Mẹnu Wẹ Yin Nukọntọ He Sọgbe Na Ojlẹ Mítọn? — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Mẹnu Wẹ Yin Nukọntọ He Sọgbe Na Ojlẹ Mítọn?

To 1940, bẹwlu de tin to Sẹ́nbasitọ Grande-Bretagne tọn lẹ ṣẹnṣẹn gando nukọntọ-yinyin go. Owhe 77 mẹvi David Lloyd George, he dotoaina nudindọn lọ, ko deanana Grande-Bretagne nado gbawhàn to Wẹkẹ-Whàn I whenu, podọ owhe susu he e ko yizan to tonudidọ mẹ lẹ gọalọna ẹn nado yọ́n nuhe yin azọ́n ogán lẹ tọn ganji. To hodidọ de mẹ hlan Pipli Sẹ́nbasitọ lẹ tọn to 8 mai, e dọmọ: “Tòvi lẹ ko wleawufo nado basi avọ́sinsan depope dile e na dẹnsọ bọ yé tindo nukọntọ, dile e na dẹnsọ bọ Gandudu lọ na do nuhe yin yanwle etọn hia hezeheze, podọ dile e na dẹnsọ bọ tòvi lẹ na tindo jidide dọ mẹhe to anadena yé lẹ to nuhe go yé pé lẹpo wà.”

HOGBE Lloyd George tọn lẹ dohia hezeheze dọ gbẹtọ lẹ nọ donukun dọ nukọntọ yetọn lẹ ni pegan bo nọ dovivẹnu nujọnu tọn nado hẹn nulẹ pọnte deji. Yọnnu he nọ wazọ́n na nujijla vòbibla whenu tọn de dọmọ: “To whenuena gbẹtọ lẹ blavo nado de togán, mẹhe yé ze gbẹzan, sọgodo, po ovi yetọn lẹ po do alọmẹ na wẹ yé nọ blavo na.” Azọngban titengbe de wẹ e yin nado hẹn jidide mọnkọtọn go. Etẹwutu?

Aihọn mítọn gọ́ na nuhahun he taidi nuhe ma sọgan mọ pọngbọ lẹ. Di apajlẹ, nukọntọ tẹwẹ ko yọnnuin bo tindo huhlọn sọmọ nado de sẹ́nhẹngba po awhàn po sẹ mlẹnmlẹn? Nukọntọ egbehe tọn tẹwẹ tindo adọkunnu po awuvẹmẹ po sọmọ nado wleawu núdùdù, osin dagbe, po nukunpedomẹgo agbasalilo po tọn na gbẹtọvi lẹpo? Mẹnu wẹ tindo oyọnẹn po gbemima lọ po nado basi hihọ́na lẹdo mítọn bo vọ́ ẹ jlado? Mẹnu wẹ tindo nugopipe po huhlọn po ganji nado hẹn ẹn diun dọ gbẹtọvi lẹpo duvivi ogbẹ̀ gaa po gbẹzan ayajẹnọ de po tọn?

Gbẹtọvi lẹ Ma Sọgan Wà Azọ́n Lọ

Nugbo wẹ dọ nukọntọ delẹ ko tindo kọdetọn dagbe jẹ obá de mẹ. Ṣigba, ojlẹ vude wẹ yé sọgan dugán na—podọ mẹnu wẹ na bọdo yé go? Ahọlu Sọlọmọni Islaeli hohowhenu tọn, heyin dopo to nukọntọ nugopetọ hugan he ko nọgbẹ̀ pọ́n lẹ mẹ, na gblọndo kanbiọ ehe tọn. E wá tadona lọ kọ̀n dọmọ: “Nugbo yẹn gbẹwanna magbọjẹ ṣie he mẹ yẹn jẹtukla te to owhè glọ; na yẹn na jo e dai na mẹhe ja to godo ṣie wutu. Mẹnu wẹ sọ yọnẹn eyin nuyọnẹntọ wẹ e na yin kavi nulunọ? Ganṣo ewọ wẹ na yin ogán azọ́n ṣie lẹpo tọn he mẹ yẹn do dee hia te di nuyọnẹntọ to owhè glọ. Ovọ́ wẹ ehe lọsu ga.”—Yẹwhehodọtọ 2:18, 19.

Sọlọmọni ma yọnẹn eyin mẹhe na jẹ godo etọn na zindonukọn to azọ́n dagbe etọn mẹ kavi na hẹn ẹn gble. Na Sọlọmọni, “ovọ́” wẹ nuwiwa ogán yọyọ lẹ yíyí do diọ hoho lẹ tọn yin.

Gandutọ delẹ nọ yin didiọ po zingidi po to whedelẹnu. Gandutọ nugopetọ lẹ ko yin hùhù to whenuena yé to azọ́n yetọn wà. Abraham Lincoln, togán États-Unis tọn he nọ yin sisi na tlala de dọna mẹplidopọ delẹ to gbèdopo dọ: “Yẹn ko yin dide nado didá azọngban titengbe de na ojlẹ kleun de, podọ todin, yẹn tindo aṣẹpipa de to nukun mìtọn mẹ, he nasọ busẹ to madẹnmẹ.” Na nugbo tọn gandudu etọn yin ojlẹ gli tọn. Mahopọnna nuhe e wà lẹpo gọna ojlo etọn nado wà dagbe susu dogọ na tòvi etọn lẹ, owhe ẹnẹ gee wẹ Togán Lincoln dugán na. To bẹjẹeji adà awetọ gandudu etọn tọn, e yin hùhù gbọn dawe he jlo dọ gandudu ni diọ de dali.

Gbẹtọvi he tlẹ yin nukọntọ dagbe hugan lẹ ma sọgan basi hihọ́na sọgodo yetọn titi gba. Enẹwutu, be hiẹ sọgan dejido yé go nado basi hihọ́na towe ya? Biblu dọmọ: “Mì dotudo ahọvi lẹ go blo, kavi do ovi gbẹtọ tọn go, mẹhe mẹ whlẹngán depope ma tin te. Gbọfufu etọn tọ́n yì, ewọ sọ gọ̀ do okọ́ etọn dè; to azán nẹ gbè gee linlẹn etọn lẹ sudo.”—Psalm 146:3, 4.

E sọgan vẹawu nado dotoaina avase lọ ma nado dejido nukọntọ gbẹtọvi lẹ go. Ṣigba Biblu ma dọ dọ gbẹtọvi ma na tindo nukọntọ dagbe he hẹnai de pọ́n gbede gba. “Doayi e go, ahọlu de na dù to dodo mẹ,” wẹ Isaia 32:1 dọ. Jehovah Jiwheyẹwhe, Mẹdatọ mítọn ko wleawuna “ahọlu de,” yèdọ Nukọntọ de, he na dugán do aigba lọ blebu ji to madẹnmẹ. Mẹnu wẹ ewọ? Dọdai Biblu tọn do e hia.

Mẹhe Pegan Nado Yin Nukọntọ Nugbonugbo

To owhe fọtọ́n donu awe die wayi, angẹli de dọna awhlivu Juvi de he nọ yin Malia dọmọ: “Hiẹ na mọhò to ohò towe mẹ, bo nasọ ji visunnu de bosọ ylọ oyín etọn Jesu. Ewọ na yin kiklo, Ovi Gigogán tọn wẹ yè na nọ ylọ ẹ: Oklunọ Jiwheyẹwhe nasọ yí ofìn Davidi otọ́ etọn tọn na ẹn. E nasọ duahọlu to owhé Jakobu tọn gbè kakadoi; ahọludu etọn ma na do podo.” (Luku 1:31-33) Mọwẹ, Jesu Nazalẹti tọn wẹ Ahọlu he dọdai Biblu tọn dọho etọn lọ.

Yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ nọ saba do Jesu hia taidi viyẹyẹ de, taidi madogánnọ he ma mọ núdù ganji de, kavi taidi mẹhe mọ́n ede pete bo nọ kẹalọyi nuhe nọ jọ do e go lẹpo. Yẹdide ehelẹ ma nọ whànmẹ nado tindo jidide to ewọ mẹ taidi Nukọntọ de gba. Ṣigba, Jesu Klisti nujọnu tọn heyin didohia to Biblu mẹ lọ whẹ́n ganji bo lẹzun sunnu huhlọnnọ he gọ́ na zohunhun po vivẹnu po. E sọ tindo jẹhẹnu devo lẹ he hẹn ẹn pegan nado yin nukọntọ de. (Luku 2:52) Adà ayidego gbẹtọ-yinyin etọn tọn delẹ die.

Jesu hẹn tenọgli go mlẹnmlẹn. Walọ dagbe po nugbodidọ etọn po lodo sọmọ bọ e biọ to kẹntọ etọn lẹ si to gbangba nado dọ owhẹ̀ he e hù lẹ. Yé ma penugo nado wàmọ. (Johanu 8:46) Nuplọnmẹ matin yẹnuwiwa etọn duto gbẹtọ ahundoponọ susu ji nado lẹzun hodotọ etọn lẹ.—Johanu 7:46; 8:28-30; 12:19.

Jesu ze ede jo mlẹnmlẹn hlan Jiwheyẹwhe. Gbemima etọn nado dotana azọ́n he Jiwheyẹwhe dena ẹn lọ sinyẹn sọmọ bọ agọjẹdomẹtọ depope—gbẹtọ kavi aovi—ma sọgan hẹnalọdotena ẹn. Avùnnukundiọsọmẹ sinsinyẹn lẹ ma dobuna ẹn. (Luku 4:28-30) Nuṣikọ po huvẹ po ma hẹn ẹn gbọjọ. (Johanu 4:5-16, 31-34) To whenuena họntọn etọn lẹ tlẹ jo e do, e ma gbẹkọ yanwle etọn go gba.—Matiu 26:55, 56; Johanu 18:3-9.

Jesu tindo mẹtọnhopọn sisosiso na gbẹtọ lẹ. E wleawu núdùdù tọn na mẹhe huvẹ to hùhù lẹ. (Johanu 6:10, 11) E miọnhomẹna mẹhe apọ̀ ṣì lẹ. (Luku 7:11-15) E hùn nukun po otó po bo hẹn awutunọ lẹ jẹ gángán. (Matiu 12:22; Luku 8:43-48; Johanu 9:1-6) E dotuhomẹna apọsteli azọ́n sinsinyẹn watọ etọn lẹ. (Johanu, weta 13-17) E do ede hia taidi “lẹngbọhọtọ dagbe” he nọ penukundo lẹngbọ etọn lẹ go.—Johanu 10:11-14.

Jesu yiwanna azọ́nwiwa. E klọ afọ apọsteli etọn lẹ tọn nado sọgan plọn yé onú titengbe de. (Johanu 13:4-15) Afọ etọn titi lẹ sọ kudiho dile e to yẹwhehodọ to aliho afínfínnọ Islaeli tọn lẹ ji. (Luku 8:1) Etlẹ yin to whenuena e to linlẹn nado yì gbọjẹ “to olá,” e ma gbẹkọ gbẹtọgun he dín in mọ nado plọnnu dogọ lẹ go gba. (Malku 6:30-34) Gbọnmọ dali, e ze apajlẹ azọ́n sinsinyẹn wiwà tọn de dai na Klistiani lẹpo.—1 Johanu 2:6.

Jesu hẹn azọ́ndenamẹ etọn di bo tlọ́n aigba ji. Taidi ahọsumẹ de na nugbonọ-yinyin etọn, Jehovah Jiwheyẹwhe ze gandudu de do alọmẹ na ẹn bosọ na ẹn ogbẹ̀ jọmaku tọn to olọn mẹ. Biblu dọ gando Jesu heyin finfọnsọnku lọ go dọmọ: “Yè ze Klisti tite sọn oṣiọ lẹ mẹ e masọ kú ba; okú masọ tindo ogándu to e ji.” (Lomunu lẹ 6:9) Hiẹ sọgan deji dọ ewọ wẹ Nukọntọ he sọgbe hugan lọ na gbẹtọvi lẹ. To whenuena Klisti Jesu na jẹ gandu ji mlẹnmlẹn do aigba ji, nuhudo ma nasọ tin nado de nukọntọ devo ba, podọ mí ma na tindo nuhudo nado diọ gandudu gbede ba. E ma na yin didesẹ to gandudu etọn whenu gbede, podọ azọ́n etọn ma na yin alọhẹndotena kavi yin hinhẹngble gbọn gandutọ nulunọ devo dali gba. Ṣigba etẹwẹ e na yiwà na taun tọn nado hẹn ale wá na gbẹtọvi lẹ?

Nuhe Nukọntọ Yọyọ Ehe Na Yiwà

Psalm 72 na mí zẹẹmẹ dọdai tọn delẹ do lehe Ahọlu pipé podọ jọmaku ehe na dugán gbọn ji. To wefọ 7 po 8tọ po mẹ, mí hia dọmọ: “To azán etọn gbè wẹ dodonọ na tọ́nkun; podọ jijọho susu kaka osun ma nado tin ba. Ewọ na duahọlu ga sọn ohù de kọ̀n jẹ ohù de kọ̀n, podọ sọn Otọ̀ lọ kọ̀n jẹ aigba podo lẹ.” To gandudu dagbe etọn glọ, mẹhe tin to aigba ji lẹ na duvivi hihọ́ tẹgbẹ tọn de. E na sukúndona awhànfunnu he tin-to-aimẹ lẹpo bo na de linlẹn avùnhiho tọn lọsu sọn ahun mẹ na gbẹtọ. Mẹhe to egbehe nọ tọ́n-awhàn mẹdevo lẹ taidi kinnikinni he jẹma lẹ kavi mẹhe nọ yinuwa taidi beali kanylantọ sọta kọmẹnu yetọn lẹ na ko diọ jijọ yetọn mlẹnmlẹn. (Isaia 11:1-9) Jijọho na gbayipe.

To yidogọ mẹ, wefọ 12 jẹ 14tọ Psalm 72 tọn dọmọ: “E na whlẹn agbátọnọ lọ whenu e to awhádo; oyanọ ga, podọ ewọ he ma tindo alọgọnamẹtọ de. Ewọ na tindo lẹblanu to oyanọ po agbátọnọ po ji; e nasọ whlẹn ayiha agbátọnọ tọn gán. Ewọ na fli ayiha yetọn sọn awusinsinyẹn po [danuwiwa] po mẹ: nuhọakuẹ wẹ ohùn yetọn na yin to nukun etọn mẹ.” Agbátọnọ po oyanọ po na lẹzun hagbẹ whẹndo gbẹtọvi ayajẹnọ de tọn, heyin kinkọndopọ to gandudu Ahọlu Jesu Klisti tọn glọ. Gbẹzan yetọn na gọ́ na ayajẹ, bọ awufiẹsa kavi ayimajai depope ma nasọ tin ba.—Isaia 35:10.

Wefọ 16tọ dopagbe dọmọ: “Gbado susugege na tin finẹ to osó lẹ ji; sinsẹ́n etọn nasọ to mùmù.” To egbehe, omẹ livi susu wẹ to oyà huvẹ tọn ji to whepoponu. Tonudidọ po nukunkẹn po nọ glọnalina núdùdù mimá to aliho dodo tọn mẹ, bọ omẹ susu, titengbe yọpọvu lẹ, nọ kú na huvẹ wutu. Ṣigba nuhahun ehe na busẹ to gandudu Jesu Klisti tọn glọ. Aigba na yin didona po jibẹwawhé dagbe núdùdù dojo lẹ tọn po. Gbẹtọvi lẹpo na mọ núdù ganji.

Be hiẹ na jlo nado mọ dona gandudu dagbe tọn enẹlẹ yí ya? Eyin mọwẹ, mí dotuhomẹna we nado plọnnu dogbọn Nukọntọ he na dugán mlẹnmlẹn do aigba lọ blebu ji to madẹnmẹ lọ dali. Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ na gọalọna we po homẹhunhun po nado wàmọ. Hiẹ ma na yin hinhẹn jẹflumẹ, na Jehovah Jiwheyẹwhe lọsu wẹ dọ gando Ovi etọn go dọmọ: “Yẹn ko ze ahọlu ṣie do Ziọni osó wiwe ṣie ji.”—Psalm 2:6.

[Apotin to weda 5]

YÉ YIN DIDESẸ SỌN GÁNZINPO JI TO AJIJIMẸ

Togán de sọgan deji dọ mẹjidugando emitọn lẹ na do sisi po godonọnamẹ po hia emi eyin e hẹn jijọho po ninọmẹ gbẹninọ tọn he tindo hihọ́ po wá na yé jẹ obá de mẹ. Ṣigba, eyin gbẹtọ lẹ hẹn jidide yetọn bú to ewọ mẹ na whẹwhinwhẹ́n de wutu, mẹdevo sọgan diọtẹnna ẹn to madẹnmẹ. Apajlẹ ninọmẹ he zọ́n bọ gandutọ huhlọnnọ delẹ yin hinhẹn gánnugánnu nado tlọ́n gánzinpo ji lẹ tọn delẹ die.

Ninọmẹ gbẹninọ tọn he ma hẹn pekọ wá lẹ. To vivọnu owhe kanweko 18tọ tọn, tòvi France tọn susu yin hinhẹn gánnugánnu nado sú takuẹ dahodaho lẹ to whenuena yé ma tlẹ mọ núdù ganji. Ninọmẹ ehelẹ hẹn Gufinfọn Flanse lẹ tọn wá bọ ehe dekọtọn do okú Ahọlu Louis XVI tọn mẹ gbọn ota gbigbò na ẹn to 1793 dali.

Awhàn. Wẹkẹ Whàn I doalọtena gandudu ahọluigbagán he diyin tlala to whenuho mẹ delẹ tọn. Di apajlẹ, to 1917 awhàn hẹn núdùdù whèdomẹ de wá to Saint-Pétersbourg, Russie, bọ ehe dekọtọn do Gufinfọn Février tọn mẹ. Gufinfọn ehe dè Ahọluigbagán Russie tọn Nicholas II sọn gánzinpo ji bo hẹn gandudu Communiste tọn wá. To novembre 1918, Allemagne jlo dọ awhàn lọ ni doalọte, ṣigba Godonọnamẹtọ lẹ ma jlo na doalọtena awhànfunfun lọ kakajẹ whenuena gandudu lọ na diọ. Taidi kọdetọn de, Ahọluigbagán Allemagne tọn Wilhelm II yin yinyan dogbé yì Pays-Bas.

Tito gandudu tọn devo jijlo. To 1989 aṣẹpipa Union Soviétique tọn yin didesẹ. Gandudu he taidi nuhe sinyẹn di osé lẹ jẹ hihọ́ ji to whenuena tòvi lẹ gbẹ́ Communisme dai bo ze gandudu devo lẹ dai.

[Yẹdide to weda 7]

Jesu na núdùdù mẹhe huvẹ to hùhù lẹ, hẹn awutunọ lẹ jẹ gángán, bo ze apajlẹ dagbe de dai na Klistiani lẹpo

[Asisa Yẹdide tọn to weda 4]

Lloyd George: Photo by Kurt Hutton/Picture Post/Getty Images