Gbẹzan Adọkunnọ de to Sinsẹ̀nzọn Jehovah Tọn Mẹ — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Otàn Gbẹzan Tọn

Gbẹzan Adọkunnọ de to Sinsẹ̀nzọn Jehovah Tọn Mẹ

DILE E YIN DIDỌ GBỌN RUSSELL KURZEN DALI

Yẹn yin jiji to 22 septembre 1907, owhe ṣinawe jẹnukọnna ojlẹ ayidego tọn he bẹjẹeji po gbigbà jẹgbonu wẹkẹ-whàn tintan tọn po. Whẹndo mítọn yin adọkunnọ to aliho titengbe hugan de mẹ. To whenuho mítọn sisè to kleun mẹ godo, yẹn lẹndọ hiẹ na kọngbedopọ.

TAIDI viyọnnu pẹvi de, Mama daho Kurzen ko to nugbo gando Jiwheyẹwhe go dín vẹkuvẹku. Whẹpo e do lẹzun jọja aflanmẹ de, e ko dla ṣọṣi susu pọ́n to otò whanpẹnọ etọn Spiez mẹ, to Suisse. To 1887, owhe delẹ to alọwle etọn godo, whẹndo Kurzen tọn sẹtẹn yì États-Unis.

Whẹndo lọ wá sawhé do Ohio, to fie Mama daho mọ adọkun he e ko to dindin na owhe susu te to nudi owhe 1900 tọn mẹ. E yin mimọ to weda owe The Time Is at Hand Charles Taze Russell tọn mẹ, to Allemagne-gbè mẹ. E yawu doayi e go dọ nuhe e hia sọn e mẹ lẹ bẹ nugbo Biblu tọn hẹn. Dile etlẹ yindọ e nọ sinyẹnawu na Mama daho nado hia Glẹnsigbe, e basi akuẹdida na Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn Glẹnsigbe. Gbọnmọ dali e plọn nugbo Biblu tọn lẹ dogọ podọ, to ojlẹ dopolọ mẹ, Glẹnsigbe. Baba daho ma tindo ojlo mọnkọtọn to whẹho gbigbọmẹ tọn lẹ mẹ pọ́n dile asi etọn wà do gba.

To ovi 11 Mama daho tọn lẹ mẹ, awe to visunnu etọn lẹ mẹ, John po Adolph po, wlebòna adọkun gbigbọmẹ tọn he e mọyi. John wẹ yin otọ́ ṣie, podọ e yí baptẹm to 1904 to St. Louis, Missouri, to plidopọ Biblu Plọntọ lẹ tọn de ji, dile Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ yin yiylọdọ to whenẹnu. To whenuena e yindọ suhugan Biblu Plọntọ lẹ tọn wẹ yin wamọnọ, plidopọ lọ yin titobasina to ojlẹ dopolọ mẹ hẹ Ajọnu Sisà Akọjọpli tọn to St. Louis na yé nido yí dotẹnmẹ hundote húnkuẹ-depò tọn zan. To godo mẹ, tavẹ ṣie Adolph yin bibaptizi to plidopọ de ji to Niagara Falls, New York to 1907. Otọ́ ṣie po tavẹ ṣie po dọyẹwheho nuhe yé ko plọn sọn Biblu mẹ tọn po zohunhun po, podọ yemẹpo lẹzun lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ tọn to godo mẹ (he nọ yin yiylọdọ gbehosọnalitọ lẹ todin).

Enẹwutu, to ojlẹ he mẹ yẹn yin jiji te to 1907, whẹndo ṣie ko yin adọkunnọ to gbigbọ-liho. (Howhinwhẹn lẹ 10:2) Ovivu de poun wẹ yẹn to 1908 whenuena mẹjitọ ṣie lẹ, John po Ida po, hẹn mi yì plidopọ lọ “Zindonukọn Jẹ Awhàngbigba Mẹ” to Put-in-Bay, Ohio. Joseph F. Rutherford heyin lizọnyizọnwatọ tomẹyitọ to whenẹnu, wẹ yin azinponọ plidopọ lọ tọn. Osẹ vude jẹnukọn, e ko yì Dalton, Ohio, fie e dla owhé mítọn pọ́n te bo dọho na Biblu Plọntọ lẹdo lọ mẹ tọn lẹ.

Nugbo wẹ dọ, yẹn ma flin nujijọ enẹlẹ na dee gba, ṣigba yẹn flin plidopọ lọ to Mountain Lake Park, Maryland, to 1911. Finẹ wẹ nọviyọnnu ṣie pẹvi Esther po yẹn po dukosọhẹ Charles Taze Russell te, he tindo azọngban nukunpedo nuwiwa yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé Biblu Plọntọ lẹ tọn go.

To 28 juin 1914, azán he gbè aihọn tlọ̀ biọ awhàn mẹ na Ahọvi Ferdinand po asi etọn po yin hùhù to Sarajevo wutu, yẹn zọnhẹ whẹndo ṣie yì plidopọ jijọho tọn de tẹnmẹ to Columbus, Ohio. Sọn owhe fliflimẹ tọn enẹlẹ whenu gbọ́n, yẹn ko tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado nọ tin to susu plidopọ omẹ Jehovah tọn lẹ tọn ji. Pipli delẹ nọ bẹ gbẹtọ kanweko kavi nuhe taidi mọnkọtọn de poun hẹn. Devo lẹ nọ yin pipli wọ̀bliba lẹ to aihundatẹn daho hugan aihọn tọn delẹ mẹ.

Owhé Mítọn Yin Nọtẹn He Sọgbe De

Sọn nudi 1908 jẹ 1918, owhé mítọn to Dalton—he tin to ṣẹnṣẹn na Pittsburgh, Pennsylvania, po Cleveland, Ohio po—yin nọtẹn opli tọn na agun pẹvi Biblu Plọntọ lẹ tọn de. Owhé mítọn lẹzun nọtẹn de fie yè nọ yí jonọ hodọtọ tomẹyitọ lẹ tọn te. Yé nọ sìn osọ́ po kẹkẹ afọ-ẹnẹnọ yetọn lẹ po do agbànbẹdotẹn mítọn, bo nọ dọ numimọ awuvivi tọn lẹ gọna nugbo gbigbọmẹ tọn devo lẹ na mẹhe plidopọ lẹ. Ojlẹ tulinamẹ tọn nankọtọn die ehelẹ yin!

Mẹplọntọ wehọmẹ tọn de wẹ Papa, ṣigba ayiha etọn tin to azọ́n mẹpinplọn tọn daho hugan lọ ji, enẹwẹ lizọnyizọn Klistiani tọn. E hẹn ẹn diun nado plọn whẹndo etọn gando Jehovah go, podọ mí nọ hodẹ̀ dopọ taidi whẹndo de to whèjai lẹpo. To amàkikọ-whenu 1919 tọn, Papa sà osọ́ po kẹkẹ afọ-ẹnẹnọ mítọn po, bo họ̀ mọto he nọ yin yiylọdọ 1914 Ford yin dọla 175 na mí nido sọgan jẹ gbẹtọ susu dogọ dè to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ. To 1919 po 1922 po, mọto enẹ wẹ bẹ whẹndo mítọn yì plidopọ ayidego Biblu Plọntọ lẹ tọn to Cedar Point, Ohio.

Whẹndo mítọn blebu—Mama; Papa; Esther; nọvisunnu ṣie pẹvi, John; po yẹn po—mẹlẹpo wẹ tindo mahẹ to nuwiwa yẹwhehodidọ gbangba tọn mẹ. Yẹn flin ojlẹ tintan he whétọ de kàn kanbiọ Biblu tọn de se mi. Yẹn yin nudi owhe ṣinawe mẹvi. “Visunnu pẹvi, etẹwẹ Amagẹdọni zẹẹmẹdo?” wẹ e kanse. Po alọgọ vude po sọn otọ́ ṣie dè, yẹn penugo nado na gblọndo sọn Biblu mẹ.

Lizọnyizọn Whenu-Gigọ Tọn mẹ Bibiọ

Whẹndo mítọn yì plidopọ agbegbe tọn to columbus, Ohio, to 1931, fie mí jaya nado kẹalọyi oyín yọyọ lọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ te. Homẹ John tọn hùn sọmọ bọ e magbe dọ ewọ po yẹn po dona biọ azọ́n gbehosọnalitọ tọn mẹ.a Mí wàmọ, podọ Mama, Papa, gọna Esther lọsu wàmọ ga. Adọkun nankọtọn die mí tindo—yèdọ whẹndo de he yin kinkọndopọ to azọ́n ayajẹ tọn yẹwhehodidọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ! Yẹn nọ to pẹdona Jehovah whepoponu na dona ehe. Dile etlẹ yindọ mí yin ayajẹnọ tlala todin, ayajẹ dogọ gbẹsọ to nukọn na mí.

To février 1934, yẹn jẹ sinsẹ̀nzọnwà ji to tatọ́-tẹnnọ aihọn tọn heyin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn (he nọ yin yiylọdọ Bẹtẹli) to Brooklyn, New York. John wá gọna mi to finẹ to osẹ kleun de godo. Mí nọ nọ̀ abò dopolọ mẹ kakajẹ whenuena e wlealọ hẹ asi yiwanna etọn, Jessie, to 1953.

To whenuena yẹn po John po ko yì Bẹtẹli godo, mẹjitọ mítọn lẹ kẹalọyi sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn to adà voovo otò lọ tọn lẹ mẹ podọ Esther po asu etọn George Read po kọnawudopọ hẹ yé. Mẹjitọ mítọn lẹ zindonukọn nado to gbehosọnalitọ basi kakajẹ whenuena yé dotana gbẹzan aigba ji tọn yetọn to 1963. Esther po asu etọn po wleawuna whẹndo dagbe de, bọ yẹn yin didona po yọnlọn-ylọvi lẹ po, he yẹn yiwanna tlala.

Azọ́nwiwa po Gbẹdido po to Bẹtẹli

John yí azọ́nyinyọnẹn etọn zan to Bẹtẹli bo wazọ́n to kọndopọmẹ hẹ hagbẹ Bẹtẹli tọn devo lẹ nado nọ basi glamafonu lẹ. Fọtọ́n susu Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ wẹ yí nuyizan ehelẹ zan to lizọnyizọn whédegbè-jẹ-whédegbè yetọn mẹ. John sọ gọalọ nado nọ basi bo tò zomọ he nọ blá bo nọ dohiagona linlinnamẹwe lẹ na akuẹdida basitọ lẹ.

Yẹn bẹ sinsẹ̀nzọn Bẹtẹli tọn ṣie jẹeji to azọ́nwatẹn he nọ penukundo apà-didona owe lẹ go. Jọja devo he to azọ́nwa to azọ́nwatẹn wezinzin tọn to ojlẹ enẹ mẹ lẹ gbẹpo to sinsẹ̀n po nugbonọ-yinyin po to Bẹtẹli. Delẹ to yé mẹ wẹ Carey Barber po Robert Hatzfeld po. Azọ́nwatọgbẹ́ devo he yẹn gbẹsọ flin hezeheze, ṣigba he ko kú sọn whenu dindẹn die wayi lẹ wẹ Nathan Knorr, Karl Klein, Lyman Swingle, Klaus Jensen, Grant Suiter, George Gangas, Orin Hibbard, John Sioras, Robert Payne, Charles Fekel, Benno Burczyk, po John Perry po. Yé wazọ́n na owhe susu po nugbonọ-yinyin po, ma wule kavi donukun “otẹn he yiaga.” Etomọṣo, delẹ to omẹ nugbonọ ehelẹ, heyin Klistiani yiamisisadode lẹ mẹ, wá tindo azọngban daho lẹ dile titobasinanu lọ to whinwhẹ́n deji. Delẹ to yé mẹ tlẹ sẹ̀n taidi Hagbẹ Anademẹtọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn.

Azọ́nwiwa hẹ mẹmẹsunnu mẹde-yido-sanvọ́ tọ ehelẹ plọn mi nuplọnmẹ nujọnu tọn de. To agbasazọ́n lẹ mẹ azọ́nwatọ lẹ nọ yin ahọsuna na azọ́n he yé wà. Ale yetọn niyẹn. Ṣigba sinsẹ̀nzọnwiwa to Bẹtẹli nọ dekọtọn do dona họakuẹ gbigbọmẹ tọn lẹ mẹ, podọ sunnu po yọnnu po gbigbọnọ lẹ kẹdẹ wẹ nọ yọ́n pinpẹn ale mọnkọtọn lẹ tọn.—1 Kọlintinu lẹ 2:6-16.

Nathan Knorr, he wá Bẹtẹli taidi jọja aflanmẹ de to 1923, wẹ yin nugopọntọ azọ́nwatẹn wezinzin tọn to owhe 1930 tọn lẹ gblamẹ. E nọ disa gbọn wezintẹn lọ blebu egbesọegbesọ bo nọ dọnudo azọ́nwatọ lẹ dopodopo. Mí mẹhe yin mẹyọyọ to Bẹtẹli lẹ yọ́n pinpẹn mẹtọnhopọn mọnkọtọn tọn. Mí mọ zomọ wezinzin tọn yọyọ de yí to 1936 sọn Allemagne, bọ e sinyẹnawu na delẹ to mẹmẹsunnu jọja lẹ mẹ nado tò e dopọ. Enẹwutu Mẹmẹsunnu Knorr do azọ́nwu bo wazọ́n hẹ yé na nuhe hugan osun dopo kakajẹ whenuena zomọ lọ bẹ azọ́n jẹeji.

Mẹmẹsunnu Knorr yin azọ́n sinsinyẹn watọ sọmọ bọ suhugan mítọn ma sọgan jlẹ́te hẹ ẹ. Ṣigba e sọ yọ́n lehe yè nọ duvivi ayidedai tọn do. Etlẹ yin to whenuena e ko mọ azọngban nukunpipedo nuwiwa yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn go yí to janvier 1942 godo, e gbẹsọ nọ hò bọlu he yè nọ yí opò do hò lọ hẹ hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn lẹ po wehọmẹvi wehọmẹ mẹdehlan Giliadi tọn lẹ po sẹpọ South Lansing, New York to whedelẹnu.

To avril 1950, whẹndo Bẹtẹli tọn sẹtẹn yì petlezìn yọyọ aga ao-nọ de mẹ he tin to 124 Columbia Heights, Brooklyn, New York. Núdùdù-tẹn yọyọ lọ gblo bọ mímẹpo sọgan nọ sinai nado dùnú to pọmẹ. To gblagbla owhe atọ̀n tọn he mẹ ohọ̀ ehe yin gbigbá te, mí ma nọ penugo nado basi oplọn egbesọ tọn mítọn to pọmẹ gba. Ojlẹ ayajẹ tọn nankọtọn die to whenuena tito-to-whinnu enẹ bẹjẹeji! Mẹmẹsunnu Knorr de mi nado sinai hẹ ẹ to tafo azinponọ tọn ji na yẹn nido nọ gọalọna ẹn nado flin yinkọ hagbẹ yọyọ whẹndo mítọn tọn lẹ. Owhe 50 wẹ yẹn sinai na do azinpo dopo lọ ji na oplọn egbesọ tọn po núdùdù afọnnu tọn po. Enẹgodo, to 4 août 2000, núdùdù-tẹn enẹ yin súsú, bọ yẹn yin azọ́ndena yì dopo to núdùdù-tẹn heyin vivọjlado lọ mẹ to Towers Hotel dai tọn.

Na ojlẹ de to 1950 lẹ gblamẹ, yẹn wazọ́n to zomọ he nọ wleawuna wekun lẹ ji, bo nọ basi agbán wezinzin tọn lẹ. Enẹ mayin azọ́n he yẹn yiwanna hugan lọ gba, ṣigba William Peterson heyin nukunpedonugotọ zomọ lọ tọn, yiwanna mi sọmọ bọ yẹn duvivi ojlẹ he yẹn yizan to finẹ tọn jẹ obá de mẹ. Enẹgodo, to 1960, nuhudo tin na mẹdezejotọ lẹ nado sá osẹ̀n do owhé yọyọ he yin gbigbá do 107 Columbia Heights. Yẹn yin homẹhunnọ nado ze dee jo nado gọalọ bo wleawuna owhé yọyọ ehelẹ na whẹndo Bẹtẹli tọn mítọn he to whinwhẹ́n deji.

Ojlẹ vude to whenuena osẹ̀n-sisá do ohọ̀ he tin to 107 Columbia Heights tọn lẹ wá vivọnu, e paṣa mi taun dọ yẹn yin azọ́ndena nado nọ dokuavọna mẹhe wá dla Bẹtẹli pọ́n lẹ. Owhe 40 he yẹn wà sinsẹ̀nzọn na taidi kuavọdonamẹ tọ́ yin owhe ayajẹ tọn hugan ojlẹ depope tọn he yẹn ko yizan to Bẹtẹli. Vlavo e yin mẹhe basi dlapọn kavi hagbẹ yọyọ whẹndo Bẹtẹli tọn he wá Bẹtẹli, awuvivinu wẹ e yin nado lẹnnupọndo kọdetọn vivẹnu pọmẹ tọn mítọn ji na azọ́nwiwa na jideji Ahọluduta tọn.

Biblu Plọntọ Vẹkuvẹku

Whẹndo Bẹtẹli tọn mítọn lodo to gbigbọ-liho na hagbẹ etọn lẹ yiwanna Biblu wutu. To whenuena yẹn wá Bẹtẹli to tintan whenu, yẹn kanse Emma Hamilton, he nọ wazọ́n taidi wehiatọ vọjlado basinanutọ de, whla nẹmu he e ko hia Biblu lọ blebu. “Whla 35, enẹgodo yẹn doalọtena sọha lọ hihia” wẹ e gblọn dọ. Anton Koerber, Klistiani azọ́n sinsinyẹn watọ devo he sẹ̀n to ojlẹ dopolọ mẹ to Bẹtẹli hẹ Emma, nọ saba dọmọ: “Dike Biblu ni nọ tin to adà mẹ na we to whepoponu.”

Bọdo okú Mẹmẹsunnu Russell tọn go to 1916, Joseph F. Rutherford didá azọngban anadenanu tọn he mẹmẹsunnu Russell ko tindo dai. Rutherford yin hodọtọ gbangba tọn he didẹ́ de, taidi whẹ̀yidọtọ de e ko dọ owhẹ̀ susu do ota Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ to Whẹdọtẹn Daho États-Unis tọn mẹ. To okú Rutherford tọn godo to 1942, Mẹmẹsunnu Knorr jẹ otẹn etọn mẹ bo wazọ́n sinsinyẹn nado wleawuna nugopipe hodidọ gbangba etọn tọn. To whenuena e yindọ yẹn nọ nọ̀ abò he sẹpọ ẹ de mẹ, yẹn nọ saba se e nọ to togunmẹho etọn lẹ zepọn gbọzangbọzan. To madẹnmẹ, gbọn vivẹnudido sọwhiwhe tọn mọnkọtọn lẹ dali, e lẹzun hodọtọ dagbe de.

To février 1942, Mẹmẹsunnu Knorr gọalọ nado ze tito-to-whinnu de dai nado gọalọna mí mẹmẹsunnu lẹpo to Bẹtẹli nado hẹn nugopipe mẹpinplọn po hodidọ po tọn mítọn pọnte. Wehọmẹ lọ zinnudo dodinnanu Biblu tọn po hodidọ gbangba tọn po ji. To bẹjẹeji, dopodopo mítọn yin azọ́ndena nado dọ hodidọ kleun de gando owe Biblu tọn lẹ go. Hodidọ ṣie tintan yin do Mose ji. To 1943 wehọmẹ mọnkọtọn de bẹjẹeji to agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ, bọ e ko zindonukọn kakajẹ egbehe. Nuhe nọ yin nùzindeji to Bẹtẹli gbẹsọ yin oyọnẹn Biblu tọn tintindo gọna awuwiwlena aliho mẹpinplọn tọn dagbe lẹ.

To février 1943 klasi tintan wehọmẹ mẹdehlan Giliadi tọn bẹjẹeji. Klasi 111tọ Giliadi tọn wẹ ṣẹṣẹ mọ gbedewema yí todin! Na hugan owhe 58 he e ko tin to aimẹ, wehọmẹ lọ ko plọn azọ́n gbẹtọ hugan 7 000 nado sẹ̀n taidi mẹdehlan lẹ lẹdo aihọn pé. Nado dọhójọhó, to 1943 to whenuena wehọmẹ ehe bẹjẹeji, Kunnudetọ Jehovah tọn 100 000 wẹ tin lẹdo aihọn pé. Todin, hugan 6 000 000 wẹ tin he to yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn dọ!

Pẹdido na Ogú Gbigbọmẹ Tọn Ṣie

Ojlẹ vude whẹpo wehọmẹ Giliadi tọn yin zizedai, mí omẹ atọ̀n sọn Bẹtẹli yin azọ́ndena nado dla agun lẹ pọ́n to États-Unis blebu mẹ. Mí nọ yí azán dopo, azán kleun de, kavi etlẹ yin osẹ dopo zan nado to vivẹnudo nado hẹn agun ehelẹ lodo to gbigbọ-liho. Mẹmẹsunnu lẹ nọ ylọ mí dọ devizọnwatọ, yinkọ he wá yin didiọ to godo mẹ dọ devizọnwatọ lẹdo tọn, kavi nugopọntọ lẹdo tọn. Ṣigba, tlolo he Wehọmẹ Giliadi tọn yin hùnhùn godo, yẹn yin oylọ basina nado wá plọnnumẹ. Yẹn wazọ́n taidi nuplọnmẹtọ na klasi 2 jẹ 5, podọ yẹn sọ pọ́n tẹnmẹ na nuplọnmẹtọ devo bo plọnnu klasi 14tọ. Na yẹn penugo nado gbadopọnna nujijọ ayidego tọn heyin whenuho egbezangbe titobasinanu Jehovah tọn hẹ wehọmẹvi lẹ wutu—yèdọ susu yetọn he yẹn sọgan dọ sọn numimọ mẹdetiti tọn mẹ—hẹn mi yọ́n pinpẹn ogú gbigbọmẹ tọn ṣie tlala.

Lẹblanulọkẹyi devo he yẹn ko duvivi etọn to owhe lẹ gblamẹ wẹ plidopọ akọjọpli tọn omẹ Jehovah tọn lẹ tọn. To 1963, yẹn zingbejizọnlin lẹdo aihọn pé hẹ afọzedaitọ hugan 500 devo lẹ yì plidopọ “Wẹndagbe Madopodo tọn” lẹ. Plidopọ ayidego tọn devo he yẹn yì lẹ wẹ dehe yin bibasi to Warsaw, Pologne, to 1989; Berlin, Allemagne, to 1990; podọ Moscou, Russie, to 1993. To plidopọ dopodopo ji, yẹn nọ tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado dukosọ hẹ delẹ to mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu vivẹ́ lẹ po he ko doakọnna homẹkẹn owhe susu tọn to gandudu Nazi tọn, gandudu Communiste tọn, kavi to awe lẹpo glọ. Numimọ yise hẹn lodo tọn nankọtọn die!

Gbẹzan ṣie to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ ko yin didona na taun tọn! Dona gbigbọmẹ tọn lẹ ninamẹ ma nọ doalọte gbede. Podọ, to ma taidi adọkun agbasa tọn lẹ, dile mí má onú họakuẹ ehelẹ sù sọ, mọwẹ adọkun mítọn nọ jideji do niyẹn. Yẹn nọ se to whedelẹnu bọ mẹdelẹ nọ dọ dọ e na ko yọ́n eyin yé mayin pinpọn e go whẹ́n taidi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Yé nọ dọ dọ yé na ko wlebòna nugbo Biblu tọn lẹ hugan mọ eyin yé ko tindo numimọ ogbẹ̀ to gbonu titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn.

E nọ saba vẹ́ na mi to whenuena yẹn se bọ jọja lẹ dọ onú mọnkọtọn, na nuhe dọ yé te na taun tọn wẹ yindọ e pọnte ma nado yin pinpọn e go whẹ́n po oyọnẹn aliho Jehovah tọn lẹ tọn po. Ṣogan, lẹnnupọndo walọyizan ylankan po linlẹn gblezọn he gbẹtọ lẹ dona gbẹ́ dai po ji to whenuena yé mọ nugbo Biblu tọn to godo mẹ to gbẹzan mẹ. Yẹn nọ dopẹ́ tlala to whepoponu dọ mẹjitọ ṣie lẹ penukundo ovi yetọn atọ̀n lẹ go to aliho dodowiwa tọn ji. John yin devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn de kakajẹ okú etọn whenu to juillet 1980, podọ Esther gbẹsọ yin Kunnudetọ nugbonọ de kakajẹ egbehe.

Yẹn pọ́n godo po homẹhunhun po hlan họntọnjiji dagbe he yẹn ko duvivi etọn hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu nugbonọ lẹ po. Yẹn ko nọ Bẹtẹli na owhe 67 todin. Dile etlẹ yindọ yẹn ma wlealọ gbede, yẹn tindo visunnu po viyọnnu po gbigbọmẹ tọn susu, gọna ovivi gbigbọmẹ tọn lẹ. Podọ yẹn nọ jaya eyin yẹn lẹnnupọndo hagbẹ yọyọ vivẹ́ heyin whẹndo lẹdo aihọn pé gbigbọmẹ tọn mítọn he yẹn ma ko penugo nado dukosọhẹ lẹ ji, dopodopo yetọn yin nuhọakuẹ. Lehe hogbe ehelẹ yin nugbo do sọ dọmọ: “Dona OKLUNỌ tọn, e nọ hẹn omẹ wàdọkun”!—Howhinwhẹn lẹ 10:22.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

a Yẹn yin bibaptizi to 8 mars 1932. Yẹn yin bibaptizi to whenuena nudide ko yin bibasi dọ yẹn dona yin gbehosọnalitọ godo.

[Yẹdide to weda 20]

Sọn amiyọnmẹ yì adusimẹ: otọ́ ṣie po nọvisunnu ṣie John po to akọ̀n etọn ji, Esther, yẹn, po onọ̀ ṣie po

[Yẹdide to weda 23]

Nupinplọn klasi Giliadi tọn to 1945

[Yẹdide to weda 23]

Adusi mẹ to aga: Mẹplọntọ Wehọmẹ Giliadi tọn lẹ Eduardo Keller, Fred Franz, yẹn, po Albert Schroeder po

[Yẹdide to weda 24]

Nulinlẹnpọn do gbẹzan adọkunnọ ṣie ji to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ