Vivẹnudido Gbẹtọvi lẹ Tọn Nado De Ohẹ́n Sẹ̀

ADỌKUNNỌ lẹ ko glo ohẹ́n dote. Ṣigba, vivẹnu he do omẹ diyin lẹ te nado de gbẹtọvi lẹpo sọn ohẹ́n mẹ ma ko pà yé pọ́n gbede. Etẹwutu? Na adọkunnọ lẹ to paa mẹ ma nọ jlo dọ mẹdepope kavi nudepope ni hẹn adọkun yetọn gble. Ahọlu Sọlomọni Islaeli hohowhenu tọn wlan dọmọ: “Pọ́n dasin yé he yè to awusinyẹnna lẹ tọn, yé masọ tindo homẹmiọnnamẹtọ; podọ to awusinyẹnnamẹtọ yetọn si wẹ huhlọn te.”—Yẹwhehodọtọ 4:1.

Be mẹhe diyin bo tindo huhlọn kavi aṣẹ lẹ sọgan de ohẹ́n sẹ̀ sọn aihọn lọ mẹ ya? Sọlomọni wlan to gbọdo glọ dọmọ: “Doayi e go, ovọ́ wẹ popolẹpo, podọ homẹgble gbigbọ tọn. Ehe gbán, yè ma sọgan hẹn jlọ.” (Yẹwhehodọtọ 1:14, 15) Vivẹnu he do gbẹtọ lẹ te to egbehe nado de ohẹ́n sẹ̀ do nugbo-yinyin hogbe enẹlẹ tọn hia.

Vivẹnudido Voovo Nado Hẹn Mẹlẹpo Zun Adọkunnọ

To owhe kanweko 19tọ whenu, dile otò delẹ bẹ adọkun susu he mayọnjlẹ pli gbọn ajọwiwa po azọ́nwhé lẹ didoai po dali, whẹho ohẹ́n tọn wẹ duahunmẹna omẹ diyin delẹ hugan. Be e yọnbasi dọ adọkunnu aigba tọn lẹ ni yin mimá na mẹlẹpo zẹnzẹn ya?

Mẹdelẹ lẹndọ socialisme kavi communisme wẹ sọgan hẹn mẹlẹpo sọzẹn lẹdo aihọn pé gbọn adọkunnu lẹ mimá na mẹlẹpo zẹnzẹn dali. Nugbo wẹ dọ adọkunnọ lẹ ma yiwanna linlẹn ehelẹ. Nalete, mẹsusu yiwanna linlẹn lọ dọ mẹdopodopo sọgan wà nuhe go e pé lẹpo na nukọnyiyi otò tọn bo mọaleyi sọn alọgọ otò tọn mẹ sọgbe hẹ nuhudo etọn lẹ. Todido mẹsusu tọn wẹ yindọ otò lẹpo na kẹalọyi socialisme na aihọn lọ blebu nido lẹzun fie gbẹtọ lẹ na vò bo nọ jijọho mẹ te de. Otò adọkunnọ delẹ kẹalọyi socialisme jẹ obá de mẹ bo wleawuna ninọmẹ dagbe to otò yetọn lẹ mẹ bosọ dopagbe nado penukundo nuhudo tòvi yetọn lẹ tọn go “sọn jiji whenu kakajẹ okú.” Yé sọalọakọ́n dọ emi ko de ohẹ́n klókló sẹ̀ sọn otò emitọn mẹ.

Ṣigba, mahopọnna vivẹnu he socialisme do lẹpo, e ma ko penugo gbede nado hẹn gbẹtọ lẹpo sọzẹn. Yanwle lọ dọ tòvi lẹ na wazọ́n na nukọnyiyi otò tọn kakati nado wazọ́n na nukọnyiyi yede tọn ma ko pà yé. Mẹdelẹ nọ gbẹ́ ma nado nanú hẹntọnọ lẹ, bo nọ dọ dọ alọtútlú nado nanú hẹntọnọ lẹ nọ hẹn delẹ to yé mẹ zun adidọnọ. Hogbe Biblu tọn lẹ họnwun dọmọ: “Gbẹtọ nugbonọ de ma tin to aigba ji, he to dagbe wà bo ma waylan. . . . Jiwheyẹwhe ko dá gbẹtọ do titengbe; ṣigba yé ko dómọna dodinnanu.”—Yẹwhehodọtọ 7:20, 29.

Todido devo wẹ nuhe mẹsusu nọ ylọdọ le rêve américain—enẹ wẹ yindọ mẹdepope he tin to otò lọ mẹ bo jlo na wazọ́n sinsinyẹn sọgan lẹzun adọkunnọ. Démocratie, mẹdekannujẹ nado do ajọwhé ai (la libre entreprise) po mẹdekannujẹ nado wàjọ (le libre-échange) po wẹ na ko hẹn États-Unis zun otò adọkunnọ, podọ otò susu tẹnpọn nado wà nudopolọ lẹdo aihọn pé. Ṣigba e ma yin otò lẹpo wẹ penugo nado hodo tito zedai Amelika tọn he nọ yin le rêve américain gba, na Agewaji Amelika tọn ma jẹ adọkun gbọn tito tonudidọ tọn etọn kẹdẹ dali. Onú tangan he gọalọna ẹn nado jẹ adọkun lẹ wẹ adọkunnu jọwamọ tọn susu etọn lẹ gọna alihogbó voovo he e tindo nado wàjọ yì otò devo lẹ mẹ. Humọ, gbigbọ agbàwhinwhlẹn tọn he gbẹtọ lẹ nọ yí do dín akuẹ to aihọn lọ mẹ nọ zọ́n bọ adọkunnu adọkunnọ lẹ tọn nọ to jijideji bọ wamọnọ lẹ nọ to titlọ do ohẹ́n mẹ tẹgbẹ. Be yè sọgan na tuli otò adọkunnọ lẹ nado gọalọna otò wamọnọ lẹ ya?

Be Tito Zedai Marshall Tọn Sọgan De Ohẹ́n Sẹ̀ Ya?

To Wẹkẹ-Whàn II godo, Europe jẹhẹ́n podọ núdùdù whèdo susu tòvi etọn lẹ tọn. Lehe socialisme gbayipe to Europe do duahunmẹna gandudu États-Unis tọn. Enẹwutu na owhe ẹnẹ, États-Unis yí akuẹ susu do gọalọna otò he kẹalọyi linlẹn etọn lẹ nado vọ́ azọ́nwhé lẹ gbá podọ nado lẹgle. Tito Nuvọjlado Europe tọn he nọ yin yiylọdọ Tito Zedai Marshall tọn todin yin pinpọnhlan taidi nuhe gọalọ taun de. To Whèyihọ-waji Europe tọn, nuyiwadomẹji États-Unis tọn sinyẹn deji podọ enẹ zọ́n bọ ohẹ́n klókló depò taun. Be tito enẹ de ohẹ́n sẹ̀ lẹdo aihọn pé ya?

Na tito vonọtaun enẹ tindo kọdetọn dagbe taun wutu, gandudu États-Unis tọn gọalọna otò wamọnọ lẹ lẹdo aihọn pé nado hẹn glelilẹ, nukunpedomẹgo dotowhé tọn, wepinplọn po tito tẹnsẹnamẹnu tọn yetọn po pọnte dogọ. États-Unis yigbe dọ yanwle he wutu emi gọalọna otò devo lẹ wẹ yindọ mọwiwà na hẹn ale wá na otò emitọn. Otò adọkunnọ devo lẹ sọ tẹnpọn nado gọalọna otò wamọnọ lẹ ga. Ṣigba, to owhe kandeko godo he États-Unis ko và akuẹ susu do tito enẹ mẹ, États-Unis jẹflumẹ na tito enẹ ma jẹ yanwle etọn kọ̀n wutu. Nugbo wẹ dọ tito ehe gọalọna otò he to ohẹ́n mẹ dai delẹ nado jẹ adọkun taun, titengbe to Whèzẹtẹn Asie tọn. Ṣigba dile etlẹ yindọ alọgọ ehe zọ́n bọ to otò delẹ mẹ, ovi lẹ masọ nọ kú sọmọ ba bọ susu to yé mẹ sọ nọ plọnwe, ohẹ́n klókló gbẹ́ to núgbà to otò susu devo lẹ mẹ.

Nuhewutu Tito lọ Nado De Ohẹ́n Sẹ̀ Gboawupo

Alọgigọna otò wamọnọ lẹ nado tlọ́n ohẹ́n mẹ vẹawu taun hugan nado gọalọna otò adọkunnọ lẹ nado vọ́ nuhe awhàn ko hẹngble to otò yetọn mẹ lẹ jlado. Europe ko tindo ajọwhé, nọ wàjọ bosọ tindo tẹnsẹnamẹnu lẹ. Ṣigba, ninọmẹ akuẹzinzan tọn etọn wẹ yè dona hẹn pọnte. Dile etlẹ yindọ otò adọkunnọ lẹ gọalọna otò wamọnọ lẹ nado deali lẹ, gbá wehọmẹ po dotowhé lẹ po, gbẹtọ lẹ gbẹ́ pò to ohẹ́n klókló mẹ, na otò enẹlẹ ma sọgan wàjọ, ma tindo adọkunnu jọwamọ tọn lẹ bo masọ tindo ali daho ajọwiwa tọn lẹ wutu.

Nuhahun he nọ hẹn ohẹ́n wá po nuhahun he ohẹ́n nọ hẹnwa lẹ po doglẹ taun. Di apajlẹ, azọ̀n nọ zọ́n bọ yè nọ jẹhẹ́n, podọ ohẹ́n nọ zọ́n bọ yè nọ jẹazọ̀n. Ovi he ma nọ mọ núdùdù hunsindagbe tọn dù ganji lẹ ma nọ ló to agbasa-liho podọ ehe sọ nọ bẹpla nugopipe apọ̀nmẹ tọn yetọn bọ to whenuena yé whẹ́n, yé ma nọ penugo nado penukundo ovi yetọn titi lẹ go. Humọ, eyin otò adọkunnọ lẹ do núdùdù susu hlan otò wamọnọ lẹ nado gọalọna yé, glesi po ajọwatọ lẹ po ma nọ mọnú sà, ehe nọ zọ́n bọ mẹsusu nọ jẹhẹ́n dogọ. Akuẹ didohlan gandudu otò wamọnọ lẹ tọn sọgan fọ́n nuhahun devo lẹ dote: enẹ wẹ yindọ e nọ bọawu nado fìn akuẹ ehelẹ podọ enẹ sọgan dekọtọn do mẹhodu mẹ bọ mẹhodu sọgan tlọ mẹsusu do ohẹ́n mẹ dogọ. Na taun tọn, nuhewutu alọgọ he otò adọkunnọ lẹ nọ basina otò wamọnọ lẹ nọ gboawupo wẹ yindọ e ma nọ họ̀nadọna onú tangan he nọ hẹn ohẹ́n wá.

Adọ̀ Ohẹ́n Tọn

Yanwle ṣejannabi tọn he otò, gandudu, po gbẹtọ lẹ po nọ doafọna wẹ nọ hẹn ohẹ́n klókló wá. Di apajlẹ, e ma yin nado de ohẹ́n sẹ̀ lẹdo aihọn pé wẹ nọ duahunmẹna gandutọ otò adọkunnọ lẹ tọn dandan gba, na mẹdelẹ wẹ blavo bọ yé do hẹ gánzinpo ji podọ yé dona hẹn homẹhun mẹhe blavo na yé lẹ. Enẹwutu, yé nọ glọnalina glesi he to otò wamọnọ mẹ lẹ ma nado sà jinukun yetọn na otò adọkunnọ lẹ, na ajọ́ nikaa gú glesi he to otò adọkunnọ mẹ lẹ. Humọ, gandutọ otò adọkunnọ lẹ tọn nọ nọgodona glesi otò yetọn lẹ tọn taun na yé nido sànú hú glesi he to otò wamọnọ mẹ lẹ.

E họnwun dọ, ayilinlẹn gbẹtọ po gandutọ lẹ tọn po nado nọ doafọna yanwle ṣejannabi tọn yetọn lẹ wẹ adọ̀ ohẹ́n tọn. Wekantọ Biblu tọn de he nọ yin Sọlomọni wlan dọmọ: “Mẹde to gandu do omẹ awetọ ji . . . na awugble etọn.”—Yẹwhehodọtọ 8:9.

Eyin mọ wẹ, be todido tin dọ ohẹ́n na wá doalọte ya? Be gandudu de tin he sọgan de ayilinlẹn ṣejannabi tọn gbẹtọvi lẹ tọn sẹ̀ ya?

[Apotin to weda 6]

Osẹ́n de Nado Pehẹ Ohẹ́n

Jehovah Jiwheyẹwhe na akọta Islaeli hohowhenu tọn todohukanji osẹ́n tọn de he na gọalọna yé nado de ohẹ́n pò taun eyin yé yìn osẹ́n lọ. To Osẹ́n lọ glọ, whẹndo lẹpo wẹ dugu aigba de tọn, adavo mẹhe wá sọn whẹndo yẹwhenọ tọn Levi tọn mẹ lẹ. Ogú whẹndo lọ tọn nọ yin hihla dote na e ma sọgan yin sisà kakadoi. To owhe 50 lẹpo godo, aigba he yin sisà lẹpo nọ yin gigọjo na núnọ lọ kavi na whẹndo etọn. (Levitiku 25:10, 23) Eyin vlavo azọ̀n, nugbajẹmẹji kavi adidọ zọ́n bọ mẹde sà aigba etọn, aigba lọ dona yin gigọjo na ẹn vọnu to owhe Jubile tọn mẹ. Kúnkan whẹndo de tọn ma dona gbọṣi ohẹ́n mẹ tẹgbẹ.

Awuwledainanu lẹblanu tọn devo he Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn na dotẹnmẹ etọn wẹ yindọ eyin adángbò sunnu de, e sọgan ze ede do afànu. Mẹlọ nọ yí akuẹ afànu tọn lọ jẹnukọn nado suahọ he e dù lẹ. Eyin e ma penugo nado fli ede to owhe ṣinawetọ lọ mẹ, e dona yin jijodo vọnu podọ klunọ etọn nasọ wleawu jinukun po kanlin he e nado gọjẹ ogle lẹ̀ ji tọn lẹ po na ẹn. Humọ, Osẹ́n ma na dotẹnmẹ Islaelivi lẹ nado yí akuẹvi to wamọnọ he yànkuẹ to yé si lẹ si gba. Osẹ́n lọ sọ biọ to yé si nado nọ jo jinukun he to tónu ogle yetọn lẹ tọn do, na wamọnọ lẹ nido wéwélu etọn. Gbọnmọ dali, Islaelivi depope ma na wá biọnu.—Deutelonomi 15:1-14; Levitiku 23:22.

Etomọṣo, whenuho dohia dọ Islaelivi delẹ wá jẹhẹ́n. Etẹwutu? Na akọta Islaeli tọn vẹtolina Osẹ́n Jehovah tọn wutu. To godo mẹ, to suhugan otò lẹ tọn mẹ to whenẹnu, mẹdelẹ jẹ adọkun gbọn aigba susu tintindo dali to whenuena mẹdevo lẹ lẹzun hẹntọnọ he ma tindo aigba depope. Na mẹdelẹ gbẹkọ Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn go bo ma hò mẹdevo lẹ tọn pọ́n gbọn afọdidona ojlo ṣejannabi tọn yetọn lẹ dali wutu, ohẹ́n lìn biọ akọta Islaeli tọn mẹ.—Matiu 22:37-40.