Otàn Gbẹzan Tọn

Nuhọakuẹ lẹ Dindin Hẹn Dona Dẹn-to-Aimẹ lẹ Wá Na Mí

Dile e yin didọ gbọn Dorothea Smith po Dora Ward po dali

Nuhọakuẹ wunmẹ tẹlẹ dín pé wẹ mí te? Mí awhli awe wẹ he tindo ojlo vẹkuvẹku nado tindo mahẹ to hẹndi gbedide Jesu tọn mẹ dọmọ: “Mì yì bo hẹn akọta lẹpo zun nuplọntọ.” (Matiu 28:19) Mì gbọ mí ni basi zẹẹmẹ lehe nudindin ehe hẹn dona dẹn-to-aimẹ lẹ wá na mí do tọn.

DOROTHEA: Yẹn yin jiji taidi ovi atọ̀ntọ to whẹndo mítọn mẹ to 1915, ojlẹ vude to bẹjẹeji Wẹkẹ-whàn I tọn godo. Fie mí nọ nọ̀ lọ sẹpọ Howell, Michigan, to États-Unis. Otọ́ ṣie ma yin sinsẹ̀nnọ, ṣigba budisi Jiwheyẹwhe tọ́ de wẹ onọ̀ ṣie. E tẹnpọn bo plọn mí nado nọ yìn Gbedide Ao lẹ, ṣigba e nọ duahunmẹna ẹn dọ mẹdaho ṣie sunnu Willis, gọna mẹdaho ṣie yọnnu Viola po yẹnlọsu po ma nọ yì ṣọṣi depope.

To whenuena n’tindo owhe 12, Mama basi dide dọ n’dona yí baptẹm taidi hagbẹ Ṣọṣi Presbytérien tọn de. N’gbẹsọ nọ flin azán baptẹm ṣie tọn ganji. Viyẹyẹ awe wẹ yí baptẹm to ojlẹ dopolọ mẹ po yẹn po to alọ onọ̀ yetọn lẹ tọn mẹ. Winyan hù mí taun dọ yẹn po viyẹyẹ lẹ po wẹ yí baptẹm dopọ. Yẹwhenọ lọ húnhún osin vude do ota na mi bo dọho delẹ do odò, ehe n’ma mọnukunnujẹemẹ. Nado dọ hójọhó, n’ma tlẹ yọ́n nude gando baptẹm go hugan viyẹyẹ awe lọ lẹ!

To gbèdopo to 1932, mẹde glinhún do owhé mítọn pá bo húhúhọ̀n bọ onọ̀ ṣie yì siọ. Dẹpẹ awe delẹ wẹ he to owe sinsẹ̀n tọn lẹ zedonukọnnamẹ. Dopo to yé mẹ dọ dọ emi nọ yin Albert Schroeder. E do owe he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ zinjẹgbonu delẹ hia onọ̀ ṣie. Mama yí owe lọ lẹ. Owe enẹlẹ gọalọna ẹn nado kẹalọyi nugbo Ohó Jiwheyẹwhe tọn.

Nuhọakuẹ Dindin lọ Bẹjẹeji

To godo mẹ, n’sẹtẹn yì mẹdaho ṣie yọnnu dè to Detroit. To finẹ n’dukosọ hẹ yọnnu mẹhomẹ de he nọ wá dla mẹdaho ṣie pọ́n nado plọn Biblu hẹ ẹ. Hodọdopọ enẹlẹ hẹn mi flin tito-to-whinnu sẹmẹsẹmẹ ladio ji tọn de he n’nọ doto to whenuena n’gbẹ́ pò to onọ̀ ṣie dè. Tito-to-whinnu enẹ bẹ hodidọ sinai do Biblu ji nukunwhiwhe 15 tọn de hẹn he nọ yin didọ gbọn J. F. Rutherford dali, he to nukọntọ yin to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn to ojlẹ enẹ mẹ. To 1937 mí jẹ awukọndopọ hẹ agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn tintan ji to Detroit. N’yí baptẹm to owhe he bọdego mẹ.

To bẹjẹeji owhe 1940 lẹ tọn, e yin lilá dọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ na hùn wehọmẹ de he nọ yin yiylọdọ Giliadi to South Lansing, New York, nado plọnazọ́n mẹdehlan lẹ. To whenuena n’sè dọ delẹ to gbedewema-yitọ wehọmẹ enẹ tọn lẹ mẹ na yin azọ́ndena nado yì sẹ̀n to tògodo, n’lẹn to dee mẹ dọ, ‘N’dona yí wehọmẹ enẹ!’ N’yí do basi yanwle ṣie nado yì Giliadi. Lẹblanulọkẹyi nankọ die he e na yin nado yì dín “nuhọakuẹ lẹ”—yèdọ mẹhe jlo na lẹzun devi Klisti Jesu tọn lẹ—to otò devo lẹ mẹ!—Hagai 2:6, 7.

N’Jẹ Yanwle Ṣie Kọ̀n Vudevude

To avril 1942, n’jo azọ́n do bo jẹ gbehosọnalitọ kavi wẹndagbe-jlatọ whenu-gigọ́ tọn basi ji, to Findlay, Ohio, to pọmẹ hẹ mẹmẹyọnnu atọ́n devo lẹ. Agun depope ma tin to finẹ he nọ pli to gbesisọ mẹ gba, ṣigba mí nọ na tuli ode awetọ gbọn hosọ lẹ hihia to pọmẹ sọn owe Klistiani tọn mítọn lẹ mẹ dali. To osun tintan he n’bẹ gbehosọnalitọ bibasi jẹeji, n’do owe 95 gbonu na jlodotọ lẹ! To nudi owhe dopo daa godo, n’mọ azọ́ndenamẹ yí nado yì sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ titengbe to Chambersburg, Pennsylvanie. N’kọnawudopọ hẹ gbehosọnalitọ atọ́n devo lẹ to finẹ, gọna Dora Ward, yèdọ mẹmẹyọnnu de he wá sọn Iowa. Dora lẹzun gbehosọnalitọ-gbẹ́ ṣie. Owhe dopolọ mẹ wẹ mí omẹ awe lẹ yí baptẹm te, podọ ojlo mítọn wẹ nado yì Wehọmẹ Giliadi tọn bo yì sẹ̀n taidi mẹdehlan lẹ to tògodo.

To bẹjẹeji 1944 tọn, azán ayajẹ tọn lọ wá! Mí omẹ awe lẹ mọ oylọ-basinamẹ yí nado yì klasi ẹnẹtọ Giliadi tọn. Wehọmẹ lọ bẹ to août owhe enẹ tọn. Ṣigba whẹpo n’na do zindonukọn, mì gbọ Dora ni dọna mì lehe e wá lẹzun gbẹdohẹmẹtọ ṣie gbọn to nuhọakuẹ lẹ dindin mẹ sọn ojlẹ dindẹn die.

Jejejininọ Nado Bẹ Kunnudide Whenu- Gigọ́ Tọn Jẹeji

DORA: Onọ̀ ṣie nọ to dẹ̀ho nado mọnukunnujẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ. To dimanche dopo, n’to apá etọn to whenuena mí sè hodidọ J. F. Rutherford tọn de to ladio. To vivọnu hodidọ lọ tọn, Mama vó dọmọ, “Nugbo lọ die!” E ma dẹn bọ mí jẹ owe Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn plọn ji. To 1935, to owhe 12 mẹvi yinyin mẹ, n’yì hodidọ baptẹm tọn he yin didọ gbọn dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ dali de tẹnmẹ, podọ ehe hẹn mi tindo ojlo vẹkuvẹku nado klan gbẹzan ṣie do wiwe hlan Jehovah. N’yí baptẹm to owhe atọ̀n godo. Klandowiwe po baptẹm ṣie po gọalọna mi nado hẹn tenọgli go bo tẹdo yanwle ṣie lẹ go to owhe he n’gbẹ́ dona yizan to wehọmẹ lẹ whenu. N’to jejeji nado fó wehọmẹ nado sọgan bẹ gbehosọnalitọ jẹeji.

To ojlẹ enẹ mẹ, Kunnudetọ he mí nọ kọnawudopọ hẹ lẹ nọ basi opli agun tọn lẹ to Fort Dodge, Iowa. E nọ biọ vivẹnudido susu nado yì opli Klistiani tọn lẹ. To whenẹnu, hosọ oplọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn lẹ ma nọ bẹ kanbiọ lẹ hẹn na hodọdopọ to agun mẹ gba. E nọ yin bibiọ to mí si nado ze kanbiọ he mí wleawuna lẹ jo na mẹmẹsunnu he nọ deanana Oplọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn. To lundi whèjai lẹ, yẹn po onọ̀ ṣie po nọ wleawuna kanbiọ hukan dopodopo tọn, bo nọ zejo na anademẹtọ lọ na e nido sọgan de dehe e na yizan lẹ.

Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, agun mítọn nọ mọ dlapọn nugopọntọ tomẹyitọ tọn yí. Dopo to mẹmẹsunnu enẹlẹ mẹ, he nọ yin John Booth, gọalọna mi nado bẹ lizọnyizọn họndekọn-jẹ-họndekọn tọn jẹeji to owhe 12 mẹvi yinyin mẹ. To whenuena n’tindo owhe 17, n’kanse e lehe yè nọ doalọ azọ́nmẹbiọwema gbehosọnalitọ tọn mẹ do bọ e gọalọna mi. N’ma tlẹ sọgan lẹn to whenẹnu dọ mí na wá pé to nukọn mẹ bọ ewọ na wá lẹzun họntọn vivẹ́ ṣie na ojlẹ dindẹn!

Taidi gbehosọnalitọ de, n’nọ saba wazọ́n hẹ Mẹmẹyọnnu Dorothy Aronson, yèdọ wẹndagbe-jlatọ whenu-gigọ́ tọn de he yí owhe 15 do hugan mi. Gbehosọnalitọ-gbẹ́ ṣie wẹ e yin kakajẹ whenue e yin oylọ-basina nado yì klasi tintan Giliadi tọn to 1943. To enẹgodo, n’zindonukọn to gbehosọnalitọ bibasi mẹ yẹn ṣo.

Nukundiọsọmẹ Ma Hẹnalọdotena Mí

Owhe 1940 lẹ ma bọawuna mí, na owanyi akọta tọn he Wẹkẹ-whàn II fọndote wutu. Eyin mí to yẹwhehodọ sọn whédegbè jẹ whédegbè, gbẹtọ lẹ nọ saba yìn azìn gbigble po timati vivó lẹ po do mí, podọ etlẹ yin zannu lẹ to whedelẹnu! Whlepọn lọ tlẹ sọ nọ sinyẹn hugan eyin mí to linlinnamẹwe Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po Consolation (he yin Réveillez-vous! todin) po zedonukọnnamẹ to tòhomẹ-liho ji. To zodolanmẹnamẹ nukundiọsọmẹtọ sinsẹ̀nnọ lẹ tọn glọ, ponọ lẹ wá mí dè bo sìn-adán nado wle mí eyin yé sọ mọ bọ mí to yẹwhehodọ to gbangba.

Na nugbo tọn, mí gbẹ́ nado doalọtena kunnudide, podọ mí yin hinhẹn yì ponọ-pámẹ nado yin hokanse. To whenuena mí yin tuntundote godo, mí lẹkọyi tòhomẹ-liho dopolọ ji bo jẹ linlinnamẹwe dopolọ lẹ má ji. To ayinamẹ mẹmẹsunnu azọngbannọ lẹ tọn hihodo mẹ, mí nọ yí Isaia 61:1, 2 zan nado yiavunlọna míde. To gbèdopo he ponọ jọja de wá dè e, n’vọ́ wefọ lọ lẹ hia na ẹn po obu dopo adán dopo po. E paṣa mi dọ e lẹkọ to afọdopolọji bo wleali! To nukun ṣie mẹ, e taidi dọ angẹli lẹ wẹ to hihọ́ basina mí nkọ.

Azán Ayidego Tọn De

To 1941, n’jaya nado yì plidopọ daho Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de na azán atọ́n to St. Louis, Missouri. To plidopọ enẹ ji, Mẹmẹsunnu Rutherford biọ to ovi he tindo owhe 5 jẹ 18 lẹpo si nado pli do nọtẹn tangan aihundatẹn lọ tọn mẹ. Ovi fọtọ́n susu lẹ wẹ pli do finẹ. Mẹmẹsunnu Rutherford dọnudo mí gbọn dúkù etọn mimimí dali. Mímẹpo sọ mimí alọ hlan ẹn. To hodidọ ganhiho dopo tọn de godo, e dọmọ: “Mì ovi he ko magbe nado wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn bo ko nọte to adà gandudu yẹwhehọluduta etọn tọn mẹ gbọn Klisti Jesu gblamẹ bo ko sọ gbọnmọ dali yigbe nado setonuna Jiwheyẹwhe po Ahọlu etọn po lẹ, mì jaale bo fọnṣite.” Ovi 15 000 wẹ fọnṣite do zẹnzẹn—yẹnlọsu yin dopo to yé mẹ! Hodọtọ lọ yidogọ domọ: “Mì mẹhe na wà nuhe go mì pé lẹpo nado dọhona mẹdevo lẹ gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn po dona he e na hẹnwa lẹ po go lẹpo ni jaale bo dọ Mọwẹ.” Mí wàmọ, bọ pẹhiho daho de dọnú bọdego.

Enẹgodo owe lọ Enfantsa yin didetọn, bọ yọpọvu lẹ tò debọdo-dego do oplò lọ nukọn, fie Mẹmẹsunnu Rutherford na dopodopo mítọn vọkan owe yọyọ lọ tọn te. Ayajẹ nankọ die! To egbehe, susu mẹhe mọ owe lọ yí to gbenẹgbe lẹ tọn gbẹsọ to Jehovah sẹ̀n po zohunhun po lẹdo aihọn pé, bo to hodọ gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn po dodo etọn po go.—Psalm 148:12, 13.

To gbehosọnalitọ bibasi na owhe atọ̀n godo, lehe homẹ ṣie hùn do sọ nado mọ azọ́ndenamẹ yí taidi gbehosọnalitọ titengbe yì Chambersburg! Finẹ wẹ n’dukosọ hẹ Dorothea te, podọ e ma dẹn bọ mí lẹzun họntọn alọmayiemẹ. Huhlọn po zohunhun jọja-whenu tọn po gbẹ́ pò to mí si to whenẹnu. Mí to jejeji nado hẹn mahẹ mítọn to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ gblodeji. To pọmẹ, mí bẹ nuhọakuẹ dindin de jẹeji he ko dẹn na gbẹwhenu mítọn blebu.—Psalm 110:3.

Osun vude to whenuena mí jẹ gbehosọnalitọ titengbe basi ji godo, mí dukosọ hẹ Albert Mann he yí gbedewema klasi tintan Giliadi tọn. E ko to awuwle nado yì azọ́ndenamẹ etọn mẹ to tògodo. E na mí tuli nado kẹalọyi azọ́ndenamẹ tògodo tọn depope he mí sọgan mọyi.

Mí Yì Wehọmẹ Dopọ

DORA PO DOROTHEA PO: Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ayajẹ he mí tindo to whenuena mí bẹ azọ́nplọnmẹ mẹdehlan tọn mítọn jẹeji! To azán tintan wehọmẹ lọ tọn gbè, mí ze yinkọ dai to Albert Schroeder dè, yèdọ mẹmẹsunnu he do owe lọ Études des Écritures gbonu na onọ̀ Dorothea tọn to owhe 12 jẹnukọn. John Booth lọsu tin to finẹ ga. Ewọ wẹ yin nukunpedonugotọ Ogle Ogbẹ́ tọn, fie wehọmẹ lọ nọ yin bibasi te to whenẹnu. To nukọn mẹ, mẹmẹsunnu awe ehelẹ wá sẹ̀n to Hagbẹ Anademẹtọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ.

To Wehọmẹ Giliadi tọn, mí plọn nugbo sisosiso Biblu tọn lẹ. Azọ́nplọnmẹ lọ yọ́n taun. Wehọmẹvi 104 wẹ klasi mítọn bẹhẹn, gọna wehọmẹvi tintan he wá sọn tògodo, enẹ wẹ sọn Mexique. To whenuena ewọ to tintẹnpọn nado sè Glẹnsigbe dogọ, míwlẹ to vivẹnudo nado plọn Espagne-gbè. Lehe homẹ mítọn hùn do sọ to azán he gbè Mẹmẹsunnu Nathan H. Knorr má azọ́ndenamẹ tògodo tọn lẹ na mí wehọmẹvi lẹ! Suhugan mítọn wẹ yin azọ́ndena yì Ṣẹnṣẹn po Hùwaji Amelika tọn po; Chili wẹ míwlẹ yin didohlan.

Nuhọakuẹ lẹ Dindin to Chili

Whẹpo mí na do sọgan yì Chili, dandannu wẹ e yin dọ mí ni mọ gbedewema tògodo yìyì tọn de yí, ehe yí whenu taun. Enẹwutu, to gbedewema yíyí to janvier 1945 godo, mí sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ to Washington, D.C., na owhe dopo daa. To whenuena mí mọ gbedewema tomẹyiyi tọn mítọn lẹ yí, mí mẹdehlan ṣinẹnẹ wẹ zingbejizọnlin to pọmẹ yì Chili. Ṣinawe to mí mẹ ko yì klasi Giliadi tọn he jẹnukọn lẹ.

Mẹmẹsunnu susu wẹ wá pé mí to whenuena mí jẹ Santiago, he yin tatọ́-tònọ lọ. Dopo to yé mẹ wẹ Albert Mann, yèdọ gbedewema-yitọ Giliadi tọn he na tuli mí to owhe delẹ jẹnukọn. E ko wá Chili to owhe he jẹnukọn mẹ, to pọmẹ hẹ Joseph Ferrari he yì klasi awetọ Giliadi tọn. Sọha wẹnlatọ he tin to Chili lẹpo tọn ma hugan 100 to whenuena mí wá. Mí to jejeji nado dín nuhọakuẹ—yèdọ gbẹtọ ahunjijlọnọ—susu dogọ mọ to azọ́ndenamẹ yọyọ mítọn mẹ.

Mí yin azọ́ndena nado wadevizọn to owhé mẹdehlan tọn de gbè to Santiago. Gbẹninọ to whẹndo mẹdehlan tọn daho de mẹ hẹn mí tindo numimọ yọyọ devo. Gbọnvona dọ mí dona yí ganhiho sọha tangan de zan to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ, mẹdehlan dopodopo nọ yin azọ́ndena nado danú na whẹndo lọ whladopo to osẹ mẹ. Mí ko jugbọn ojlẹ winyan tọn delẹ mẹ. To gbèdopo, mí dà akla taidi núdùdù afọnnu tọn na whẹndo mítọn he huvẹ ko to hùhù badabada, ṣigba to whenuena mí de akla lọ lẹ sọn adò mẹ, mí jẹ owan ylankan de sè ji. Mí ko ze dadonu de do devo tẹnmẹ na mẹde ko gbọn nuṣiwa dali diọ panu lọ lẹ wutu!

Ṣigba, nuhe tlẹ sọ huwinyan hugan wẹ nuṣiwa he mí nọ basi to ogbè Espagne tọn pinplọn mẹ lẹ. Whẹndo daho he mí nọ plọn Biblu hẹ de dibla doalọtena nupinplọn lọ na yé ma sọgan mọnukunnujẹ nuhe dọ mí te lẹ mẹ wutu. Ṣigba, gbọn wefọ lẹ pinpọn to Biblu yetọn titi lẹ mẹ dali, yé tẹnpọn bo plọn nugbo lọ, podọ atọ́n to yé mẹ wá lẹzun Kunnudetọ. To owhe enẹlẹ mẹ, tito ogbè pinplọn tọn de ma tin na mẹdehlan yọyọ lẹ. Mí nọ bẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn jẹeji to afọdopolọji bo nọ tẹnpọn nado plọn ogbè lọ sọn mẹhe mí nọ dekunnuna lẹ dè.

Mí deanana plọnmẹ Biblu susu, podọ delẹ to nuplọntọ mítọn lẹ mẹ yawu yinuwa. Po mẹdevo lẹ po, e biọ dọ mí ni yí homẹfa susu zan. Nawe de he nọ yin Teresa Tello dotoaina owẹ̀n nugbo tọn lọ bo dọmọ, “Mì jaale bo lẹkọwa nado dọ nususu na mi dogọ.” Whla 12 wẹ mí lẹkọyi bo ma mọ ẹn. Owhe atọ̀n juwayi. Enẹgodo mí yì plidopọ de he yin bibasi to nupọntẹn de to Santiago. Dile mí to tintọ́nsọn nọtẹn plidopọ lọ tọn to dimanche, mẹde dawhá dọ, “Nọviyọnnu Dora, Nọviyọnnu Dora!” Mí lẹkọ bọ e wá yindọ Teresa wẹ. E wá dla mẹdaho etọn yọnnu pọ́n to ali lọ godo bo disa wá nupọntẹn lọ nado pọ́n nuhe to jijọ. Ayajẹ nankọ die nado sọ mọ ẹn whladopo dogọ! Mí basi tito plọnmẹ Biblu tọn, podọ to madẹnmẹ e yí baptẹm. To godo mẹ, e wá lẹzun gbehosọnalitọ titengbe. To egbehe, to nudi owhe 45 godo, Teresa gbẹ́ pò to sinsẹ̀nzọn vonọtaun whenu-gigọ́ tọn mẹ.—Yẹwhehodọtọ 11:1.

Nuhọakuẹ lẹ Dindin to “Yẹnkẹn” Mẹ

To 1959, mí yin azọ́ndena yì Punta Arenas—he zẹẹmẹdo “Lẹdo Yẹnkẹn Tọn”—to hùwaji pete huto Chili tọn he dite na kilomẹtlu 4 300. Aigba-denamẹ vonọtaun de wẹ Punta Arenas yin. To osun alunlun tọn lẹ mẹ, hinhọ́n okle tọn nọ nọ̀ aimẹ kakajẹ ogán 11 daa zánmẹ tọn mẹ. Mí nọ penugo nado yí azán susu zan to lizọnyizọn lọ mẹ ṣigba e ma yin matin aliglọnnamẹnu lẹ gba, na alunlun nọ hẹn yujẹhọn sinsinyẹn lẹ wá sọn Antarctique. Osun avivọ tọn lẹ nọ gọ́ na fifá taun, podọ hinhọ́n okle tọn ma nọ nọ̀ aimẹ dẹn.

Mahopọnna avùnnukundiọsọmẹnu ehelẹ, Punta Arenas sọ tindo adà dagbe etọn. To alunlun whenu, aslọ lẹ nọ to bibli gbọzangbọzan gbọ̀n agahomẹ. To whedelẹnu, jikun wududu de nọ ja, ṣigba jẹhọn nọ bọdego nado hú aimẹ. Aidowhẹdo whanpẹnọ de nọ sọawuhia to enẹgodo dile owhè zẹ̀ gbọ̀n aslọ lọ lẹ ṣẹnṣẹn. Aidowhẹdo ehelẹ nọ nọ̀ aimẹ to whedelẹnu na ganhiho susu, bo nọ busẹ bosọ nọ lẹkọwa dile owhè to sisẹ́ gbọ̀n aslọ lọ lẹ gblamẹ.—Job 37:14.

To ojlẹ enẹ mẹ, wẹnlatọ vude poun janwẹ tin to Punta Arenas. Mí mẹmẹyọnnu lẹ dona nọ deanana opli lẹ to agun pẹvi lẹdo lọ tọn mẹ. Jehovah dona vivẹnudido mítọn lẹ. To owhe 37 godo, mí disa lẹkọyi lẹdo ehe mẹ. Etẹwẹ mí mọ? Agun ṣidopo he to sinsẹ́n detọ́n gọna Plitẹnhọ Ahọluduta tọn whanpẹnọ atọ̀n. Ayajẹ nankọ die dọ Jehovah hẹn ẹn yọnbasi na mí nado mọ nuhọakuẹ gbigbọmẹ tọn lẹ to yẹnkẹn hùwaji tọn enẹlẹ mẹ!—Zekalia 4:10.

Nuhọakuẹ Susu Dogọ to “Huto Daho” De

To devizọnwiwa to Punta Arenas na owhe atọ̀n daa godo, mí yin azọ́ndena yì tòdaho bato-glintẹn Valparaiso tọn mẹ. Tòdaho lọ bẹ pópló 41 hẹn he lẹdo ageklo Ohù Pacifique tọn pé. Dopo to pópló ehelẹ mẹ wẹ mí na ayidonugo taun to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn mẹ, enẹ wẹ Playa Ancha, he zẹẹmẹdo “Huto Daho.” To owhe 16 he mí yizan to finẹ lẹ gblamẹ, mí mọ bọ mẹmẹsunnu jọja delẹ whẹ́n to gbigbọmẹ jẹ obá lọ mẹ bọ todin yé ko to devizọnwa taidi nugopọntọ tomẹyitọ podọ mẹho agun tọn lẹ to awà voovo Chili tọn ji.

Fie mí yin azọ́ndena yì bọdego wẹ Viña del Mar. Mí sẹ̀n to finẹ na owhe atọ̀n daa kakajẹ whenue aigba sisọsisọ de hẹn owhé mẹdehlan tọn lọ gble. Mí lẹkọyi Santiago, fie mí bẹ sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn mítọn jẹeji te to owhe 40 jẹnukọn. Nususu ko diọ to finẹ. Azọ́nwatẹn yọyọ alahọ tọn de ko yin gbigbá, podọ wekantẹn alahọ tọn hoho lọ lẹzun owhé mẹdehlan he pò to otò lọ mẹ lẹpo tọn. To godo mẹ, Wehọmẹ Azọ́nplọnmẹ Devizọnwiwa tọn nọ yin bibasi to owhé enẹ gbè. To ojlẹ enẹ mẹ, Jehovah do dagbewanyi etọn hia mí whladopo dogọ. Atọ́n to mí mẹdehlan he ko poyọnho lẹ mẹ yin oylọ-basina nado wá nọ̀ Bẹtẹli. To ojlẹ he mí wadevizọn na to Chili mẹ, mí ko gbọ̀n azọ́ndenamẹ voovo 15 mẹ. Mí ko mọ bọ azọ́n lọ jideji sọn wẹnlatọ he ma pé 100 jẹ nudi 70 000 todin! Ayajẹ nankọ die mí ko tindo nado dín nuhọakuẹ lẹ to Chili na owhe 57!

Mí mọ dọ Jehovah ko dona mí tlala na e hùn dotẹnmẹ dote na mí nado mọ gbẹtọ susu sọmọ—yèdọ nuhọakuẹ lẹ, na nugbo tọn—he Jehovah po titobasinanu etọn po gbẹsọ to yiyizan. To owhe 60 linlán he mí ko yí do sẹ̀n Jehovah to pọmẹ lẹ gblamẹ, mí yí ahun lẹpo do kọngbedopọ hẹ numọtolanmẹ Ahọlu Davidi tọn, mẹhe wlan dọmọ: “Na dagbe towe ka klo dole, he hiẹ sọ whlá na yé he dibusi we lẹ.”—Psalm 31:19.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 9]

Dorothea, to 2002 podọ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ to 1943

[Yẹdide to weda 10]

Yẹwhehodidọ to tòhomẹ-liho ji to Fort Dodge, Iowa, to1942

[Yẹdide to weda 10]

Dora, to 2002

[Yẹdide to weda 12]

Dorothea po Dora po to gbonu owhé mẹdehlan tọn yetọn tintan tọn to Chili, to 1946