Angẹli lẹ—Lehe Yé Nọ Yinuwado Gbẹtọvi lẹ Ji Do
“To onú helẹ godo yẹn sọ mọ angẹli devo de jẹte sọn olọn mẹ ja, e tindo huhlọn daho . . . E sọ yí huhlọn do dawhá ogbè lélé dọmọ, Babilọni daho họ́, e họ́.”—OSỌHIA 18:1, 2.
1, 2. Etẹwẹ dohia dọ Jehovah nọ yí angẹli lẹ zan nado hẹn ojlo etọn di?
APỌSTELI Johanu mọ numimọ dọdai tọn lẹ yí to whenuena e yin ginglọ̀n do lopo Patmos tọn ji. E mọ numimọ mẹwhinwhàn tọn lẹ to whenuena e tin ‘to gbigbọ mẹ’ bo mọ ede to “azán Oklunọ tọn gbè.” Azán enẹ bẹjẹeji sọn whenue Jesu Klisti yin zizedo ofìn ji to 1914 bo zindonukọn kakajẹ vivọnu Gandudu Owhe Fọtọ́n etọn tọn.—Osọhia 1:10.
2 Jehovah Jiwheyẹwhe ma do numimọ ehelẹ hia Johanu tlọlọ gba. E gbọ̀n nudida gbigbọnọ delẹ ji. Osọhia 1:1 dọmọ: “Osọhia Jesu Klisti tọn, he Jiwheyẹwhe na hlan ẹn nado dohia hlan afanumẹ etọn lẹ, nuhe ma na nọma wá jọ to zandevie; e sọ domẹhlan bo do yé hia gbọn angẹli etọn dali hlan Johanu, mẹmẹglọ etọn.” Jehovah yí angẹli de zan gbọn Jesu gblamẹ nado hẹn onú jiawu he gando “azán Oklunọ tọn” go lẹ zun yinyọnẹn na Johanu. To ojlẹ de mẹ, Johanu sọ “mọ angẹli devo de jẹte sọn olọn mẹ ja, e tindo huhlọn daho.” Azọ́n tẹwẹ yin didena angẹli ehe? “E . . . yí huhlọn do dawhá ogbè lélé dọmọ, Babilọni daho họ́, e họ́.” (Osọhia 18:1, 2) Angẹli huhlọnnọ ehe tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado lá aijijẹ Babilọni Daho lọ, yèdọ ahọluigba aihọn tọn heyin sinsẹ̀n lalo tọn tọn. Enẹwutu, ayihaawe depope ma tin dọ Jehovah nọ yí angẹli lẹ zan to aliho vonọtaun de mẹ nado hẹn ojlo etọn di. Whẹpo mí na dọhodo azọngban he angẹli lẹ nọ hẹndi to lẹndai Jiwheyẹwhe tọn mẹ ji podọ lehe yé nọ yinuwado mí ji do to gigọ́ mẹ, mì gbọ mí ni gbadopọnna fie nudida gbigbọnọ ehelẹ wá sọn whẹ́.
Fie Wẹ Angẹli lẹ Wá Sọn?
3. Linlẹn agọ̀ tẹwẹ mẹsusu tindo gando angẹli lẹ go?
3 Livi susu gbẹtọ lẹ tọn to egbehe yise dọ angẹli lẹ tin. Ṣigba mẹsusu tindo linlẹn agọ̀ gando yé go podọ do bẹjẹeji yetọn go. Di apajlẹ, sinsẹ̀nnọ delẹ nọ lẹndọ to whenuena mẹyiwanna de kú, ewọ yin yiylọ nado kọnawudopọ hẹ Jiwheyẹwhe bo lẹzun angẹli de. Be nuhe Ohó Jiwheyẹwhe tọn plọn mí gando didá, tintin, po lẹndai angẹli lẹ tọn po go niyẹn ya?
4. Etẹwẹ Owe-wiwe dọna mí gando bẹjẹeji angẹli lẹ tọn go?
4 Angẹli he tindo huhlọn po aṣẹpipa daho hugan po nọ yin yiylọdọ Mikaẹli, yèdọ angẹli-gán lọ. (Juda 9) E ma yin mẹdevo de hugan Jesu Klisti. (1 Tẹsalonikanu lẹ 4:16) Owhe madosọha lẹ die wayi, to whenuena Jehovah desọn ojlo mẹ nado bẹ nudida jẹeji, angẹli ehe wẹ e dá jẹnukọn. (Osọhia 3:14) To godo mẹ, Jehovah dá nudida gbigbọnọ he pò lẹpo gbọ̀n Ovi plọnji ehe gblamẹ. (Kọlọsinu lẹ 1:15-17) Jehovah dlẹnalọdo nudida gbigbọnọ ehelẹ taidi visunnu etọn lẹ to whenuena e kanse Job dọmọ: “Fie wẹ hiẹ te whenuena yẹn do dòdó aigba tọn lẹ ai? Dọtọ́n, eyin hiẹ yọ́n wuntuntun. . . . Mẹnu wẹ do zannu lọnglọnẹn etọn tọn; whenuena sunwhlẹvu afọnnu tọn lẹ to hànji dopọ, bọ visunnu Jiwheyẹwhe tọn lẹpo to abobo dó na homẹhun?” (Job 38:4, 5, 7) E họnwun dọ angẹli lẹ yin nudida Jiwheyẹwhe tọn bo ko tin hoho jẹnukọnna gbẹtọ lẹ.
5. Nawẹ angẹli lẹ yin tito-basina gbọn?
5 “Jiwheyẹwhe ma yin nudaitọ numanukannu tọn de gba, adavo jijọho tọn,” wẹ 1 Kọlintinu lẹ 14:33 dọ. Na nugbo tọn, Jehovah má visunnu gbigbọmẹ tọn etọn lẹ do ogbẹ́ atọ̀n ji: (1) selafu lẹ, he nọ wadevizọn to ofìn Jiwheyẹwhe tọn nukọn, nọ lá wiwe-yinyin etọn bo nọ hẹn omẹ etọn lẹ do wiwe ji to gbigbọ-liho; (2) kelubimi lẹ, he nọ ze nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn daga; podọ (3) angẹli devo lẹ he nọ hẹn ojlo etọn di. (Psalm 103:20; Isaia 6:1-3; Ezekiẹli 10:3-5; Daniẹli 7:10) Etẹwẹ yin delẹ to aliho he mẹ nudida gbigbọnọ ehelẹ nọ yinuwado gbẹtọvi lẹ ji te?—Osọhia 5:11.
Azọngban Tẹwẹ Angẹli lẹ Nọ Hẹndi?
6. Nawẹ Jehovah yí kelubimi lẹ zan to kọndopọ mẹ hẹ jipa Edẹni tọn gbọn?
6 Nudida gbigbọnọ lẹ yin alọdlẹndo tlọlọ to tintan whenu to Gẹnẹsisi 3:24 mẹ, fie mí hia te dọmọ: “[Jehovah] yàn sunnu lọ jẹgbonu; e sọ de do whèzẹtẹn jipa Edẹni tọn kelubimi [lẹ] po jiji ohí de tọn po he to juju pé, nado họ́ aliho jẹ atin ogbẹ̀ tọn kọ̀n.” Kelubimi ehelẹ glọnalina Adam po Evi po ma nado lẹkọyi jipa whanpẹnọ dowhenu tọn yetọn mẹ. Enẹ jọ to bẹjẹeji whenuho gbẹtọvi tọn mẹ. Azọngban tẹwẹ angẹli lẹ ko hẹndi sọn whenẹnu?
7. Etẹwẹ zẹẹmẹ hogbe dowhenu tọn na “angẹli” dohia gando dopo to azọngban he angẹli lẹ nọ hẹndi lẹ mẹ go?
7 Angẹli lẹ yin nùdego diblayi whla 400 to Biblu mẹ. Hogbe Heblu po Glẹki po tọn lọ na “angẹli” sọgan yin lilẹdo “wẹnsagun.” Gbọnmọ dali, angẹli lẹ ko yinuwa taidi mẹhe Jiwheyẹwhe nọ dohlan nado dowẹn gbẹtọvi lẹ. Dile mí mọ do to hukan awe tintan hosọ ehe tọn mẹ, Jehovah yí angẹli de zan nado dowẹn apọsteli Johanu.
8, 9. (a) Nawẹ dlapọn angẹli de tọn yinuwado Manoa po asi etọn po ji gbọn? (b) Etẹwẹ mẹjitọ lẹ sọgan plọn sọn nuhe Manoa kanse angẹli Jiwheyẹwhe tọn mẹ?
8 Angẹli lẹ sọ nọ yin yiyizan nado nọgodona devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to aigba ji bo na tuli yé. Di apajlẹ, to ojlẹ Whẹdatọ lẹ tọn mẹ to Islaeli, Manoa po asi wẹnsinọ etọn po to ovi dín nukun awe. Jehovah do angẹli etọn hlan nado dọna asi Manoa tọn dọ ewọ na ji visunnu de. Kandai lọ dọna mí dọmọ: “Pọ́n, hiẹ na mọhò, bo ji visunnu de; dàlunhi de ma na wá ota etọn ji: na ovi lọ na yin Nazilinu hlan Jiwheyẹwhe sọn adọ̀ mẹ: ewọ nasọ ṣẹ nado to Islaeli whlẹn sọn alọ Filistininu lẹ tọn mẹ.”—Whẹdatọ 13:1-5.
9 To godo mẹ, asi Manoa tọn ji visunnu de, Samsọni, he wá diyin to whenuho Biblu tọn mẹ. (Whẹdatọ 13:24) Whẹpo ovi lọ do yin jiji, Manoa biọ dọ angẹli lọ ni lẹkọwa nado plọn yé nuhe yé dona wà nado sọgan pọ́n ovi lọ go whẹ́n. Manoa kanse dọmọ: “Etẹwẹ na yin walọ ovi lọ tọn, podọ etẹwẹ na yin azọ́n etọn?” Angẹli Jehovah tọn vọ́ nuhe e ko dọna asi Manoa tọn lẹ dọ. (Whẹdatọ 13:6-14) Lehe ehe na ko na tuli Manoa do sọ! To egbehe, angẹli lẹ ma nọ dla mẹdopodopo pọ́n to aliho dopolọ mẹ ba, ṣigba taidi Manoa, mẹjitọ lẹ sọgan dín anademẹ Jehovah tọn to whenuena yé to ovi yetọn lẹ plọn.—Efesunu lẹ 6:4.
10, 11. (a) Nawẹ awhànpa mẹgbeyantọ Silia tọn yinuwado Eliṣa po mẹmẹsi etọn po ji gbọn? (b) Nawẹ nulinlẹnpọndo nujijọ ehe ji sọgan hẹn ale wá na mí gbọn?
10 Mí mọ apajlẹ he whànmẹ de gando godonọnamẹ angẹli lẹ tọn go to azán yẹwhegán Eliṣa tọn gbè. Eliṣa nọ nọ̀ tòdaho Dotani tọn mẹ to Islaeli. To gbèdopo, whenuena mẹmẹsi Eliṣa tọn fọ́n to afọnnu fuu bo pọ́n gbonu, e mọ osọ́ lẹ po awhànkẹkẹ lẹ po lẹdo tòdaho lọ. Ahọlu Silia tọn ko do awhànpa huhlọnnọ de hlan nado wle Eliṣa. Nawẹ mẹmẹsi Eliṣa tọn yinuwa gbọn? Po obu daho po, vlavo to sijọsijọ mẹ, e dawhá dọmọ: “Ṣo, mẹmẹnu ṣie! Na mí na wà do?” Na ewọ, e taidi dọ todido depope ma tin. Ṣigba Eliṣa gblọn dọmọ: “A dibu blo: na yé he tin to mí dè yin susu hú yé he tin to yé dè.” Etẹ dọ wẹ e te?—2 Ahọlu lẹ 6:11-16.
11 Eliṣa yọnẹn dọ awhànpa angẹli lẹ tọn tin to finẹ nado gọalọna ẹn. Ṣigba, mẹmẹsi etọn ma mọ nude. Enẹwutu “Eliṣa sọ hodẹ̀, bo dọmọ, Yẹn vẹ̀ we, OKLUNỌ, hùn nukun etọn lẹ, na e nido mọ. OKLUNỌ sọ hùn nukun yọpọ sunnu lọ tọn lẹ; ewọ sọ mọ: bo doayi e go, osó lọ tin gọ́ na osọ́ lẹ po kẹkẹ miyọ́n tọn lẹ po, lẹdo Eliṣa pé.” (2 Ahọlu lẹ 6:17) Todin mẹmẹsi lọ mọ awhànpa angẹli lẹ tọn lọ. Po wuntuntun gbigbọmẹ tọn po, mílọsu sọgan mọ dọ angẹli lẹ to alọgọ bo to hihọ́ basina omẹ Jehovah tọn lẹ to anademẹ Jehovah po Klisti po tọn glọ.
Godonọnamẹ Angẹli lẹ Tọn to Ojlẹ Klisti Tọn Mẹ
12. Alọgọ tẹwẹ Malia mọyi sọn angẹli Gabliẹli dè?
12 Lẹnnupọndo alọgọ he Malia, yọnnu Juvi lọ mọyi ji to whenuena e sè owẹ̀n lọ dọmọ: “Hiẹ na mọhò to ohò towe mẹ, bo nasọ ji visunnu de bosọ ylọ oyín etọn Jesu.” Tlolo whẹpo angẹli Gabliẹli he yin didohlan sọn Jiwheyẹwhe dè nado do owẹ̀n he paṣamẹ ehe, e dọna Malia dọmọ: “A dibu blo, Malia, na hiẹ ko mọ nukundagbe to Jiwheyẹwhe dè.” (Luku 1:26, 27, 30, 31) Lehe ohó ehelẹ he na jide Malia dọ e tindo nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn na ko na tuli i bo hẹn ẹn lodo do sọ!
13. Nawẹ angẹli lẹ gọalọna Jesu gbọn?
13 Mí mọ godonọnamẹ angẹli lẹ tọn devo to whenuena Jesu nọavunte sọta whlepọn atọ̀n he Satani zedonukọnna Ẹn to zungbo mẹ godo. Kandai lọ dọna mí dọ to whlepọn atọ̀ntọ godo, “Lẹgba jo e dai; bo, doayi e go, angẹli lẹ sọ wá bo to devizọnwa hlan ẹn.” (Matiu 4:1-11) Onú mọnkọtọn sọ jọ to ozán he jẹnukọnna okú Jesu tọn mẹ. To awufiẹsa mẹ, Jesu jẹklo bo hodẹ̀ dọmọ: “Otọ́, eyin hiẹ yin ojlonọ, de kọfo he sọn dè e: ṣigba ojlo ṣie ma wẹ gba, adavo towe, yin wiwà. Angẹli de sọ sọawuhia hlan ẹn sọn olọn bo to huhlọn na ẹn.” (Luku 22:42, 43) Ṣigba, nawẹ angẹli lẹ nọ gọalọna mí to egbehe gbọn?
Godonọnamẹ Angẹli lẹ Tọn to Ojlẹ Egbezangbe Tọn Mẹ
14. Homẹkẹn tẹwẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ko doakọnna to ojlẹ egbezangbe tọn mẹ, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?
14 To whenuena mí lẹnnupọndo whenuho egbezangbe tọn azọ́n yẹwhehodidọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn ji, be kunnudenu ma dohia dọ angẹli lẹ to alọgọna mí ya? Di apajlẹ, omẹ Jehovah tọn lẹ penugo nado doakọnna nuyiwahẹmẹ kanlinjọmẹ Nazi lẹ tọn to Allemagne po Whèyihọ-waji Europe tọn po jẹnukọnna podọ to Wẹkẹ Whàn II (1939-45) whenu. Yé tlẹ sọ dona doakọnna homẹkẹn na ojlẹ dindẹn humọ to gandudu Fasciste Katoliki tọn glọ to Italie, Espagne, po Portugal po. Podọ na owhe susu lẹ, yé doakọnna homẹkẹn to Union Soviétique dai tọn po akọta he tin to aṣẹpipa etọn glọ lẹ po mẹ. Apajlẹ devo wẹ homẹkẹn he Kunnudetọ lẹ doakọnna to otò Aflika tọn delẹ mẹ.a To agọe, devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ ko jiya homẹkẹn sinsinyẹn tọn to Géorgie. Satani ko wà nuhe go e pé lẹpo nado doalọtena azọ́n Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn. Ṣogan, taidi titobasinanu de, yé ko duto nukundiọsọmẹ mọnkọtọn lẹ ji bo gbawhàn. Ehe yọnbasi jẹ obá de mẹ na hihọ́-basinamẹ angẹli lẹ tọn wutu.—Psalm 34:7; Daniẹli 3:28; 6:22.
15, 16. Nawẹ angẹli lẹ nọ gọalọna Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ lẹdo aihọn pé to lizọnyizọn yetọn mẹ gbọn?
15 Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n azọ́ndenamẹ yetọn nado dọyẹwheho wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lẹdo aihọn pé bo hẹn gbẹtọ lẹ zun devi gbọn nugbo Biblu tọn pinplọn jlodotọ lẹ to filẹpo dali. (Matiu 28:19, 20) Ṣigba, yé yọnẹn ganji dọ yé ma sọgan hẹn azọ́ndenamẹ ehe di matin alọgọ angẹli lẹ tọn. Enẹwutu, nuhe yin didọ to Osọhia 14:6, 7 mẹ nọ na tuli yé to whepoponu. Mí hia to finẹ dọmọ: “Yẹn [apọsteli Johanu] sọ mọ angẹli devo de to zinzlọn to olọn ṣẹnṣẹn, bo tindo wẹndagbe madopodo de to alọ mẹ, nado dọyẹwheho hlan yé he tin to aigba ji lẹ, hlan akọta lẹpo, hlan hẹnnu lẹpo, hlan ogbè lẹpo, hlan gbẹtọ lẹpo, bo to didọ to ogbè lélé mẹ, dọmọ, Mì dibusi Jiwheyẹwhe, bosọ na gigo e; na whẹdida whenu etọn wá; mì sọ litaina ewọ he dá olọn, aigba, ohù, po asisa otọ̀ tọn lẹ po.”
16 Ohó ehelẹ dohia hezeheze dọ azọ́n daho wẹndagbe-jijlá tọn he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to wiwà lẹdo aihọn pé nọ yin godonọna gbọn angẹli lẹ dali. Jehovah to angẹli etọn lẹ yizan nado deanana gbẹtọ ahunjijlọnọ lẹ yì Kunnudetọ etọn lẹ dè. Angẹli lẹ ko sọ deanana Kunnudetọ lẹ yì mẹhe jẹ lẹ dè. Ehe do nuhewutu Kunnudetọ Jehovah tọn de nọ dukosọ hẹ mẹde to ojlẹ tangan he mẹ ewọ to pipehẹ nuhahun sinsinyẹn de bo tindo nuhudo alọgọ gbigbọmẹ tọn hia. Nujijọ mọnkọtọn nọ wá aimẹ gbọzangbọzan sọmọ bọ mí ma sọgan ylọ ẹ dọ kosọ de poun.
Yé Na Hẹn Azọngban Jiawu de Di to Madẹnmẹ
17. Etẹwẹ jọ do Assilianu lẹ go to whenuena yé pehẹ angẹli dopo gee?
17 Gbọnvona dọ angẹli lẹ nọ yinuwa taidi wẹnsagun po alọgọ mẹhẹnlodo tọn po na sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ, yé sọ nọ hẹn lẹndai devo di. To hohowhenu, yé hẹn whẹdida Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹ. Di apajlẹ, to owhe 732 J.W.M., awhànpa daho Assilianu lẹ tọn de dobuna tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ. Nawẹ Jehovah yinuwa gbọn? E dọmọ: “Yẹn na yíwhẹ̀ do tòdaho he ji nado whlẹn ẹn, na oyín ṣie titi tọn wutu, podọ na Davidi mẹmẹsi ṣie tọn wutu.” Kandai Biblu tọn lọ dọ nuhe jọ na mí: “E sọ wá jọ to ozán nẹ mẹ, wẹ angẹli OKLUNỌ tọn tọ́n yì gbonu, bo hò fọtọ́n kẹnnẹ-koatọ́n sọn Assilianu lẹ mẹ: whenuena gbẹtọ lẹ tite to afọnnu fuu doayi e go, yé omẹ pó yin gbẹtọ oṣiọ lẹ.” (2 Ahọlu lẹ 19:34, 35) Lehe huhlọn awhànpa gbẹtọvi lẹ tọn whè tlala yijlẹdo angẹli dopo gee tọn go do sọ!
18, 19. Azọngban jiawu tẹwẹ angẹli lẹ na hẹndi to madẹnmẹ, podọ nawẹ enẹ na yinuwado gbẹtọvi lẹ ji gbọn?
18 Angẹli lẹ nasọ yinuwa to sọgodo nado hẹn whẹdida Jiwheyẹwhe tọn ṣẹ. To madẹnmẹ, Jesu na wá “po angẹli huhlọnnọ etọn lẹ po . . . to miyọ́n he to jiji mẹ.” Azọ́ndenamẹ yetọn na yin nado ‘yiahọsu to yé he ma yọ́n Jiwheyẹwhe lẹ go, podọ yé he ma setonuna wẹndagbe Jesu Klisti Oklunọ mítọn tọn lẹ.’ (2 Tẹsalonikanu lẹ 1:7, 8) Lehe afọdide ehe na yinuwado gbẹtọvi lẹ ji do sọ! Mẹhe gbẹ́ nado kẹalọyi wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn he to yinyin lilá lẹdo aihọn pé todin lẹ na yin vivasudo. Mẹhe dín Jehovah, dodo, po homẹmimiọn po lẹ kẹdẹ wẹ na yin “whiwhla to azán adi OKLUNỌ tọn tọn gbè” bo ma na yin awugblena.—Zẹfania 2:3.
19 Mí sọgan jaya dọ Jehovah nọ yí angẹli huhlọnnọ etọn lẹ zan nado gọalọna sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ to aigba ji bo na huhlọn yé. Nukunnumimọjẹ azọngban he angẹli lẹ nọ hẹndi to lẹndai Jiwheyẹwhe tọn mẹ yin homẹmiọnnamẹnu taun, to whenuena e yindọ angẹli delẹ ko ṣiatẹ sọta Jehovah bo ko tin to anademẹ Satani tọn glọ. Hosọ he bọdego na dọhodo afọdide he Klistiani nugbo lẹ sọgan ze ji nado basi hihọ́na yede sọn nuyiwadomẹji ylankan Satani Lẹgba po aovi etọn lẹ po tọn si.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Nado mọ zẹẹmẹ gigọ́ do homẹkẹn sinsinyẹn ehelẹ ji, pọ́n Annuaire des Témoins de Jéhovah 1974 po 1999 po (Allemagne), 1983 (Angola), 1978 (Espagne), 1992 (Éthiopie), 1982 (Italie), 1999 (Malawi), 2004 (Moldavie), 1996 (Mozambique), 1994 (Pologne), 1983 (Portugal), 2000 (République tchèque), 1972 (Tchécoslovaquie), 2002 (Ukraine), podọ 2006 (Zambie).
Etẹwẹ Hiẹ Plọn?
• Fie wẹ angẹli lẹ wá sọn?
• Nawẹ Jehovah yí angẹli lẹ zan to hohowhenu gbọn?
• Etẹwẹ Osọhia 14:6, 7 dohia gando azọ́n angẹli lẹ tọn go to egbehe?
• Azọngban jiawu tẹwẹ angẹli lẹ na hẹndi to madẹnmẹ?
[Yẹdide to weda 22]
Angẹli de na tuli Manoa po asi etọn po
[Yẹdide to weda 23]
“Yé he tin to mí dè yin susu hú yé he tin to yé dè”