Wamọnọ lẹ to Ohẹ́n Klókló Jẹ

“Ogbẹ́ gbẹtọvi tọn depope, ehe suhugan etọn bẹ wamọnọ po tapònọ lẹ po hẹn ma sọgan vùn bo tindo ayajẹ gba.”

ADAM SMITH heyin ninọmẹ akuẹzinzan tọn plọnmẹtọ wẹ dọ ohó ehelẹ to owhe 1700 tọn lẹ mẹ. Mẹsusu yise dọ nugbo-yinyin nuhe e dọ tọn tlẹ họnwun dogọ todin. Vogbingbọn he tin to adọkunnọ po wamọnọ lẹ po ṣẹnṣẹn ko sọawuhia gblegede. To Philippines, madatọ̀n tòvi lọ lẹ tọn wẹ ma nọ mọ pé dọla Amelika tọn 1 (nudi 700F CFA) to gbèdopo, yèdọ akuẹ he nọ saba yin mimọ to nukunwhiwhe kleun de gblamẹ to otò adọkunnọ hugan lẹ mẹ. Rapport mondial sur le développement humain 2002 Plidopọ Akọta lẹ tọn tọn dọ dọ “5 to kanweko ji adọkunnọ hugan lẹ tọn to aihọn lọ mẹ nọ mọ akuẹ he nọ yí whla 114 do hugan dehe hẹntọnọ klókló 5 to kanweko ji lẹ nọ mọ.”

Dile etlẹ yindọ adọtẹn mẹdelẹ tọn pọnte jẹ obá de mẹ, livi susu nọ dín nude gbá do fidepope poun. Gbẹzan mẹdevo lẹ tọn ylan humọ; yé nọ nọ̀ tòhomẹ-liho ji, bo nọ tẹ́ owhlẹ kavi singlọnnu do aigba tata ji poun. Susu yetọn nọ jẹtukla to aliho depope mẹ nado mọ núdù—taidi onú lẹ ṣinṣinyan to ogbóji, agbàn pinpẹn lẹ bibẹ, kavi nuyizan he ko gble lẹ ṣinṣinyan to gbóbẹnu lẹ mẹ.

E mayin dọ vogbingbọn he tin to adọkunnọ po wamọnọ lẹ po ṣẹnṣẹn nọ yin mimọ to otò he to nukunhùn lẹ mẹ kẹdẹ wẹ gba ṣigba, dile Akuẹsẹdotẹn Aihọn tọn dọ do, “ ‘hẹntọnọ lẹ’ tin to otò lẹpo mẹ.” Sọn Bangladesh yì Amelika, mahopọnna lehe mẹdelẹ sọgan tindo adọkun sọ, mẹhe to kanván nado mọ núdù kavi nado mọ adọtẹn lẹ tin ga. The New York Times yihodọ sọn linlin Wekantẹn Mẹhihia tọn owhe 2001 tọn mẹ to États-Unis he dohia dọ vogbingbọn he tin to adọkunnọ po wamọnọ lẹ po ṣẹnṣẹn to États-Unis to agayi deji. E dọmọ: “Madoatọ́n adọkunnọ daho hugan lẹ tọn mọ 50 to kanweko ji akuẹ he biọ whédo lẹpo mẹ tọn yí to owhe he wayi mẹ . . . Madoatọ́n hẹntọnọ klókló lẹ tọn mọ 3,5 to kanweko ji etọn yí.” Ninọmẹ lọ yin onú dopolọ kavi tlẹ ylan humọ to otò devo lẹ mẹ. Linlin Akuẹsẹdotẹn Aihọn tọn de dohia dọ nudi 57 to kanweko ji mẹhe tin to aihọn mẹ lẹ tọn wẹ ma nọ mọ pé dọla Amelika tọn 2 [nudi 1 400F CFA] to gbèdopo.

Nado hẹn onú lẹ ylan pete, to owhe 2002 tọn mẹ, mẹsusu wẹ yin tuklado gbọn linlin lọ dali dọ ogán delẹ ko lẹzun adọkunnọ to ninọmẹ he ma họnwun lẹ glọ. Eyin yé ma tlẹ wà nuhe jẹagọdo osẹ́n tlọlọ de, mẹsusu lẹndọ ogán azọ́nwhé tọn ehelẹ, dile linlinwe Fortune dọ do, “to lilẹzun adọkunnọ to aliho he gblezọn, mẹtitafu mlẹnmlẹn tọn mẹ.” Sọgbe hẹ nuhe to jijọ to aihọn mẹ, mẹsusu tindo ayihaawe eyin akuẹ daho he mẹdelẹ nọ tindo to ajijimẹ, yèdọ nudi dọla livi donu kanweko susu lẹ, sọgan yin whẹsuna to whenuena gbẹtọ susu sọmọ tin to ohẹ́n klókló mẹ.

Be Ohẹ́n Na Gbọṣi Aimẹ Kakadoi Wẹ?

Nujijọ ehelẹ ma zẹẹmẹdo dọ mẹdepope ma to vivẹnudo nado wà nude dogbọn ninọmẹ blawu hẹntọnọ lẹ tọn dali gba. Na jide tọn, ahọluzọnwatọ ahundoponọ lẹ po titobasinanu alọgọnamẹ tọn lẹ po ko dọ nuhe sọgan yin wiwà nado hẹn diọdo lẹ wá. Etomọṣo, kọdetọn lọ lẹ ma namẹ tuli gba. Rapport sur le développement humain 2002 dọ dọ “otò susu jẹhẹ́n taun hugan owhe 10, 20 kavi 30 lẹ die wayi,” mahopọnna vivẹnudido dagbe susu nado hẹn ninọmẹ lọ pọnte.

Be ehe dohia dọ wamọnọ lẹ ma tindo todido wẹ ya? Mí basi oylọna we nado hia hosọ he bọdego nado gbadopọnna nuyọnẹn yọn-na-yizan delẹ he sọgan gọalọ todin podọ pọngbọ he ji hiẹ sọgan nọma ko lẹnnupọndo lẹ.