Yẹn Yin Pinplọn Gbọn Jehovah Dali sọn Ovu-Whenu — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Otàn Gbẹzan tọn

Yẹn Yin Pinplọn Gbọn Jehovah Dali sọn Ovu-Whenu

DILE E YIN DIDỌ GBỌN RICHARD ABRAHAMSON DALI

“Jiwheyẹwhe E, hiẹ wẹ plọn mi sọn ovu-whenu: podọ jẹ dinvie yẹn ko to ohó azọ́n towe he jiawu tọn dọ.” Mì gbọ ma dọ nuhewutu hogbe Psalm 71:17 tọn ehelẹ do tindo zẹẹmẹ vonọtaun de na mi.

ONỌ̀ ṣie, Fannie Abrahamson, yin dindọnsẹpọ to 1924 gbọn Biblu Plọntọ lẹ dali, dile Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ yin yiylọdọ to whenẹnu. Owhe dopo-mẹvi poun wẹ yẹn yin to whenẹnu. Dile Mama to nugbo Biblu tọn lẹ plọn, e nọ họ̀nwezun yì kọmẹnu etọn lẹ dè bo nọ dọ nuhe e ko plọn lẹ na yé, podọ e sọ plọn yẹn, nọvisunnu ṣie mẹho po nọviyọnnu ṣie mẹho po ga. Whẹpo yẹn do yọ́n wehia, ewọ ko gọalọna mi nado hẹn wefọ susu do ayiha mẹ gando dona Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lẹ go.

To vivọnu owhe 1920 lẹ tọn, pipli Biblu Plọntọ lẹ tọn he mí nọ kọnawudopọ hẹ to La Grande, to ayimatẹn Oregon, États-Unis tọn mẹ, fihe yẹn yin jiji bosọ whẹn te, bẹ yọnnu vude poun po ovi lẹ po hẹn. Dile etlẹ yindọ mí tin to olá, mí nọ yin didlapọn whladopo kavi awe to owhe dopo mẹ gbọn lizọnyizọnwatọ tomẹyitọ lẹ dali, heyin yinyọnẹn taidi agun-ji-pọntọ lẹ. Omẹ ehelẹ nọ na hodidọ tulinamẹ tọn lẹ, nọ hodo mí to lizọnyizọn whédegbè-jẹ-whédegbè tọn mẹ, podọ yé nọ do ojlo homẹdagbe tọn hia to ovi lẹ mẹ. Delẹ to mẹvivẹ ehelẹ mẹ wẹ Shield Toutjian, Gene Orrell, po John Booth po.

To 1931 mẹdepope ma penugo to kándo mítọn mẹ nado yì plidopọ to Columbus, Ohio, fie Biblu Plọntọ lẹ kẹalọyi yinkọ lọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ te. Ṣigba pipli lẹ, dile agun lẹ nọ yin yiylọdọ to whenẹnu, po kándo lẹ po he ma yì plidopọ ehe lẹ pli to lẹdo yetọn mẹ to osun août tọn enẹ mẹ nado yigbena gbemima de bo kẹalọyi yinkọ lọ. Kándo pẹvi mítọn to La Grande basi ehe ga. Enẹgodo, to nujijla 1933 tọn whenu nado má alọnuwe apomẹ tọn La Crise, n’plọn nuzedonukọnnamẹ Biblu tọn de do tamẹ, podọ na whla tintan, n’dekunnu yẹn doponọ sọn whédegbè jẹ whédegbè.

To 1930 lẹ gblamẹ, nukundiọsọmẹ to susudeji sọta azọ́n mítọn. Nado pehẹ ehe, pipli lẹ yin bibẹpli to nuhe nọ yin yiylọdọ mimá lẹ mẹ, he nọ basi plidopọ kleun lẹ, podọ whladopo kavi awe to owhe dopo mẹ, yé nọ tindo mahẹ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ, heyin yinyọnẹn taidi nujijla mimá tọn lẹ. To plidopọ ehelẹ ji, yè nọ plọn mí aliho yẹwhehodidọ tọn lẹ bosọ nọ dohia mí lehe mí sọgan yinuwa po sisi po hẹ ponọ he nọ glọnalina azọ́n mítọn lẹ do. Na Kunnudetọ lẹ nọ saba yin pinplan yì ponọ whẹ̀datọ de nukọn kavi yì whẹdatẹn, mí nọ basi zepọn nudọnamẹ lẹ tọn sọn wema anademẹ tọn de mẹ he nọ yin yiylọdọ Déroulement d’un procès . Ehe hẹn mí pegan nado pehẹ nukundiọsọmẹ.

Whinwhẹ́n Fliflimẹ Tọn to Nugbo Biblu Tọn Mẹ

Yẹn to whinwhẹ́n deji to pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mẹ na nugbo Biblu tọn lẹ podọ na todido sinai-do-Biblu ji gbẹninọ kakadoi tọn to aigba ji to Ahọluduta olọn mẹ tọn Jiwheyẹwhe tọn glọ. To ojlẹ enẹ mẹ, baptẹm ma nọ yin nùzindeji sọmọ na mẹhe ma tindo todido lọ nado dugán to olọn mẹ hẹ Klisti lẹ. (Osọhia 5:10; 14:1, 3) Etomọṣo, yẹn yin didọna dọ eyin n’ko magbe to ahun ṣie mẹ nado wà ojlo Jehovah tọn, e na yin nujọnu dọ ma yin bibaptizi. Enẹ wẹ yẹn basi to août 1933.

Whenuena yẹn yin owhe 12-mẹvi, mẹplọntọ ṣie lẹndọ n’to dagbe wà to hodidọ gbangba tọn mẹ, enẹwutu e dotuhomẹna Mama nado basi tito nupinplọn dogọ tọn na mi. Mama lẹndọ ehe sọgan gọalọna mi nado sẹ̀n Jehovah ganji dogọ. Enẹwutu e suahọ nupinplọn ṣie tọn gbọn avọyinyan na mẹplọntọ lọ dali na owhe dopo. Nupinplọn ehe ko yin alọgọnamẹnu de na lizọnyizọn ṣie. Whenuena yẹn yin owhe 14-mẹvi, n’jẹazọ̀n húdu-húdu tọn, he hẹnalọdotena nuyiwa ṣie lẹ hugan owhe dopo.

To 1939 lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn de he nọ yin Warren Henschel wá lẹdo mítọn mẹ.a Nọvisunnu daho de wẹ ewọ yin na mi to gbigbọ-liho, he nọ plan mi tọ́n bọ mí nọ yí whenu susu zan to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ. To madẹnmẹ, e gọalọna mi nado bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ gbọjẹ-whenu tọn jẹeji, wunmẹ lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn na ojlẹ gli de. To alunlun enẹ mẹ, kándo mítọn yin titobasina taidi pipli de. Warren yin dide taidi devizọnwatọ pipli lọ tọn, podọ yẹn yin dide taidi anademẹtọ Oplọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn. Whenuena Warren yì nado wadevizọn to Bẹtẹli, tatọ́-tẹnnọ akọjọpli tọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Brooklyn, New-York, yẹn lẹzun devizọnwatọ pipli lọ tọn.

Bẹjẹeji Lizọnyizọn Whenu-Gigọ́ Tọn

Azọngban he sudeji devizọnwiwa taidi devizọnwatọ pipli tọn hẹn ojlo ṣie lodo dogọ nado biọ lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn mẹ, ehe yẹn basi to vivọnu owhe atọ̀ntọ ṣie tọn to wehọmẹ to whenue yẹn tindo owhe 17. Papa ma tindo mahẹ to nuyise mítọn lẹ mẹ gba, ṣigba nukunpedomẹgotọ dagbe de wẹ ewọ yin podọ sunnu de he tindo nunọwhinnusẹ́n he yiaga lẹ. E jlo dọ yẹn ni yì wehọmẹ daho. Ṣogan, e dọ na mi dọ dile e na dẹnsọ bọ yẹn ma na donukun adọtẹn po núdùdù po sọn ewọ si, yẹn sọgan wà nuhe jlo mi. Enẹwutu yẹn bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn jẹeji to 1^er septembre 1940.

To whenuena yẹn jlo na tọ́nsọn whégbè, onọ̀ ṣie dọ ma hia Howhinwhẹn lẹ 3:5, 6 he dọmọ: “Yí ayiha towe do dotudo OKLUNỌ go; a dẹ́ hlan dewe tọn dali blo. Yọ́n ẹn to aliho towe lẹpo ji, ewọ nasọ jlọ omọ́ towe.” Na nugbo tọn, ogbẹ̀ ṣie jijodo alọ Jehovah tọn mẹ to whepoponu ko yin alọgọ daho de na mi.

To madẹnmẹ, yẹn kọnawudopọ hẹ Joe po Margaret Hart po to lizọnyizọn lọ mẹ to ṣẹnṣẹn-agewaji ayimatẹn Washington tọn. Aigba-denamẹ lọ lẹ gbọnvo na yede—fie yè nọ yìn oyìn te lẹ, fie yè nọ yìn lẹngbọ te lẹ, aigba Indianu lẹ tọn, gọna tòpẹvi po gbetatò susu lẹ po. To amakikọ-whenu 1941 tọn, yẹn yin azọ́ndena taidi devizọnwatọ pipli tọn to agun he tin to Wenatchee, Washington mẹ.

To plidopọ mítọn dopo whenu to Walla Walla, Washigton, yẹn wadevizọn taidi aisinnunamẹtọ, nado nọ dokuavọna mẹhe to ohọ plidopọ tọn lọ mẹ biọ lẹ. N’doayi mẹmẹsunnu jọja de go he to vivẹnudo na nuhe nọ ze ogbè yiaga lọ nido wazọ́n, ṣigba e ma tindo kọdetọn dagbe. Enẹwutu yẹn na ẹn ayinamẹ nado yí azọ́ndenamẹ ṣie, bọ yẹn nasọ yí etọn. Whenuena devizọnwatọ agbegbe tọn lọ, Albert Hoffman, lẹkọ bo mọ dọ yẹn ko jo azọ́ndenamẹ ṣie do, po nukiko yẹsẹ họntọnjihẹmẹ tọn de po e basi zẹẹmẹ na mi do lehe e yin nujọnu do sọ nado nọ tẹdo azọ́ndenamẹ mẹtọn go kakajẹ whenue anademẹ lọ diọ ji. Yẹn gbẹnọ flin ayinamẹ etọn kakajẹ din.

To août 1941, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ basi tito plidopọ daho blibata de tọn to St. Louis, Missouri. Joe Hart po asi etọn Margaret po ṣinyọnnudo godo agbànbẹhun yetọn tọn bosọ tò aisinnu lẹ demẹ. Ṣinẹnẹ to mímẹ gbehosọnalitọ lẹ mẹ zingbejizọnlin na kilomẹtlu 2 400 sọyì St. Louis to agbànbẹhun enẹ mẹ. Ehe diblayi osẹ dopo na yìyì kẹdẹ. Ponọ lẹ dọ dọ mẹhe wá plidopọ lọ lẹ na yì 115 000. Dile etlẹ yindọ mẹplidopọ lọ lẹ sọgan whè humọ, matin ayihaawe sọha yetọn hú Kunnudetọ Jehovah tọn diblayi 65 000 he tin to États-Unis to ojlẹ enẹ mẹ lẹ. Na nugbo tọn plidopọ lọ jlọmẹdote to gbigbọ-liho.

Sinsẹ̀nzọnwiwa to Bẹtẹli Brooklyn Tọn

To whenuena yẹn lẹkọ yì Wenatchee godo, n’mọ wekanhlanmẹ de yí he to oylọ basina mi nado wá Bẹtẹli. To wiwá ṣie godo to 27 octobre 1941, yé plan mi yì wekantẹn Nathan H. Knorr tọn heyin nugopọntọ wezintẹn tọn. Po homẹdagbe po, e basi zẹẹmẹ nuhe Bẹtẹli yin tọn na mi bosọ zinnudeji dọ dindọnsẹpọ Jehovah pẹkipẹki yin onú titengbe de nado sọgan tindo kọdetọn dagbe to gbẹzan Bẹtẹli tọn mẹ. Enẹgodo, yẹn yin pinplan sọyì azọ́nwatẹn agbànbẹdohlan tọn podọ n’yin azọ́ndena nado nọ blá pali owe tọn lẹ na agbànbẹdohlan.

To 8 janvier 1942, Joseph Rutherford kú, ewọ wẹ nọ penukundo azọ́n Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn go lẹdo aihọn pé. Azán atọ́n godo, anadenanutọ Ogbẹ́ tọn lẹ de Mẹmẹsunnu Knorr nado jẹ otẹn etọn mẹ. Whenuena W. E. Van Amburgh, heyin wekantọ-akuẹ-hẹntọ Ogbẹ́ tọn na ojlẹ dindẹn lẹ, lá owẹ̀n ehe na whẹndo Bẹtẹli tọn, e dọmọ: “Yẹn sọgan flin whenue C. T. Russel kú bọ J. F. Rutherford jẹ otẹn etọn mẹ. Oklunọ zindonukọn nado deanana azọ́n Etọn bosọ hẹn ẹn tindo kọdetọn dagbe. Todin, yẹn deji dọ azọ́n lọ na zindonukọn po Nathan H. Knorr po taidi azinponọ na azọ́n Oklunọ tọn wẹ ehe, e mayin gbẹtọ tọn gba.”

To février 1942, E yin lilá dọ “Nupinplọn Yinukọn Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta Tọn” (cours supérieur de ministère théocratique) lọ na bẹjẹeji. E yin awuwlena nado plọnazọn mẹhe tin to Bẹtẹli lẹ nado hẹn nugopipe yetọn pọnte to dodinnanu bibasi mẹ do hosọ Biblu tọn lẹ ji nado wleawuna hodidọ yetọn lẹ to aliho he jẹaṣọ́ de mẹ bosọ ze yé donukọnnamẹ to gbesisọmẹ. Po alọgọ azọ́nplọnmẹ he n’ko mọyi dai to hodidọ gbangba tọn mẹ po, yẹn penugo nado yawu basi nukọnyiyi to tito-to-whinnu ehe mẹ.

To madẹnmẹ, yé deazọ́nna mi do Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn, he nọ penukundo lizọnyizọn Kunnudetọ he to États-Unis lẹ tọn go. Enẹgodo to owhe dopolọ mẹ, nudide yin bibasi nado vọ́ tito de zedai na lizọnyizọnwatọ lẹ nido nọ dla pipli Kunnudetọ lẹ tọn pọ́n. To nukọnmẹ, lizọnyizọnwatọ tomẹyitọ ehelẹ, he nọ yin yiylọdọ devizọnwatọ mẹmẹsunnu lẹ tọn, wá yin yiylọdọ nugopọntọ lẹdo tọn lẹ. To alunlun 1942 tọn whenu, nupinplọn de yin awuwlena to Bẹtẹli nado plọnazọn mẹmẹsunnu lẹ na wunmẹ lizọnyizọn tọn ehe, podọ yẹn tindo lẹblanulọkẹyi nado sọgan tin to mẹhe mọ azọ́nplọnmẹ ehe yí lẹ mẹ. N’flin na taun tọn dọ Mẹmẹsunnu Knorr, dopo to nuplọnmẹtọ mítọn lẹ mẹ, zinnudo nuagokun ehe ji na mí dọmọ: “Mì ma tẹnpọn nado hẹn homẹhun gbẹtọ lẹ blo. Tadona etọn, mì ma na hẹn homẹhun mẹdepope. Mì hẹn homẹhun Jehovah, mì nasọ hẹn homẹhun mẹhe yiwanna Jehovah lẹpo.”

Azọ́n tomẹyiyi tọn lọ bẹjẹeji nugbonugbo to octobre 1942. Delẹ to mímẹ to Bẹtẹli nọ tindo mahẹ to emẹ to sẹfifo delẹ, bo nọ dla agun New York City tọn he madẹn hú kilomẹtlu 400 lẹ pọ́n. Mí nọ gbadopọnna azọ́n yẹwhehodidọ tọn agun lọ tọn po sọha pliwatọ lẹ tọn po, bo nọ basi opli de hẹ mẹhe to nukunpedo azọngban agun tọn go lẹ. Dogọ, mí nọ na togunmẹho dopo kavi awe bosọ nọ wàzọn to lizọnyizọn lọ mẹ po Kunnudetọ lẹdo lọ tọn lẹ po.

To 1944, yẹn yin dopo to mẹhe yin didohlan sọn Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn mẹ lẹ sọyì azọ́n tomẹyiyi tọn lọ mẹ na osun ṣidopo nado wadevizọn to Delaware, Maryland, Pennsylvania, po Virginie po. Enẹgodo, na osun kleun delẹ, n’dla agun lẹ pọ́n to Connecticut, Massachusetts, po lopo Rhode tọn po. To kọlilẹ ṣie yì Bẹtẹli godo, n’wàzọn ojlẹ-gli tọn to wekantẹn hẹ Mẹmẹsunnu Knorr po wekantọ etọn Milton Henschel po, fie yẹn wá jẹakọhẹ azọ́n lẹdo aihọn pé mítọn te. N’sọ wàzọn ojlẹ-gli tọn to Wekantẹn Akuẹbẹhẹntọ Tọn to anademẹ W. E. Van Amburgh po alọgọtọ etọn, Grant Suiter tọn po glọ. Enẹgodo, to 1946, yẹn yin dide taidi nugopọntọ wekantẹn susu tọn to Bẹtẹli.

Diọdo Daho lẹ to Gbẹzan Ṣie Mẹ

To whenuena yẹn to devizọnwa to agun lẹ mẹ to 1945, n’jihọntọn hẹ Julia Charnauskas to Providence, lopo Rhode tọn ji. To ṣẹnṣẹn 1947 tọn, mí to nulẹnpọndo alọwle ji. Yẹn yiwanna sinsẹ̀nzọn Bẹtẹli tọn taun, ṣigba to whenẹnu, tito de ma tin nado plan alọwlemẹ mẹtọn nado wá wàzọn to finẹ. Enẹwutu to janvier 1948, n’tlọ́n Bẹtẹli bọ yẹn po Julia (Julie) po wlealọ. N’mọ azọ́n ojlẹ-gli tọn de to nusatẹn de to Providence, bọ mí bẹ lizọnyizọn gbehosọnalitọ tọn mítọn jẹeji dopọ.

To septembre 1949, yẹn yin oylọ-basina nado wàzọn nugopọntọ lẹdo tọn to agewaji-whèyihọ Wisconsin tọn mẹ. Diọdo daho de wẹ e yin na yẹn po Julie po nado dekunnu na taun tọn to tòpẹvi lẹ po gbetatò he mẹ yè nọ da yìnnọsìn te lẹ po mẹ. Avivọ-whenu lẹ nọ dẹn bosọ nọ miọn, podọ na osẹ susu lẹ fifá lọ nọ yì –20°C kavi yìdo humọ po osin-agó susu po. Mí ma tindo mọto de gba. Etomọṣo, mẹde nọ wleawu ohún de tọn na mí yì agun he bọdego mẹ to whepoponu.

Ojlẹ vude to whenue n’bẹ azọ́n nugopọntọ lẹdo tọn jẹeji godo, mí basi plidopọ lẹdo tọn de. N’flin dọ yẹn yí sọwhiwhe do to onú lẹ gbeje pọ́n nado mọdọ nulẹpo to yinyin nukunpedego ganji, ehe hẹn mẹdelẹ tindo ayimajai vude. Enẹwutu, nugopọntọ agbegbe tọn lọ, Nicholas Kovalak, yí homẹdagbe do dọna mi dọ mẹmẹsunnu lẹdo lọ tọn lẹ ko jẹakọhẹ aliho yetọn titi nado nọ penukundo nulẹ go podọ nuhudo ma tin dọ yẹn ni to tintẹnpọn nado deanana nulẹpo jẹ obá enẹ mẹ. Ayinamẹ ehe ko gọalọna mi taun nado pehẹ azọ́ndenamẹ susu lẹ sọn whenẹnu gbọ́n.

To 1950, n’mọ azọ́ndenamẹ ojlẹ-gli tọn de yí—nado penukundo awuwledai ohọ̀ tọn go na afọzedaitọ lẹ he to wiwá plidopọ daho mítọn tintan to susu heyin bibasi to Yankee Stadium to New York City mẹ lẹ. Plidopọ lọ yin aglinjijẹ de sọn bẹjẹeji kakajẹ vivọnu, po afọzedaitọ lẹ po sọn otò 67 mẹ podọ lẹndopọ pete agayiyi mẹhe wá lẹ tọn yin 123 707! To plidopọ lọ godo, yẹn po Julie po vọ́ lizọnyizọn tomẹyiyi tọn mítọn bẹjẹeji. Mí tindo ayajẹ susu to azọ́n lẹdo tọn lọ mẹ. Etomọṣo, mí mọdọ mí dona do gbigbọ mẹdezejo tọn hia dogọ. Enẹwutu to owhe dopodopo mẹ, mí nọ doalọ azọ́nmẹbiọwema mẹ na Bẹtẹli po sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn po. To 1952, homẹ mítọn hùn to whenuena mí yin oylọ-basina nado wá klasi 20tọ Wehọmẹ Biblu Pinplọn Watchtower Giliadi Tọn, fie mí mọ azọ́nplọnmẹ yí te na azọ́n mẹdehlan tọn.

Sinsẹ̀nzọn to Tògodo

To whenue mí mọ gbedewema mítọn yí to 1953, mí yin azọ́ndena hlan Grande-Bretagne, fie yẹn wadevizọn te to azọ́n agbegbe tọn mẹ to hùwaji Angleterre tọn. To nuhe ma pé owhe dopo godo to azọ́n enẹ mẹ, he yẹn po Julie po duvivi etọn taun, e paṣa mí nado mọ azọ́ndenamẹ devo yí nado sẹtẹn yì Danemark. Nuhudo nukunpedonugotọ devo tọn de tin to Danemark na wekantẹn alahọ tọn. Na yẹn tin to yakẹ podọ yẹn ko sọ mọ nuplọnmẹ yí gando azọ́n mọnkọtọn go to Brooklyn wutu, yẹn yin didohlan nado yì gọalọ. Mí dó tọjihun jẹ Pays-Bas, bo wá dó pinpán sọn finẹ yì Copenhague, Danemark. Mí jẹ finẹ to 9 août 1954.

Dopo to nuhahun he dona yin pipehẹ lẹ mẹ wẹ yindọ mẹmẹsunnu delẹ he tin to otẹn azọngban tọn lẹ mẹ gboawupo nado nọ kẹalọyi anademẹ tatọ́-tẹnnọ Brooklyn tọn. Humọ, atọ̀n to omẹ ẹnẹ he to owe mítọn lẹ lẹdo ogbè Danemark tọn mẹ lẹ tlọ́n Bẹtẹli podọ to godo mẹ doalọtena gbẹdido hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Ṣigba Jehovah na gblọndo na odẹ̀ mítọn lẹ. Gbehosọnalitọ awe, Jørgen po Anna Larsen po, he ko nọ wàzọn lẹdogbedevomẹ tọn na whenu-gli de, ze yede jo na whenu-gigọ́. Gbọnmọ dali linlinnamẹwe mítọn lẹ lilẹdo ogbè Danemark tọn mẹ zindonukọn bọ zinjẹgbonu dopo tata ma whè. Jørgen po Anna po gbẹpo to Bẹtẹli Danemark tọn, podọ Jørgen wẹ yin azinponọ Wedegbẹ́ Alahọ tọn.

To owhe fliflimẹ tọn enẹlẹ mẹ, dlapọn whẹwhẹ Mẹmẹsunnu Knorr tọn lẹ yin asisa tangan tulinamẹ tọn de. E nọ yí whenu zan nado sinai bosọ dọho, bo nọ na numimọ lẹ he nọ namẹ wuntuntun gando lehe yè sọgan pehẹ nuhahun lẹ gbọn go. To dlapọn dopo whenu to 1955, nudide yin bibasi dọ mí dona gbá alahọ yọyọ de po azọ́nwatẹn wezinzin tọn lẹ po nado sọgan nọ zín linlinnamẹwe lẹ jẹgbonu na Danemark. Aigba de yin hihọ̀ to gbetatò agewaji Copenhague tọn de mẹ, bọ to nudi alunlun 1957 tọn mẹ, mí sẹtẹn jẹ ohọ̀ he ṣẹṣẹ yin gbigbá lọ mẹ. Harry Johnson, he ewọ po asi etọn Karin po, ṣẹṣẹ wá Danemark to gbedewema klasi 26tọ Giliadi tọn yíyí godo, gọalọ nado do azọ́nwatẹn wezinzin tọn mítọn ai bosọ hẹn ẹn wàzọn.

Mí basi vọjlado lẹ to titobasinanu mítọn mẹ gando aliho he mẹ plidopọ daho lẹ nọ yin bibasi to Danemark go, podọ numimọ he yẹn ko tindo whenue n’to azọ́nwa to plidopọ lẹ ji to États-Unis gọalọ tlala. To 1961 afọzedaitọ lẹ wá plidopọ daho akọjọpli tọn mítọn to Copenhague sọn otò hugan 30 mẹ. Lẹndopọ pete agayiyi mẹhe wá lẹ tọn yin 33 513. To 1969, mí basi nuhe sọawuhia taidi plidopọ daho hugan he ko yin bibasi to Scandinavie lẹpo tọn, po lẹndopọ pete agayiyi mẹhe wá lẹ tọn heyin 42 073 po!

To 1963, yẹn yin oylọ-basina nado wá klasi 38tọ Giliadi tọn. Nupinplọn vọjlado osun ao tọn de wẹ, heyin awuwlena titengbe nado plọnazọn azọ́nwatọ alahọ mẹ tọn lẹ. Ayajẹnu wẹ e yin nado tin po whẹndo Bẹtẹli Brooklyn tọn po whladopo dogọ podọ nado mọaleyi sọn numimọ mẹhe ko to azọ́nwa na owhe susu lẹ nado penukundo nuwiwa tatọ́-tẹnnọ tọn lẹ go mẹ.

To azọ́nplọnmẹ enẹ godo, n’lẹkọyi Danemark nado zindonukọn to nukunpipedo azọngban lẹ go mẹ. Humọ, n’mọ lẹblanulọkẹyi nado wadevizọn taidi nugopọntọ pọ̀nla tọn, bo dla alahọ lẹ pọ́n to whèyihọ-waji po agewaji Europe tọn po nado na tuli azọ́nwatọ he to finẹ lẹ bosọ gọalọna yé nado hẹn azọngban yetọn lẹ di. To agọe pete n’ko wàzọn ehe to whèyihọ Aflika tọn po Caraïbe po.

To vivọnu 1970 lẹ tọn, mẹmẹsunnu lẹ to Danemark jẹ nọtẹn de dín ji, fihe ohọ̀ daho hugan de sọgan yin gbigbá do na jideji azọ́n lẹdogbedevomẹ po zinjẹgbonu po tọn wutu. Aigba dagbe de yin hihọ̀ to nudi kilomẹtlu 60 to whèyihọ Copenhague tọn mẹ. To pọmẹ hẹ mẹdevo lẹ, n’wàzọn na tito po yẹdide ohọ̀ yọyọ ehe tọn po bibasi, bọ yẹn po Julie po sọ to nukọnpọnhlan nado nọhẹ whẹndo Bẹtẹli tọn to owhé yọyọ lọ gbè. Ṣigba onú lẹ ma yì to aliho ehe mẹ gba.

Kọlilẹ Yì Brooklyn

To novembre 1980, yẹn po Julie po yin oylọ-basina nado wadevizọn to Bẹtẹli to Brooklyn, fie mí wá to bẹjẹeji janvier 1981 tọn. Mí tin to vivọnu owhe 50-mẹvi yinyin mítọn tọn mẹ to whenẹnu bọ to whenuena mí ko wadevizọn na diblayi madoawe gbẹzan mítọn tọn po mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu vivẹ mítọn Danemark tọn lẹ po, e ma bọawu na mí nado lẹkọyi États-Unis. Ṣogan, mí ma to nulẹnpọn do fie mí jlo nado nọ̀ ji gba, kakatimọ mí tẹnpọn nado ze ayidonugo mítọn do azọ́ndenamẹ mítọn dintọn lẹ ji podọ do avùnnukundiọsọmẹnu depope he yé sọgan bẹhẹn ji.

Mí wá Brooklyn bo nọnọ̀ finẹ. Julie yin azọ́ndena do wekantẹn lẹndopọ akuẹ tọn, bo to azọ́n he nkọ e ko wà to Danemark wà. Yẹn yin azọ́ndena do Azọ́nwatẹn Wekinkan tọn nado gọalọ to awuwiwlena todohukanji owe mítọn lẹ tọn mẹ. Bẹjẹeji owhe 1980 lẹ tọn yin ojlẹ diọdo tọn de to nuwiwa mítọn lẹ mẹ to Brooklyn, dile mí jo zomọ wekinkan po wezinzin tọn lẹ po do bo jẹ ọdinatẹẹ podọ wezinzin po panu wesinzo tọn po zan ji. Yẹn ma yọ́n nudepope gando ọdinatẹẹ go ṣigba n’tindo nukunnumọjẹnumẹ jẹ obá de mẹ gando aliho nuwiwa titobasinanu tọn lẹ po azọ́nwiwa to pọmẹ po go.

Ojlẹ vude to enẹgodo, nuhudo tin nado hẹn titobasinanu Azọ́nwatẹn Yẹdide tọn lodo dile mí jẹ zomọ wezinzin tọn he tindo sinmẹ voovo lẹ, yẹdide po fọto whanpẹnọ lẹ po zan ji. Dile etlẹ yindọ yẹn ma tindo numimọ yẹdenanu tọn depope do sọ, yẹn sọgan gọalọ nado deanana onú lẹ. Enẹwutu n’tindo lẹblanulọkẹyi nado yin nugopọntọ azọ́nwatẹn ehe tọn na owhe ṣinẹnẹ.

To 1992, yẹn yin azọ́ndena nado gọalọna Wedegbẹ́ Wezinjẹgbonu Hagbẹ Anademẹtọ tọn bosọ yin didohlan Wekantẹn Akuẹbẹhẹntọ tọn. Yẹn zindonukọn nado to azọ́nwa to finẹ to kọndopọ mẹ po nuwiwa to akuẹzinzan-liho Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn po.

Devizọnwiwa sọn Ovu-Whenu Ṣie Gbọ́n

Sọn ovu-whenu ṣie gbọ́n podọ to sinsẹ̀nzọn klandowiwe owhe 70 tọn gblamẹ, Jehovah ko yí sọwhiwhe do plọn mi gbọn Ohó etọn, Biblu, po mẹmẹsunnu alọgọnamẹtọ lẹ po dali to titobasinanu jiawu etọn mẹ. Yẹn ko duvivi lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn na nuhe hugan owhe 63, podọ hugan owhe 55 po asi nugbonọ ṣie, Julie po. Na nugbo tọn, yẹn ko yin didona tlala gbọn Jehovah dali.

To 1940 whenuena yẹn tọ́nsọn whégbè nado biọ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn mẹ, otọ́ ṣie ṣàn nudide ṣie kò bosọ dọmọ: “Ovi, e yin hiẹ tọ́nsọn whégbè nado yì basi enẹ, ma lẹndọ hiẹ sọgan nọ lẹkọwa dè e na alọgọ depope blo.” To owhe lẹ gblamẹ, yẹn ma ko do nuhudo nado wàmọ. Po alọtútlú po, Jehovah ko hẹn pekọwa na nuhudo ṣie lẹ, whlasusu gbọn Klistiani alọgọnamẹtọ hatọ lẹ dali. To godo mẹ, otọ́ ṣie wá jẹ sisi na azọ́n mítọn ji, podọ e tlẹ basi nukọnyiyi delẹ to nugbo Biblu tọn lẹ pinplọn mẹ jẹnukọnna okú etọn to 1972. Mama, he tindo todido gbẹninọ to olọn mẹ tọn, zindonukọn nado to Jehovah sẹ̀n po nugbonọ-yinyin po kakajẹ okú etọn whenu to 1985, whenuena e tindo owhe 102.

Dile etlẹ yindọ, nuhahun lẹ nọ fọ́n to lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn mẹ, yẹn po Julie po ma lẹnnupọndo azọ́ndenamẹ mítọn jijodo ji pọ́n gbede. Jehovah ko hẹn mí dote to whepoponu to gbemima ehe mẹ. Whenuena mẹjitọ ṣie lẹ tlẹ jẹ yọnhopo ji bo tindo nuhudo alọgọ tọn, Victoria Marlin gọalọ bosọ yí homẹdagbe do penukundo yé go. Mí yọ́n pinpẹn alọgọ owanyinọ etọn tọn taun, ehe ko na mí dotẹnmẹ nado zindonukọn to lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn lọ mẹ.

Julie ko nọgodona mi po nugbonọ-yinyin po to azọ́ndenamẹ mítọn lẹpo mẹ, bosọ nọ pọ́n ehe hlan taidi adà klandowiwe etọn titi hlan Jehovah tọn de. Podọ mahopọnna dọ n’ko yin owhe 80-mẹvi todin bosọ to nuhahun agbasalilo tọn lẹ tindo, numọtolanmẹ ṣie wẹ yindọ Jehovah ko dona mí tlala. Yẹn mọ tulinamẹ susu sọn psalm-kantọ lọ si he whenuena e ko lá dọ Jiwheyẹwhe plọn emi sọn ovu-whenu emitọn gbọ́n godo, vẹvẹ dọmọ: ‘Dinvie ga whenuena yẹn zun yọnhonọ, Jiwheyẹwhe E, a gbẹ́ mi blo; kaka yẹn nado yí huhlọn towe hia whẹndo he ja.’—Psalm 71:17, 18.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

a Warren yin nọvisunnu mẹho Milton Henschel tọn, he wadevizọn na owhe susu lẹ taidi dopo to Hagbẹ Anademẹtọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ.

[Yẹdide to weda 20]

Hẹ Mama to 1940, to whenue yẹn jẹ gbehosọnalitọ basi ji

[Yẹdide to weda 21]

Hẹ gbehosọnalitọ hatọ Joe po Margaret Hart po

[Yẹdide to weda 23]

To Azán alọwle mítọn tọn gbè to janvier 1948

[Yẹdide to weda 23]

To 1953, hẹ klasigbẹ́ Giliadi tọn hatọ lẹ. Sọn amiyọnwhé yì adusiwhé: Don po Virginia Ward po, Geertruida Stegenga, Julie, po yẹn po.

[Yẹdide to weda 23]

Hẹ Frederick W. Franz po Nathan H. Knorr po to Copenhague, Danemark, 1961

[Yẹdide to weda 25]

Hẹ Julie to egbehe