọna alahọ France tọn to azọ́n lẹdogbedevomẹ tọn bibasi mẹ. To godo mẹ, yẹnlọsu wá lẹzun lẹdogbedevomẹ-basitọ de, bo nọ basi lẹdogbedevomẹ sọn Glẹnsigbe mẹ wá Flansegbe mẹ. Lẹblanulọkẹyi de wẹ e yin nado gọalọ to núdùdù dojó gbigbọmẹ tọn he pipli afanumẹ lọ tọn nọ wleawu etọn nina mẹmẹsunnu he nọ do Flansegbe lẹdo aihọn pé lẹ mẹ.—Mat. 24:45-47.

ALỌWLE PO LẸBLANULỌKẸYI DEVO LẸ PO

To 1956, n’wlealọ hẹ Esther, gbehosọnalitọ Suisse-nu de he n’dukosọ hẹ owhe delẹ jẹnukọn. Plitẹnhọ Ahọluduta tọn he tin to Bẹtẹli Londres tọn pá (Gòhọtúntún Londres tọn hoho lọ, fie onọ̀ ṣie yí baptẹm te) mẹ wẹ mí wlealọ te. Mẹmẹsunnu Hughes wẹ na hodidọ alọwle mítọn tọn. Onọ̀ Esther tọn wá alọwle lọ, podọ ewọ lọsu tindo todido olọn mẹ tọn. To alọwle mítọn godo, n’duvivi godonọnamẹ owanyinọ po nugbonọ-yinyin asi ṣie tọn po, bosọ tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado yí ojlẹ susu do dogbẹ́ pẹkipẹki hẹ asi-nọ ṣie he jọmẹ bosọ yin gbẹtọ gbigbọnọ de kakajẹ whenue e dotana gbẹzan aigba ji tọn etọn to 2000.

To alọwle mítọn godo, yẹn po Esther po ma nọ Bẹtẹli. N’zindonukọn to azọ́n lẹdogbedevomẹ tọn bibasi na Bẹtẹli mẹ, ṣigba Esther yin gbehosọnalitọ titengbe to agbegbe Paris tọn lẹ ji. E gọalọna gbẹtọ susu nado lẹzun devizọnwatọ Jehovah tọn. To 1964, mí yin oylọ-basina nado wá nọ Bẹtẹli. Enẹgodo, to 1976, yèdọ whla tintan he tito Wedegbẹ́ Alahọ tọn yin zizedai, n’yin pipà taidi dopo to hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ France tọn lẹ mẹ. Podọ sọn owhe susu die wẹ Esther yí owanyi do to godonọna mi.

“YẸN MA NA TIN TO MÌ DÈ TO WHEPOPONU”

N’ko tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado nọ lẹkọyi tátọ-tẹnnọ mítọn to New York sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. To dlapọn enẹlẹ whenu, n’nọ mọ ayinamẹ dagbe susu yí sọn delẹ to Hagbẹ Anademẹtọ lọ si. Di apajlẹ, to gbèdopo he n’to ahunmẹdunamẹnu ṣie dọna Mẹmẹsunnu Knorr gando lehe n’na wagbọn do nọ fó azọ́n lẹ do gànmẹ do go, e konu yẹsẹ bo dọmọ: “Ma hanú blo. Saa to azọ́nwa!” Sọn whenẹnu, whedepopenu he azọ́ndenamẹ lẹ hú agbọ́ mi, kakati nado dibu, n’nọ bẹ azọ́n lọ lẹ jẹeji debọdo-dego, podọ azọ́n lọ lẹ nọ saba fó do gànmẹ.

Ojlẹ kleun de jẹnukọnna okú Jesu tọn, e dọna devi etọn lẹ dọmọ: “Yẹn ma na tin to mì dè to whepoponu gba.” (Mat. 26:11) Mí mẹhe yin lẹngbọ devo lẹ lọsu yọnẹn dọ mẹmẹsunnu yiamisisadode Klisti tọn lẹ ma na tin to mí dè to aigba ji to whepoponu. Enẹwutu, n’nọ mọdọ lẹblanulọkẹyi mayọnjlẹ de wẹ e yin na mi nado sọgan dogbẹ́ pẹkipẹki hẹ mẹyiamisisadode susu sọn owhe 70 linlán die, bo yí pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn do tẹdo avọ̀tonu Ju de tọn go.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Nudọnamẹ tangan lẹ to weda 21]

Mẹmẹsunnu Knorr konu yẹsẹ bo dọmọ: “Ma hanú blo. Saa to azọ́nwa!”

[Yẹdide to weda 19]

(To amiyọnwhé) Onọ̀ ṣie po otọ́ ṣie po

(To adusiwhé) To Wehọmẹ Giliadi tọn to 1948, n’do awugbó he Mama na mi lọ

[Yẹdide to weda 20]

Lẹdogbedevomẹ bibasina Mẹmẹsunnu Lloyd Barry to klandowiwe alahọ France tọn whenu to 1997

[Yẹdide to weda 21]

(To amiyọnwhé) Yẹn po Esther po to alọwle-zan mítọn gbè

(To adusiwhé) Mí omẹ awe lẹ to kunnudegbe