Yí Nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe Tọn lẹ Do Deanana Afọdide Towe Lẹ
‘Jehovah to pinplọn we na hiẹ nido mọaleyi.’—ISAIA 48:17.
1. Nawẹ Mẹdatọ lọ nọ deanana gbẹtọvi lẹ gbọn?
DILE lẹnunnuyọnẹntọ lẹ to tintẹnpọn nado mọdona wẹkẹ lọ dogọ, huhlọn susugege heyin bibẹpli do wẹkẹ he to kannukannu lẹdo mí pe lọ mẹ paṣa yé taun. Owhè mítọn—heyin sunwhlẹvu jlẹkaji tọn de—nọ de huhlọn he sọ “wuwujẹgbonu bọmbu hydrogène liva 100 tọn tọ́n to nuhe ma pé nukunwhiwhe dopo mẹ.” Mẹdatọ lọ sọgan deanana nudida blibata agahomẹ tọn mọnkọtọn lẹ gbọn huhlọn madodogbo etọn dali. (Job 38:32; Isaia 40:26) Etẹwẹ dogbọn mí gbẹtọ, heyin nina ojlo mẹdekannujẹ tọn, nugopipe walọdagbe tọn, nulẹnpọn, po nugopipe nado mọnukunnujẹ whẹho gbigbọmẹ tọn lẹ mẹ lẹ po dali? Aliho tẹ mẹ wẹ Mẹdatọ mítọn mọdọ e sọgbe nado deanana mí te? E nọ gbọn owanyi dali deanana mí gbọn osẹ́n pipé po nunọwhinnusẹ́n he yiaga etọn lẹ po gblamẹ, to kọndopọmẹ hẹ ayihadawhẹnamẹnu heyin pinplọn ganji mítọn.—2 Samuẹli 22:31; Lomunu lẹ 2:14, 15.
2, 3. Tonusise wunmẹ tẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe nọ hùnhomẹ te?
2 Jiwheyẹwhe nọ hùnhomẹ to nudida nuyọnẹntọ he de nado setonuna ẹn lẹ mẹ. (Howhinwhẹn lẹ 27:11) Kakati nado basi mí na mí ni nọ setonu matin nulẹnpọn taidi zomọ (robot) tata lẹ, Jehovah na mí ojlo mẹdekannujẹ tọn na mí nido sọgan basi nudide nuyọnẹn tọn lẹ nado wà nuhe sọgbe.—Heblu lẹ 5:14.
3 Jesu, he do jẹhẹnu Otọ́ etọn tọn hia to pipé mẹ, dọna devi etọn lẹ dọmọ: “Họntọn ṣie wẹ mìwlẹ, eyin mì wà nuhe yẹn degbena mì lẹ. Sọn dinvie yẹn ma ylọ mì afanumẹ lẹ ba.” (Johanu 15:14, 15) To ojlẹ hohowhenu tọn lẹ mẹ, afanumẹ de dona setonuna gbedide ogán etọn tọn lẹ. To alọ devo mẹ, họntọnjiji nọ yin awuwlena gbọn jẹhẹnu he nọ dọ̀n ahun dogo lẹ didohia dali. Míwlẹ sọgan lẹzun họntọn Jehovah tọn. (Jakobu 2:23) Owanyi sisosiso wẹ nọ hẹn họntọnjiji ehe lodo. Jesu kọ̀n tonusise na Jiwheyẹwhe dopọ hẹ owanyi to whenue e dọmọ: “Eyin mẹde yiwanna mi, e na yìn ohó ṣie lẹ: Otọ́ ṣie nasọ yiwanna ẹn.” (Johanu 14:23) Nado wà enẹ dotana—podọ nado deanana mí ganji—Jehovah to oylọ basina mí nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n etọn lẹ.
Nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe Tọn Lẹ
4. Nawẹ hiẹ na basi zẹẹmẹ nunọwhinnusẹ́n lẹ tọn gbọn?
4 Etẹwẹ nunọwhinnusẹ́n lẹ yin? Nunọwhinnusẹ́n yin zẹẹmẹ basina taidi “nugbo paa kavi dodonu tọn de: osẹ́n he gbloada bosọ yin tangan de, nuplọnmẹ, kavi linlẹn he ji devo lẹ yin zize sinai do kavi ehe mẹ devo lẹ yin dide sọn.” (Webster’s Third New International Dictionary) Dogbapọnna Biblu po sọwhiwhe po dohia dọ Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn wleawuna anademẹ lẹ do ninọmẹ po adà gbẹzan tọn voovo lẹ po ji. E wà ehe po ale mavọmavọ mítọn po to ayiha mẹ. Enẹ tin to kọndopọmẹ hẹ nuhe Ahọlu Sọlọmọni nuyọnẹntọ wlan dọmọ: “Se, hiẹ ovi ṣie, bosọ yí ohó ṣie; owhe ogbẹ̀ towe tọn nasọ zun susu. Yẹn [na] plọn aliho nuyọnẹn tọn we: yẹn [na] plan we gbọ̀n omọ́ jijlọ ji.” (Howhinwhẹn lẹ 4:10, 11) Nunọwhinnusẹ́n tangan he Jehovah wleawuna lẹ nọ yinuwado haṣinṣan mítọn hẹ ewọ podọ hẹ gbẹtọvi hatọ lẹ, sinsẹ̀n-bibasi mítọn, po gbẹzan egbesọegbesọ mítọn po ji. (Psalm 1:1) Mì gbọ mí ni gbadopọnna delẹ to nunọwhinnusẹ́n tangan enẹlẹ mẹ.
5. Na apajlẹ nunọwhinnusẹ́n tangan delẹ tọn.
5 Jesu dọ gando haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah go dọmọ: “Hiẹ na yí ayiha towe lẹpo, podọ alindọn towe lẹpo po nuyọnẹn towe lẹpo po do yiwanna Oklunọ Jiwheyẹwhe towe.” (Matiu 22:37) Humọ, Jiwheyẹwhe wleawuna nunọwhinnusẹ́n he gando lehe mí nọ yinuwa hẹ gbẹtọ hatọ mítọn lẹ do go. Apajlẹ dopo wẹ Osẹ́n Sika tọn he dọmọ: “Enẹwutu onú depope mìwlẹ jlo gbẹtọ ni wà hlan mì, mọkẹdẹ wẹ mì ni wà hlan yé.” (Matiu 7:12; Galatianu lẹ 6:10; Titu 3:2) Gando sinsẹ̀n-bibasi go, mí yin tudohomẹna dọmọ: “Mì gbọ mí ni sọ nọ lẹn mínọzo tọn pọ́n nado nọ jlahomẹdona to owanyi po azọ́n dagbe lẹ po mẹ: to ma gbẹ́ opli míde tọn mẹ.” (Heblu lẹ 10:24, 25) Gando gbẹzan egbesọegbesọ tọn mítọn go, apọsteli Paulu dọmọ: “Eyin mì to dùdù, kavi eyin mì to nùnù, kavi nudepope mì to wiwà, mì nọ wà popo hlan gigo Jiwheyẹwhe tọn.” (1 Kọlintinu lẹ 10:31) Nunọwhinnusẹ́n madosọha devo lẹ tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ.
6. Nawẹ nunọwhinnusẹ́n lẹ gbọnvona osẹ́n lẹ gbọn?
6 Nunọwhinnusẹ́n lẹ yin nugbo he tin togbẹ̀, heyin nujọnu lẹ; podọ Klistiani nuyọnẹntọ lẹ nọ plọn nado yiwanna yé. Jehovah gbọdo Sọlọmọni nado wlan dọmọ: “Nọtepọn ohó ṣie; tùn otó towe ai do ohó ṣie go. A dike yé tọ́n sọn nukun towe ji blo: yí yé whlá to ṣẹnṣẹn ayiha towe tọn. Na ogbẹ̀ wẹ yé yin na yé he dín yé mọ, podọ gángán ninọ hlan agbasalan lẹpo.” (Howhinwhẹn lẹ 4:20-22) Vogbingbọn tẹwẹ tin to nunọwhinnusẹ́n po osẹ́n lẹ po ṣẹnṣẹn? Nunọwhinnusẹ́n lẹ ji wẹ osẹ́n lẹ nọ yin zize sinai do. Osẹ́n, he nọ saba yin tlọlọ lẹ, sọgan tin na ojlẹ kavi ninọmẹ tangan delẹ, ṣigba nunọwhinnusẹ́n lẹ nọ nọ̀ aimẹ kakadoi. (Psalm 119:111) Nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ ma nọ dohó kavi juwayi gba. Hogbe gbọdo yẹwhegán Isaia tọn lẹ sọawuhia nado yin nugbo dọmọ: “Ogbé nọ yọ́, [vounvoun] sọ nọ kupẹ́: ṣigba ohó Jiwheyẹwhe mítọn tọn na to ote kakadoi.”—Isaia 40:8.
Nọ Lẹnnupọn Bosọ Nọ Yinuwa do Nunọwhinnusẹ́n lẹ Ji
7. Nawẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn na tuli mí nado nọ lẹnnupọn bo nọ yinuwa do nunọwhinnusẹ́n lẹ ji gbọn?
7 Whlasusu wẹ “ohó Jiwheyẹwhe mítọn tọn” na tuli mí nado nọ lẹnnupọn bo nọ yinuwa do nunọwhinnusẹ́n lẹ ji. To whenuena yè biọ to Jesu si nado basi bladopọ Osẹ́n lẹ tọn, e dọ hodidọ he whègli tangan awe—dopo zinnudo owanyi na Jehovah ji, bọ awetọ zinnudo owanyi na hatọ mẹtọn ji. (Matiu 22:37-40) To mọwiwà mẹ, Jesu yihodọ sọn bladopọ kleun nunọwhinnusẹ́n dodonu Osẹ́n Mose tọn lẹ de mẹ, heyin didọ to Deutelonomi 6:4, 5 mẹ dọmọ: “OKLUNỌ lọ Jiwheyẹwhe mítọn OKLUNỌ dopo wẹ: hiẹ bo na yí ayiha towe lẹpo, po alindọn towe lẹpo po, po hlọnhlọn towe lẹpo po, do yiwanna OKLUNỌ lọ Jiwheyẹwhe towe.” E họnwun dọ, Jesu sọ tindo anademẹ Jiwheyẹwhe tọn heyin mimọ to Levitiku 19:18 mẹ to ayiha mẹ ga. To hogbe he họnwun, to tlọlọ, bo yin huhlọnnọ he dotana owe Yẹwhehodọtọ lẹ tọn mẹ, Ahọlu Sọlọmọni basi bladopọ osẹ́n susu Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn dọmọ: “Gbọ mí ni se opodo ohó lẹpo pete tọn: Dibusi Jiwheyẹwhe [nugbo lọ] bosọ yìn osẹ́n etọn lẹ: na ehe wẹ azọ́n gbẹtọ lẹpo tọn pete. Na Jiwheyẹwhe [nugbo lọ] na hẹn azọ́n lẹ dopodopo wá whẹdida kọ̀n, po onú whiwhla lẹ dopodopo po, eyin e yin dagbe, kavi e yin yinylan.”—Yẹwhehodọtọ 12:13, 14; Mika 6:8.
8. Etẹwutu nukunnumimọjẹ nunọwhinnusẹ́n tangan Biblu tọn lẹ mẹ do yin hihọ́ de?
8 Nukunnumimọjẹ nunọwhinnusẹ́n tangan enẹlẹ mẹ ganji sọgan gọalọna mí nado mọnukunnujẹ anademẹ tlọlọ lẹ mẹ bo yí yé do yizan mẹ ganji. Humọ, eyin mí ma mọnukunnujẹ nunọwhinnusẹ́n dodonu tọn lẹ mẹ mlẹnmlẹn bosọ kẹalọyi yé, mí ma sọgan penugo nado basi nudide dagbe lẹ podọ yise mítọn sọgan nọ yin tẹnsẹna po awubibọ po. (Efesunu lẹ 4:14) Eyin mí zín nunọwhinnusẹ́n mọnkọtọn lẹ do ayiha po ahun mítọn po mẹ ganji, mí na tin to aṣeji nado yí yé zan to nudide lẹ bibasi mẹ. Yé nọ hẹn kọdetọn dagbe wá to whenuena mí yí yé do yizan mẹ po nukunnumọjẹnumẹ po.—Jọṣua 1:8; Howhinwhẹn lẹ 4:1-9.
9. Naegbọn e ma nọ bọawu to whepoponu nado yọ́n nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ bo yí yé do yizan mẹ?
9 Yinyọ́n nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ po yíyí yé do yizan mẹ po ma nọ bọawu taidi osẹ́n heyin titodohukanji lẹ hihodo gba. Taidi gbẹtọvi mapenọ lẹ, mí sọgan dapana vivẹnudido heyin bibiọ nado lẹnnupọndo nunọwhinnusẹ́n lẹ ji. Mí sọgan yiwanna dọ mí ni yin nina osẹ́n tlọlọ lẹ to whenuena mí pannukọn nudide kavi tin to bẹwlu mẹ. Mí sọgan dín anademẹ sọn Klistiani he whèwhín de dè to whedelẹnu—vlavo mẹho agun tọn de—po nukundido lọ po dọ mí na mọ osẹ́n he gando ninọmẹ mítọn go tlọlọ de yí. Ṣogan, Biblu kavi owe sinai do Biblu ji lẹ sọgan nọ ma wleawuna osẹ́n tangan de, podọ eyin dopo tlẹ yin nina mí, e sọgan gọ̀n ma yọn-na-yizan to ojlẹ lẹpo mẹ podọ to ninọmẹ lẹpo glọ. Hiẹ sọgan flin dọ dawe de kanse Jesu dọmọ: “Mẹplọntọ, degbè do nọvisunnu ṣie ni má ogú lọ hẹ mi.” Kakati nado wleawuna osẹ́n de to afọdopolọji nado didẹ nudindọn he tin to nọvisunnu awe lọ lẹ ṣẹnṣẹn, Jesu na ẹn nunọwhinnusẹ́n paa de dọmọ: “Mì họ́ míde, bosọ payi do nukunkẹn.” Gbọnmọ dali, Jesu wleawuna anademẹnu de he yọn-na-yizan to whenẹnu bo gbẹsọ wàmọ todin ga.—Luku 12:13-15.
10. Nawẹ nuyiwa to kọndopọmẹ hẹ nunọwhinnusẹ́n lẹ nọ do mẹwhinwhàn ahun mẹ tọn mítọn hia gbọn?
10 Hiẹ sọgan ko mọ mẹhe nọ yí awuwhiwhle do setonuna osẹ́n lẹ na yé ma na yin yasana wutu. Sisi tintindo na nunọwhinnusẹ́n lẹ nọ glọnalina walọyizan mọnkọtọn. Aliho he mẹ nunọwhinnusẹ́n lẹ yin awuwlena te nọ hẹn mẹhe yé to anadena lẹ nado yinuwa sọn ahun mẹ wá. Na nugbo tọn, suhugan nunọwhinnusẹ́n lẹ tọn ma nọ bẹ yasanamẹ afọdopolọji tọn hẹn na mẹhe vẹtoli na yé lẹ gba. Ehe nọ hùn dotẹnmẹ dote na mí nado do nuhewutu mí to tonusena Jehovah hia, yèdọ nuhe yin mẹwhinwhàn ahun mítọn tọn. Mí mọ apajlẹ de to lehe Josẹfu gbẹ́ nuyiwa zanhẹmẹ tọn he asi Pọtifali tọn zedonukọnna ẹn do mẹ. Dile etlẹ yindọ Jehovah ma ko na osẹ́n heyin kinkàndai depope sọta ayọdide bọ whẹgbledomẹ sọn olọn mẹ depope ma tlẹ tin na kọndopọ zanhẹmẹ tọn tintindo hẹ asi sunnu devo tọn do sọ, Josẹfu yọ́n nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn gando nugbonọ-yinyin he dona tin to alọwle mẹ go lẹ. (Gẹnẹsisi 2:24; 12:18-20) Gblọndo etọn dohia hezeheze dọ nunọwhinnusẹ́n mọnkọtọn lẹ yinuwado ewọ ji tlala, na e dọmọ: “Na yẹn sọgan wà oylan daho he do, bo waylan do Jiwheyẹwhe?”—Gẹnẹsisi 39:9.
11. Adà tẹlẹ mẹ wẹ Klistiani lẹ nọ jlo dọ nunọwhinnusẹ́n Jehovah tọn lẹ ni deanana yé te?
11 To egbehe, Klistiani lẹ nọ jlo dọ nunọwhinnusẹ́n Jehovah tọn lẹ ni deanana yé eyin e wá jẹ whẹho mẹdetiti tọn lẹ ji, taidi mẹhe mí na dogbẹ́ hẹ lẹ, ayidedai, húnhiho, po nuhihia lẹ po. (1 Kọlintinu lẹ 15:33; Filippinu lẹ 4:8) Dile mí to whinwhẹ́n deji to oyọnẹn, nukunnumọjẹnumẹ, po pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn po mẹ na Jehovah po nujinọtedo etọn lẹ po, ayihadawhẹnamẹnu mítọn, yèdọ numọtolanmẹ walọ dagbe tọn mítọn, na gọalọna mí nado yí nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ do yizan mẹ to ninọmẹ depope glọ, etlẹ yin to whẹho mẹdetiti tọn taun lẹ mẹ. Eyin nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ to anadena mí, mí ma na nọ dín dotẹnmẹ lẹ nado gbà osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ gba; mọjanwẹ mí ma na hodo apajlẹ mẹhe nọ tẹnpọn nado mọ obá he mẹ yé sọgan yinukọn jẹ matin osẹ́n tangan de gbigbà lẹ tọn do niyẹn. Mí yọnẹn dọ nulẹnpọn mọnkọtọn ma nọ hẹn ale depope wá gba bosọ nọ gbleawunamẹ.—Jakobu 1:22-25.
12. Etẹwẹ yin dandannu nado sọgan yin anadena gbọn nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ dali?
12 Klistiani he whèwhín lẹ yọnẹn dọ ojlo nado yọ́n nuhe yin numọtolanmẹ Jehovah tọn gando whẹho de go yin dandannu de to nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ hihodo mẹ. Psalm-kàntọ dotuhomẹnamẹ dọmọ: “Mì nọ gbẹwanna oylan, mì mẹhe yiwanna OKLUNỌ emi.” (Psalm 97:10) To sislẹ delẹ to nuhe ylan to nukun Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ, Howhinwhẹn lẹ 6:16-19 dọmọ: “Onú ṣidopo wẹ OKLUNỌ gbẹwanna, nugbo, ṣinawe wẹ yin osùnú de na ayiha etọn. Nukun goyiyi tọn, odẹ́ lalo tọn, podọ alọ he to ohùn homẹvọnọ tọn kọndai. Ayiha he to linlẹn ylankan lẹn, afọ he yawu to wezun mẹ do jijọ ylankan kọ̀n. Kunnudetọ lalo tọn he to ohó lalo dọ, podọ ewọ he to avùn dà dai to mẹmẹsunnu lẹ ṣẹnṣẹn.” Eyin ojlo lọ nado lẹnnupọndo nuhe yin numọtolanmẹ Jehovah tọn do whẹho tangan enẹlẹ ji nọ deanana gbẹzan mítọn, gbẹninọ sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n lẹ nọ lẹzun nuyiwa gbesisọ tọn de.—Jẹlemia 22:16.
Mí Dona Tindo Mẹwhinwhàn Dagbe
13. Nulẹnpọn wunmẹ tẹ ji wẹ Jesu zinnudo to Yẹwhehodidọ Osó ji tọn etọn mẹ?
13 Yinyọ́n nunọwhinnusẹ́n lẹ bo yí yé do yizan mẹ nọ whlá mí sọn owù sinsẹ̀n-bibasi ovọ́, aṣa tọn mẹ. Vogbingbọn tin to nunọwhinnusẹ́n lẹ hihodo po hẹngogo yíyí do setonuna osẹ́n lẹ po ṣẹnṣẹn. Jesu do ehe hia hezeheze to Yẹwhehodidọ Osó ji tọn mẹ. (Matiu 5:17-48) Flindọ Ju lẹ wẹ Jesu to hodọna, enẹwutu Osẹ́n Mose tọn dona ko nọ deanana walọyizan yetọn. Ṣigba pọndohlan agọ̀ wẹ yé tindo gando Osẹ́n lọ go na taun tọn. Yé nọ zinnudo hogbe Osẹ́n lọ tọn lẹ ji hugan zẹẹmẹ etọn lẹ. Podọ yé nọ zinnudo aṣa yetọn lẹ ji hugan, bo nọ ze yé daga hugan nuplọnmẹ Jiwheyẹwhe tọn. (Matiu 12:9-12; 15:1-9) Taidi kọdetọn de, gbẹtọ lẹ mayin pinplọn nado lẹnnupọndo nunọwhinnusẹ́n lẹ ji gba.
14. Nawẹ Jesu gọalọna todoaitọ etọn lẹ nado lẹnnupọndo nunọwhinnusẹ́n lẹ ji gbọn?
14 To vogbingbọn mẹ, Yẹwhehodidọ Osó ji tọn Jesu tọn bẹ nunọwhinnusẹ́n lẹ hẹn do adà walọyizan tọn atọ́n ji: homẹgble, alọwle po gbẹdai po, opagbe lẹ, hlọnvivi, gọna owanyi po okẹ̀n po. To whẹho dopodopo mẹ, Jesu do ale he tin to nunọwhinnusẹ́n de hihodo mẹ hia. Gbọnmọ dali Jesu ze nujinọtedo walọyizan tọn daga na hodotọ etọn lẹ. Di apajlẹ, e na mí nunọwhinnusẹ́n de do whẹho ayọdide tọn ji, he e mayin nuwiwa mítọn lẹ kẹdẹ wẹ e na họ́ gba ṣigba linlẹn po ojlo mítọn lẹ po ga dọmọ: “Eyin mẹdepope pọ́n yọnnusi de nado wà nugbigble hẹ ẹ, e ko deayọ hẹ ẹ to ayiha etọn mẹ dote.”—Matiu 5:28.
15. Nawẹ mí sọgan dapana ayilinlẹn depope nado tẹdo osẹ́n lẹ go po hẹngogo po gbọn?
15 Apajlẹ ehe dohia dọ mí ma dona hẹn lẹndai po zẹẹmẹ tangan nunọwhinnusẹ́n Jehovah tọn lẹ tọn po bu pọ́n gbede. Mí ma dona tẹnpọn nado mọ nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn yí gbọn walọyizan nukunta tọn lẹ dali gba. Jesu hùngona linlẹn oklọ walọyizan mọnkọtọn tọn gbọn alọdindlẹndo lẹblanu po owanyi Jiwheyẹwhe tọn po dali. (Matiu 12:7; Luku 6:1-11) To nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ hihodo mẹ, mí ma na tẹnpọn nado nọgbẹ̀ (kavi biọ to mẹdevo lẹ si nado nọgbẹ̀) sọgbe hẹ todohukanji he dite osẹ́n hẹngogo tọn he zẹ̀ nuplọnmẹ Biblu tọn go lẹ gba. Nunọwhinnusẹ́n owanyi po tonusise hlan Jiwheyẹwhe tọn lẹ po na nọ duahunmẹna mí hugan sinsẹ̀n-bibasi nukunta tọn.—Luku 11:42.
Kọdetọn Ayajẹnọ Lẹ
16. Na apajlẹ nunọwhinnusẹ́n he tin to godo na osẹ́n Biblu tọn delẹ.
16 Dile mí to kanván nado setonuna Jehovah, mí dona yọnẹn dọ osẹ́n etọn lẹ yin zize sinai do nunọwhinnusẹ́n tangan lẹ ji. Di apajlẹ, Klistiani lẹ dona dapana boṣiọ-sinsẹ̀n, fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn, po ohùn ṣiṣizan po. (Owalọ lẹ 15:28, 29) Whẹwhinwhẹ́n tẹwẹ tin na teninọ Klistiani lẹ tọn do whẹho enẹlẹ ji? Jiwheyẹwhe jẹ na mẹdezejo mlẹnmlẹn mítọn; mí dona yin nugbonọ hlan alọwlemẹ mítọn; podọ Jehovah wẹ Ogbẹ̀-Namẹtọ. (Gẹnẹsisi 2:24; Eksọdusi 20:5; Psalm 36:9) Nukunnumimọjẹ nunọwhinnusẹ́n dodonu tọn ehelẹ mẹ nọ hẹn ẹn bọawu nado kẹalọyi bosọ hodo osẹ́n he gandego lẹ.
17. Kọdetọn dagbe tẹlẹ wẹ sọgan wá sọn nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ yinyọnẹn po yíyí yé do yizan mẹ po mẹ?
17 Dile mí yọ́n nunọwhinnusẹ́n dodonu tọn lẹ bosọ yí yé do yizan mẹ, mí nọ yọnẹn dọ yé tin na dagbe mítọn. Dona gbigbọmẹ tọn he omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ duvivi etọn lẹ nọ saba zọnpọ hẹ ale tangan lẹ. Di apajlẹ, mẹhe họ̀n na azọ̀-nùnù lẹ, mẹhe nọ zan gbẹzan dagbe lẹ, po mẹhe nọ na sisi wiwe-yinyin ohùn tọn po lẹ nọ dapana awutu delẹ bibẹ. Mọdopolọ, gbẹninọ to kọndopọmẹ hẹ nugbo Biblu tọn lẹ sọgan hẹn ale wá na mí to akuẹzinzan, gbẹdido, kavi gbẹzan whégbè tọn lẹ liho. Podọ ale tangan mọnkọtọn lẹ nọ dohia dọ nujinọtedo Jehovah tọn lẹ họakuẹ, dọ yé yọn-na-yizan nugbonugbo. Ṣigba ale dagbe mọnkọtọn lẹ mimọyi poun ma yin whẹwhinwhẹ́n tangan lọ na nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ yíyí-do-yizan mẹ gba. Klistiani nugbo lẹ nọ setonuna Jehovah na yé yiwanna ẹn, na ewọ jẹna sinsẹ̀n-bibasi yetọn, podọ na e yin nuhe sọgbe nado wà lọ wutu.—Osọhia 4:11.
18. Etẹwẹ dona deanana gbẹzan mítọn eyin mí jlo nado yin Klistiani kọdetọn dagbenọ lẹ?
18 Didike na nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ ni deanana gbẹzan mítọn nọ dekọtọn do aliho gbẹzan tọn he yọ́n hugan de mẹ, bo sọgan dọ̀n mẹdevo lẹ hlan aliho Jiwheyẹwhe tọn kọ̀n. Humọ, aliho gbẹzan mítọn tọn nọ gbògbéna Jehovah. Mí yọnẹn dọ Jehovah yin Jiwheyẹwhe owanyinọ de he jlo dagbe hugan mítọn na taun tọn. Eyin mí basi nudide lẹ to kọndopọmẹ hẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ bosọ mọ lehe Jehovah to didona mí do, mí nọ yin dindọ̀n hlan ewọ dè dogọ. Mọwẹ, mí nọ vọ́ awuwlena haṣinṣan owanyinọ de hẹ Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Etẹwẹ nunọwhinnusẹ́n de yin?
• Vogbingbọn tẹwẹ tin to nunọwhinnusẹ́n lẹ po osẹ́n lẹ po ṣẹnṣẹn?
• Naegbọn e do yin alenu na mí nado nọ lẹnnupọn bosọ nọ yinuwa do nunọwhinnusẹ́n lẹ ji?
[Apotin to weda 20]
Wilson, heyin Klistiani de sọn Ghana, yin didọna dọ e na yin didote sọn agbasazọ́n etọn mẹ to azán kleun delẹ godo. To azán godo tọn he e na yizan to azọ́n lọ mẹ, e yin azọ́ndena nado klọ gbẹduhun ogán azọ́nwhé lọ tọn. To whenuena Wilson mọ akuẹ de to gbẹduhun lọ mẹ, ogán he glọ e to azọ́nwa te dọna ẹn dọ Jiwheyẹwhe wẹ do akuẹ lọ hlan na Wilson na yin didote to gbenẹgbe wutu. Ṣigba, to nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn do nugbonọ-yinyin ji yiyizan mẹ, Wilson gọ̀ akuẹ lọ jo na ogán azọ́nwhé lọ tọn. Na e paṣa ogán lọ bosọ hùnhomẹ na ẹn wutu, e mayin otẹn azọ́nwiwa tẹgbẹ̀ tọn kẹdẹ wẹ e na Wilson to afọdopolọji gba ṣigba e sọ ze e daga jẹ otẹn azọ́nwatọ he ko dẹn hugan to azọ́nwhé lọ mẹ lẹ tọn mẹ.—Efesunu lẹ 4:28.
[Apotin to weda 21]
Rukia yin yọnnu Albanie tọn de he tin to owhe 60 etọn lẹ mẹ. Na gbèmanọpọ whẹndo tọn de wutu, e ma dọho hẹ nọvisunnu etọn na nuhe hugan owhe 17. E jẹ Biblu plọn hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ji bosọ plọn dọ Klistiani nugbo lẹ dona tin to jijọho mẹ hẹ mẹdevo lẹ, bo ma dona hẹnmẹ do homẹ. E hodẹ̀ to ozán lọ blebu mẹ, podọ po ahun etọn he to hihò po, e yì owhé nọvisunnu etọn tọn gbè. Viyọnnu nọvisunnu etọn tọn wẹ hùn ohọ̀n. Po nupaṣamẹ po, e kanse Rukia dọ: “Mẹnu wẹ kú? Etẹwẹ a to wiwà tofi?” Rukia biọ dọ emi jlo nado mọ nọvisunnu emitọn. E basi zẹẹmẹ po whiwhẹ po dọ nupinplọn gando nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ go podọ gando Jehovah go ko whàn emi nado gbọwhẹ hẹ nọvisunnu emitọn. To avi po mẹgbofán lẹ po godo, yé basi hùnwhẹ awukọndopọ vonọtaun ehe tọn!—Lomunu lẹ 12:17, 18.
[Yẹdide to weda 23]
[Yẹdide to weda 23]
“Whenuena e mọ agundaho lẹ, e hẹ osó lọ ji aga: whenuena e sinai, nuplọntọ etọn lẹ wá e dè: e kẹ̀ onù etọn bo plọn yé.”—MATIU 5:1, 2