Be “Alẹnu Hoho” lọ Gbẹ́ Yọ́n-Na-Yizan Ya?

TO 1786, doto France-nu de zín owe de jẹgbonu he nọ yin Traité d’anatomie et de physiologie (Hodidọ do Awutugonu lẹ po Nuyiwa Yetọn lẹ po Ji). E nọ yin pinpọnhlan taidi owe he basi zẹẹmẹ agbasakàn lẹ tọn to aliho he sọgbe hugan mẹ to ojlẹ etọn mẹ, podọ vọkan etọn he vẹawu mimọ de yin sisà to agọe yin akuẹ he lán to dọla Amelika tọn fọtọ́n donu 27 (nudi 13 000 000F CFA) ji! Etomọṣo, awutunọ susu to egbehe ma na dejido doto mẹzẹtọ he nọ ganjẹ dodinnanu amasinzọ́nwiwà tọn hoho he owe enẹ bẹhẹn lẹ go gba. Nuhọakuẹ-yinyin owe enẹ tọn taidi anazọ́n whenuho tọn de ma zọ́n bọ e yọ́n-na-yizan na awutunọ de to egbehe gba.

Nudopolọ wẹ mẹsusu nọ lẹn gando nuhe nọ yin yiylọ dọ Alẹnu Hoho lọ go. Yé yọ́n pinpẹn kandai whenuho Islaeli tọn gọna whanpẹ ohó milomilo he e bẹhẹn lẹ tọn. Ṣogan, yé nọ mọdọ e ma na yin lẹnpọn dagbenu nado hodo anademẹ he ko tin-to-aimẹ sọn hugan owhe 2 400 lẹ die gbọ́n. Lẹnunnuyọnẹn, ajọwiwa podọ etlẹ yin gbẹzan whẹndo tọn gbọnvo tlala to egbehe na lehe e te do to whenue Biblu yin kinkàn. Philip Yancey, he yin zinjẹgbonutọ owe Christianity Today tọn to ojlẹ de mẹ wayi, wlan to owe etọn The Bible Jesus Read (Biblu He Jesu Hia) mẹ dọmọ: “E [Alẹnu Hoho] ma nọ saba yin nukunnumọjẹemẹ, podọ adà etọn he nọ yin nukunnumọjẹemẹ lẹ ma nọ yọ́n sè na gbẹtọ lẹ to egbehe. Na whẹwhinwhẹ́n ehelẹ po devo lẹ po wutu, Alẹnu Hoho he bẹ atọ̀n to ẹnẹ ji owe Biblu tọn lẹ hẹn, ma nọ saba yin hihia.” Enẹ ma yin nuyọyọ.

To nuhe ma pé owhe 50 to okú apọsteli Johanu tọn to owhe 100 W.M. godo, dẹpẹ adọkunnọ de he nọ yin Marcion plọnmẹ to gbangba dọ Klistiani lẹ dona gbẹ́ Alẹnu Hoho dai. Sọgbe hẹ nuhe whenuho-kàntọ Glẹnsinu lọ Robin Lane Fox dọ, Marcion dọnnu dọ “ ‘Jiwheyẹwhe’ Alẹnu Hoho tọn lọ yin ‘kanylantọ akonka’ de he do nukundagbe hia sẹ́nhẹngbatọ lẹ po nukunbianamẹtọ lẹ po taidi Ahọlu Davidi Islaeli tọn. To vogbingbọn mẹ, Klisti do Jiwheyẹwhe yọyọ he yiaga bosọ gbọnvo mlẹnmlẹn de hia.” Fox wlan dọ nuyise ehelẹ “wá lẹzun ‘Marcionisme’ bo zindonukọn nado to linlẹndiọna gbẹtọ lẹ, titengbe to omẹ Whèzẹtẹn tọn he nọ dó Syriaque-gbè lẹ ṣẹnṣẹn, kaka biọ owhe kanweko ẹnẹtọ mẹ.” Delẹ to linlẹn ehelẹ mẹ gbẹ́ pò to aimẹ kakajẹ din. Taidi kọdetọn de, Philip Yancey wlan dọ to hugan owhe 1 600 lẹ godo, “oyọnẹn Alẹnu Hoho tọn to doyi po awuyiya po to Klistiani lẹ ṣẹnṣẹn bo ko sọ dibla busẹ to aihọn egbehe tọn mẹ.”

Be Alẹnu Hoho lọ ko yin didiọ wẹ ya? Nawẹ mí sọgan kọ̀n ‘Jehovah awhànpa lẹ tọn’ he tin to Alẹnu Hoho lọ mẹ dopọ hẹ “Jiwheyẹwhe owanyi po jijọho po tọn” he tin to Alẹnu Yọyọ lọ mẹ gbọn? (Isaia 13:13; 2 Kọlintinu lẹ 13:11) Be Alẹnu Hoho lọ sọgan hẹn ale wá na we to egbehe ya?