‘Mì Ze Whiwhẹ Dogo’
DAWE de wẹ he wá sọn otò diyin de mẹ. E tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado yin jiji taidi tòvi Lomu tọn de podọ vlavo whẹndo nukundeji de mẹ wẹ e wá sọn. Dawe enẹ, he nọ yin Saulu, mọ nuplọnmẹ dagbe hugan he tin-to-aimẹ to owhe kanweko tintan W.M. mẹ yí. E whè gbau e nọ dó ogbè awe bosọ yin hagbẹ pipli nukundeji de tọn to sinsẹ̀n Ju lẹ tọn mẹ—yèdọ Falesi lẹ.
Saulu na ko plọn nado nọ yí nukunpẹvi do pọ́n omẹ paa lẹ podọ nado nọ jla dodonọ-yinyin. (Luku 18:11, 12; Owalọ lẹ 26:5) Hagbẹ Saulu tọn he yin Falesi lẹ nọ mọ yede taidi mẹhe yiaga podọ yé yiwanna yindidi po tẹnmẹ-yinkọ gbóogbó lẹ po. (Matiu 23:6, 7; Luku 11:43) Vlavo gbẹdido hẹ omẹ mọnkọtọn lẹ na ko hẹn Saulu zun goyitọ. Mí yọnẹn dọ e dohomẹkẹn Klistiani lẹ badabada. To owhe susu godo, to whenuena e ko lẹzun apọsteli Paulu, e dọ dọ to ojlẹ de mẹ wayi emi yin “nùzantọ de, homẹkẹndomẹtọ, danuwatọ” kavi goyitọ.—1 Timoti 1:13.
Mọwẹ, Saulu lẹzun Klistiani de, yèdọ apọsteli Paulu, podọ gbẹtọ-yinyin etọn diọ pete. Taidi apọsteli Klistiani de, e gbọn whiwhẹ dali dọ dọ emi “whè gbau [hú] godotọ to mẹwiwe lẹpo mẹ.” (Efesunu lẹ 3:8) Wẹndagbe-jlatọ kọdetọn dagbenọ de wẹ e yin, ṣigba e ma doawagun to ehe mẹ. Kakatimọ, e na gigo lẹpo Jiwheyẹwhe. (1 Kọlintinu lẹ 3:5-9; 2 Kọlintinu lẹ 11:7) Ewọ, Paulu, wẹ yin mẹlọ he dotuhomẹna Klistiani hatọ lẹ dọmọ: ‘Mì ze lẹblanu homẹ tọn, dagbewà, whiwhẹ, walọmimiọn, po linsinsinyẹn po dogo.’—Kọlọsinu lẹ 3:12.
Be ayinamẹ enẹ yọ́n-na-yizan to owhe kanweko 21tọ mítọn ehe mẹ ya? Be whiwhẹnọ-yinyin doale ya? Be whiwhẹ sọgan yin ohia huhlọn tọn nugbonugbo?
Be Mẹdatọ Ganhunupotọ lọ Yin Whiwhẹnọ Ya?
Eyin mí na dọhodo whiwhẹ ji, mí dona lẹnnupọndo pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn ji jẹnukọn. Etẹwutu? Na ewọ wẹ Nupojipetọ po Mẹdatọ mítọn po. To vogbingbọn mẹ na ewọ, mí dona yọnẹn dọ mí tindo dogbó. Ewọ go wẹ mí nọ ganjẹ. “Gbọn Ganhunupo tọn dali, míwlẹ ma sọgan dín in mọ gba; ewọ wẹ yẹyi dahonọ to huhlọn mẹ,” wẹ nuyọnẹntọ hohowhenu tọn de, Elihu dọ. (Job 37:23) Na nugbo tọn, eyin mí lẹnayihamẹpọn do wẹkẹ gblagada he lẹdo mí ji, mí na mọdọ mí ma sọtẹ́n. Yẹwhegán Isaia dotuhomẹna mí dọmọ: “[Mì] ze nukun mìtọn daga, bo pọ́n, mẹnu wẹ dá onú helẹ, bosọ hẹn awhàn sọhasọha yetọn jẹgbonu: e nọ ylọ oyín yetọn dopodopo gbọn kiklo huhlọn etọn tọn dali, na ewọ sinyẹn to huhlọn mẹ; depope ma pò.”—Isaia 40:26.
Mahopọnna dọ Jehovah Jiwheyẹwhe yin ganhunupotọ, ewọ yin whiwhẹnọ. Ahọlu Davidi hodẹ̀ hlan ẹn dọmọ: “Hiẹ ko na awọ̀yinu whlẹngán towe tọn mi ga: jijọ dẹẹdẹ [kavi whiwhẹ] towe ko hẹn mi zun daho.” (2 Samuẹli 22:36) Jiwheyẹwhe yin whiwhẹnọ to linlẹn lọ mẹ dọ e nọ hò gbẹtọvi tata he nọ tẹnpọn nado hẹn homẹ etọn hùn lẹ tọn pọ́n gbọn lẹblanu didohia yé dali. To yẹhiadonu-liho, Jehovah nọ dẹ́ ede do odò sọn olọn mẹ nado yinuwa hẹ mẹhe dibusi i lẹ po homẹdagbe po.—Psalm 113:5-7.
Humọ, Jehovah nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n whiwhẹnọ-yinyin devizọnwatọ etọn lẹ tọn. Apọsteli Pita wlan dọmọ: “Jiwheyẹwhe [nọ] diọnukunsọ goyitọ lẹ, bosọ na ojọmiọn ayiha whiwhẹnọ lẹ.” (1 Pita 5:5) Na nuhe dù pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn gando goyiyi go, wekantọ Biblu tọn de dọmọ: “Mẹhe jọ goyitọ to ayiha mẹ, osùnú de wẹ hlan OKLUNỌ.” (Howhinwhẹn lẹ 16:5) Ṣigba nawẹ whiwhẹ sọgan yin ohia huhlọn tọn gbọn?
Nuhe Whiwhẹ Ma Zẹẹmẹdo
Whiwhẹ kavi mẹdezewhè ma zẹẹmẹdo mẹdèpo gba. To aṣa hohowhenu tọn delẹ mẹ, mẹhe yin afanumẹ wẹ nọ saba yin pinpọnhlan taidi whiwhẹnọ—yèdọ, omẹ tata he yin agbátọnọ bọ ninọmẹ etọn blawu. To vogbingbọn mẹ, Biblu zinnudeji dọ whiwhẹ nọ hẹn gigo wá. Di dohia, dawe nuyọnẹntọ lọ wlan dọmọ: “Ale whiwhẹ tọn po osi OKLUNỌ tọn po wẹ adọkun, yẹyi, po ogbẹ̀ po.” (Howhinwhẹn lẹ 22:4) Podọ mí hia to Psalm 138:6 mẹ dọmọ: “Le OKLUNỌ tlẹ yin omẹ yiaga sọ, ganṣo e mọ whiwhẹnọ lẹ: ṣigba saklanọ wẹ e yọnẹn sọn aganu.”
Eyin mẹde yin whiwhẹnọ, enẹ ma zẹẹmẹdo dọ e ma tindo nugopipe kavi nuwadotana lẹ gba. Di apajlẹ, Jesu Klisti ma gbẹ́ pọ́n gbede dọ emi yin Ovi detọ́n dopo akàn Jehovah tọn, podọ e ma de linlẹn lọ tọ́n gbede dọ lizọnyizọn etọn to aigba ji ma yin nujọnu. (Malku 14:61, 62; Johanu 6:51) Ṣogan, Jesu do whiwhẹ hia gbọn gigo azọ́n etọn tọn lẹpo nina Otọ́ etọn dali podọ gbọn huhlọn etọn yiyizan dali nado wadevizọn bo gọalọna mẹdevo lẹ kakati nado paṣẹ do yé ji bo gbidikọna yé.
Ohia Huhlọn Tọn De
Matin ayihaawe, Jesu Klisti yin yinyọnẹn gbọn mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọ mẹ hẹ ẹ lẹ dali na “azọ́n huhlọnnọ” etọn lẹ. (Owalọ lẹ 2:22) Etomọṣo, to nukun mẹdelẹ tọn mẹ, ewọ wẹ “mẹhe yìdo patapata” to gbẹtọvi lẹ mẹ. (Daniẹli 4:17) E ma yindọ e ze ede whè to gbẹzan etọn mẹ kẹdẹ wẹ gba, ṣigba e sọ plọnmẹ pludopludo dọ whiwhẹ yin nujọnu. (Luku 9:48; Johanu 13:2-16) Ṣogan, whiwhẹ etọn ma hẹn ẹn zun madogánnọ gba. E yí adọgbigbo do yiavunlọna oyín Otọ́ etọn tọn bo wà lizọnyizọn etọn dotana. (Filippinu lẹ 2:6-8) Biblu do Jesu hia taidi kinnikinni adọgbotọ de. (Osọhia 5:5) Apajlẹ Jesu tọn dohia dọ whiwhẹ nọ zọnpọ hẹ huhlọn he nọ whànmẹ nado zan walọ dagbe.
Dile mí to tintẹnpọn nado wleawuna whiwhẹ nujọnu tọn, mí nọ mọdọ e nọ biọ vivẹnudido vẹkuvẹku nado hẹn whiwhẹ zun apadewhe gbẹtọ-yinyin mítọn tọn. E nọ biọ dọ mí ni kẹalọyi ojlo Jiwheyẹwhe tọn to whepoponu kakati nado zan gbẹzan awuvivo tọn kavi joawuna ojlo agbasalan tọn lẹ. Awuwiwlena whiwhẹ nọ biọ huhlọn walọ dagbe tọn, na mí dona ze ojlo mẹdetiti tọn lẹ do apadopo nado sọgan wadevizọn na Jehovah po mẹdevo lẹ po matin ṣejannabi.
Ale Whiwhẹ Tọn Lẹ
E nọ biọ dọ mí ni jo goyiyi kavi sakla do nado sọgan yin whiwhẹnọ. Whẹpo mí na do tindo ayilinlẹn whiwhẹ tọn, mí dona nọ gbeje mídelẹ pọ́n po lẹnpọn dagbe po—enẹ wẹ nado gbeje huhlọn po madogán mítọn lẹ po, kọdetọn dagbe po awugbopo mítọn lẹ po pọ́n. Paulu na ayinamẹ dagbe do ehe ji to whenuena e wlan dọmọ: “Yẹn dọ . . . hlan omẹ dopodopo he tin to mì ṣẹnṣẹn, dọ e lẹn ede tọn glanglan hú ehe jẹ e ni lẹn blo: ṣigba nado lẹn whiwhẹ mẹ.” (Lomunu lẹ 12:3) Mẹdepope he hodo ayinamẹ enẹ to ede dohia taidi whiwhẹnọ.
Mí sọ nọ do whiwhẹ hia gbọn ahundopo yíyí do dín dagbe mẹdevo lẹ tọn jẹnukọnna mítọn titi dali. Paulu dotuhomẹna Klistiani lẹ to gbọdo glọ dọmọ: “Mì yí avùn kavi goyiyi ovọ́ do wà nudepope blo, ṣigba to ayiha whiwhẹ mẹ dopodopo mìtọn ni nọ lẹn mẹdevo tọn hú ede tọn” kavi nọ pọ́n mẹdevo lẹ hlan taidi mẹhe yiaga. (Filippinu lẹ 2:3) Ehe tin to kọndopọ mẹ hẹ gbedide Jesu tọn na hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Ewọ mẹhe klohugan to mì ṣẹnṣẹn, wẹ na yin devizọnwatọ mìtọn. Podọ mẹdepope he na ze ede daga, na yin zínzín dai: mẹdepope he nasọ zín ede dai, na yin zizedaga.”—Matiu 23:11, 12.
Mọwẹ, Jiwheyẹwhe nọ ze mẹhe yin whiwhẹnọ lẹ daga. Devi Jakobu zinnudo nuagokun enẹ ji to whenuena e wlan dọmọ: “Mì whiwhẹ mìde to [Jehovah] nukọn, ewọ nasọ ze mì daga.” (Jakobu 4:10) Mẹnu wẹ ma na jlo nado yin zizedaga gbọn Jiwheyẹwhe dali?
Whiwhẹ matindo ko hẹn bẹwlu po nudindọn susu po wá to gbẹtọ lẹ ṣẹnṣẹn. To alọ devo mẹ, whiwhẹnọ-yinyin nọ hẹn kọdetọn dagbe lẹ wá. Mí sọgan mọ nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn. (Mika 6:8) Mí sọgan duvivi jijọho ahun mẹ tọn, na e nọ yọnbasi na mẹhe yin whiwhẹnọ nado tindo ayajẹ po pekọ po hugan mẹhe yin goyitọ. (Psalm 101:5) Haṣinṣan mítọn hẹ hagbẹ whẹndo tọn, họntọn, azọ́nwatọgbẹ́ po mẹdevo lẹ po na pọnte bo na hẹn awuvivi wá dogọ. Whiwhẹnọ lẹ nọ dapana jijọ he ma dọnmẹdogo lẹ bo ma nọ yin hẹngogonọ, yèdọ jijọ he sọgan yawu dekọtọn do homẹgble, wiwọ́, mẹhẹndohomẹ po adi po mẹ lẹ.—Jakobu 3:14-16.
Mọwẹ, awuwiwlena whiwhẹ yin aliho titengbe de nado tindo haṣinṣan dagbe hẹ mẹdevo lẹ. E sọgan gọalọna mí nado duto avùnnukundiọsọmẹ aihọn ṣejannabi tọn he gọ́ na agbàwhinwhlẹn ehe tọn lẹ ji. Po alọgọ Jiwheyẹwhe tọn po, apọsteli Paulu penugo nado duto goyiyi po sakla etọn hoho tọn po ji. To aliho dopolọ mẹ, mí na wà dagbe nado dava ayilinlẹn sakla tọn depope kavi linlẹn lọ dọ mí pọnte hú mẹdevo lẹ. Biblu na avase dọ, “Sakla wẹ nọ jẹnukọnna husudo, ayiha [goyiyi tọn] nọ jẹnukọnna aijijẹ.” (Howhinwhẹn lẹ 16:18) To apajlẹ po ayinamẹ Paulu tọn po hihodo mẹ, mí na mọdọ nuyọnẹnnu wẹ e yin nado ‘ze whiwhẹ dogo.’—Kọlọsinu lẹ 3:12.
[Yẹdide to weda 4]
Paulu penugo nado duto goyiyi po sakla po ji
[Yẹdide to weda 7]
Whiwhẹnọ-yinyin nọ gọalọna mí nado tindo haṣinṣan dagbe hẹ mẹdevo lẹ
[Asisa Yẹdide tọn to weda 5]
Anglo-Australian Observatory/David Malin Images