“Ohàn He Yin Jiji to Huto lọ”—Alọnuwe Ayidego Tọn De
VÚNPÒ owe-hihá Heblugbe tọn he yin kinkàn to owhe kanweko ṣinawetọ kavi ṣinatọ̀ntọ W.M. de wá yin zizedo Onú Hoho-Sẹdotẹn Israël tọn to Jérusalem, to 22 mai 2007. Alọnuwe ehe yin kandai Eksọdusi 13:19–16:1 tọn de. E bẹ “Ohàn He Yin Jiji to Huto lọ” hẹn—yèdọ ohàn awhàngbigba tọn he Islaelivi lẹ ji to whenuena yé yin whinwhlẹn to azọ́njiawu-liho to Ohù Vẹẹ mẹ godo. Naegbọn vúnpò owe-hihá ehe tọn mimọ do jẹna ayidego sọmọ?
Gblọndo kanbiọ ehe tọn gando ojlẹ he mẹ alọnuwe lọ yin kinkàn te go. Owe-Hihá Ohù Kúkú tọn lẹ yin kinkàn to owhe kanweko atọ̀ntọ J.W.M. po owhe kanweko tintan W.M. po ṣẹnṣẹn. Whẹpo owe-hihá ehelẹ do yin mimọ to nudi owhe 60 lẹ die wayi, Aleppo Codex he yin kinkàn to 930 W.M. wẹ yin alọnuwe Heblugbe tọn he dohó hugan to dehe tin-to-aimẹ lẹ mẹ. Gbọnvona vúnpò ṣinṣinyan delẹ, alọnuwe Heblugbe tọn he yin kinkàn to owhe kanweko lẹ jẹnukọn devo depope ma ko yin mimọ pọ́n.
Anadenanutọ Onú Hoho-Sẹdotẹn Israël tọn, James S. Snyder dọmọ: “Ohàn He Yin Jiji to Huto lọ dohia dọ owe Biblu tọn lẹ yin vivọkan po gbesisọ po to whenuho mẹ to owhe he mẹ Owe-Hihá Ohù Kúkú tọn lẹ . . . po Aleppo Codex po yin kinkàn te lẹ ṣẹnṣẹn.” Sọgbe hẹ nuhe e dọ, alọnuwe ehe po alọnuwe Biblu tọn hoho devo lẹ po “yin apajlẹ vonọtaun de, he do lehe kandai hohowhenu tọn de yin hihọ́-basina do hia.”
Mẹsusu yise dọ vúnpò owe-hihá lọ tọn yin dopo to alọnuwe susu he yin mimọ to vivọnu owhe kanweko 19tọ tọn lẹ mẹ, to sinagọgu Caire tọn de mẹ, to Egypte. Ṣigba, dawe de he nọ sẹ̀ alọnuwe Heblugbe tọn lẹ do na ede ma yọ́n pinpẹn alọnuwe ehelẹ tọn kakajẹ whenuena e wá dọnsẹpọ azọ́nyọnẹntọ de to vivọnu owhe 1970 lẹ tọn mẹ. To ojlẹ enẹ mẹ, dodinnanu yin bibasi do vúnpò lọ ji nado yọ́n owhe he mẹ e yin kinkàn te podọ to enẹgodo e yin sisẹdo kakajẹ whenuena e wá yin zizedo Onú Hoho-Sẹdotẹn Israël tọn.
To whenuena Adolfo Roitman he yin ogán Shrine of the Book tọn to Onú Hoho-Sẹdotẹn Israël tọn po nukunpedonugotọ Owe-Hihá Ohù Kúkú tọn lẹ tọn po to zẹẹmẹ basi do nujọnu-yinyin vúnpò owe-hihá lọ tọn ji, e dọmọ: “Alọnuwe he nọ yin yiylọdọ Ohàn He Yin Jiji to Huto lọ do lehe Massorète lẹ basi vọkan Biblu tọn po nugbonọ-yinyin po to aliho he sẹhundaga de mẹ to owhe kanweko lẹ gblamẹ hia. E jiawu nado mọdọ aliho he mẹ Ohàn He Yin Jiji to Huto lọ yin kinkàn te to owhe kanweko 7tọ-8tọ mẹ gbẹ́ sọ yin nudopolọ po vọkan egbehe tọn lẹ po.”
Biblu yin Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn, podọ Jehovah lọsu wẹ nọ basi hihọ́na ẹn. Humọ, Owe-wiwe yin vivọkan po sọwhiwhe po gbọn wekantọ lẹ dali. Enẹwutu, ayihaawe ma tin dọ mí sọgan dejido vọkan Biblu tọn he mí nọ yizan to egbehe lẹ go.
[Asisa Yẹdide tọn to weda 32]
Courtesy of Israel Museum, Jerusalem