Amagẹdọni—Bẹjẹeji Ayajẹnọ De

“AMAGẸDỌNI” wá sọn hogbe Heblugbe tọn lọ “Har–Magedon,” kavi “Osó Mẹgido tọn” mẹ. Hogbe ehe yin mimọ to Osọhia 16:16 mẹ he dọmọ: “E sọ bẹ yé pli do ofi yè nọ ylọ [Har–Magedon] to ogbè Heblu tọn mẹ.” Mẹnu lẹ wẹ yin bibẹpli do Amagẹdọni, podọ etẹwutu? To Osọhia 16:14 mẹ, mí hia dọmọ: ‘Ahọlu aigba po aihọn lẹpo po tọn lẹ’ yin bibẹpli ‘hlan awhàn azán daho Jiwheyẹwhe Ganhunupo tọn lọ gbè.’ Na nugbo tọn, hogbe enẹlẹ fọ́n kanbiọ ojlofọndotenamẹ tọn lẹ dote dogọ. Fie wẹ “ahọlu” ehelẹ na fùnawhàn te? Etẹwẹ dọ̀n awhàn lọ wá, podọ mẹnu wẹ yé to awhànfun hẹ? Be yé na yí awhànfunnu mẹhusudo tọn lẹ zan dile mẹsusu nọ lẹndo wẹ ya? Be mẹdelẹ na lùn Amagẹdọni tọ́n ya? Dike Biblu ni na gblọndo.

Be alọdindlẹndo “Osó Mẹgido tọn” dohia dọ awhàn Amagẹdọni tọn na yin fùnfùn to osó de kọ̀n to Ṣẹnṣẹn Whèzẹtẹn tọn wẹ ya? Lala. Whẹwhinwhẹ́n tintan wẹ yindọ osó mọnkọtọn de ma tin to fide gba—to lẹdo Mẹgido hohowhenu tọn mẹ, pópló he yiaga na mẹtlu 20 de poun wẹ tin to agbàdo he sẹpọ finẹ lọ mẹ. To yidogọ mẹ, lẹdo Mẹgido tọn ma gblo sọmọ nado hẹn “ahọlu aigba tọn lẹ, po awhànpa yetọn lẹ po” to blebu mẹ gba. (Osọhia 19:19) Ṣogan, Mẹgido yin nọtẹn de fie delẹ to awhàn vonọtaun he sinyẹn hugan to whenuho Ṣẹnṣẹn Whèzẹtẹn tọn mẹ lẹ yin fùnfùn te. Enẹwutu, yinkọ lọ Amagẹdọni yin yiyizan to yẹhiadonu-liho na awhàn vonọtaun de, podọ awhàngbatọ dopo akàn lọ ko yin yinyọnẹn hezeheze.—Pọ́n apotin lọ “Mẹgido—Yẹhiadonu He Sọgbe De,” to weda 5.

Amagẹdọni ma sọgan yin awhàn de to akọta aigba ji tọn lẹ ṣẹnṣẹn poun gba, na Osọhia 16:14 dọ dọ “ahọlu aigba po aihọn lẹpo po tọn lẹ” wẹ pli yede dopọ do adà dopo mẹ to “awhàn azán daho Jiwheyẹwhe Ganhunupo tọn lọ gbè.” Jẹlemia dọ to dọdai gbọdo etọn mẹ dọ “alántọṣiọ OKLUNỌ tọn lẹ,” enẹ wẹ mẹhe yin hùhù gbọn Jehovah dali lẹ, na tin lẹdope “sọn opodo de aigba lọ tọn yèdọ jẹ opodo awetọ aigba lọ tọn.” (Jẹlemia 25:33) Enẹwutu, Amagẹdọni ma yin awhàn gbẹtọvi tọn de he na wá aimẹ to nọtẹn tangan de mẹ to Ṣẹnsẹn Whèzẹtẹn tọn gba. Awhàn Jehovah tọn wẹ, podọ e na dlẹnkan jẹ filẹpo to aihọn mẹ.

Ṣigba, doayi e go dọ Amagẹdọni yin yiylọdọ “ofi” de kavi nọtẹn de to Osọhia 16:16 mẹ. To Biblu mẹ, hogbe lọ ‘nọtẹn’ sọgan nọtena ninọmẹ de—to whẹho ehe mẹ, ninọmẹ lọ wẹ yindọ aihọn lọ blebu na kọnawudopọ nado diọnukunsọ Jehovah. (Osọhia 12:6, 14) To Amagẹdọni, akọta he tin to aigba ji lẹpo na pli yede dopọ sọta “awhànpa he tin to olọn mẹ lẹ” to anademẹ Jesu Klisti he yin “Ahọlu ahọlu lẹ tọn, [podọ] Oklunọ oklunọ lẹ tọn” tọn glọ.—Osọhia 19:14, 16.

Etẹwẹ dogbọn linlẹn lọ dali dọ Amagẹdọni na yin nuvasudo pligidi de he na bẹ awhànfunnu mẹvasudo tọn lẹ kavi nugonu olọn tọn de gbigbà do aigba go hẹn? Be Jiwheyẹwhe owanyinọ de na hẹn opodo ylankan mọnkọtọn wá gbẹtọvi lẹ po aigba he ji yé nọ nọ̀ po ji ya? Lala. E dọ madoadudẹ́ji dọ emi ma dá aigba “tata” gba ṣigba dọ emi “do e na mí nido nọ nọ̀ e mẹ.” (Isaia 45:18; Psalm 96:10) To Amagẹdọni, Jehovah ma na yí miyọ́n do fiọ globu mítọn sẹ̀ gba. Kakatimọ, e na “husudo yé he to aihọn [kavi aigba] husudo lẹ.”—Osọhia 11:18.

Amagẹdọni—To Whetẹnu?

Whetẹnu wẹ Amagẹdọni na wá? Kanbiọ titengbe ehe ko fọ́n hopàdọ susu dote to owhe kanweko susu lẹ gblamẹ. Dogbigbapọnna owe Osọhia tọn po adà Biblu tọn devo lẹ po sọgan gọalọna mí nado yọ́n whenue awhànfunfun titengbe enẹ na wá aimẹ. Osọhia 16:15 do kanṣiṣa de hia to Amagẹdọni po wiwá Jesu tọn taidi ajotọ de po ṣẹnṣẹn. Jesu yí hogbe yẹhiadonu tọn dopolọ lẹ zan nado basi zẹẹmẹ wiwá etọn nado hẹn whẹdida ṣẹ do aihọn ylankan ehe ji tọn.—Matiu 24:43, 44; 1 Tẹsalonikanu lẹ 5:2.

Dile dọdai he to hẹndi mọ sọn 1914 lẹ dohia do, mí ko to gbẹnọ to azán godo tọn titonu ylankan ehe tọn lẹ mẹ.a Ojlẹ he Jesu ylọ dọ “nukunbibia daho” lọ wẹ na dohiagona adà vivọnu azán godo tọn lẹ tọn. Biblu ma dọ lehe ojlẹ enẹ na dẹn sọ, ṣigba nugbajẹmẹji he e na hẹnwa lẹ na sinyẹn taun hugan dehe ko yin mimọ pọ́n to aihọn mẹ lẹpo. Nukunbibia daho enẹ na wá vivọnu to Amagẹdọni.—Matiu 24:21, 29.

Na ‘awhàn azán daho Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ’ tọn wẹ Amagẹdọni yin wutu, gbẹtọvi lẹ ma sọgan wà nudepope nado sisẹ́ ẹ do nukọn gba. Jehovah ko de “ojlẹ dide” he mẹ awhàn enẹ na bẹjẹeji te. “E ma na gọ̀n gba.”—Habbakuk 2:3.

Jiwheyẹwhe Dodowiwa Tọn Nọ Funawhàn Dodo Tọn

Ṣigba naegbọn Jehovah na funawhàn lẹdo aihọn pé tọn de? Amagẹdọni tindo kanṣiṣa pẹkipẹki hẹ dopo to jẹhẹnu titengbe etọn lẹ mẹ, enẹ wẹ whẹdida dodo. Biblu dọmọ: ‘Jehovah yiwanna whẹdida dodo.’ (Psalm 37:28) E ko mọ nuyiwa mawadodo tọn he yin wiwà to whenuho gbẹtọvi tọn mẹ lẹpo. To jọwamọ-liho, ehe nọ fọ́n homẹgble dodo tọn etọn dote. Enẹwutu, e ko de Ovi etọn nado funawhàn dodo tọn nado sọgan và aihọn ylankan ehe blebu sudo.

Jehovah kẹdẹ wẹ tindo nugopipe lọ nado funawhàn dodo tọn de he na và mẹylankan lẹ kẹdẹ sudo ṣigba bo na hẹn ẹn yọnbasi na ahunjijlọnọ lẹ nado yin whinwhlẹngán mahopọnna fidepope he yé sọgan tin te to aigba ji. (Matiu 24:40, 41; Osọhia 7:9, 10, 13, 14) Podọ ewọ kẹdẹ wẹ tindo jlọjẹ lọ nado ze nupojipetọ-yinyin etọn dai do aigba lọ blebu ji, na nudida etọn wẹ e yin.—Osọhia 4:11.

Etẹwẹ Jehovah na yizan nado và kẹntọ etọn lẹ sudo? Na taun tọn mí ma yọnẹn. Nuhe mí yọnẹn wẹ yindọ nuhe na yin yiyizan nado và akọta kanylantọ lẹ sudo mlẹnmlẹn tin to alọ etọn mẹ. (Job 38:22, 23; Zẹfania 1:15-18) Etomọṣo, sinsẹ̀n-basitọ Jiwheyẹwhe tọn he tin to aigba ji lẹ ma na tindo mahẹ to awhàn lọ fùnfùn mẹ gba. Numimọ Osọhia weta 19 tọn dohia dọ awhànpa olọn tọn lẹ kẹdẹ wẹ na kọnawudopọ hẹ Jesu Klisti to awhàn lọ mẹ. Depope to sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn he tin to aigba ji lẹ mẹ ma na doalọ to e mẹ.—2 Otannugbo lẹ 20:15, 17.

Jiwheyẹwhe Nuyọnẹn Tọn Nọ Na Avase to Gigọ́mẹ

Etẹwẹ dogbọn mẹhe na luntọ́n lẹ dali? Na nugbo tọn, mẹde ma tin to dandannu glọ nado kú to Amagẹdọni gba. Apọsteli Pita dọmọ: ‘Jehovah ma jlo dọ mẹdepope ni dọ̀n, adavo dọ omẹ popo ni wá lẹnvọjọ kọ̀n.’ (2 Pita 3:9) Podọ apọsteli Paulu dọ dọ Jiwheyẹwhe “to jijlo dọ yè ni whlẹn omẹ popo gán, podọ na yé ni wá oyọnẹn nugbo tọn kọ̀n.”—1 Timoti 2:4.

Nado sọgan jẹ yanwle enẹ kọ̀n, Jehovah ko yí nuyọnẹn do hẹn ẹn diun dọ “wẹndagbe ahọludu tọn” yin lilá to filẹpo, to ogbè kanweko susu mẹ. Dotẹnmẹ to yinyin nina gbẹtọ lẹ to filẹpo nado lùntọ́n bo yin whinwhlẹngán. (Matiu 24:14; Psalm 37:34; Filippinu lẹ 2:12) Mẹhe kẹalọyi wẹndagbe lọ lẹ sọgan lùn Amagẹdọni tọ́n bo nọgbẹ̀ kakadoi to pipé mẹ to paladisi aigba ji tọn mẹ. (Ezekiẹli 18:23, 32; Zẹfania 2:3; Lomunu lẹ 10:13) Be e ma yin nuhe mí na donukun sọn Jiwheyẹwhe owanyinọ si niyẹn ya?—1 Johanu 4:8.

Be Jiwheyẹwhe Owanyinọ de Sọgan Funawhàn Ya?

Nalete, e nọ paṣa mẹsusu nuhewutu Jiwheyẹwhe he yin apajlẹ pipé owanyi tọn na hẹn okú po vasudo po wá susu gbẹtọvi lẹ tọn ji. Mí sọgan yí ninọmẹ lọ jlẹdo owhé he gbè ajaka susu tin te de go. Be e ma yin nuhe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe wẹ e yin dọ whétọ ahundoponọ de ni hù ajaka lọ lẹ nado basi hihọ́na agbasalilo po dagbemẹninọ whẹndo etọn po tọn ya?

Mọdopolọ, owanyi sisosiso he Jehovah tindo na gbẹtọvi lẹ wẹ zọ́n bọ awhàn Amagẹdọni tọn dona yin fùnfùn. Lẹndai Jiwheyẹwhe tọn wẹ nado hẹn aigba lọ zun paladisi bo hẹn gbẹtọvi lẹ wá pipé po jijọho po kọ̀n, bọ “mẹde ma nasọ hẹn yé savò.” (Mika 4:3, 4; Osọhia 21:4) Ṣigba etẹwẹ na jọ do mẹhe nọ ze jijọho po hihọ́ gbẹtọvi hatọ yetọn lẹ tọn po do owù mẹ lẹ go? Jiwheyẹwhe dona de “ajaka” mọnkọtọn lẹ sẹ—enẹwẹ mẹylankan he ma lẹnvọjọ lẹ—na dagbemẹninọ dodonọ lẹ tọn wutu.—2 Tẹsalonikanu lẹ 1:8, 9; Osọhia 21:8.

Gandudu gbẹtọvi mapenọ lẹ tọn po yanwle ṣejannabi tọn to godona ale akọta tọn lẹ po wẹ nọ hẹn suhugan awhàn po nuyiwa hùnsọndai tọn he nọ wá aimẹ to egbehe lẹ po tọn wá. (Yẹwhehodọtọ 8:9) To vivẹnudido yetọn nado hẹn aṣẹpipa yetọn gbloada dogọ mẹ, gandudu gbẹtọvi tọn lẹ nọ gbẹkọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn he yin zizedai lọ go mlẹnmlẹn. Nudepope ma dohia dọ yé na jo aṣẹpipa gandudomẹji tọn yetọn na Jiwheyẹwhe po Klisti po gba. (Psalm 2:1-9) Enẹwutu, gandudu enẹlẹ dona yin didesẹ nado jla aimẹ do na gandudu dodo Ahọluduta Jehovah tọn tọn gbọn Klisti dali. (Daniẹli 2:44) Awhàn Amagẹdọni tọn dona yin fùnfùn nado didẹ whẹho he to aimẹ lọ hadopo—enẹ wẹ nado yọ́n mẹhe tindo jlọjẹ nado dugán do planẹti ehe po gbẹtọvi lẹ po ji.

Nuyiwa zohunhunnọ Jehovah tọn to Amagẹdọni na yin na dagbe gbẹtọvi lẹ tọn. To pọndohlanmẹ na ninọmẹ aihọn tọn he to yinylan deji lẹ, gandudu pipé Jiwheyẹwhe tọn kẹdẹ wẹ sọgan hẹn pekọwana nuhudo gbẹtọvi lẹ tọn mlẹnmlẹn. Ahọluduta etọn kẹdẹ wẹ sọgan ze jijọho daga bo hẹn kọdetọn dagbe wá. Etẹwẹ aihọn lọ na lẹzun eyin Jiwheyẹwhe basi dide ma nado yinuwa gbede? Be wangbẹna, danuwiwa, po awhàn po ma na zindonukọn nado to yasana gbẹtọ lẹ dile yé ko wà do to owhe kanweko susu gandudu gbẹtọvi tọn lẹ gblamẹ ya? Na nugbo tọn, awhàn Amagẹdọni tọn yin dopo to nuhe sọgan hẹn ale wá na mí hugan lẹ mẹ!—Luku 18:7, 8; 2 Pita 3:13.

Awhàn He Na Hẹn Awhàn Lẹpo Wá Vivọnu

Amagẹdọni na jẹ yanwle he kọ̀n awhàn depope ma ko jẹ pọ́n gbede—enẹ wẹ nado hẹn awhàn lẹpo wá vivọnu. Mẹnu wẹ ma to jejeji nado mọ azán lọ whenuena awhàn na ko lẹzun nujijọ whenuho tọn? Ṣigba, vivẹnudido gbẹtọvi lẹ tọn nado doalọtena awhàn ko gboawupo mlẹnmlẹn. Awugbopo debọdo-dego gbẹtọvi lẹ tọn nado doalọtena awhàn zinnudo nugbo-yinyin nuhe Jẹlemia dọ tọn ji dọmọ: “OKLUNỌ E, yẹn yọnẹn dọ aliho gbẹtọ tọn ma tin to ewọ lọsu mẹ gba: e ma tin to mẹhe to zọnlinzin mẹ nado do afọdide etọn lẹ gba.” (Jẹlemia 10:23) To pọndohlanmẹ na nuhe Jehovah na wadotana, Biblu dopagbe dọmọ: “E hẹn awhàn gbọ kakajẹ aigba podo; e wẹ́n ogá, bosọ sán owhán do awe; e hẹn kẹkẹ awhàn tọn fiọ to miyọ́n mẹ.”—Psalm 46:8, 9.

To whenuena akọta lẹ na to awhànfunnu mẹvasudo tọn yetọn lẹ yizan sọta yedelẹ bo nasọ to aigba husudo, Didatọ aigba tọn na ze afọdide de to awhàn he Biblu ylọ dọ Amagẹdọni lọ mẹ! (Osọhia 11:18) Enẹwutu, nuhe gbẹtọ budisi Jiwheyẹwhe tọ́ lẹ ko to nukundo sọn ojlẹ dindẹn die wẹ awhàn ehe na wadotana. E na suwhẹna jlọjẹ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ Omẹ lọ he tindo aigba, nado dugán do nudida etọn lẹpo ji.

Enẹwutu, mẹhe yiwanna dodowiwa lẹ ma dona dibuna Amagẹdọni. Kakatimọ, e na ze dodonu de dai na todido. Awhàn Amagẹdọni tọn na klọ́ aigba wé sọn hẹnflu po kanyinylan lẹpo po si bo na hẹn titonu yọyọ de yọnbasi to gandudu Ahọluduta Mẹssia Jiwheyẹwhe tọn tọn glọ. (Isaia 11:4, 5) Kakati nado yin vivọnu nugbajẹmẹji tọn de, Amagẹdọni na dohiagona bẹjẹeji ayajẹnọ de na dodonọ he na nọgbẹ̀ kakadoi to paladisi aigba ji tọn mẹ lẹ.—Psalm 37:29.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Apotin/Yẹdide to weda 5]

MẸGIDO—YẸHIADONU HE SỌGBE DE

Mẹgido hohowhenu tọn tin to nọtẹn dagbe de mẹ, pannukọn adà whèyihọ-waji Agbàdo dojo Jẹzleẹli tọn, to agewaji Islaeli tọn. E yin ahọ́nkan de na ajọwiwa akọjọpli tọn podọ na aliho awhànfunfun tọn he gbọ̀n finẹ lẹ. Gbọnmọ dali, Mẹgido lẹzun nọtẹn awhànfunfun sinsinyẹn lẹ tọn. Mẹplọntọ Graham Davies wlan to owe etọn Cities of the Biblical World—Megiddo mẹ dọmọ: “Tòdaho Mẹgido tọn . . . bọawu na ajọwatọ lẹ po jonọ lẹ po nado biọ sọn awà lẹpo ji; ṣigba to ojlẹ dopolọ mẹ e sọgan . . . yí aliho [he biọ tòdaho lọ mẹ] ehelẹ zan nado deanana mẹhe nọ biọ e mẹ lẹ bo nọ gbọnmọ dali deanana nukọnyiyi ajọwiwa po awhàn po tọn. Abajọ bọ e do yin . . . nuhọakuẹ de he ji avùn nọ saba yin hihò do podọ e nọ yin hihọ́-basina taun to whenuena e yin mimọyi.”

Whenuho gaa Mẹgido tọn bẹjẹeji to nuhe hugan owhe 3 500 lẹ die wayi to whenuena ahọlu Egipti tọn Thutmose III gbawhàn ahọlu Kenani tọn to finẹ. Whenuho etọn zindonukọn na owhe kanweko susu kakajẹ 1918 whenuena Awhàngán Glẹnsinu lọ Edmund Allenby gbawhàn awhànpa Turquie tọn lẹ tọn matin lẹblanu. Mẹgido wẹ Jiwheyẹwhe hẹn Whẹdatọ Balaki penugo te nado hẹn yasanamẹ okú tọn wá Jabini, Ahọlu Kenani tọn ji. (Whẹdatọ 4:12-24; 5:19, 20) Lẹdo enẹ mẹ wẹ Whẹdatọ Gideoni gbawhàn Midianinu lẹ tọn te. (Whẹdatọ 7:1-22) Finẹ dopolọ wẹ Ahọlu Ahazia po Josia po yin hùhù te ga.—2 Ahọlu lẹ 9:27; 23:29, 30.

Enẹwutu, nuhe sọgbe wẹ e yin nado dohia dọ Amagẹdọni tindo kanṣiṣa hẹ lẹdo enẹ, na awhàn sinsinyẹn susu wẹ yin fùnfùn to finẹ wutu. Yẹhiadonu he sọgbe de wẹ e yin na awhàngbigba mlẹnmlẹn Jiwheyẹwhe tọn do awhànpa kẹntọ tọn lẹpo ji.

[Asisa Yẹdide tọn]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Yẹdide to weda 7]

Avase to yinyin nina gbẹtọ lẹ lẹdo aihọn pé bọ dotẹnmẹ lọ sọ hundote na yé nado lùn Amagẹdọni tọ́n

[Yẹdide to weda 7]

Amagẹdọni na dohiagona bẹjẹeji ayajẹnọ de