Be Hiẹ Yọnẹn Ya?
Naegbọn Jesu do hẹnazọ̀ngbọna dawe nukuntọ́nnọ de vudevude?
To Malku 8:22-26 mẹ, mí hia dọ Jesu hẹnazọ̀ngbọna dawe nukuntọ́nnọ de to Betsaida. Kandai lọ dọ dọ Jesu túntán do nukun dawe lọ tọn lẹ ji whẹ́ bo kanse e dọ etẹwẹ e mọ. Gblọndo dawe lọ tọn dohia dọ e tin to bẹwlu mẹ jẹ obá de mẹ, na e dọmọ: “Yẹn mọ gbẹtọ lẹ; di atin lẹ, yé to zọnlinzin.” Enẹgodo Jesu sọ vọ́ doalọ nukun dawe lọ tọn lẹ go, podọ taidi kọdetọn de, dawe lọ “[mọnú] tlintlin, bosọ jẹgangan, e sọ mọ onú lẹpo gblegede.” E họnwun dọ, Jesu hẹnazọ̀ngbọna dawe lọ vudevude. Etẹwutu?
Biblu ma na gblọndo kanbiọ ehe tọn to gigọ́ mẹ gba, ṣigba mí sọgan lẹnnupọndo zẹẹmẹ he yọnbasi to whẹho ehe mẹ dopo ji. Diọdo titengbe de wẹ e nọ yin dọ mẹde ni jẹ numọ ji to whenuena e ko yin nukuntọ́nnọ na owhe susu—kavi etlẹ yin to gbẹzan etọn blebu mẹ. Di dohia: To ojlẹ de mẹ wayi, osọ́ delẹ yin hinhẹn yì fie adọkunnu dòglọ tọn lẹ nọ yin kùnkùn te nado wazọ́n to finẹ. Yé jẹakọ hẹ zinvlu sọmọ bọ to whenuena yé yin didetọn wá aga, yé tindo nuhudo azán dopo blebu tọn nado diọada sọgbe hẹ hinhọ́n okle tọn. To whẹho mẹhe tọ́nnukun de tọn mẹ, diọdo lọ na tlẹ sọ sinyẹn humọ. To azán mítọn gbè, doto mẹzẹtọ lẹ ko penugo to ninọmẹ delẹ mẹ nado vọ́ nuhe gble to nukun nukuntọ́nnọ delẹ tọn mẹ jlado, bo hẹn yé penugo nado mọnú whladopo dogọ. Ṣigba, mẹhe yé wazọ́n na lọ lẹ nọ saba mọdọ nudọnamẹ he nọ gbọn nukun yetọn mẹ biọ apọ̀n yetọn mẹ lẹ nọ hú agbọ́ yé. Na sinmẹ, awusọhia po ninọmẹ onú voovo lẹ tọn po gbaṣinyọ́n yé to ajiji mẹ wutu, yé nọ biọ bẹwlu mẹ bo ma nọ penugo nado yọ́n nuhe yé tlẹ ko jẹakọ hẹ dai lẹ. Dile ojlẹ to yìyì, apọ̀n yetọn nọ wá yọ́n onú voovo he nukun yetọn to mimọ lẹ.
Aliho he mẹ Jesu hẹnazọ̀ngbọna dawe lọ vudevude to nujijọ ehe mẹ te sọgan ko yin ohia mẹtọnhopọn owanyi he e tindo na dawe lọ tọn. To godo mẹ, dawe lọ “mọ onú lẹpo gblegede,” bo penugo nado mọnukunnujẹ nuhe mọ e te lẹpo mẹ hezeheze.
To azán Jesu tọn gbè, naegbọn wehihia sọn owe-hihá de mẹ ma do bọawu?
To paa mẹ, weda he nọ yin yiyizan nado wleawuna owe-hihá lẹ nọ dite na centimètre 23 yì 28 bo nọ gblo sọ centimètre 15 yì 23. Susu weda ehelẹ tọn nọ yin kinkọndopọ bo nọ yin titlẹ́ debọdo-dego po nutlẹ́nu po kavi nọ yin titọ̀ dopọ po okàn po. To whedelẹnu, weda he dite taun lẹ nọ yin yiyizan. Owe-Hihá Isaia tọn he yin mimọ to Ohù Kuku mẹ bẹ weda ayú tọn 17 hẹn, podọ adà etọn he gbẹ́ pò to aimẹ jẹ egbé dite na mẹtlu 7. Owe-hihá Isaia tọn he Jesu yizan to sinagọgu mẹ to Nazalẹti sọgan ko tindo tedidi dopolọ.—Luku 4:16, 17.
Gando kandai ehe go, Alan Millard dọ to owe etọn de mẹ dọmọ: “Wehiatọ lọ nọ hẹn owe [kavi owe-hihá] lọ bo nọ yí amiyọnlọ etọn do tún in, bosọ nọ yí adusilọ etọn do hẹn tónu awetọ podọ dile e to owe lọ hia sọn mimá de mẹ jẹ devo mẹ, e nọ to vivọ́ ẹ há. Nado jẹ Isaia 61tọ, yèdọ weta he Jesu hia to sinagọgu mẹ lọ, ewọ dona tún suhugan owe-hihá lọ tọn bosọ vọ́ ẹ há.”—Discoveries From the Time of Jesus.
To ojlẹ enẹ mẹ, owe Isaia tọn ma ko yin mimá do weta po wefọ lẹ po mẹ dile mí yọnẹn do to egbehe. To whenuena owe-hihá Isaia tọn yin zize na Jesu to sinagọgu mẹ to Nazalẹti, e dona dín fie nọtena Isaia 61:1, 2 to Biblu mítọn lẹ mẹ todin mọ. Jesu “mọ ofi” lọ po awubibọ po, ehe do obá he mẹ e jẹakọ hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn jẹ hia.