Yẹn to Vivi Dagbewanyi po Nukunpedomẹgo Jehovah Tọn po Tọn Dù — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Otàn Gbẹzan Tọn

Yẹn to Vivi Dagbewanyi po Nukunpedomẹgo Jehovah Tọn po Tọn Dù

DILE E YIN DIDỌ GBỌN FAY KING DALI

Mẹjitọ ṣie lẹ jọmẹ, ṣigba taidi mẹsusu devo lẹ, yé tindo wangbẹna sinsinyẹn na sinsẹ̀n. Onọ̀ ṣie nọ saba dọmọ: “Jiwheyẹwhe de dona tin, eyin e ma yinmọ mẹnu wẹ basi vounvoun lẹ, podọ mẹnu wẹ basi atin lẹ?” Ṣigba fihe e nọ nọte do lọ ján niyẹn.

OTỌ́ ṣie kú to 1939 to whenuena yẹn yin owhe 11 mẹvi, bọ yẹn nọpọ́ hẹ onọ̀ ṣie to Stockport, to hùwaji Manchester tọn tlolo, to Angleterre. Yẹn ko nọ jlo nado yọ́n nususu dogbọn Mẹdatọ ṣie dali, podọ yẹn nọ na sisi Biblu, dile etlẹ yindọ n’ma yọ́n nudepope gando e go. Enẹwutu yẹn basi nudide nado yì Ṣọṣi Angleterre tọn bo pọ́n nuhe e tindo nado zedonukọnnamẹ.

Hunwhẹ ṣọṣi tọn lọ lẹ ma tindo zẹẹmẹ de na mi sọmọ, ṣigba eyin owe Wẹndagbe tọn lẹ yin hihia, hogbe Jesu tọn lẹ nọ duto oji e jẹ bademẹ dọ Biblu dona yin nugbo. To godo pinpọnhlan mẹ, nupaṣamẹ wẹ e yin dọ yẹnlọsu ma nọ hia Biblu na dee. Etlẹ yin to godo mẹ, to whenuena họntọn whẹndo mítọn tọn de na mi “Alẹnu Yọyọ” to lẹdogbedevomẹ egbezangbe tọn de mẹ, yẹn ma yí whenu zan nado hia ẹ pọ́n gbede.

Gbigbajẹgbonu Awhàn Corée tọn to 1950 hẹn mi lẹnnupọn titengbe. Be awhàn ehe na wá gbloada, dile Wẹkẹ Whàn II basi do wẹ? Eyin ehe wá jọ, nawẹ yẹn na setonuna gbedide Jesu tọn nado yiwanna kẹntọ ṣie lẹ gbọn? To alọ devo mẹ, be yẹn sọgan ṣite whii bo mọ gbẹtọ lẹ to whenuena yé na yangbé otò ṣie tọn bo ma na yí nudepope wà nado glọnalina yé wẹ ya? Eyin yẹn wàmọ, matin ayihaawe e na dohia dọ yẹn to hinhọ̀nna azọngban ṣie. Dile yẹn tlẹ tin to bẹwlu mẹ, yẹn gbẹ́ kudeji dọ gblọndo kanbiọ ṣie lẹpo tọn tin to Biblu mẹ, mahopọnna dọ yẹn ma yọ́n lehe kavi fihe yẹn na mọ yé te.

Nugbo Dindin to Australie

To 1954, yẹn po onọ̀ ṣie po basi nudide nado sẹtẹn yì Australie, fihe nọviyọnnu ṣie, Jean, nọnọ̀. To owhe vude godo, Jean dọna mi dọ emi ko biọ to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ si nado basi dlapọn na mi na ewọ yọnẹn dọ yẹn tindo ojlo to Biblu mẹ bo nọ yì ṣọṣi wutu. Ojlo etọn wẹ nado yọ́n nuhe yẹn lẹn gando yé go. E dọ homẹ etọn na mi dọmọ: “Yẹn ma yọnẹn eyin zẹẹmẹ yetọn lẹ sọgbe kavi lala, ṣigba yé gbẹ́ tindo zẹẹmẹ, ehe hugan ṣọṣi lẹ tọn.”

Bill po Linda Schneider po, heyin asu po asi po he wá dla mi pọ́n lẹ, dọnmẹdogo taun. Yé tin to vivọnu owhe 60 mẹvi yinyin yetọn tọn mẹ podọ yé ko yin Kunnudetọ na owhe susu. Yé wàzọn to azọ́nwatẹn ladio tọn he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ deanana to Adelaide, podọ to whenuena azọ́n yẹwhehodidọ tọn yin alọhẹndotena to Australie to Wẹkẹ Whàn II whenu, yé kẹalọyi azọ́n wẹndagbe-jijlá whenu-gigọ́ tọn. Ṣigba mahopọnna alọgọ he Bill po Linda po tlẹ yin na mi, yẹn gbẹpo to dogbapọnna sinsẹ̀n voovo lẹ.

Azọ́nwatọgbẹ́ de plan mi yì opli yẹwhehodọtọ Billy Graham tọn, bọ to opli lọ godo, delẹ to mí mẹ pli hẹ sinsẹ̀ngán de he biọ to mí si nado kàn kanbiọ lẹ sè. Yẹn kàn kanbiọ he gbẹpo to ahunmẹduna mi lọ sè dọmọ: “Nawẹ mẹde sọgan yin Klistiani bo yiwanna kẹntọ etọn lẹ to whenuena ewọ nọ tọ́nyi bo nọ hù yé to awhàn mẹ gbọn?” To afọdopolọji, pipli lọ blebu jẹ hùnhlún ji po bẹwlu po—e họnwun dọ kanbiọ ehe ko to ahunmẹduna yemẹpo. To godo mẹ, sinsẹ̀ngán lọ dọmọ: “Yẹn ma yọ́n gblọndo kanbiọ enẹ tọn. N’gbẹpo to nulẹnpọndeji.”

To ojlẹ dopolọ mẹ, oplọn Biblu tọn ṣie hẹ Bill po Linda po to nukọnzindo, bọ to septembre 1958, yẹn yin bibaptizi. Yẹn basi nudide nado hodo apajlẹ mẹplọntọ ṣie lẹ tọn, enẹwutu to août owhe he bọdego tọn mẹ, yẹn bẹ azọ́n gbehosọnalitọ whepoponu tọn jẹeji, yèdọ wẹndagbe-jlatọ whenu gigọ́ tọn de. To osun ṣinatọ̀n godo, yẹn yin oylọ-basina nado biọ hukan gbehosọnalitọ titengbe lẹ tọn mẹ. Lehe homẹ ṣie hùn do sọ nado sè dọ nọviyọnnu ṣie, Jean, ko basi nukọnyiyi to nupinplọn etọn mẹ ga bo ko yin bibaptizi!

Dotẹnmẹ de Hundote

Yẹn to devizọnwa hẹ dopo to agun Sydney tọn lẹ mẹ bo to anadena plọnmẹ Biblu whégbè tọn susu. To gbèdopo, n’dukosọ hẹ sinsẹ̀ngán Ṣọṣi Angleterre tọn de he tin to gbọjẹ whenu gaa tọn mẹ bọ n’kàn nuhe ṣọṣi plọnmẹ gando opodo aihọn tọn go biọ ẹ. Dile e tlẹ yindọ e dọna mi dọ emi ko plọnmẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ ṣọṣi tọn lẹ na owhe 50, gblọndo etọn paṣa mi tlala. E dọmọ: “Yẹn dona yí whenu zan nado dindona ehe na yẹn ma yọ́n Biblu sọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ gba.”

Ojlẹ vude to enẹgodo, obiọ yin bibasi eyin mẹdepope jlo nado ze ede jo bo na wadevizọn to Pakistan. Yẹn ze yinkọ dai, bo mayọnẹn dọ yọnnu tlẹnnọ lẹ ma nọ yin didehlan, adavo sunnu tlẹnnọ lẹ gọna asu po asi po lẹ. E họnwun dọ azọ́nmẹbiọwema ṣie yin didohlan tatọ́-tẹnnọ Brooklyn tọn mítọn na yẹn mọ wekanhlanmẹ de yí to madẹnmẹ he to didọ na mi dọ tẹnmẹ de tin to Bombay (he nọ yin yiylọdọ Mumbai todin), to Inde, eyin vlavo yẹn na jlo nado kẹalọyi i. Ehe jọ to 1962. Yẹn kẹalọyi bo nọ̀ Bombay na osun 18 whẹpo do sẹtẹn yì Allahabad.

Yẹn jẹ ogbè Hindi plọn ji. To ogbè Indianu lẹ tọn ehe mẹ, kinkàn po yiylọ hogbe lẹ tọn po nọ saba yin nudopolọ, enẹwutu e ma vẹawu sọmọ nado sè. Etomọṣo, e nọ saba hẹn mi jẹflumẹ to whenuena whétọ lẹ nọ biọ dọ yẹn ni dó Glẹnsigbe kakati nado to tintẹnpọn nado dó ogbè yetọn. Ṣigba otò yọyọ ehe bẹ avùnnukundiọsọmẹnu awuvivi po ojlofọndotenamẹ tọn lẹ po hẹn, podọ yẹn duvivi gbẹdohẹmẹ Kunnudetọ hatọ lẹ tọn sọn Australie.

To azán fliflimẹ tọn ṣie lẹ mẹ, yẹn nọ lẹnnupọndo alọwle ji, ṣigba to ojlẹ he mẹ yẹn yin bibaptizi te, alọnu ṣie ko ján gbau to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ bọ yẹn ma sọgan lẹnnupọndo alọwle ji ba. Ṣogan, todin, gbẹdohẹmẹtọ de sọ jẹ jijlo mi ji whladopo dogọ. Na nugbo tọn, yẹn ma jlo nado jo azọ́ndenamẹ tògodo tọn ṣie do, enẹwutu yẹn ze whẹho lọ do alọmẹ na Jehovah to odẹ̀ mẹ bo de e sẹ̀ sọn ayiha ṣie mẹ.

Dona Madonukun De

To ojlẹ enẹ mẹ, Edwin Skinner wẹ to nukunpedo azọ́n alahọ Inde tọn go. Ewọ ko yì klasi ṣinatọ̀ntọ Wehọmẹ Biblu Pinplọn Watchtower Giliadi tọn to 1946 hẹ mẹmẹsunnu nugbonọ susu devo lẹ, taidi Harold King po Stanley Jones po, heyin azọ́ndena hlan Chine.a To 1958, Harold po Stanley po yin zizedo ganpa he tin to olá de mẹ na azọ́n yẹwhehodidọ tọn yetọn to Shanghai wutu. To whenuena Harold yin tuntundote to 1963, Edwin wlanwe hlan ẹn. Harold na gblọndo hlan wekanhlanmẹ Edwin tọn to whenuena e lẹkọwa Hong Kong to gbejizọnlin etọn yì Etats-Unis po Grande-Bretagne po godo, bo donu e go dọ e jlo emi nado wlealọ. E dọna Edwin dọ emi ko ze whẹho ehe do alọmẹ na Jehovah to odẹ̀ mẹ to ganpamẹ, podọ e kanbiọ Edwin eyin vlavo ewọ yọ́n Kunnudetọ de he sọgan yin asi dagbe.

To Inde, mẹdevo lẹ wẹ nọ saba de alọwlemẹ namẹ, podọ gbọzangbọzan wẹ e nọ yin bibiọ to Edwin si nado basi tito mọnkọtọn lẹ, ṣigba e ma nọ jlo to whedepopenu nado wàmọ. Enẹwutu e ze wekanhlanmẹ Harold tọn na Ruth McKay, he asu etọn, Homer, yin nugopọntọ tomẹyitọ de. To godo mẹ, Ruth kanwehlan mi dọ mẹdehlan de he ko tin to nugbo mẹ na owhe susu to asi dín, podọ e kanbiọ mi eyin yẹn na jlo nado kanwehlan ẹn. E ma dọ mẹhe mẹmẹsunnu lọ yin na mi kavi nudevo depope gando e go.

Mẹdepope ma yọ́n nude dogbọn odẹ̀ ṣie nado mọ gbẹdohẹmẹtọ de dali, adavo Jehovah, podọ nuyiwa ṣie to bẹjẹeji wẹ nado gbẹ́ linlẹn lọ dai. Etomọṣo, lehe yẹn to nulẹnpọndeji susọ, mọwẹ yẹn to tadona lọ kọ̀n wá do niyẹn dọ Jehovah ma nọ saba na gblọndo na odẹ̀ mítọn lẹ to aliho he mẹ mí sọgan lẹndọ e na basi te gba. Enẹwutu yẹn kanwehlan Ruth bo dọ dọ dile e mayin dandan dọ yẹn ni dà mẹmẹsunnu lọ, e sọgan biọ to e si nado kanwehlan whladopo dogọ. Wekanhlanmẹ awetọ sọn Harold King dè yin dohlan mi.

Fọto Harold tọn lẹ po otàn etọn po ko sọawuhia to linlinwe po linlinnamẹwe voovo po mẹ to túndote etọn sọn ganpamẹ to Chine godo. To ojlẹ enẹ mẹ, ewọ yin yinyọnẹn ganji lẹdo aihọn pé, ṣigba kandai sinsẹ̀nzọn nugbonọ yẹwhehọluduta tọn etọn wẹ yinuwado ji e. Enẹwutu mí dọhodopọ gbọn wekanhlanmẹ dali na osun atọ́n, podọ to enẹgodo n’yì Hong Kong. Mí wlealọ to 5 octobre 1965.

Mí mẹawe lẹ jlo nado wlealọ bo gbọṣi sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ, podọ dile mí to whinwhẹ́n mẹho, mí tindo nuhudo gbẹdohẹmẹtọ de tọn hugan nudevo depope. Yẹn zindonukọn nado to wanyina Harold, podọ dile yẹn mọ aliho homẹdagbe po mẹtọnhopọn tọn po he mẹ e nọ yinuwa hẹ gbẹtọ lẹ bo nọ pehẹ nuhahun he nọ fọ́n gando sinsẹ̀nzọn mítọn go lẹ te, e mọ sisi sisosiso ṣie yí. Mí duvivi alọwle ayajẹnọ tlala de tọn na owhe 27 bo mọ dona susu yí to alọ Jehovah tọn mẹ.

Azọ́n sinsinyẹnwatọ wẹ Chine-nu lẹ yin, podọ yẹn yiwanna yé taun. Ogbè he nọ yin didó to Hong Kong wẹ yin Cantonais, akọgbè Chine tọn de he tindo nudidọ, kavi ogbè didiọ susu hugan Mandarin bo gbọnmọ dali sinyẹnawu taun nado plọn. Yẹn po Harold po bẹ gbẹzan alọwlemẹ tọn mítọn jẹeji to owhé mẹdehlan tọn he tin to wekantẹn alahọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn gbè, podọ to enẹgodo mí yin azọ́ndena yì adà voovo aigba-denamẹ lọ tọn lẹ mẹ. Na nugbo tọn, homẹ mítọn hùn tlala, ṣigba to 1976 nuhahun sinsinyẹn de sọawuhia gando agbasalilo ṣie go.

Pipehẹ Nuhahun Agbasalilo Tọn Lẹ

Yẹn ko to hùndi na osun vude, podọ nuvikun ohùn ṣie tọn lẹ (numération globulaire) ko depò tlala. Yẹn dona yin zizẹ, ṣigba doto lẹ dọna mi dọ yé ma na wàzọn na mi adavo ohùn yin dido na mi, na eyin yé wàmọ e yọnbasi dọ yẹn ni kú gbọn sisà ohun tọn he ma sọgbe (état de choc) dali. To gbèdopo whenuena doto lẹ to hodọdopọ gando ninọmẹ ṣie go, doto mẹgopọntọ lẹ tẹnpọn nado diọlinlẹn na mi, bo dọ dọ yẹn ma tindo jlọjẹ depope nado ze ogbẹ̀ ṣie dlan. To gbènẹgbè azọ́n mẹzizẹ tọn 12 wẹ yin titodohukanji, bọ ao to yé mẹ yin hòdide, ṣigba n’doayi e go dọ ohó dopo tata mayin didọna yọnnu hohonọ lọ lẹ gando viyẹyẹ yetọn lẹ hùhù go.

To godo mẹ, Harold wlan wekanhlanmẹ de he de azọngban lẹpo sẹ̀ sọn ota na dotowhé lọ eyin yẹn tlẹ kú, bọ doto lẹ yigbe nado wàzọn mẹzizẹ tọn lọ na mi. Yẹn yin zizeyì azọ́nwatẹn mẹzizẹ tọn lọ bosọ yin awuwlena nado yin kanmẹ hẹn kú na. Ṣigba, to ojlẹ godo tọn mẹ, doto he nọ hẹn kanmẹ kú namẹ lọ gbẹ́ nado zindonukọn to azọ́n lọ wiwà mẹ, bọ dotowhé lọ gbọ bo jo mi.

Enẹgodo mí yì dọho hẹ doto he nọ penukundo dagbemẹ-ninọ yọnnu lẹ tọn go de he ma tindo kanṣiṣa hẹ dotowhé lọ. To whenuena e mọ lehe ninọmẹ ṣie sinyẹn sọ, e yigbe nado wàzọn mẹzizẹ tọn lọ na mi po akuẹ vude po—enẹ na biọ dọ mí ma dona dọ nẹmu he e yí to mí si na mẹdepope. E wàzọn na mi po kọdetọn dagbe po—bo ma yí ohùn depope zan. Dagbewanyi po mẹtọnhopọn Jehovah tọn po sọawuhia hezeheze na yẹn po Harold po to ojlẹ vonọtaun enẹ mẹ.

To 1992, Harold bẹ azọ̀n jẹmagbọ de. Mí sẹtẹn yì wekantẹn alahọ tọn bọ mí mẹawe lẹ sọ yin nukunpedego po owanyi po to finẹ. Asu vivẹ ṣie dotana gbẹzan aigba ji tọn etọn to 1993 to owhe 81 mẹvi yinyin mẹ.

Kọlilẹ Yì Angleterre

Homẹ ṣie hùn nado yin hagbẹ whẹndo Bẹtẹli Hong Kong tọn, ṣigba e fọ́n bo to awusinyẹnna mi nado pehẹ yozò po osin jẹhọn mẹ tọn po. To whenẹnu wẹ wekanhlanmẹ madonukun de wá sọn tatọ́-tẹnnọ Brooklyn tọn, bo to kinkanbiọ eyin, yẹn na jlo nado sẹtẹn yì alahọ he tindo azọ́nwatẹn nukunpedomẹgo tọn de mẹ, na agbasalilo ṣie wutu. Enẹwutu, to owhe 2000 mẹ, yẹn lẹkọyi Angleterre bo kọnawudopọ hẹ whẹndo Bẹtẹli tọn to Londres. Awuwledainanu owanyinọ nankọ die! Yẹn yin kuavọdona po zohunhun po, podọ n’duvivi azọ́ndenamẹ ṣie voovo lẹ tọn, ehe bẹ nukunpipedo wesẹdotẹn whẹndo Bẹtẹli tọn po owe 2 000 etọn lẹ po go hẹn.

Yẹn sọ kọnawudopọ hẹ agun Chine-gbè tọn he nọ pli to Londres, ṣigba todin nususu ko diọ tofi. To egbehe, omẹ vude poun wẹ nọ wá sọn Hong Kong ṣigba, kakatimọ yé nọ wá sọn ageklo Chine tọn ji. Yé nọ dó ogbè Mandarin tọn, podọ ehe bẹ avùnnukundiọsọmẹnu devo hẹn to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ. Lẹdo otò lọ pé, linlin lẹ tin dọ plọnmẹ Biblu ojlofọndotenamẹ tọn susu wẹ to yinyin anadena hẹ wehọmẹvi daho he wá sọn Chine lẹ. Azọ́n sinsinyẹnwatọ wẹ yé, podọ yé yọ́n pinpẹn nugbo Biblu tọn he plọn yé te tọn. Ayajẹnu wẹ nado gọalọna yé.

To fẹẹmẹ-ninọ owhé yọyọ ṣie tọn mẹ, yẹn nọ saba lẹnnupọndo gbẹzan ayajẹnọ ṣie ji podọ dagbewanyi Jehovah tọn gbẹnọ hẹn awuji mi. E nọ na dotẹnmẹ nuhe gando lẹndai etọn go lẹpo, podọ nukunpedomẹgo etọn na devizọnwatọ etọn dopodopo nọ sọawuhia hezeheze. Yẹn tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado dopẹ́ na nukunpedomẹgo owanyinọ etọn lẹpo hlan dali ṣie.—1 Pita 5:6, 7.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

a Otàn gbẹzan mẹdehlan awe ehelẹ tọn tin to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn (Flansegbe) 1^er novembre 1963, weda 661-6, po 1^er avril 1966, weda 212-24 po mẹ.

[Yẹdide to weda 24]

Devizọnwiwa to Inde

[Yẹdide to weda 25]

Harold King to 1963 podọ to whenuena e to devizọnwa to Chine to 1950 lẹ mẹ

[Yẹdide lẹ to weda 26]

Azán alọwle mítọn tọn gbè to Hong Kong, to 5 octobre 1965

Hẹ hagbẹ Bẹtẹli Hong Kong tọn lẹ, whẹndo Liang tọn to ṣẹnṣẹn bọ whẹndo Gannaway tọn to adusiwhé